Sáng kiến kinh nghiệm "Tập cho học sinh tiếp cận lịch sử qua các tư liệu trong giảng dạy lịch sử ở trường phổ thông" được thực hiện nhằm giảm bớt số lượng học sinh yếu kém trong nhà trường và phát huy hết năng lực của các em khá giỏi nắm chắc được kiến thức bài học và hiểu sâu hơn các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử... Mời các bạn cùng tham khảo.
Ọ Ề I.LÝ DO CH N Đ TÀI
ế ớ
ổ ụ ế t, th c t ề ệ khách quan hi n nay trên th gi ớ ề
ệ ặ ớ ủ
ọ ộ ườ ự ế ấ ể ự
ệ ề ơ ộ
ể
ấ ả ộ ố ớ ể ấ ượ
ổ ả ự ầ ề
ạ ế ể ấ i quy t các v n đ do th c t ụ
ả ủ ứ
ố ạ ụ ả ở ọ
ế
ể ừ ạ ộ ệ
ế ư ệ ề ả ướ t cho cu c s ng sau này, nh phát hi n v n đ , gi
…
ư ế ự ổ
ể ạ ừ ể ể ầ ọ ọ
ấ ị ố ấ ế ồ
ọ ạ ộ ủ ọ ữ ọ ậ
ế
ổ ề ấ ệ ạ ọ ị ầ ổ ớ
ầ ự ớ ủ ự ổ ổ ở
ỗ
ớ ủ ừ ố ạ ờ ả ẵ
ộ ư ậ ạ
ể ấ ươ
ề ươ ướ
ậ ở
ệ ậ ử ế ạ ư Nh chúng ta đã bi i và ướ ả trong n c đ t ra nhi u v n đ ph i đ i m i giáo d c. Khuynh ả ổ ướ ụ h ng đ i m i c a quan đi m giáo d c nói chung hi n nay là ph i ụ ướ ng m c đích vào xây d ng m t xã h i, trong đó, m i ng h i dân ồ ự ể ư ườ ng đ u có c h i nh nhau đ i v i vi c trau d i s hi u bình th ự ế t, phát huy năng l c cá nhân, đ có th tham gia tích c c vào quá bi ạ ộ ố ng cu c s ng và linh ho t trình s n xu t, góp ph n nâng cao ch t l ự ế ặ ớ ủ ầ đ t ra. Theo tinh th n đ i m i c a gi ạ ộ ườ ọ quan đi m giáo d c, trong ho t đ ng d y và h c, vai trò c a ng i ữ ườ ổ ầ ổ ườ ọ ạ i t ch c nh ng i h c ph i thay đ i. Th y ph i là ng d y và ng ứ ậ ầ ọ ậ h c sinh nhu c u nh n th c, tình hu ng h c t p, có tác d ng t o ra ấ ự ọ ữ ư h c, khuy n khích và đ a các em vào nh ng ho t đ ng có tính ch t t ứ ư c rèn luy n cho các em các kĩ năng tìm tòi, nghiên c u, đ t ng b t ế ấ ộ ố ầ c n thi i quy t ề ấ v n đ , quan sát, phê phán ớ ề ự ổ ụ ớ S đ i m i quan đi m giáo d c nh t đ nh đ a đ n s đ i m i v ề ậ ạ ki u d y h c. T ki u d y h c “truy n th ng”, xem th y là nhân v t ạ ể trung tâm, “ng i cho ch ”, đ n ki u d y “l y h c sinh làm trung tâm”, ơ ở ướ ng t p trung vào h c sinh, trên c s ho t đ ng c a h c sinh” là “h ộ ự ế ả ộ ướ c ti n dài, có tính cách m t s bi n đ i v ch t. c m t b ử ụ Trong tinh th n đ i m i giáo d c nêu trên, vi c d y và h c l ch s ụ thay đ i. B i vì, suy cho cùng, s đ i m i c a giáo d c, cũng c n t ấ ị ả nh t đ nh ph i thông qua m i gi lên l p c a t ng giáo viên b môn. ầ ề i d y có s n. Nh v y làm Đi u chúng ta c n suy nghĩ là ph i tránh l ọ ị ự ủ ọ ế th nào đ phát huy tính tích c c c a h c sinh (HS) trong d y h c l ch ụ ư ử ồ ử ụ ệ ng pháp s d ng đ dùng s ? Có r t nhi u bi n pháp, ví d nh : Ph ử ớ ự ệ ị ọ ẫ ự ng d n h c sinh ghi nh s ki n l ch s , ng pháp h tr c quan, ph ế ử ụ ữ ắ n m v ng và s d ng sách giáo khoa, v bài t p, ti n hành công tác ư ậ ị ọ ư ngo i khoá... Nh ng vi c t p cho h c sinh ti p c n l ch s qua các t
1
ọ ạ
ọ ấ ệ
ữ ạ ộ ể ư ầ ử ế ể ấ
ắ ẽ ứ ữ
ẩ ữ ứ ọ ị ư ố ơ ấ ạ
ữ
ầ ề ự ế ủ ế ả ứ ấ i quy t các v n đ th c t
ồ ưỡ ủ ộ ủ ộ ộ
ặ ả ọ
ế
ườ ế ự ệ ể ọ ế i... ế ng h c sinh y u kém trong nhà ắ ượ ỏ ắ c i n m ch c đ ậ ệ ượ ng, nhân v t
ử
ệ ộ ạ li u trong d y h c nói chung, d y h c l ch s nói riêng là m t trong ủ ấ ữ duy c a nh ng bi n pháp r t quan tr ng, r t có u th đ phát tri n t ị ọ h c sinh. Quá trình ho t đ ng chung, th ng nh t gi a th y và trò nh p ọ nhàng s làm cho h c sinh n m v ng h n nh ng tri th c, hình thành kĩ ả năng, kĩ x o và b i d ng ph m ch t đ o đ c, hình thành nhân cách ệ cho các em. Vi c ch đ ng tìm tòi, khám phá nh ng tri th c cũng góp ộ c a cu c ph n giúp các em ch đ ng gi ụ ỹ ủ ố s ng sau này c a mình, m t cách gián ti p đó cũng là giáo d c k năng ờ ỷ ạ ố l s ng cho các em: không trông ch , ớ ố ượ ằ M t khác nh m gi m b t s l ự ủ ng và phát huy h t năng l c c a các em khá gi tr ơ ứ ki n th c bài h c và hi u sâu h n các s ki n, hi n t ị l ch s ... ự ọ ạ ạ ầ ị Th c tr ng d y và h c môn l ch s ng THPT Tr n Phú: ử ở ườ tr
Ư ể 1. u đi m :
ề :
ươ ề ố ắ
ư ươ
ả ự ươ ấ ọ ươ ng pháp d y h c nh ph ế ấ
ả i quy t v n đ , ph ủ ậ ng thu t, miêu t ả ng pháp gi ng ọ ướ ng phát huy tính tích c c c a h c sinh thông ươ ạ ng ng pháp v n đáp thông qua s trình bày ả ể , k
ặ ặ ệ ườ ử
ậ *. V phía giáo viên ạ ổ ố Đ i đa s giáo viên (GV) đ u c g ng thay đ i ph ự ủ ủ ạ d y c a mình theo h ự qua các ph ng pháp tr c quan, ph ề pháp gi ộ sinh đ ng giàu hình nh c a giáo viên trong t ủ ể chuy n, ho c nêu đ c đi m c a nhân v t l ch s .... ả ự ướ ng d n h c sinh th o lu n nhóm, h
ế
ộ c ho t đ ng m t cách tích c c d
ự ọ ỏ
ấ ủ ự ệ ử ơ
ệ ượ ế ợ ị ầ ạ
ệ ể
ươ ướ ứ ả ộ ả ọ ư ồ Trong quá trình gi ng d y đã k t h p nhu n nhuy n các đ dùng ạ ng tiên d y ụ c ng d ng
ọ ị ử ạ
ệ ề ọ :
ả ậ ọ ố
ớ ở ẩ ị
ặ ụ ọ i các câu ả ờ i ể
ố ơ ậ ị ỗ trợ ọ ẫ Giáo viên đã tích c c h ữ ạ ộ ế ứ ki n th c cho nhau và thông qua ho t đ ng này nh ng em y u kém ẫ ướ ự ướ ạ ộ ủ ượ ng d n c a giáo viên i s h đ ể ứ ế ắ ắ ọ ạ i và h c sinh n m ch c ki n th c và hi u và các b n h c sinh khá gi ề ả ng l ch s ...... sâu h n v b n ch t c a s ki n, hi n t ễ ồ ạ d y h c, khai thác m t cách tri t đ các đ dùng và ph ồ ừ ả ọ h c nh tranh nh, b n đ , sa bàn, mô hình, ....và t ng b ợ công ngh thông tin phù h p trong d y h c l ch s ... *. V phía h c sinh ả ờ H c sinh đa s chú ý nghe gi ng, t p trung suy nghĩ tr l ư ỏ h i mà giáo viên đ t ra nh các em đã chu n b bài m i nhà, tr l ỏ các câu h i cu i m c trong bài cho nên khi h c các em luôn chú ý đ ắ ắ n m ch c bài h n.
2
ả ề ố ọ ư ạ ụ i hiê
ộ ả
ọ ế ế ắ
ắ ư ả ạ ộ ọ
ơ ả ọ ạ ạ
ự ệ ậ ớ
ế :
ậ ự Đa s h c sinh đ u tích c c th o lu n nhóm và đã đ a l ứ ế qu cao trong quá trình lĩnh h i ki n th c . ứ ố ắ H c sinh y u kém đã và đang c g ng n m b t các ki n th c ậ ọ tr ng tâm c b n thông qua các ho t đ ng h c nh th o lu n nhóm, ả ờ ấ v n đáp, đ c sách giáo khoa... các em đã m nh d n khi tr l i các câu ỏ h i hay ghi nh các s ki n, nhân v t... 2. H n chạ ề :
* V phía giáo viên ẫ ổ ự ự
ế ạ
ạ ư ớ ừ ệ
ữ ươ ử ụ ộ ố ạ ọ ủ ọ ế ng pháp d y h c cho phù h p v i t ng ti ạ ộ ắ
ượ ỉ ọ
V n còn m t s ít giáo viên ch a th c s thay đ i hoàn toàn ợ ự ư ươ t d y, ch a tích c c ph ế ề hoá ho t đ ng c a h c sinh t o đi u ki n cho các em suy nghĩ , chi m ạ ư ẫ ứ ng pháp d y lĩnh và n m v ng ki n th c nh v n còn s d ng ph Do đó nhi u h c sinh h c ọ “th y nói, trò nghe ” ọ ề ọ ầ , “th y đ c, trò chép ”. ộ ế ữ ư ắ c ki n th c mà ch h c thu c m t cách máy móc, ch a n m v ng đ ỏ ả ờ tr l
ỏ ậ ứ ư
ố ể
ả ậ ệ
ầ
ừ ạ ộ ặ ầ ộ ứ i câu h i thì nhìn vào sách giáo khoa hoàn toàn ... ờ ọ ứ ầ h c t c là Đa s giáo viên ch a nêu câu h i nh n th c đ u gi ệ ớ sau khi ki m tra bài cũ giáo viên vào bài luôn mà không gi i thi u bài ề ớ ự ậ ứ ỏ qua vi c nêu câu h i nh n th c, đi u này làm gi m b t s t p trung, ọ ủ ọ chú ý bài h c c a h c sinh ngay t ho t đ ng đ u tiên. ỏ
ề ạ ộ ố M t s câu h i giáo viên đ t ra h i khó, h c sinh không tr l ư c nh ng l
ọ ở ể ệ ấ ệ ố ề ấ ọ
ư ậ
ả ướ
ở ấ
ỏ ỉ
ỏ ả ờ i tr l
ố ượ ế
ề
ọ c tham gia ho t đ ng, đi u này làm cho các em thêm t ấ ọ ủ ả ả
ượ ự ủ ề ọ :
ườ ọ ơ ả ờ i ả ỏ ợ ượ i không có h th ng câu h i g i m nên nhi u khi ph i đ ạ ượ ả ờ c th hi n r t rõ trong ho t tr l i thay cho h c sinh. V n đ này đ ạ ỏ ỉ ế ộ đ ng th o lu n nhóm, giáo viên ch bi i t nêu ra câu h i nh ng l ư ế ỏ ả ờ ọ ẫ ng d n h c sinh tr l không h i câu h i đó nh th nào vì không có ỏ ợ ề ệ ố h th ng câu h i g i m v n đ . ộ ộ ộ ố ế ọ t h c giáo viên ch nêu vài ba câu h i và huy đ ng m t M t s ti ọ ố ượ ỏ ư ố ọ i, ch a có câu h i giành cho đ i t ng h c s h c sinh khá, gi ượ ế c chú ý và ng h c sinh y u kém ít đ sinh y u kém .Cho nên đ i t ề ự ạ ộ không đ ti v năng l c c a mình và các em c m th y chán n n môn h c c a mình. * V phía h c sinh H c sinh th ng tr l
ắ ạ ỏ ư i, ch a có s đ c l p t duy . M t s
ệ ặ i câu h i giáo viên đ t ra thông qua vi c ộ ố ự ộ ậ ư ể ả ờ ỏ ả ờ nhìn sách giáo khoa và nh c l ọ ọ h c sinh còn đ c nguyên xi sách giáo khoa đ tr l
ư i h c và ch a có s say mê môn h c, m t s b
H c sinh còn l ậ ọ ọ ườ ọ ẩ ự ớ ở ị ph n h c sinh không chu n b bài m i
i câu h i. ộ ố ộ ọ ầ ậ nhà, không làm bài t p đ y 3
ớ ớ ệ ế ậ
ế
ả ữ ủ đ , trên l p các em thi u t p trung suy nghĩ. Cho nên vi c ghi nh các ử ự ệ s ki n, hi n t ọ l c nh ng câu h i d , đ n gi n (nh
ợ ỏ ổ ệ ượ ng, nhân v t l ch s ... còn y u. ỉ H c sinh ch có tr ộ ố
ấ ả ờ ư i thích, so i thì mang
ấ ề
ả ị
ử ố ứ ậ ả ặ
ạ ứ ừ
ừ ế ệ ộ ệ ỏ
ở ớ
ữ ể
ố ọ ế ấ
ữ
ứ ỉ ả ờ ượ c i đ ả i thích ả
ả ề ế ậ ậ ị ỏ ễ ơ ả ờ ượ i đ ả trình bày), còn m t s câu h i t ng h p, phân tích, gi ả ờ ặ ọ sánh...thì h c sinh còn r t lúng túng khi tr l i ho c tr l tính ch t chung chung... ụ ể : * Đi u tra c th ả ố ả ệ B n thân tôi đ m nh n vi c gi ng d y môn l ch s kh i 12 và kh i ể ớ ạ 11. Trong quá trình gi ng d y v i ý th c v a nghiên c u đ c đi m ệ ọ ậ ủ ọ tình hình h c t p b môn c a h c sinh v a ti n hành rút kinh nghi m ớ ự ượ ề ỗ ế ạ c th c hi n thông qua h i đáp v i qua m i ti t d y.Vi c đi u tra đ ể ọ ể ư ỏ nh ng câu h i phát tri n t trên l p, ki m tra 15 phút, duy h c sinh ki m tra 45 phút ... ậ ả ề l K t qu đi u tra tôi nh n th y đa s h c sinh ch tr ấ ỏ ỏ ữ nh ng câu h i mang tính ch t trình bày, còn nh ng câu h i gi ấ ậ ạ t i sao, so sánh, đánh giá nh n th c thì các em còn r t lúng túng khi tr ụ ể ờ i. Do v y k t qu đi u tra cũng không cao. C th : l
iỏ Y uế Gi Tb Khá L pớ SLHS
8.8
2.9 39 38 34 35 Kém SL % SL % SL % SL % SL % 6 15.4 13 15.4 15 38.5 5 12.8 0 0.0 4 10.5 9 10.5 14 36.8 9 23.7 2 5.3 6 17.6 15 17.6 10 29.4 3 0 0.0 2.9 16 45.7 10 28.6 0 0.0 1 8
11a1 11a2 12a1 12a2
ệ ươ
ọ ử ớ ả ằ ạ
ả ệ ọ ạ ộ ố ấ
ọ ế ậ ị ư ệ ử ả
ể ổ ng ph thông" đ phát huy tính tích c c c a h c sinh.
ạ ổ ầ ng pháp d y h c nói Nh m góp ph n vào vi c đ i m i ph ị chung, d y h c môn l ch s nói riêng, b n thân tôi là giáo viên d y lâu ề ạ năm, có kinh nghi m trong gi ng d y tôi xin trình bày m t s v n đ ạ ậ ề li u trong gi ng d y v : "T p cho h c sinh ti p c n l ch s qua các t ử ở ườ ị tr l ch s ệ ớ ứ
ầ ọ ọ d y h c hi u qu t
ờ ạ ế ủ ộ ệ ộ ự
ề ộ ệ ề ọ ự ủ ọ ẽ ố V i vi c nghiên c u đ tài này, tôi mong mu n s góp ph n vào ả ố ơ ế t h n, h c sinh giúp giáo viên ti n hành m t gi ọ ứ ủ ế tích c c ch đ ng trong vi c ti p thu lĩnh h i ki n th c c a bài h c. Đây cũng là lí do tôi ch n đ tài này.
Ổ Ứ Ệ Ề Ự II. T CH C TH C HI N Đ TÀI
4
ậ ơ ở
ơ ở
ử ụ ạ ị
ườ ừ ả
ệ ầ ớ
ị ọ ạ ủ ắ ụ
ỉ
ọ t và ghi nh các s ki n, hi n t
ể ứ ế ơ ự ệ ử ứ
ọ ấ ủ ự ệ
ọ ấ
ể ủ ế
ề ả ư ự ệ ườ ự ố ợ
ấ ự ệ ễ ị
ổ ể ự ề
ề ả ệ
ầ ủ ọ ớ
ấ ố
ả ỏ
i phù h p v i trình đ yêu c u c a h c sinh,đ a l ề ồ ố ỏ ỏ
ặ
ờ ạ ử ọ
ượ 1. C s lý lu n: ọ a. C s khoa h c D y l ch s cũng Đairi nhà giáo d c Liên Xô cũ đã t ng nói: ỏ ư ấ ứ ạ ợ i th y ph i khêu g i cái thông minh nh b t c d y cái gì đòi h i ng ứ ộ ả ồ ắ ch không ph i là b t bu c các trí nh làm vi c, b t nó ghi chép r i ử ở ườ ư ậ ả ạ ệ tr l ng là tr i. Nh v y m c đích c a vi c d y h c L ch s ữ ượ ườ c nh ng ng i giáo viên không ch giúp cho h c sinh hình dung đ ủ ị ế ớ ệ ượ ả ủ ng c a L ch k t qu c a quá kh bi ả ượ ả ắ ượ ị ử c b n s mà quan tr ng h n là hi u đ c l ch s t c là ph i n m đ ệ ử ụ ủ ọ ể ư duy c a h c sinh vi c s d ng ch t c a s ki n. Trong phát tri n t ng giáo viên các thao tác lô gic có ý nghĩa r t quan tr ng. Thông th ử ụ s d ng các thao tác ch y u nh so sánh đ tìm ra s gi ng nhau và ọ khác nhau v b n ch t các s ki n ), Phân tích và t ng h p (giúp h c ệ ữ ạ sinh khái quát các s ki n), quy n p, di n d ch... Đ th c hi n nh ng ệ ươ ư ậ ể ng ti n thao thao tác nh v y có th dùng nhi u cách, nhi u ph ỏ ệ ự ồ i thích ....) song vi c h i và khác nhau (đ dùng tr c quan, tài li u gi ộ ả ố ư ạ ế ả ờ ợ t. tr l i k t qu t ả ặ ỏ ả ờ H i và tr i i chính là đ t tình hu ng có v n đ r i tìm cách gi l ự ả ờ ề ế ấ i không ph i là s đánh đ mà là giúp nhau quy t v n đ . H i và tr l ả ờ ệ ắ ị ử ơ ể i câu h i có ý nghĩa giáo hi u sâu s c l ch s h n. Vi c h i và tr l ỏ ệ ậ ể ớ ụ ưỡ ng giáo d c và phát tri n l n. Vì v y vi c đ t câu h i có vai trò d ọ ấ r t quan tr ng trong gi d y h c l ch s nói riêng và các môn h c khác nó phát huy đ
c tính tích c c c a h c sinh. ộ ụ ỉ ị Ch th 40/2008/CT c a B tr
ườ ự
ệ ọ
ườ ả ổ ự ự ầ ạ ươ ế ẳ ạ ị ạ ng B giáo d c Đào t o ngày ọ ng h c thân ng ph thông giai đo n 2008 ẽ ng pháp ổ ớ t ph i đ i m i m nh m ph
ả ạ ọ ị ự ủ ọ ộ ưở ủ ộ 22/7/2008 phát đ ng phong trào thi đua "Xây d ng tr thi n, h c sinh tích c c" trong các tr 2013 đã kh ng đ nh s c n thi gi ng d y.
ơ ở ự ễ :
ầ ườ ọ
ị ọ ử ớ
ộ ậ ư ử
ể ả ờ ả ọ ỏ
ễ ả ượ ộ ượ c m c th i gian mà không di n t đ
ả
l ỉ ự ệ ư ế ố ờ ở ậ ế ứ ừ ế ả ọ
b. C s th c ti n ố ọ ư Ở ườ i h c và ch a ng THPT Tr n Phú đa s h c sinh còn l tr ệ ệ ự ệ ự có s say mê môn h c L ch s , cho nên vi c ghi nh các s ki n, hi n ố ế ậ ị ượ ng, nhân v t l ch s .....còn y u. Đa s các em ch a đ c l p suy t i m t câu h i mà ph i đ c nguyên xi trong sách giáo nghĩ đ tr ờ c th i gian khoa hay ch nêu đ ươ ộ đó nói lên s ki n gì ... B i v y b n thân các em nên có m t ph ng ủ ể pháp h c nh th nào đ chi m lĩnh ki n th c t bài gi ng c a giáo 5
ộ ạ ặ ử ở ườ tr
ử ụ ư ư
ợ ấ ượ
ỉ ệ ế ằ ỏ ng ki m tra m t s em y u kém còn nhi u. Nh m gi m b t s
ộ ố ả ọ ủ ư ượ ề ả
ấ ự ậ
ấ ế ng h c sinh y u kém và nâng cao ch t l ng, b n thân tôi đã th y đ ọ ậ ng pháp h c t p tích c c mà c th là ư ệ ạ ị li u trong gi ng d y l ch s ng ph
ộ ị ả ng m t ỏ ượ ệ c h thông câu h i và s d ng câu h i đó ở ể ớ ố ề ạ ấ ượ ng d y và h c c a nhà ố ắ c đi u đó và c g ng đ a ra các ụ ể : “T p cho h c sinh ti p ế ổ ả ự ủ ọ ể viên. M t khác, giáo viên gi ng d y b môn l ch s ầ ph n nào đó ch a đ a ra đ ư ế nh th nào cho phù h p, cho nên ch t l ộ ố ớ m t s l p còn th p và t l ượ ọ l ườ tr ươ ph ử ậ ị c n l ch s qua các t thông", đ phát huy tính tích c c c a h c sinh trong ti
ọ ử ở ườ tr ọ ế ạ t d y h c. ủ ề ự ệ ộ ệ ả 2. N i dung, bi n pháp th c hi n các gi i pháp c a đ tài
ử
ớ ậ ướ
ử
ệ ượ ả
ị ờ
ộ ơ ạ ẳ ố ả ế ụ ể ề ở
ế
ị ế
ự ệ ị ệ Vi ở ễ ử ử ề
ử ả ắ
ề ự ữ ả
ệ ị ữ ớ ủ ự ế ễ ử ả ị
ể
ử ậ ậ
ả ượ ướ
ự ệ ả ướ ễ ượ c di n bi n, hi u đúng đ ả ơ ắ ế ễ
ử ướ ể ướ ọ
ự ệ ụ ể ợ ể ọ
ế ậ ự ệ ị a. Ti p c n s ki n l ch s ề ấ ứ ướ Tr c vào bài m i, giáo viên nên nêu v n đ nh n th c c khi b ỉ ễ ị ử ế ố ọ ự ệ ị ng l ch s ) ch di n cho h c sinh. S ki n l ch s ( bi n c và hi n t ị ộ ế ặ ạ ứ ộ ầ i, ph n ánh m t ti n trình l ch ra m t l n trong quá kh , không l p l ử ượ c xác đ nh c th v không gian, th i gian, b i c nh, con s , đ ụ ườ i..., ch ng h n: Kh i nghĩa Tây S n, cu c đánh chi m ng c ng ạ ệ Bastile, đánh chi m cung đi n Mùa Đông Nga năm 1917, Cách m ng ộ ồ ở tháng Tám năm 1945 t Nam, chi n d ch H Chí Minh 1975, cu c ả đ o chính ngày 18/8/1991 Liên Xô (cũ) v.v... ấ ả S ki n l ch s luôn di n ra trong hoàn c nh, đi u ki n l ch s nh t ệ ị ị đ nh và chính hoàn c nh, đi u ki n l ch s này c t nghĩa nh ng nguyên ế nhân sâu xa, nguyên nhân tr c ti p và c nh ng duyên c c a s bùng ể ế ổ ự ệ n s ki n. Hoàn c nh l ch s còn giúp chúng ta hi u di n bi n và k t ự ệ ị ể ư ả ủ qu c a quá trình phát tri n các s ki n. S ki n l ch s có th đ a ả ữ ữ ạ ậ c m t, nh ng h u qu trong i nh ng h u qu lâu dài, h u qu tr l ả ể ướ c... Hình dung đ c b n n c, ngoài n ấ ủ ự ệ ề ả ch t c a s ki n không ph i đi u đ n gi n, d dàng. ế ặ ọ ể ự ệ ị ẫ c h t đ t h c ng d n h c sinh tìm hi u s ki n l ch s , tr Đ h ế ậ ự ệ sinh tr c b n thân s ki n c th , g i ý đ h c sinh ti p c n s ki n ừ t ướ ả ộ các góc đ sau đây:
ở ầ ể ế ờ ễ Tên g i s ki n l ch s ; th i đi m m đ u và k t thúc, di n
ọ ự ệ ị ạ ử ể ế
bi n (nêu các giai đo n phát tri n). ị ế ộ ử B i c nh l ch s ( chính tr , kinh t ự , văn hoá, xã h i, quân s ,
ố ả trong và ngoài n ị ướ c...)
ờ ố ự ộ Xác đ nh đây là s ki n thu c lĩnh v c nào trong đ i s ng xã
ự ệ ế ự ị ị ộ h i (chính tr , quân s , kinh t , văn hoá).
6
ẫ ế ướ ữ ể
ế ủ ự ệ ụ ể ữ ầ ọ ễ
ng d n h c sinh tìm hi u nh ng nguyên nhân làm bùng Ti p theo h ị ổ n và qui đ nh nh ng di n bi n c a s ki n, c th , các em c n xem xét:
ự ế
ườ ấ ữ ư ế ng ta l u ý cho h c sinh tìm nh ng bi n c tr
ệ ấ
ằ ệ ự ệ ị ử ớ Nguyên nhân tr c ti p, duyên c làm xu t hi n s ki n l ch s . ố ở thành ờ ộ ử c s ki n l ch s kho ng m t th i , b ng ngày, b ng gi ọ thông th ướ ự ệ ị ớ nguyên nhân m i xu t hi n tr ể gian ng n, có th tính b ng tu n l
ệ ấ ữ ườ ả ờ ằ ... ướ ng xu t hi n tr ắ ầ ễ ằ Nh ng nguyên nhân sâu xa, th
ọ ầ ề
ị ấ ế ệ ữ
ố ự
ố ẫ ể ả ự ệ ị
ầ ự ướ ể ọ
ự ự ả
ự ệ ử ụ ế
ướ ữ ả ậ
ắ ể ấ
ậ ư ậ ớ ể ằ c m t có th th y ngay trong th i gian tính b ng tu n l ấ ả c, th m chí có h u qu
ồ ạ ề ữ ể ượ ờ ng t n t
c đó hàng ề nhi u tháng, nhi u năm. Yêu c u h c sinh phân tích các nguyên nhân ể ấ đ th y m i liên h gi a các nguyên nhân y ( kinh t , chính tr , xã ộ h i, quân s , văn hoá, tài chính...). ử ậ ọ ng d n h c sinh tìm hi u h u qu s ki n l ch s . Cu i cùng h ợ ự ệ ị ậ ậ C n g i ý đ h c sinh t nêu nh n xét, nh n đ nh ,đánh giá s ki n ố ớ ậ ử ị l ch s . Đó là s ki n gây nên h u qu tích c c hay tiêu c c đ i v i ả ậ ẩ ị ti n trình l ch s , có tác d ng thúc đ y hay kìm hãm, kéo lùi... H u qu ấ ể c m t, cũng có th là nh ng h u qu lâu dài. có th là th y rõ tr ờ ả ướ ầ ễ ắ , H u qu tr ượ ả ậ ậ nh ng h u qu lâu dài hàng năm m i th y đ ớ i b n v ng v i th i gian. mang ý nghĩa bi u t Ví dụ 1 :
7
ổ ạ Khi d y bài 16. “Phong trào gi
ướ ả c Vi
ử
ở ự ệ ở ộ i phóng dân t c và T ng kh i ủ ộ ệ t Nam dân ch C ng hoà ra ể ự ệ Cho HS tìm hi u s ki n ướ ờ ủ c
ủ ộ ả
ươ ả ng Đ ng phát
ệ ở ổ
ậ ầ ả ờ nghĩa tháng Tám (19391945) n ờ ị đ i” (sách giáo khoa l ch s 12 trang 102). ự ổ T ng kh i nghĩa tháng Tám năm 1945, s ki n s ra đ i c a n ộ ậ ệ t Nam dân ch C ng hoà, b n Tuyên ngôn Đ c l p (2/9/1945). Vi Giáo viên nêu câu h iỏ : Căn c vào đâu mà Trung ứ ộ đ ng l nh T ng kh i nghĩa tháng Tám năm 1945?. + HS theo dõi SGK, suy nghĩ , tr l i câu h i... ồ ỏ Nh t đ u hàng Đ ng
ệ ố ở ổ ượ
ậ ả ể
ọ ậ
ở ồ ộ ự ệ ỷ ố
ệ ổ ậ ầ ầ
ậ ả ươ ồ ấ ộ
ế ố ạ ể ố ẻ ộ m t trong ba y u t t o nên th i c :
ế ố ướ ượ ữ Còn hai y u t sau: ộ ờ ơ ủ ộ ư ắ ờ ơ k thù không th th ng tr nh ng trung gian ng v c đ tr
ự ượ l c l ạ c n a. ạ ố ầ c ban b ... minh, l nh T ng kh i nghĩa đ ồ ầ ượ ể c: Nh t B n đ u hàng Đ ng + Giáo viên phân tích đ HS hi u đ ầ ả ượ minh là m t s ki n quan tr ng, vì khi đ c tin Nh t B n đ u hàng ổ ở Đ ng minh, U ban kh i nghĩa toàn qu c đã phát đ ng l nh T ng kh i ở ể nghĩa. GV c n phân tích cho HS hi u rõ th i c c a T ng kh i nghĩa. ả ở ế Đông Nh t b n đ u hàng Đ ng minh khi n cho quân đ i Nh t B n ấ ầ ủ D ng án binh b t đ ng, chính ph bù nhìn nh r n m t đ u. Đó là ị ư ả ề ộ phía cách m ng và qu n chúng cách m ng mong mu n hành đ ng
ẵ thì đã s n sàng.
8
ủ ộ ỏ ệ ướ t Nam dân ch C ng hoà đ ượ c
ậ
i...
ể ả c
ủ ị ủ ặ ồ
ộ ộ ứ ượ b n Tuyên ngôn Đ c ờ , do Ch t ch H Chí Minh thay m t Chính ph lâm th i ệ ng Ba Đình, là m t văn ki n ả i Qu ng tr
ề ậ ớ ườ ấ ử ề ế Giáo viên nêu ti p câu h i: N c Vi ư ế thành l p nh th nào?. ả ờ + HS theo dõi SGK suy nghĩ, tr l ậ + Sau đó GV phân tích đ HS nh n th c đ ậ l p (291945) ạ ộ ọ đ c trong cu c mít tinh t ọ ị l ch s quan tr ng, đ c p t ề i nhi u v n đ .
ộ ồ ể
ố ớ ế ớ
c Vi ố t Nam Dân ch C ng hoà. Cu c đ u tranh gi
ệ ộ ấ ổ
ợ ị ử ế
ệ v ng quy n t
ộ ậ ủ ủ ạ
t nam đánh Pháp, đu i Nh t, l ắ t Nam gi ọ ầ ạ
ọ ỏ
ứ ế
ủ ị ể ữ + GV phân tích đ HS hi u rõ nh ng n i dung sau: Ch t ch H Chí ề ự ậ ể i v s thành l p Minh tuyên b v i toàn th qu c dân và th gi ộ ả ủ ộ ệ ướ n i phóng dân t c ế ộ ậ ậ ổ ủ t đ ch đ phong c a nhân dân Vi ạ ế i l ch s Cách m ng tháng Tám.... Quy t tâm ki n đã làm nên th ng l ề ự ữ ữ ủ do, đ c l p c a mình. c a nhân dân Vi ẫ ự ấ ạ ủ Trong quá trình d y h c, chúng ta v n tuân th trình t c u t o c a ả ờ ấ ọ sách giáo khoa, song c n khai thác nh n m nh, giúp h c sinh tr l i ắ ứ ả ờ ượ ỏ câu h i nêu trên. H c sinh tr l c câu h i này t c là đã n m và i đ ủ ế ủ ể ượ hi u đ c ki n th c ch y u c a bài. Ví d 2:ụ
ạ ế
ử
ứ ấ ặ ế ớ ế ẫ
ự ế
ứ ể ẫ ấ
ế ớ i th nh t ( 19141918) SGK Khi d y bài. Chi n tranh th gi ỏ ẩ ị l ch s 11 trang 31 ( chu n). GV đ t câu h i: Em hãy tìm ứ ấ ế i th nh t? Nguyên nguyên nhân d n đ n chi n tranh th gi ế ớ ẫ ế nhân sâu xa, nguyên nhân tr c ti p, duyên c d n đ n chi n ố ậ ướ ế ớ i th nh t. Cu i cùng h tranh th gi ng d n HS tìm hi u h u ứ ấ ế ớ ế ả ủ i th nh t. qu c a Chi n tranh th gi
9
ọ ằ ầ ế ứ ữ
ặ ể ọ ữ ậ ủ
ố ầ
ị ấ ữ ự
ố ậ ả
ế ứ
ề ế ể ự ị ủ ấ ế ớ i th nh t: ế ủ ế , chính tr c a ch nghĩa đ
ự ự ế ố
Châu Âu... ớ ủ ụ ế ử ở
Xécbi... ế ể ế
ặ ớ i th nh t, m t tích c c và tiêu c c...
ạ ậ
ự ườ ế ộ i ph i huy đ ng ki n th c c b n đã h c tr
ấ ướ ẩ ị
ố ỏ c các câu h i cu i m c
ả ớ GV yêu c u h c sinh đ c SGK và b ng nh ng ki n th c đã ọ h c, hãy rút ra nh ng đ c đi m mang tính qui lu t c a CNTB và ệ ể ấ yêu c u các em phân tích các nguyên nhân đ th y m i quan h ộ ế , chính tr , xã h i, quân s ). Sau gi a các nguyên nhân y (kinh t ế ể ậ khi HS th o lu n, phát bi u, GV k t lu n, ch t ý: ẫ + Nguyên nhân sâu xa d n đ n Chi n tranh th gi ề S phát tri n không đ u v kinh t qu c...ố ự ố + Nguyên nhân tr c ti p : s hình thành hai kh i quân s đ i ậ ở l p + Duyên c c a chi n tranh là v ám sát Thái t ậ ố ả ủ + Cu i cùng cho các em tìm hi u h u qu c a Chi n tranh th ự ứ ấ gi ỏ ố ỏ ng là câu h i có tính ch t bài t p mu n Câu h i lo i này th ọ ứ ơ ả ả ờ ế ả c đó và ki n tr l ả ả ọ ậ ứ ủ th c c a toàn bài. Chính vì v y h c sinh ph i chu n b bài và tr ộ ậ ụ ở ờ ướ l nhà, chú ý, t p trung cao đ i tr ọ ọ ự ệ theo dõi bài gi ng , ch n l c s ki n và trình bày trên l p.
ế ậ ớ ậ ị b.Ti p c n v i nhân v t l ch s ử
ỷ ộ Tr
ế ế ộ
ử ườ ử ừ ờ ậ ị
ỉ ọ
ẫ ử ự ể ậ ổ ừ bài Công xã Nguyên thu không có tên tu i m t nhân v t ế ề ậ ệ ườ ữ ộ ố ng ít đ c p đ n th ổ ế ị ậ ị th i trung c đ n sau ề ộ ố ng có nêu tên tu i c a m t s nhân v t l ch s . Vì nhi u lí do ộ ố t, chúng ta ch nên ch n ra m t s nhân tìm hi u. Chúng ta có
ể ặ
ể ầ ầ ề nào và m t s bài v ch đ chi m h u nô l ử ụ ể các nhân v t l ch s c th , các bài l ch s t ổ ủ này th ầ khác nhau và do không c n thi ậ ị ể ướ v t l ch s tiêu bi u đ h ữ ữ ể th theo nh ng m t, nh ng b Ở ứ ộ ế ậ *
ọ ấ ủ ậ
ấ ơ ơ
ấ ử ố ạ ộ ử
ế ị ế ọ ng d n h c sinh t ư ướ c nh sau: m c đ ti p c n đ u tiên, h c sinh c n tìm hi u: Ngày, tháng, năm sinh và m t c a nhân v t. N i sinh, n i m t. ả Đôi nét v gia đình và hoàn c nh xu t thân. ậ ị Th i đ i l ch s mà nhân v t l ch s s ng và ho t đ ng. ể * Đi sâu h n, h c sinh c n tìm hi u: Nhân v t l ch s b t đ u ho t đ ng ( chính tr , kinh t
ầ ử ắ ầ ướ ạ ộ ế ộ ộ ộ , văn ị i ch đ xã h i nào. Thái đ chính tr
ề ờ ạ ị ọ ơ ậ ị ừ khi nào, d hoá, khoa h c...) t ử ủ c a nhân v t l ch s .
ọ ậ ị ữ
ạ ộ ưở ị ủ ậ ị
ậ ị ử ố ớ ủ ấ ạ ậ ạ ộ ử Nh ng giai đo n ho t đ ng chính tr c a nhân v t l ch s . ờ ủ ng c a nhân v t l ch s đ i v i th i ườ i
ờ thành công, th t b i... nh h ạ đ i mà nhân v t đó s ng và ho t đ ng ( qua đánh giá c a ng ươ đ ạ Ả ố ố ớ ng th i...) và đ i v i ngày nay ( n u còn)
ậ ị ệ ậ ế ề ử Nh n xét, đánh giá hi n nay v nhân v t l ch s .
10
ọ ầ ệ ữ ọ ể ế ậ ậ ị ớ
ướ ể ẫ ậ ọ ế ng d n h c sinh ti p c n và tìm hi u v ậ ạ: t p và h ề
ự ể *Nh ng tài li u mà h c sinh c n tìm đ c đ ti p c n v i nhân v t l ch sử ụ Ví d minh ho ễ ụ lãnh t ướ ế A. Tr tìm hi u Ngàythángnămsinh, đôi nét v ố Nguy n Ái Qu c c h t cho HS t ề
ả ễ ố ủ ụ Nguy n Ái Qu c.
ọ ầ ể ễ ề ể ử
ố ậ
ệ ướ ệ ủ ưở
ệ ấ ng
ượ ớ
ấ ứ c ch ng ki n s th t b i c a các phong trào yêu n
ế ự ấ ạ ủ ữ ầ
ướ ứ ố
hoàn c nh gia đình c a lãnh t Giáo viên yêu c u h c sinh tìm hi u đôi nét v ti u s Nguy n Ái Qu c:ố ễ ễ Nguy n Ái Qu c tên th t là Nguy n Sinh Cung, sinh ngày 195 ỉ ở làng Kim Liên, huy n Nam Đàn, t nh Ngh An. Sinh ra 1890, quê ạ ộ ị ả ng c a cách m ng c, ch u nh h trong m t gia đình nhà nho yêu n ả ị ớ ườ ắ ừ i cha và các anh, ch , l n lên trên m nh đ t Ngh An sâu s c t ề ạ ề ế ố c ti p xúc v i nhi u nhà cách m ng giàu truy n th ng đ u tranh, đ ướ ượ ờ ươ c ng th i, đ đ ở ề ấ ả ế ỉ ế ỉ ố cu i th k XIX, đ u th k XX. T t c nh ng đi u đó đã hun đúc ứ ế ồ ễ Nguy n Ái Qu c lòng yêu n c n ng nàn và quy t tâm c u dân, c u c.ướ n
ử ạ ộ ố ố ờ ạ ị
ầ
ế ỉ ớ ệ ợ ố Vi
ắ i th ng l ế ở ướ ề ư ưở t c theo t
ế c phong ki n ứ ng c u n Vi
ế ở ướ ươ ấ ữ ầ ễ B. Th i đ i l ch s mà Nguy n Ái Qu c s ng và ho t đ ng: ữ ế ỉ Nh ng năm cu i th k XIX, đ u th k XX, các phong trào yêu ấ ạ ủ ố ướ i.Th t b i c a n t Nam đ u không đi t c ch ng Pháp ầ phong trào yêu n ng phong ki n (phong trào C n ấ ế ế ỉ ố V ng cu i th k XIX), phong trào nông dân Yên Th đã đánh d u ườ ệ ướ t Nam. Trong ch m h t cho con đ ướ ế ỉ ng c theo khuynh h nh ng năm đ u th k XX, phong trào yêu n
11
ớ ạ ệ ủ ư ả ộ
ươ
ả
ỏ ầ ệ ả ỏ s n v i các đ i di n Phan B i Châu, Phan Châu Trinh, ượ ầ ợ ắ i. Lúc này, yêu c u c th ng l ể ư ắ ướ ứ c đúng đ n đ đ a ng c u n ố ề ườ ủ ạ i ng l t Nam thoát kh i tình tr ng kh ng ho ng v đ
dân ch t ng Văn Can… cũng không giành đ L ườ ử ị l ch s đòi h i c n ph i có con đ ạ cách m ng Vi lãnh đ o.ạ
ộ ộ ứ ự
ộ ệ
ị ầ ồ ạ t Nam t n t ề ẫ ầ
ố ứ ủ ẫ ơ ả i hai mâu thu n c b n: Mâu thu n v ầ ị ế ồ i c u n ộ ng l
ỏ ầ ả ị
ướ ễ
Cu c khai thác thu c đ a l n th hai (19191929) c a th c dân Pháp ề làm cho xã h i Vi ử ặ ủ ẫ dân t c và mâu thu n v dân ch . Yêu c u l ch s đ t ra c n có ướ ẫ ờ ể ả ắ ườ c đúng đ n đ gi i quy t đ ng th i hai mâu thu n đ ố ả ề ế ử i quy t đó, trên. Trong b i c nh l ch s có nhi u đòi h i c n gi ứ ố c n ng nàn và hoài bão c u dân, Nguy n Ái Qu c v i lòng yêu n ứ ướ ử ứ ấ c đã xu t hi n và đáp ng yêu c u c a l ch s . c u n ạ ộ ữ ồ ầ ủ ị ị ủ ớ ệ ạ ễ ố C. Nh ng giai đo n ho t đ ng chính tr c a Nguy n Ái Qu c:
ưở ấ ạ ả
ườ ng ứ ướ ườ
i tìm ra con đ ừ ả ng c u n ồ ườ i làm ph
ộ ơ
c: ấ c ng Nhà R ng l y tên là Văn Ba, Ng ắ ầ ơ ả ậ ế ườ ướ thành công th t b i nh h * Ng ụ Ngày 561911, t ế b p cho chi c tàu buôn Pháp Latus Têr vin và b t đ u cu c hành c. Ngày 671911 tàu c p c ng Mácxây trình tìm đ ứ ng c u n
→ ườ
ạ ( Pháp). ạ ừ T 1917 1919 Ng i ho t ớ ở ầ ộ Pháp, tìm đ ng ph n l n ể hi u phong trào công nhân. ườ Khi cách m ng tháng M i
ườ ắ thành công, Ng ầ i b t đ u
ơ ơ Tàu Latus Tês vin
ế ư ưở ủ ng c a ch
ử
ộ
ệ
ủ chú ý đ n t t nghĩa Mác – Lênin. Năm 1919 ả ườ i g i b n yêu sách 8 Ng ị ớ ể i H i ngh Véc xai đòi đi m t các ề ủ ề ự do, dân ch , quy n quy n t ế ự ề ẳ quy t bình đ ng, quy n t ộ ư t Nam, nh ng cho dân t c Vi ừ ậ ấ ượ không đ c ch p nh n. T
12 ờ
ọ ườ ể ự ế
i đã rút ra đ ả ế
ễ
ề ậ c nh n xét quan tr ng; không th d a vào đ ự ả gi ả ơ ả ầ ố ng v v n đ dân t c và thu c đ a c a Lênin, Ng
ộ ạ ầ
ộ ỡ ồ ễ ườ ấ
ườ ộ c cho dân t c. Con đ ề ấ ướ ế ủ t c a chúng ta”. Nguy n Ái Qu c đã tìm th y con đ ng đi theo ch nghĩa Mác – Lênin.
i tham d Đ i h i l n th
ườ ộ ả
ủ ườ ỏ ế
ố ạ
ễ
ạ ộ i Đ i h i Tua
Nguy n Ái Qu c t
ộ ả ở ậ thành ng i tr
ượ đó Ng ố i phóng. qu c mà ph i ti n hành t ấ ậ ứ ọ Năm 1920, Nguy n Ái Qu c đã đ c b n s th o l n th nh t lu n ố ư ườ ị ủ ộ ươ i nh mu n c ổ ị c dân t c “H i đ ng bào b đo đ y đau kh , đây là cái reo lên tr ứ ố ầ ng c u c n thi ủ ướ n ứ ự ạ ộ ầ Tháng 121920 Ng ạ ọ ở Tua. T i đây XVIII c a Đ ng xã h i Pháp h p ố ế ậ Ng III, i b phi u tán thành gia nh p Qu c t ả ả và tham gia sáng l p ra Đ ng c ng s n Pháp và ườ ủ ầ ườ ộ Ng i c ng s n đ u tiên c a ệ Vi t Nam.
ấ ự ệ
ễ ườ
ờ ướ ủ ạ ạ ộ ộ i yêu n ậ
ể ạ c ngo t trong cu c đ i ho t c, qua ho t đ ng trong phong trào công nhân, đón nh n ch nghĩa ự ự ệ
ệ
ả ậ ả ệ ố ộ ướ ặ S ki n năm 1920 đánh d u b ố ừ ộ ủ ộ đ ng cách m ng c a Nguy n Ái Qu c t m t ng ự ế th c t Mác – Lênin. Có th nói không có s ki n năm 1920 thì không có s ki n năm 1930. ễ t Nam.
→ ừ ạ ộ ự ở
ề
ị ổ ứ ờ ồ Pháp, Liên Xô r i ề ướ c, ộ ủ ng chính tr , t ch c và cán b
ự
ứ ệ ở ấ t Nam xu t hi n ba t Vi
ươ ả ộ
ệ ộ ẽ ủ ạ ộ ộ ả
ả
ủ
ể ố ế ộ ệ c s u nhi m c a Qu c t ả ả ố ự ỷ ậ ự ễ ộ
ộ ở ượ t Nam. Năm 1930, đ ế ố ố ươ ả * Nguy n Ái Qu c có công sáng l p ra Đ ng c ng s n Vi ườ i ho t đ ng tích c c T 1921 1927, Ng ư ưở ể ố t Trung Qu c đ truy n bá t ng ch nghĩa Mac – Lênin v n ề ư ưở ẩ ồ ị đ ng th i chu n b chu đáo v t t ả ờ ủ cho s ra đ i c a Đ ng. ổ ậ Năm 1929, do nh n th c khác nhau mà ứ ả ả ả ch c c ng s n: An Nam C ng s n Đ ng, Đông D ng C ng s n ả ươ Đ ng, Đông D ng C ng s n Liên Đoàn. Ho t đ ng riêng r c a ba ạ ổ ứ ch c này gây c n tr không t t cho quá trình phát tri n cách m ng t ả ệ C ng s n, Vi ạ ệ Nguy n Ái Qu c tr c ti p sáng l p ra Đ ng C ng s n Vi i t Nam t H ng C ng (Trung Qu c).
ố ễ ạ ạ * Nguy n Ái Qu c lãnh đ o cách m ng tháng Tám thành công
13
ố
ả ả ệ ườ
ạ
ị ườ
ự
ệ ỉ ạ c cách m ng Vi
ế ượ → ả ỉ ạ ừ
ồ
ọ
ộ ậ
ả
ủ ị ạ
H Ch T ch đ c Tuyên ngôn đ c l p ườ
ả i Qu ng tr
t
ng Ba Đình
ờ ơ ổ
ườ ạ ả i qu ng tr
ng Ba Đình ộ ậ ườ ọ ả ướ ệ i đ c b n Tuyên Ngôn đ c l p, khai sinh n t Nam c Vi
ạ
ở ố ữ ễ ớ t Nam, trong đó Nguy n Ái Qu c gi
ợ ề ướ ễ c và Năm 1941, Nguy n Ái Qu c v n ộ Ng t Nam lãnh i cùng Đ ng C ng s n Vi ẩ ị ạ đ o nhân dân chu n b cách m ng giành chính ươ ộ ệ ậ ề i tri u t p H i ngh Trung quy n. Ng ng ướ ể ầ Đ ng l n 8 và đã hoàn ch nh s chuy n h ng t Nam. ch đ o chi n l ễ ố T ngày 19/8 28/8/1945 Nguy n Ái Qu c ớ ả ướ ạ c ch p cùng Đ ng lãnh đ o nhân dân c n ề ở th i c , T ng kh i nghĩa giành chính quy n Ngày 2/9/1945 t ử ị l ch s , Ng ủ ộ dân ch c ng hoà ớ ộ ỉ ợ ủ ắ i c a cách m ng tháng Tám đã m ra m t k nguyên m i Th ng l ệ ộ vai trò to l n làm cho dân t c Vi ắ nên th ng l i này.
ễ ạ ệ ố ề t Nam
* Nguy n Ái Qu c đã chèo lái con thuy n cách m ng Vi ệ ượ ề ạ ả ả t qua thác gh nh, b o v thành qu cách m ng tháng Tám v
ế
ị
Chi n d ch Đông Khê 1950
ế
ồ
ồ
ạ
i chi n
H Ch T ch đi công tác t
i
ủ ị ế
ạ ệ ắ t B c
chi n Khu Vi
ệ ắ t B c
ủ ị H Ch T ch t Khu Vi
ờ ỏ
ầ
ờ
ơ
C đ tung bay trên nóc h m Đ cat ri
ồ
ủ ị
ớ ộ ỉ
ệ
t
H Ch T ch cùng v i B ch huy Vi B cắ
(19451946).
14
ồ ừ ủ ị ạ
ộ ố
ệ ữ ự ả
ủ ướ ư ừ ạ c đánh b i âm m u xâm l
ự ắ ắ ố ả * T năm 19461969 H ch t ch cùng Đ ng đã lãnh đ o nhân dân ớ ệ ế ế ợ ắ i cu c kháng chi n ch ng Pháp chín năm, v i chi n th c hi n th ng l ắ ề ệ ẫ ừ th ng l y l ng Đi n Biên Ph ; Xây d ng và b o v v ng ch c mi n ượ ủ ế ủ ộ B c xã h i ch nghĩa, t ng b c c a đ qu c Mĩ.
ậ ề ễ ụ
ộ ả
ộ ả ủ i đã tr
ấ ể
ế
ạ ầ ế ờ ừ ế
ộ ộ ư ế ừ ủ ủ ệ ễ ợ
ớ
ể ệ ễ ộ
ướ ấ ộ
ẩ ố i phóng dân t c v i lòng yêu n ọ ấ ủ ự ườ ệ ẩ
ề ồ ự ố Nguy n Ái Qu c D. Nh n xét đánh giá v lãnh t ế ườ ờ i không quy t tâm. Ý chí C cu c đ i mình, không lúc nào Ng ấ ẩ ườ ở thành m t ph m ch t sáng quy t tâm, dũng c m c a Ng ườ ế ẩ ộ ộ i k ng i, tiêu bi u cho m t dân t c anh hùng. Ph m ch t đó Ng ế ượ ư c đoàn k t toàn dân và th a các anh hùng dân t c x a nh : Chi n l ậ ế ệ ư chi n tranh nhân dân (k th a c a Tr n H ng Đ o), ngh thu t k t ế ậ thúc chi n tranh đ c đáo c a Lê L i – Nguy n Trãi và ngh thu t ờ ơ ủ ch p th i c c a Quang Trung. ấ ủ ế ộ ờ ủ Cu c đ i c a Nguy n Ái Qu c th hi n ph m ch t c a m t chi n ữ ồ ớ ả c n ng nàn, nh ng sĩ đ u tranh gi ồ ư ưở ng H Chí đóng góp cho m i lĩnh v c văn hóa khác nhau… T t t Nam. Minh, ph m ch t c a Ng S đánh giá c a
ụ ệ t Nam. Ng
ạ ủ ủ ộ ả ộ ườ ố ộ
i sáng mãi trong lòng nhân dân Vi ủ UNESCO v H Chí Minh là Danh nhân văn hóa ể ượ ng vĩ đ i c a dân t c Vi ế ờ t xu t v quy t tâm c a c m t dân t c, đã c ng hi n tr n đ i ệ ệ ả ế ớ i, lãnh t th gi ấ ề ệ ki ự mình cho s nghi p gi i là bi u t ế ọ t Nam.
ộ ủ i phóng dân t c c a nhân dân Vi ị ả ế ậ
ị ả ấ ề
ợ ể ử ủ ữ
ọ ề ế ậ ị
c h t, c n bi
ế t: ồ ệ ố
ấ ặ ọ
ờ ữ ệ ứ ớ ộ ị ọ ữ ộ ch c chính tr xã h i
ể ệ ử ủ ậ ị
ả ả ế ơ ọ
ữ ợ ử c. Ti p c n tranh nh l ch s : ị Trong sách giáo khoa l ch s c a chúng ta có r t nhi u tranh nh l ch ả ử s . Chúng ta có th nêu lên nh ng g i ý v cách khai thác tranh nh ử ử ể ị l ch s sau đây đ giúp h c sinh tìm cách ti p c n l ch s . ướ ế ầ Tr ể + Th i đi m và ngu n g c xu t hi n. ả ậ + Nh ng nhân v t chính có m t trong tranh nh. H là nh ng ai? H ặ ổ ầ ạ đ i di n cho ai? Cho t ng l p xã h i ho c t nào?. ả ứ b c tranh hay nh. + Cách th hi n các nhân v t l ch s c a tác gi ộ Ti p theo sau, giúp h c sinh đi sâu h n vào n i dung tranh nh, ư ằ b ng nh ng g i ý nh :
15
ậ ừ ượ ể ệ ư ế ư ế th nh th nào, c th hi n trong t
ả ậ ụ
ả ậ ả ế ủ
ề
ể ả
ư ả ậ ữ còn đ a thêm nh ng con v t hay đ
ữ ậ ị ườ i nào? Tác gi ả ứ ả
ữ ứ ả
ủ ứ ứ ế ế ạ ỉ
ả ố ớ ự ệ ộ ủ đ i v i s ki n, hi n t
ử
ủ ọ ể ng c a h c sinh khi quan sát thoáng qua và khi tìm hi u
ứ + T ng nhân v t (chính) đ ả trong khung c nh nào? ụ ủ ị + Trang ph c c a các nhân v t (chính)? Trang ph c có ph n ánh đ a ấ ị v , hoàn c nh xu t thân c a nhân v t hay không, n u có, ph n ánh đi u gì? ử + Ngoài nh ng nhân v t l ch s tiêu bi u, trong tranh nh còn có ồ ữ nh ng con ng ữ ứ ữ ậ v t, nh ng hình nh gì n a vào b c tranh, b c nh và vì sao có nh ng ả hình nh đó? Chúng làm b c tranh, nh đó có thêm ý nghĩa gì? ế + N u là b c bi m ho , hãy ch ra nét châm bi m c a b c tranh qua ệ ượ ề ậ ng đó nêu nh n xét v thái đ c a tác gi ị ờ hay th i kì l ch s đó? . ưở ả + C m t ả kĩ b c tranh, nh.
ụ
ạ Ví d minh ho : (cid:0) Ví d 1.ụ
ả ướ ế ự ộ ộ
ừ ễ ế ầ
ớ
ế ạ c. Cu c kháng chi n Khi d y bài 20: Chi n s lan r ng ra c n ủ c a nhân dân ta t năm 1873 đ n năm 1884. Nhà Nguy n đ u hàng. SGK l p 11 trang 115. Chúng ta khai thác hình 55 trang 118 : Hình ả ươ ễ nh Nguy n Tri Ph ng (1800 1873).
16
ớ ơ ế c h t chúng ta gi
ệ ấ ử ề
ỏ ặ ễ
ồ ớ ừ ễ ề ể i thi u s qua v ti u s Nguy n Tri ễ ư ệ li u v Nguy n Tri ạ ệ ươ ng ông đ i di n ế 1858 đ n 1873?.
ươ ầ ạ ớ
ừ ề ố
ắ
ế ẵ i Đà N ng.
ử ầ ị
ạ ồ ủ ư ướ Tr ươ Ph ng, sau đó chúng ta cung c p cho HS t ươ ng r i chúng ta đ t câu h i: Nguy n Tri Ph Ph ệ ữ ầ ủ cho t ng l p nào?. Nh ng vi c làm c a ông t ả ờ ọ ư ế ự HS d a vào ki n th c đã h c tr l i: ề ạ ủ ệ ễ i c a tri u + Nguy n Tri Ph ng: Ông đ i di n cho t ng l p quan l ượ ở ặ ậ ử ỉ m t tr n Đà c tri u đình c ch huy ch ng Pháp đình. Ông t ng đ ố ỹ ủ ườ ế ẵ n ng, k sách v n không nhà tr ng, xây thành, đ p lu c a ông lúc ầ ạ ự đó đã khi n th c dân Pháp sa l y t ề ượ ứ + L n th hai, ông đ c tri u đình c vào Gia Đ nh. Ông đã cho xây ầ ặ ặ ể ạ ồ ự d ng đ i đ n Chí Hoà đ ch n gi c. Nh ng l n này đ i đ n c a ông
17
ị ở ậ ạ ủ ổ ứ
ề ề ữ ượ
ầ c tri u đình đi u đi gi ề ệ
ổ ộ ầ ổ ấ ỉ
ứ ộ ẫ ươ ủ ễ ấ ạ ị
ứ ả ủ ọ
ưở ề ề ể ậ ả
ổ ứ ủ ề ặ ặ ơ
ấ ạ ạ ạ không ch u n i s c công phá b i vũ khí đ i bác c a Pháp. Vì v y đ i ủ ấ ồ đ n th t th . ứ ứ ầ ch c + L n th ba vào năm 1872, ông đ ự ặ ứ ạ ổ Tuyên sát đ ng s đ i th n, thay m t tri u đình xem xét vi c quân s ộ ố ở ắ B c Kì, làm t ng đ c thành Hà N i, lúc này ông đã 73 tu i. Khi Pháp ế ấ đánh Hà N i l n th nh t, ông đã ch huy binh sĩ chi n đ u anh dũng, song thành Hà N i v n th t th . Nguy n Tri Ph ng b trúng đ n và ông đã hi sinh năm 1873. ả C m t ng c a h c sinh khi quan sát thoáng qua b c nh , và tìm ế hi u kĩ v nhân v t: Quân tri u đình không thi u lòng dũng c m song ch c đánh gi c n ng v phòng th , kém linh do vũ khí thô s , cách t ho t cho nên nhanh chóng th t b i.
ụ Khai thác hình 56 Tình c nh nông dân Pháp tr
(cid:0) Ví d 2: ạ ạ ả ư ả ố ướ c ế ỉ s n Pháp cu i th k
cách m ng Bài 31: Cách m ng t ớ XVIII SGK l p 10 trang 151.
ạ ế
ạ ễ ả ư ả s n đ
ầ ụ
ị ế ế ẩ ể ể ẫ
ướ
s n Pháp.
ể ế ặ
ị ướ ứ
ạ ướ
ổ ậ ế t đ c đi m n i b t v kinh t ử ụ ạ c cách m ng đ miêu t ấ ằ ớ
ể ề ủ ự
ế
ng d n các em quan sát b c tranh (t ể ả ờ ỉ ẫ ế ợ ớ ọ ỏ t, t m ), k t h p v i đ c SGK đ tr l
ứ ấ ọ
ỗ
ườ ạ ị ạ
ệ i trong tranh l ư ậ ư ườ
ự ể ệ ố ẻ ấ ờ ữ ườ ứ Đây là b c tranh bi m ho nói lên tình c nh ng i nông dân ượ ử ụ ộ ướ ể c s d ng đ c khi di n ra cu c cách m ng t Pháp tr ọ ộ ế ạ xã h i d y h c bài 31, ph n I, m c 1. Tình hình kinh t ổ ể ặ ọ ằ ươ ng trình chu n), nh m giúp h c sinh hi u rõ đ c đi m n i (ch ướ ộ ủ ậ ề , th ch chính tr và mâu thu n xã h i c a n b t v kinh t c Pháp tr c năm 1789, qua đó rút ra nguyên nhân sâu xa làm bùng ư ả ạ ổ ộ n cu c cách m ng t ọ ấ ế Sau khi cung c p cho h c sinh bi , ộ chính tr và xã h i Pháp tr c năm 1789, GV s d ng b c tranh ả ả ế bi m ho tình c nh nông dân Pháp tr ữ ế ợ ụ ể k t h p v i phân tích nh m c th hoá nh ng v n đ đã trình ủ ộ ự ể giác và ch đ ng c a HS, GV bày. Đ phát huy tính tích c c, t ừ ứ ướ ầ khái quát đ n chi c n h ợ ế ỉ ti i câu h i do GV g i m :ở ạ ữ i? H là đ i di n cho nh ng B c tranh này có m y ng ạ ườ ộ ầ ớ t ng l p nào trong xã h i Pháp? T i sao m i ng i ẻ ặ có v m t và s th hi n đ a v khác nhau nh v y? T i sao ả i nông dân già nua, m y u ph i cõng trên l ng mình hai tên ng ầ ạ ộ trong túi áo, túi qu n Quý t c, Tăng l ị ế béo kho ? Các lo i gi y t
18
ộ ả ữ ườ , Quý t c ph n ánh đi u gì? Hình nh ng
ả ề i nông dân ướ i
ỏ ạ ườ ề ẹ ả ố i nông dân l
ả ộ ầ ố ạ i ý và yêu c u các
ườ i, miêu t
ố ườ ả ộ m t ng ư
ẻ
ạ
ữ ướ
ấ ườ
ế ộ ề c nh s
ộ ớ ầ
ạ
ọ ủ
ợ ự ế ướ
ế ủ
ườ ủ c.Ng ả ế ượ h t đ
ư ẳ ấ ộ
ữ ờ ố
ể
ư ề ườ
ẹ ậ ủ ướ
ệ ế ầ
ạ
ặ
ỉ
ấ ẳ
ế ọ
ố ự ượ
ườ ữ ạ
ạ
ằ ỗ ố ớ
ườ ả ộ
c và gi
ạ ấ ị ữ
ộ ộ ướ ế ậ ộ ị
ủ c a Tăng l ố ch ng tay lên cái cu c đã mòn v t nói lên đi u gì? Vì sao d i có hình nh các con chim, th , chu t?. chân ng ổ ch t l Sau khi HS trao đ i, GV miêu t ậ em nh n xét: ườ ứ + B c tranh này có ba ng i nông dân đã ả ư ế già nua, m y u, nh ng ph i cõng trên l ng mình hai ng i có ả ư ượ thân hình béo kho . Đó chính là hình nh t ng tr ng cho hai ộ ấ ẳ ướ ộ đ ng c p Quý t c và Tăng l trong xã h i Pháp tr c cách m ng. ặ ồ ằ ườ ế i ng i đ ng tr + Ng c m c chi c áo choàng, có đeo cây ư ượ ữ ẳ ồ ng tr ng cho Tăng l thánh giá, t i ng i (đ ng c p m t). Ng ở ạ ộ ứ ồ ườ sau đeo m t thanh ki m dài n, có nhi u đ trang s c ư ụ ấ ẹ ượ ẳ ng tr ng cho t ng l p quý t c (đ ng và trang ph c r t đ p t ự ặ ậ ố ề ả ấ c p hai). C hai đ u béo t t, m p m p, ăn m c diêm dúa và c c ộ ữ ầ , Quý t c thò ra kì sang tr ng. Trong túi qu n và túi áo c a Tăng l ộ ữ ạ c cho vay n , cho thuê ru ng, nh ng quy , kh các lo i văn t ờ ẽ ế ụ ề ị đ n ngàn đ i đ nh v nghĩa v phong ki n c a nông dân mà có l ả ộ ọ i nông dân ph i n p đ các h cũng không tr ế ạ lo i thu .... ả + Vì ph i cõng trên l ng hai đ ng c p Quý t c và Tăng l , nên ủ ư ả ườ ố l ng c a ng i nông dân ph i còng xu ng, tay ch ng nh trên ố ế ộ ụ ệ m t chi c cu c đã mòn v t. Đây chính là bi u hi n cho công c ơ ạ canh tác thô s , l c h u c a ng i nông dân, cũng nh n n kinh ệ ế ẩ ả nông nghi p Pháp tr t c năm 1789. S n ph m nông nghi p do ả ộ ườ ỏ ạ ế ứ i nông dân làm ra h t s c ít ng i ph i n p g n h t cho i, l ứ ộ ạ ị ỏ ộ ữ ố Quý t c, Tăng l i b th , chim ,chu t... ra s c phá ho i. ; s còn l ế ộ ẳ ở ắ ắ ấ + Ch đ đ ng c p hà kh c, kh t khe Pháp đã đè n ng lên vai ấ ả ố ườ i nông dân, S ng trong tình c nh y, nông dân Pháp ch có ng ỏ ấ ấ ườ ng duy nh t là bùng lên h t tung hai đ ng c p trên ra kh i con đ ế Đi u này ư ề ỵ l ng mình, n u không h cũng khu xu ng mà ch t. ấ ả ả ng đông đ o nh t i thích vì sao nông dân Pháp là l c l gi ế tham gia cách m ng và cũng là nh ng ng i kiên quy t cách ấ m ng nh t. ử ế ậ ớ ả ồ ị d. Ti p c n v i b n đ l ch s : ể ấ ề i m i qu c gia ng biên gi Chúng ta đ u hi u r t rõ r ng đ ề ờ ướ ầ ừ ượ c trong c m t th i gian dài hàng nhi u c hình thành d n t ng b đ ướ ế ỉ ế ữ ướ ự ờ ố c, đ n giai đo n phát n th k . Trong su t th i kì d ng n ử ể ệ ị ề ả tri n nào đó, trong nh ng hoàn c nh và đi u ki n l ch s nh t đ nh ọ ố ỗ c h t là m t b ph n th ng tr đã tìm m i cách xác m i dân t c tr 19
ể ả ở ộ
ữ ể ế ự ị đ nh, gìn gi ế t
ừ ư ế ở ộ ế
ồ ớ ọ ậ ả ả
ữ ế ờ
ị ồ ờ ử ứ ứ ử ụ ộ ề ổ ữ ả
ệ ở ự ệ ị ng biên gi
ấ ử ị
ớ
ề ọ ả ượ ố i qu c gia không ph i đ ộ ộ ộ ớ
ủ
ấ
ọ ư ứ ủ ổ ầ ạ
ậ ố ị
ườ ộ ng biên gi i qu c gia, khu v c cũng có l ch s c a nó.
ự ể ọ ng nh v y, chúng ta có th giúp h c sinh ti p c n theo các
ớ ư ậ ẳ
ướ ộ ư ả ế ớ ủ ủ ả ổ ố i (c a qu c
ử ị ượ ụ ả ộ ị ể c th
ệ
ự ả ồ ố
ể ấ ử ữ ả
ự ố ị
ố
ổ
ớ ự ượ ng qu c phòng... ữ ả i thích và đánh giá nh ng thay đ i nêu trên... ế ế ậ ả ọ
ế ố ươ ữ ứ ổ ề ộ ề ự ị
ị ự ụ ổ ớ ữ và k c m r ng lãnh th v i m c đích phát tri n kinh ố ố ạ gìn an ninh qu c phòng, m r ng th l c... i dân c , gi , phân b l ị ố ữ T nh ng ý ki n nêu trên, chúng tôi mu n đi đ n m t đ ngh : ố ữ Hãy cho h c sinh ti p c n v i nh ng b n đ ph n ánh lãnh th qu c ộ ử ị gia trong nh ng th i kì l ch s khác nhau khi nghiên c u nh ng n i ử ươ ị dung l ch s có th i gian l ch s t ng ng. B i vì s d ng b n đ có ả ớ ườ ạ ể i hi n đ i đ ph n ánh các s ki n l ch s trong quá đ ử ầ ợ ứ ả kh là không h p lí, gi m tính khoa h c, là m t ý nghĩa l ch s . C n ứ ượ ằ c hình cho các em ý th c đ c r ng biên gi ễ ờ ẫ ộ thành m t cách ng u nhiên, tình c , m t s m m t chi u, m t cách d ạ ặ ự i đó là dàng, t nhiên ho c theo ý riêng, ch quan c a riêng ai. Trái l ớ ẫ ư ượ ộ c pha l n v i m t quá trình đ u tranh lâu dài, gian kh , đ y m u l ề ợ ủ ộ ả âm m u và tham v ng, ph n ánh s c m nh và quy n l i c a các b ầ ọ ể ạ ộ t c, các dân t c, các t p đoàn th ng tr ... Tóm l i, c n cho h hi u ử ủ ị ố chính đ ế ậ Theo h ạ góc đ nh sau, ch ng h n: ồ ầ B n đ ph n ánh ph n lãnh th nào c a th gi ọ gia...), tên g i là gì? ồ ẽ ớ B n đ v v i m c đích gì? N i dung l ch s , đ a lí đ ồ ả hi n trên b n đ ?. ữ So sánh nh ng bàn đ ph n ánh cùng khu v c, qu c gia trong ổ ế ị ờ ữ nh ng kho ng th i gian l ch s khác nhau đ th y nh ng thay đ i v ư ế ự biên gi , hành chính, đ a danh, s phân b dân c , i, khu v c, kinh t ố b trí l c l Gi ồ ầ t, giúp cho h c sinh Cách ti p c n b n đ nêu trên, theo tôi là c n thi ề ử ữ ị ệ ng tác gi a l ch s và đi u có cái nhìn ( đ ng) bi n ch ng v m i t ệ ớ ử ộ ệ ki n đ a lí, v s thay đ i v nh ng n i dung l ch s có quan h v i ị đ a lí t nhiên hay nhân văn.
ụ
ờ ắ ầ ế
ộ ấ ớ ồ ướ ẫ ờ ộ ộ ế ỉ ể ượ ng d n HS tìm hi u l
ạ Ví d minh ho : (cid:0) Ví d 1: ụ ộ ậ ạ Khi d y bài 25: Th i B c thu c và các cu c đ u tranh giành đ c l p ừ ế ỉ ộ th k I đ n đ u th k X) SGK l p 10 Trang 139 (nâng dân t c (t ườ ướ c ta th i thu c Đ ng c đ n cao). GV h ế ỉ (th k VII IX).
20
ồ ướ ượ i thi u khái quát l
ệ ớ ấ ướ c h t, GV gi ộ
ố ề ị ướ ắ ủ ườ ị
ấ ộ
ươ ữ ng và xã. B y gi ị ả ướ ử ả ồ ộ c ta có s
ườ ắ ộ
ng châu (B c B ngày nay). ả
ả ố
ễ ắ ộ
ộ ộ ấ ụ ả ố ườ ế c đ : năm 618, nhà Đ ng Tr ặ ặ c ta. Năm 679, nhà Đ ng đ t An Nam đô đ t ách đô h lên đ t n ố ể ủ ộ ủ ể c ta. Đ c ng c n n th ng tr hà kh c c a mình, h ph đ cai tr n ậ ự ỏ ườ nhà Đ ng đã chia nh các khu v c hành chính thành các châu, qu n, ủ ờ ệ An Nam đô h ph cai qu n 12 châu. huy n, h ự ộ ầ M t l n n a trong l ch s dân t c, b n đ hành chính n thay đ i:ổ + Giao châu, Phong châu, Tr + Thang châu, Chi châu, Vũ Nga châu, vũ an châu (Qu ng Đông, Qu ng Tây, Trung Qu c ngày nay). + Ái châu, Phúc L c châu, Di n châu, Hoan châu (B c Trung b ). + L c châu (thu c đ t Trung Qu c và vùng Qu ng Ninh).
ờ ộ
ế ỉ ề ắ
ườ ể ệ ượ ồ ướ th hi n Hình L c đ n ắ ắ ữ tên nh ng châu B c B , B c Trung b và mi n núi phía Tây B c ướ n ườ c ta th i thu c Đ ng (th k VII IX) ộ ộ ớ ớ i chính là biên gi c ta. Đ ng biên gi i ngày nay.
21
ổ ề c ta nh th ớ ả ch c b máy cai tr đ i v i n
ạ ư ậ ị ố ớ ướ ị ủ ế ế ườ ướ c, nhà Đ ng đã t ậ ủ ươ
ỏ ể ộ ứ ề ộ ề c ta. Âm m u c a các tri u đ i phong ki n ph ị ư ch c b máy cai tr nh trên là gì?.
ề ạ ổ
ớ ự ệ
ự ử ư ậ ệ
ườ ể ộ
ế ậ ị ằ
ổ ủ ạ Ti p theo GV nêu câu h i đ HS th o lu n: So v i các tri u đ i ư ế tr ố ớ ườ nào? Em hãy nêu nh n xét v b máy cai tr c a nhà Đ ng đ i v i ắ ướ ng B c trong n ệ ổ ứ ộ vi c t ướ ố Sau khi HS trao đ i, GV ch t ý: So v i các tri u đ i tr c, nhà ỏ ườ Đ ng đã th c hi n chia nh các khu v c hành chính, tăng c ng ạ ờ ế ị ế ậ ấ i cai tr đ n t n c p huy n. Nh v y, đ n th i ki m soát và c quan l ộ ơ ả ướ ổ ứ ị ườ ở c ta tr thành m t đ n v hành chính có t thu c Đ ng, c n ch c ắ ươ ạ ề ư ủ ấ ng B c cai tr thóng nh t. Âm m u c a các tri u đ i phong ki n ph ệ ạ ướ ộ ỏ ấ ướ c, dân t c Vi là nh m xoá b đ t n c Âu L c t Nam, sáp nh p n ị ể ễ ề vào lãnh th c a chúng đ d b cai tr .
ạ ụ ự
ướ ủ ẩ ươ c chính sách ngo i giao ( ch
ổ ứ ươ ẫ
ề ượ ồ ể ố ộ ng trình chu n) và bài ớ ng tri u ( CT nâng cao).GV hu ng d n HS ệ ơ t ị c đ các đ n v hành chính Vi
ờ ạ Ví d 2:ụ Khi d y bài 25 trang 126 m c 1. Xây d ng và c ng c b ạ máy nhà n ụ 38, m c 2.T ch c v quan sát, tìm hi u : hình 49 l Nam th i Minh M ng.
22
ế ướ ế đ a ph
ộ ả ớ c h t, khi trình bày đ n cu c c i cách hành chính ả ồ c đ , gi ươ ở ị ng i thích các kí
ướ ng d n h c sinh quan sát l ệ ượ i thi u l ượ ồ c đ :
ễ ơ
ề ậ ướ ủ ả ướ ấ ự
ệ ừ ụ ễ ễ ả c ta tr i dài t
ướ ả
ư ẫ ơ ị Tr ủ ạ c a vua Minh M ng, giáo viên gi ọ ẫ ệ hi u và h ậ ổ ươ ng tri u Tây S n, năm 1802 Nguy n Ánh lên + Sau khi l t đ v ế ệ ngôi vua, hi u là Gia Long l p ra nhà Nguy n, l y Phú Xuân (Hu ) ấ ề ố làm kinh đô c a c n c. D i tri u Nguy n, s nghi p th ng nh t ổ ướ ấ ướ M c Nam Quan c đã hoàn thành. Lãnh th n đ t n ờ ồ ế đ n mũi Cà Mau, bao g m c Đàng Trong và Đàng Ngoài. D i th i Gia Long, v n duy trì các đ n v hành chính nh cũ.
23
ạ ễ ề
ổ ộ ộ ả
ỉ ỉ ấ
ừ ổ ủ ế ấ ộ
ỉ ổ ạ ấ ắ
ệ
ộ ơ ả ả ị ị ươ ả ư
ạ ằ ư
ổ ạ ạ ơ ấ
ỉ ị ả
ị ị ườ
ỉ ứ ụ
ố ệ ụ ủ ố ổ ứ i quy n T ng đ c). Giúp vi c có hai ti: B
ổ ề ệ ố
ươ
c phân bi ủ
ượ ồ ơ
ể ườ
ị ớ ướ
ồ ặ
ướ ễ ề
ệ ể ệ ớ i trong l ả ồ c đ , gi ớ ạ ỉ
ươ ủ ạ ng c a vua Minh M ng nói lên
ề
ượ ộ
ờ ờ ồ
ộ ả ườ ồ ướ c ta th i thu c Đ ng (th k VII c đ n ế ạ ệ t Nam th i Minh M ng (n a đ u th c đ hành chính Vi ườ ạ ị ớ i qua các giai đo n l ch s và phân ng biên gi ướ ướ ự ố ng
ế ỉ ử ầ ử ng bành tr ử ả ổ ủ ấ ị
ố ố ạ i:
ả ạ
ị ươ ệ ệ c phân bi ng đ
ậ ả
ủ ự ệ c ti n trong vi c xây d ng và c ng c b máy nhà n ể t rõ ể ướ c
ứ ủ ị + Năm 18311832, Minh M ng v vua th hai c a tri u Nguy n đã ị ỏ ươ ti n hành m t cu c c i cách hành chính đ a ph ng, xoá b các t ng, ờ ả ướ tr n, đ i các dinh thành t nh. B y gi c chia thành 30 t nh và , c n m t ph Th a Thiên. ả + Năm 1831, Minh M ng đ i các tr n phía B c thành 18 t nh: Qu ng Tr , Qu ng Bình, Hà Tĩnh, Ngh An, Thanh Hoá, Ninh Bình, Nam ắ Đ nh, H ng Yên, H i D ng, Hà N i, Qu ng Yên, S n Tây, B c Ninh, Tuyên Quang, H ng Hoá, Thái nguyên, L ng S n, Cao B ng. i cho đ i các dinh, tr n phía Nam thành + Năm 1832, Minh M ng l ả 12 t nh: Qu ng Nam, Qu ng Ngãi, Bình Đ nh, Phú Yên, Khánh Hoà, ậ ng, An Giang, Bình Thu n, Phiên An (Gia Đ nh), Biên Hoà, Đ nh T Vĩnh Long, Hà Tiên. ỉ ầ ầ + Đ ng đ u các t nh là ch c T ng đ c (ph trách 2 3 t nh) và Tu n ố ướ ỉ ph ( ph trách 1 t nh, d ị ứ ươ ứ ng và đ a chính s ti và Án sát s ti. H th ng hành chính Trung ữ ơ ậ ệ ề ượ t rõ ràng, quy n hành t p trung h n n a vào tay ph ng đ ổ ướ ỉ vua. D i t nh là ph , huy n, châu, t ng, xã. ọ ị L c đ trong SGK th hi n tên g i, đ a di m các đ n v hành chính ạ ờ ượ ồ th i Minh M ng. Biên gi ng biên gi i ngày nay. c đ là đ ớ ệ ượ ẫ ệ ng d n HS i thích các kí hi u và h Sau khi gi i thi u l ở ỏ ợ ượ ồ ế ợ c đ , k t h p v i SGK r i đ t các câu h i g i m : quan sát l ướ ờ + D i th i vua Minh M ng (tri u Nguy n), n c ta chia thành bao ỉ ể nhiêu t nh? Hãy k tên các t nh?. ị ộ ả + Cu c c i cách hành chính đ a ph ủ đi u gì?. Ý nghĩa c a cu c c i cách?. + Em hãy quan sát l ớ ượ IX), v i l ỉ k XIX). So sánh đ i thích s gi ng nhau, khác nhau; khuynh h tích, gi ị ế lãnh th c a các giai c p th ng tr trong ti n trình l ch s ... ị ẳ GV nghe HS trình bày. Cu i cùng GV kh ng đ nh l ủ ươ ộ + Cu c c i cách hành chính đ a ph ng c a vua Minh M ng th ượ ươ ị ệ ố ng và đ a ph hi n h th ng hành chính trung ộ ữ ơ ề ràng, quy n hành t p trung h n n a vào tay vua. Cu c c i cách th ộ ướ ố ộ ệ hi n m t b ề ướ d ế ễ i tri u Nguy n.
24
ừ ượ ổ ề
c ta m r ng vào Nam và đ
ả ờ ớ ườ ầ
ả ượ ộ ề ễ
ủ ạ
ộ ư ầ
ấ ọ ứ ả ạ
ể ậ ị i, c n cho HS hi u chính đ
ư ượ ề ợ ủ ầ ử ủ ạ ị ố ấ ự ế ổ ồ ỗ c đ , HS th y s thay đ i v lãnh th : Đ n + T ch so sánh l ở ộ ễ ổ ướ th i nhà Nguy n lãnh th n ng biên ệ ế ẹ ữ ượ và b o v nguyên v n đ n ngày nay. GV c n cho HS i đó đ c gi gi ộ ớ ứ ượ ằ ố c hình thành m t i qu c gia không ph i đ c r ng biên gi ý th c đ ự ộ ớ ẫ ộ ờ cách ng u nhiên, tình c , m t s m, m t chi u, m t cách d dàng, t ủ ặ i đó là m t quá nhiên ho c theo ý riêng, ch quan c a riêng ai. Trái l ớ ẫ c pha l n v i âm m u và trình đ u tranh lâu dài, gian khó, đ y m u l ộ ộ i c a các b t c, các dân tham v ng, ph n ánh s c m nh và quy n l ườ ố ộ ng t c, các t p đoàn th ng tr ... Tóm l biên gi i qu c gia, khu v c cũng có l ch s c a nó.
ớ Ệ ự Ề Ả Ủ III. HI U QU C A Đ TÀI
ờ ặ ệ ượ
ư ệ ị ể ự ề
ử ế ờ ế ạ t d y và đã đ t
ế li u l ch s giáo viên ph i đ u t ụ ả
ạ đ ữ ớ
ấ ế ạ
ổ ễ ể
ử ụ ớ ạ ứ ể ơ ố
ủ ộ ạ ụ ệ ệ ấ
ờ ứ ể ẹ ổ
ể ở ộ ệ ự ọ ậ ọ ệ ọ ớ
ọ ơ ẽ ạ ượ ọ
ả ơ ệ ố ấ ạ c h th ng M c dù th i gian r t h n ch và đ th c hi n đ ư ả ầ ư nhi u th i gian , nh ng tôi đã các t cượ ệ ậ v n d ng sáng ki n kinh nghi m này vào các ti ấ ằ ế ả ướ ậ ả ế c h t b n thân đã nh n th y r ng nh ng kinh k t qu kh quan. Tr ớ ươ ớ ợ ệ ng trình sách giáo khoa m i và v i nghi m này r t phù h p v i ch ả ớ ướ ữ ng đ i m i. S d ng tranh, nh chính là giáo t d y theo h nh ng ti ừ ọ ụ ự đó các em có h ng thú c tr c quan giúp h c sinh d hi u, nh lâu, t ế ự ọ ậ t, h c t p h n, tích c c ch đ ng sáng t o đ m r ng v n hi u bi ồ ộ đ ng th i cũng r t linh ho t trong vi c th c hi n nhi m v lĩnh h i ế ki n th c và phát tri n kĩ năng. Không khí h c t p sôi n i, nh nhàng ụ và h c sinh yêu thích môn h c h n. Tôi cũng hi v ng v i vi c áp d ng ặ ế ề c k t qu cao trong các kì thi và đ c đ tài này h c sinh s đ t đ ọ ẽ ệ ọ bi t h c sinh s yêu thích môn h c này h n.
ả ụ ể ế * K t qu c th :
L pớ SLHS Tb SL % Y uế SL % Khá SL %
8.6
ế ả ọ Kém SL % 0 0 0 0 h c sinh h c y u gi m đáng
ấ ỷ ệ ọ l ề ệ ế ả iỏ Gi SL % 10 25.6 18 46.2 10 25.6 1 2.6 0 39 11a1 6 15.8 13 34.2 17 44.7 2 5.3 0 38 11a2 9 26.5 17 50.0 12 35.3 0 0.0 0 34 12a1 11 31.4 18 51.4 3 8.6 0 3 35 12a2 ố ệ ả B ng s li u trên cho th y t ể ỷ ệ ọ l k , t h c sinh trung bình và khá tăng nhi u. Sau khi áp d ng sáng ki n kinh nghi m này, b n thân tôi đã rút
ộ ố ụ ệ ra m t s kinh nghi m sau:
25
ầ ủ ỗ ế ạ ụ t d y giáo viên nêu m c tiêu yêu c u c a ti
ọ ấ ổ ờ
ậ
ợ ỏ ế ặ ử ụ
ọ ạ ố ớ
ỳ ỏ ạ ố ượ ử ụ
ơ ư ễ ể ố ắ ợ ự ậ ụ ắ ọ
ỏ ả ử ụ
ả ử ụ ộ ậ ư
ộ ọ ở ặ duy ứ ả ờ l
ổ ứ ọ
ở ẩ ế ế ị ể ả ỏ ặ ử ụ ậ ch c h c sinh ti p nh n thông tin giáo viên chú ý s d ng i quy t câu h i đ t ra giáo án) đ gi
ỏ ợ ờ
ườ
ể
ậ ứ ả ạ ơ ụ ế ệ ậ ng xuyên nghiên ế ỏ ự t ứ ể ả i quy t nhi m v nh n th c
ọ
ế ợ ư ồ ệ ạ
ệ ố ự
ư ầ ớ
ạ ủ ọ ả ờ ạ ệ
ỗ ế ọ ạ ữ ả
t h c, nâng cao hi u qu gi ả ề ả ấ ả ậ ẫ ố
ể ề ề ấ
ặ ỏ ọ
ặ ề ố ể ả ả
ầ
ẫ ố t, song v n ph i ti p t c suy nghĩ đ tr l
ả ờ ả
ặ
ề ờ ọ ẹ ả
ể ạ ế ử ạ ị
ạ ươ ụ ể ệ ế ạ ạ ớ ọ ụ ế t, m c + Trong m i ti ợ ủ c a bài h c sau đó cung c p thông tin và phân b th i gian h p lí lí ể ọ đ h c sinh ti p nh n thông tin. ớ ộ + Giáo viên đ t và s d ng linh ho t các câu h i phù h p v i n i ng h c sinh mà v n d ng dung bài d y, tu theo kh i l p và đ i t ọ ỏ + Khi nêu câu h i giáo viên c g ng s d ng các câu h i ng n g n, ủ ủ đ ý, đ n gi n, d hi u ,g i s suy nghĩ và t duy c a h c sinh. Không nên s d ng câu h i “Có” hay “Không”, “Đúng” hay “Sai” ỏ mà ph i s d ng câu h i phát huy tính đ c l p t các em ạ (tránh tình tr ng h c sinh tr i m t cách công th c ho c chung chung) + Khi t ở câu h i g i m (chu n b kĩ ầ đ u gi ầ + Giáo viên c n nghiên c u kĩ sách giáo khoa th ệ ứ c u thêm tài li u tham kh o đ xây d ng các câu h i trong các ti ạ ụ d y và v n d ng linh ho t h n đ gi ở ỗ m i bài h c. ọ ươ ầ ng ti n d y h c nh đ dùng + Giáo viên c n k t h p các ph ẽ ả tr c quan, hình nh, tranh v trong sách giáo khoa, h th ng thao ủ ự ể tác s ph m khi lên l p... đ góp ph n phát huy tính tích c c ch ộ đ ng c a h c sinh trong m i ti d y + Trong quá trình gi ng d y , ngôn ng nói ph i truy n c m , không ả ặ quá nhanh ho c quá ch m, ph i lôi cu n , h p d n, trình bày ph i có đi m nh n, tránh đ u đ u . ễ ỏ + Khi đ t câu h i không nên đ t câu h i quá d làm cho h c sinh ế ế ủ ủ t c a mình, mà ph i là tho mãn , đi đ n ch quan v v n hi u bi ự ả ờ ỏ ủ ể ằ i đúng, đ y đ câu h i do giáo viên cho các em hi u r ng, s tr l ả ế ụ ơ ể ả ờ i hay h n, sâu nêu ra là t ơ ắ ơ s c h n và thông minh h n. ả ớ ậ ọ ầ ạ ơ ộ i, th o lu n nhóm, + C n t o c h i cho h c sinh trong c l p tr l ồ ẫ ạ h c, trình bày nh i nhét song v n t o không không làm n ng n gi ả ố khí tho i mái, nh nhàng đ đ t k t qu t i đa. ổ ả + Giáo viên d y môn l ch s ph i luôn luôn tìm tòi sáng t o và đ i ng pháp d y h c. Có k ho ch c th trong vi c tìm m i trong ph
26
ợ ọ ồ ạ ẹ
ườ b i d
ị ọ ẽ ả ộ i giáo viên gi ng d y b môn L ch s c n t ồ ế
ệ ng ti n thi
ử ụ ả ợ
li u, ph ươ ọ ậ ạ ươ ớ
ự ủ ườ ữ ộ
ử ị
ậ
ử ị ươ ớ ế ế ế t k các đ dùng d y h c đ p chính xác phù h p v i ki m và thi ạ ộ n i dung bài d y. ử ầ ự ồ ưỡ ả ạ ng + Ng ử ụ ồ ượ c đ khoa h c và chính xác. S d ng năng khi u v b n đ , l ổ ế ị ạ ươ ọ ư ệ ệ ể t b d y h c. Đ i tri t đ các tranh nh, t ằ ọ ớ ng pháp d y h c nh m phát huy m i và s d ng h p lý các ph ỗ ọ ng châm: “m i ngày tích c c c a h c sinh trong h c t p, v i ph ổ ọ ạ ề ế đ n tr ng là m t ni m vui”. Bên c nh đó nên có nh ng bu i h c ớ ư ả ạ ngo i khoá, tham quan các di tích, b o tàng l ch s . Tham m u v i ệ ệ ả ọ ban giám hi u, Đoàn thanh niên cho h c sinh nh n chăm sóc, b o v ị các di tích l ch s đ a ph ng.
ế ậ * K t lu n:
ọ ậ ạ i “Ph
ượ ạ ị ư ệ
ử ở ườ tr ế
ể
ầ
ậ ụ ọ ộ ứ
ộ ố ọ
ề ứ ầ ạ ộ
ự ư ủ ầ ộ ỏ
ỗ ộ ướ ủ ọ
ả ắ ậ ươ ế ử ậ ị ng pháp T p cho h c sinh ti p c n l ch s qua Tóm l ả ậ ổ li u trong gi ng d y l ch s ng ph thông" đ c v n các t ế ạ ẽ ạ ượ ấ ủ ả ọ ậ ụ t d y s đ t đ c k t qu h c t p cao nh t c a d ng trong các ti ưỡ ặ ề ấ ả ụ ọ t c các m t giáo d ng , giáo d c và phát tri n. Đây h c sinh v t ỗ ữ ươ ộ ằ ạ ộ ng h gi a th y và trò nh m giúp cho h c sinh đ c là ho t đ ng t ộ ộ ế ậ l p lĩnh h i ki n th c m t cách thông minh, v n d ng m t cách sáng ự ế ọ ậ ạ (h c t p và cu c s ng ) . Đi u này quan tr ng và đòi t o vào th c t ệ ứ ề ỏ h i nhi u công s c, lao đ ng sáng t o, ý th c tinh th n trách nhi m ể cao c a m i m t giáo viên. Và c n đòi h i phát tri n năng l c t duy c khi giáo d c cho h c sinh, cho nên và hành đ ng c a mình tr ệ ph i n m v ng lý lu n, rèn luy n nghi p v th
ớ ạ ữ ờ
ọ ụ ệ ụ ườ ng xuyên. ạ ả ệ ệ ậ
ạ ế ử ể ạ ậ ị
ổ ệ ọ ươ ả ọ ị ệ ầ ế ạ ớ
ẽ ệ ầ
ệ ọ ồ
ệ ậ ọ
ươ ả
ề ả ạ ượ ạ ị ơ ế ế ụ ủ ữ ứ ỉ Vì th i gian có h n, cùng v i kinh nghi m gi ng d y tôi ch ể ủ m nh d n trình bày quan đi m c a mình trong vi c t p cho h c sinh ạ ị ư ệ ử li u trong gi ng d y l ch s , đ phát huy ti p c n l ch s qua các t ử ạ ự ủ tính tích c c c a h c sinh trong d y h c l ch s THPT góp ph n vào ọ ớ ng pháp d y h c hi n nay. V i sáng ki n kinh vi c đ i m i ph ệ ỏ ộ ọ nghi m này, tôi hy v ng s góp m t ph n nh vào vi c giúp giáo viên ọ ầ và h c sinh THPT Tr n Phú nói riêng, các đ ng nghi p và h c sinh các ế ạ ườ ự ng pháp T p cho h c sinh ti p tr ng b n nói chung th c hi n ph ử ể ư ệ ử ậ ị li u trong gi ng d y l ch s đ phát huy tính c n l ch s qua các t ẽ ả ả ệ ạ ự ủ ọ tích c c c a h c sinh đ t hi u qu cao h n. V phía b n thân, tôi s ệ c c a vi c ti p t c nghiên c u và phát huy nh ng k t qu đ t đ
27
ệ ự ồ
ờ ơ ế ụ ữ ể ệ ắ
ừ ệ th c hi n sáng ki n kinh nghi m trên, đ ng th i không ng ng rút kinh ạ ấ ượ nghi m, kh c ph c khó khăn đ nâng cao h n n a ch t l ng d y h cọ
Ị Ế Ả Ụ Ề Ấ
ườ ự ệ ế ị ạ ố ầ ng đ i đ y đ ả
ị ặ ử
ệ ệ ố ớ ộ ự ệ
ế ụ c cho s nghi p giáo d c. Đ c bi ậ ợ t b r t thu n l ộ : IV. Đ XU T, KHUY N NGH KH NĂNG ÁP D NG. Hi n nay trong các nhà tr ọ các thi ự ệ ướ n ế ị ấ ồ đ dùng, thi ả ượ ế đ
ả ấ
ượ ấ ươ ủ c c p t ng đã đ ủ t b d y h c, đây chính là s quan tâm sâu sát c a Đ ng và Nhà t đ i v i b môn l ch s thì các ể ạ ề i cho vi c th c hi n đ tài này. Đ đ t ị ộ ả c k t qu cao trong b môn tôi có nh ng ki n ngh sau ầ ể
ượ ồ ộ ấ
ệ ả li u, tài li u, tranh nh v
ầ ử ớ ử ệ ả
ề ồ ưỡ ử ị ặ t các tranh, nh, t ệ ng; các tài li u v b i d
ử ộ ị
ả ử ụ ạ ả ị
ụ ầ ử ả ộ ị
ả ườ
ư ữ ộ ư ng, không nên xem đây là ự ệ đó có nh ng bi n pháp cũng nh có s
ứ ơ ữ ử ụ ố + Các c p qu n lý c n đôn đ c giáo viên b môn s d ng ệ ấ ồ ả ả tranh nh, b n đ , bi u đ m t cách hi u qu nh t, tránh gây ặ ử ụ ử ụ lãng phí khi đ c trang c p mà không s d ng ho c s d ng ế ệ . chi u l ề ộ ố ư ệ ườ ng c n mua m t s t + Nhà tr ậ ả ị các di tích l ch s và di s n văn hoá; chân dung các nhân v t ư ệ ạ ị li u l ch s có công v i cách m ng, đ c bi ế ị ươ liên quan đ n l ch s đ a ph ng, ạ ươ ớ ổ đ i m i ph ng pháp gi ng d y b môn l ch s . ấ ậ ỹ + T p hu n k năng s d ng CNTT trong gi ng d y môn l ch ổ ử ở ườ ng ph thông. tr s ấ + Các c p qu n lý giáo d c c n ph i xem b môn l ch s nh ộ ộ là m t b môn chính trong nhà tr ụ ể ừ m t môn ph đ t quan tâm đúng m c h n.
ệ
ả ỏ ủ ệ ế ắ
ộ ố ể ử ấ ượ ự ủ
ữ ệ ồ Trên đây là m t s kinh nghi m nh c a tôi trong quá trình ạ ắ ị t và kinh nghi m ch c ch n không gi ng d y môn l ch s , hi u bi ỏ c s góp ý chân thành c a các tránh kh i nh ng sai sót, r t mong đ ạ b n đ ng nghi p.
ƯỜ Ế NG I VI T
ặ ị Đ ng Th Sen
28
ệ IX.Tài li u tham kh o ả :
ế ậ ổ ớ ươ ạ ọ ướ ệ Ti p c n vi c đ i m i ph ng pháp d y h c theo h ng phát
ề ữ ứ ể ễ tri n b n v ng ( PGS.TS Nguy n Đ c Vũ).
ự ủ ọ ể ể ệ Ki m tra đánh giá đ phát huy tính tích c c c a h c sinh ( Vi n
ụ ứ ườ nghiên c u giáo d c tr ng ĐHSP TP HCM).
ứ ủ ậ ườ ọ ự Phát huy tính tích c c nh n th c c a ng i h c ( GSTSKH Thái
ụ ệ ọ Duy Tiên Vi n khoa h c giáo d c).
ấ ả ử ớ ụ ị SGK l ch s l p 10, 11, 12 ( Nhà xu t b n giáo d c)
29
