Phản ứng phụ của thuốc kháng sinh

Phản ứng phụ của thuốc kháng sinh

Hầu hết tất cả các thuốc khi áp dụng trị liệu đều không nhiều thì ít có

những phản ứng phụ có thể gây tổn hại đến nhiều cơ quan trong cơ thể, và

nhất là tâm thần-thần kinh.

Bài viết ngắn này chỉ nói đến những phản ứng phụ của thuốc kháng

sinh gây hại đến thần kinh đã được biết đến qua những nghiên cứu thử

nghiệm khi còn đang trong giai đoạn xét nghiệm hay là sau khi thuốc đã lưu

hành trên thị truờng và được tường trình đến giới chức y tế liên hệ.

Nguyên nhân có thể là do những thuốc này làm thay đổi hệ thống dẫn

truyền thần kinh (neurotransmitter systems), hoặc do những nguyên nhân

khác chưa dự trù hay khám phá ra được. Ngoài ra ngộ độc thuốc cũng có thể

do tác dụng hỗn hợp của nhiều thuốc dùng chung với nhau. Danh sách

những thuốc gây ảnh hưởng đến thần kinh mỗi năm mỗi nhiều hơn. Một số

tiêu chuẩn cần phải biết để xác nhận sự liên quan giữa thuốc và một phản

ứng phụ đặc biệt nào đó. Mặc dù hiển nhiên nhân thấy có ảnh hưởng của

thuốc gây trên thần kinh, chứng cớ lâm sàng cần phải cân nhắc kỹ lưỡng

trước khi đi đến kết luận. (Karch & Lasagna, 1975; Ashton & Young, 1998,

(Lawson, 1998).

Sự đánh giá độ có thể có phản ứng phụ của thuốc hiện nay dùng cân

đánh giá Naranjo, ở đây thử ôn lại những định nghĩa này.

TABLE I Naranjo adverse drug reactions (ADR) probability scale

criteria

Don’t

Questions Yes No

know

Are there

previous conclusive

1) +1 0 0

reports on this

reaction?

Did the ADR

2) +2 -1 0 appear after the

suspected drug was

administered?

Did the ADR

3) +1 0 0 improve when the drug

was discontinued?

Did the ADR

4) appear with re- +2 -1 0

challenge?

Are there

5) alternative causes for -1 +2 0

the ADR?

Did the reaction

6) appear when placebo 1 +1 0

was given?

Was the drug

7) detected in blood at +1 0 0

toxic levels?

Was the reaction

more severe when the

8) dose was increased or +1 0 0

less severe when the

dose was decreased?

Did the patient

have a similar reaction

9) to the same or similar +1 0 0

drug in any previous

exposure?

Was the ADR 10) +1 0 0

confirmed by any

objective evidence?

Chắc chắn (Definite)

có phản ứng khi thuốc được dùng đã vào tới dung dịch trong cơ thể

hay mô.

theo một khuôn mẫu (pattern) của đáp ứng với thuốc

giảm bớt triệu chứng phản ứng khi ngưng thuốc (dechallenge)

tái hiện khi cho dùng thuốc trở lại (rechallenge)

Có lẽ thật (Probable)

có phản ứng khi thuốc được dùng .

theo một khuôn mẫu (pattern) của đáp ứng với thuốc

giảm bớt triệu chứng phản ứng khi ngưng thuốc (dechallenge)

không thể giải thích được bởi những điều kiện của bệnh nhân

Có thể (Possible)

có phản ứng khi thuốc được dùng

theo một khuôn mẫu (pattern) của đáp ứng với thuốc

giảm bớt triệu chứng phản ứng khi ngưng thuốc (dechallenge)

có thể giải thích được bởi những điều kiện của bệnh nhân

Có điều kiện (Conditional)

có phản ứng khi thuốc được dùng

không theo một khuôn mẫu (pattern) của đáp ứng với thuốc

không thể giải thích được bởi những điều kiện của bệnh nhân.

Nghi ngờ (Doubtful)

Khi phản ứng không hội đủ những tiêu chuẩn trên.

Phản ứng phụ tâm thần của thuốc kháng sinh

Antibacterials

Encephalopathy, irritability, sedation,

Penicillins

anxiety, hallucinations

Cephalosporins Sleep disturbances, hallucinations

Dose-dependent side-effects:

Cycloserine

depression, irritability (common); psychosis

Quinolones Sleep and mood disorders, psychosis

Nitrofurans Euphoria, psychosis, sleep disturbance

Decreased concentration, mood and

Tetracyclines

sleep disorders

Chloramphenicol Depression

Trimethoprim and

Depression, psychosis

sulphonamides

Antimycobacterials

Cognitive impairment, mood disorder,

Isoniazid

psychosis

Clofazimine Major depression and suicide

Rifampicin Sedation

Sedation, irritability, agitation,

Ethionamide

depression, psychosis

Antivirals

Aciclovir Lethargy, psychosis

Fatigue, mood changes, psychosis,

Foscarnet sodium

dementia

Ganciclovir Sleep disturbances, anxiety, mood

disorders, psychosis

Antifungals

Amphotericin B Delirium

Decreased libido, mood disorders,

Ketoconazole psychosis

Flucytosine Sedation, hallucinations

Depression, psychosis, sleep

Griseofulvin disturbances

Antimalarials

Chloroquine, Anxiety, depression, suicidality, panic

mefloquine attacks, hallucinations, psychosis

Cinchonism: including vertigo, altered

Quinine colour perception, anxiety, confusion,

delirium

Sau đây là phản ứng phụ có ảnh hưởng thần kinh của thuốc tim

mạch (Cardiovascular):

Calcium-channel blockers

Diltiazem, amlodipine, Lethargy, extrapyramidal

felodipine, nicardipine, verapamil, (akathisia), dysphoria, mania,

bepridil, flunarizine, etc. psychosis, delirium

Adrenergic 2-agonists

Somnolence, extrapyramidal,

-methyldopa, -methyl-p-

sleep disturbances, depression,

tyrosine

psychosis, delirium

Delirium, anxiety, agitation,

Clonidine hypomania, depression, psychosis,

dementia

Sedation, sleep disturbances,

Guanabenz

depression

Guanethidine Sedation, depression

Catecholamine depleters

Depression, suicidal ideation,

Reserpine

sedation, psychosis, parkinsonism

Adrenergic antagonists

selective antagonists: Fatigue, insomnia, anxiety, sleep

1

doxazosin, prazosin, terazosin, disturbances, libido and appetite

phentolamine, etc. disturbances, delirium

Fatigue, sedation, sleep

ß-antagonists (ß-blockers):

disturbances, depression1, cognitive

actebutol, atenolol, propranolol,

impairment, hallucinations, psychosis,

nadolol, pindolol, etc.

delirium

Angiotensin-converting enzyme (ACE) inhibitors

Fatigue, increased arousal and

Benazapril, captopril,

psychomotor activity, depression,

enalapril, fosinopril, etc.

mania, hallucinations, delirium

Diuretics

Potassium-sparing:

Confusion, lethargy

amiloride, spironolactone, etc.

Sulfonamides: Sedation, anxiety, depression,

acetazolamide, dichlorphenamide delirium

Thiazides:

Sedation, anxiety, sleep

bendroflumethiazide, benzthiazide,

disturbances

chlorthalidone, etc.

Nitrates and nitrites

Isosorbide dinitrate and Anxiety, agitation, hypomania,

mononitrate, nitroglycerin, etc. psychosis, delirium

Anti-arrhythmic agents

Sedation, apathy, depression,

Cardiac glycosides:

psychosis, visual changes (yellow

digitoxin, digoxin

visual images), delirium

Magnesium Lethargy, delirium

Local anaesthetics: lidocaine,

Lethargy, confusion, mood

mexiletine, moricizine,

changes, psychosis, delirium

procainamide, etc.

Cinchonism: including vertigo,

Quinidine altered colour perception, anxiety,

confusion, delirium

Sedation, mood changes,

Disopyramide

hallucinations, delirium

Amiodarone

DS Trịnh Nguyễn Đàm Giang