Phòng bệnh sởi bằng vaccin
là biện pháp hiệu quả
Tỷ lệ mắc bệnh sởi tại Việt Nam đã giảm rõ rệt
trong những năm qua, đây là hiệu quả của hoạt
động tiêm chủng mở rộng (TCMR) được triển khai
rộng rãi trên cả nước. Tuy nhiên cho đến nay
bệnh sởi vẫn chưa được loại trừ tại Việt Nam.
Thời tiết sắp chuyển sang mùa đông xuân - mùa
bệnh sởi phát triển mạnh nên những hiểu biết về
căn bệnh này và cách phòng chống sẽ giúp cộng
đồng hiểu rõ hơn giá trị của việc phòng bệnh
bằng vaccin.
Sự nguy hiểm của bệnh sởi
Tác nhân gây bệnh sởi là virut thuộc giống
Morbillivirus của họ paramyxoviridae. Bệnh sởi là tình
trạng nhiễm virut cấp tính, với sự lây truyền cao. Sau
khi virut xâm nhập vào cơ thể, biểu hiện khởi đầu là
sốt, viêm kết mạc, chảy nước mũi, ho và có nốt koplik
ở niêm mạc miệng. Ban đỏ xuất hiện từ ngày thứ 3
đến ngày thứ 7 của bệnh. Ban bắt đầu mọc ở mặt,
sau lan ra toàn thân và kéo dài từ 4-7 ngày, có
trường hợp bệnh kết thúc trong tình trạng tróc vảy.
Sự nguy hiểm của bệnh sởi chính là những biến
chứng của bệnh, đó là do sự nhân lên của virut hoặc
do bội nhiễm vi khuẩn gây ra các bệnh viêm tai giữa,
viêm phổi, tiêu chảy, viêm thanh quản, phế quản, khí
quản và viêm não. Tất cả mọi người chưa mắc bệnh
hoặc được gây miễn dịch đầy đủ đều có nguy cơ bị
nhiễm bệnh. Trẻ em là đối tượng nhiễm bệnh dễ
dàng và có thể xuất hiện những biến chứng nặng nề.
Trẻ sinh ra từ những người mẹ đã bị bệnh sởi trước
đây sẽ được miễn dịch thụ động do mẹ truyền cho
trong vòng 6-9 tháng.
Hầu hết tử vong trong bệnh sởi là do những biến
chứng sau sởi thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi với
nguyên nhân chủ yếu là viêm phổi, đôi khi là viêm
não. Bệnh rất nguy hiểm ở trẻ nhỏ và trẻ suy dinh
dưỡng, ở những trẻ này có thể kèm theo ban xuất
huyết, ruột không hấp thụ được protein, viêm tai giữa,
mất nước, tiêu chảy, nhiễm khuẩn nặng ngoài da.
Những trẻ được nuôi dưỡng kém khi mắc bệnh sởi sẽ
nhanh chóng chuyển thành suy dinh dưỡng cấp tính,
nếu kèm theo thiếu vitamin A trầm trọng có thể làm
trẻ bị khô mắt dẫn đến mù lòa.
Sự lây nhiễm của bệnh sởi do virut từ những giọt
nước bọt li ti của người bệnh bắn ra khi nói và người
lành hít phải khi tiếp xúc, do vậy bệnh rất dễ lây thành
dịch. Chẩn đoán bệnh thường căn cứ vào triệu chứng
lâm sàng và dịch tễ học. Tuy nhiên cách xét nghiệm
mẫu bệnh phẩm trong phòng thí nghiệm là đặc biệt
cần thiết để phân biệt với các bệnh sốt phát ban khác
như rubella.
Vaccin là biện pháp dự phòng tốt nhất
Trước khi có vaccin sởi phòng bệnh thì đây là căn
bệnh mà tuổi ấu thơ hầu như ai cũng mắc phải. Trên
thế giới bệnh sởi vẫn còn là một trong những nguyên
nhân đe dọa đến sức khỏe trẻ em ở những nước kém
phát triển. Tại khu vực Tây Thái Bình Dương, người
ta ước tính nếu không có vaccin phòng bệnh thì mỗi
năm khu vực này có tới 25 triệu trẻ mắc bệnh, tương
đương với số trẻ được sinh ra hằng năm. Tại Việt
Nam, trước năm 1985 thì mỗi năm cũng có tới nửa
triệu trẻ em mắc bệnh sởi. Hiện nay bệnh sởi ở nước
ta đã giảm rõ rệt. Việt Nam đang phấn đấu sẽ đạt
được tỷ lệ mắc sởi chỉ còn 80-85 ca sởi mỗi năm vào
năm 2010, đây là yêu cầu đạt được khi thực hiện loại
trừ bệnh sởi.
Phòng bệnh bằng vaccin được khuyến cáo khi trẻ đủ
9 tháng tuổi, tuy nhiên người ta thấy rằng việc tiêm
một mũi vaccin duy nhất không đủ tạo ra miễn dịch
bền vững và rộng rãi trong cộng đồng vì tỷ lệ trẻ tiêm
phòng bệnh sót cũng như tỷ lệ đạt được miễn dịch
của vaccin này cũng chỉ đạt khoảng 90%. Do vậy cần
phải tiêm nhắc lại mũi thứ 2, thời gian tiêm là khi trẻ
đủ 6 tuổi, độ tuổi bước vào lớp 1. Việc tiêm liều thứ 2
có thể tạo miễn dịch tới 99%. Chương trình Tiêm
chủng mở rộng Việt Nam đã thực hiện mũi nhắc lại
này trên cả nước từ năm 2006. Tại các địa phương
còn xuất hiện những vụ dịch sởi nhỏ, đối tượng mắc
không chỉ trẻ em thì cần thiết phải thực hiện những
chiến dịch tiêm nhắc cho người dân khu vực này để
tạo miễn dịch lớn và bền vững trong cộng đồng trong
nhiều năm.
Hiệu quả của tiêm phòng vaccin sởi còn phụ thuộc rất
lớn vào chất lượng bảo quản, vận chuyển vaccin.
Nhiệt độ bảo quản vaccin lý tưởng là từ 2-8oC. Có
thể dùng loại vaccin kết hợp sởi - quai bị - rubela
(MMR) để phòng được 3 bệnh một lúc. Tất cả bậc
cha mẹ nên đưa trẻ đi tiêm chủng đúng lịch và tại các
cơ sở y tế. Trước khi tiêm cán bộ y tế cần khám sức
khỏe cho trẻ, nếu trẻ đang mắc các bệnh khác thì có
thể hoãn lịch tiêm đến khi trẻ khỏe mạnh bình
thường.