454
PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG CARBON TẠI VIỆT NAM:
NHÌN TỪ CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC
Lê Thị Diễm Quỳnh, Đặng Đoan Trinh-CQ60/01.02
Tóm tắt: Trong bối cảnh kinh tế xanh toàn cầu đang trỗi dậy mạnh mẽ, các quốc
gia và tổ chức quốc tế đang ưu tiên các mô hình sản xuất và tiêu thụ bền vững, với giảm
phát thải carbon và bảo vệ môi trường trở thành các tiêu chuẩn cốt lõi. Thị trường carbon,
với vai trò là một cơ chế kinh tế hiệu quả, cho phép các doanh nghiệp phát thải khí nhà
kính giao dịch “quyền phát thải” (tín chỉ carbon), từ đó tạo động lực mạnh mẽ cho việc
giảm phát thải và thúc đẩy đầu tư vào công nghệ xanh. Nhằm nắm bắt cơ hội từ xu
hướng này, bài viết sẽ tập trung phân tích các cơ hội và thách thức đặt ra cho Việt Nam
trong quá trình xây dựng và phát triển thị trường carbon, đặc biệt trong bối cảnh hoàn
thiện các chính sách tài chính công liên quan.
Từ khoá: Tín chỉ carbon, thị trường carbon, sự phát triển kinh tế xanh, chính sách
tài chính công
1. Tình hình môi trường và thị trường carbon đối với nền kinh tế xanh Việt
Nam
Việt Nam đang đối diện với những thách thức môi trường cấp bách, đe dọa trực
tiếp đến sức khỏe cộng đồng, sự bền vững của hệ sinh thái và triển vọng phát triển kinh
tế dài hạn. Ô nhiễm không khí, đặc biệt từ hoạt động giao thông, công nghiệp, xây dựng
và đốt chất thải nông nghiệp, là một trong những vấn đề nổi cộm. Số liệu năm 2022 cho
thấy tổng lượng phát thải CO2 của Việt Nam đạt mức 344 triệu tấn, trong đó ngành năng
lượng chiếm tỷ trọng áp đảo 63,3%. Đáng chú ý, mức phát thải CO2 bình quân đầu
người của Việt Nam là 2,3 tấn/năm, một con số đáng lưu tâm trong bối cảnh biến đổi
khí hậu toàn cầu. So sánh tương quan với các quốc gia phát triển như Hoa Kỳ (16,5
tấn/người), Trung Quốc (7,2 tấn/người) và các nước đang phát triển như Ấn Độ (1,7
tấn/người) cho thấy những áp lực không nhỏ mà Việt Nam phải đối mặt trong việc cân
bằng giữa tăng trưởng kinh tế và giảm thiểu phát thải khí nhà kính.
Trong bối cảnh đó, cam kết mạnh mẽ của Việt Nam tại Hội nghị COP26 về mục
tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng.
Phát thải ròng bằng không, hay trung hòa carbon, đòi hỏi sự cân bằng giữa lượng khí
nhà kính phát thải và lượng khí nhà kính được hấp thụ hoặc loại bỏ khỏi khí quyển. Để
hiện thực hóa cam kết này, Việt Nam đã và đang triển khai các hành động cụ thể, trong
đó phát triển thị trường carbon được xem là một giải pháp kinh tế hiệu quả.
Thị trường carbon hoạt động dựa trên cơ chế giao dịch tín chỉ carbon, một loại
chứng chỉ thương mại tương đương với một tấn CO2 hoặc các khí nhà kính khác đã
được giảm thiểu hoặc hấp thụ. Cơ chế này tạo ra một loại "hàng hóa" mới từ các hoạt
động giảm phát thải hoặc hấp thụ khí nhà kính, cho phép các doanh nghiệp có thể mua
bán "quyền phát thải". Nguồn gốc của thị trường carbon gắn liền với Nghị định thư
