S Đ HÓA KI N TH C TRONG GI NG D Y PH N ĐA LÍ VI T NAMƠ Ồ Ế Ứ Ả Ạ Ầ Ị Ệ
TÓM T T SÁNG KI NẮ Ế
1. Hoàn c nh n y sinh sáng ki nả ả ế
Năm h c 2019 -2020 là năm h c ti p t c th c hi n cu c v n đng “h c t p vàọ ọ ế ụ ự ệ ộ ậ ộ ọ ậ
làm theo t m g ng đo đc H Chí Minh”, th c hi n cu c v n đng "m i th y côấ ươ ạ ứ ồ ự ệ ộ ậ ộ ỗ ầ
giáo là m t t m g ng đo đc, t h c và sáng t o" và phong trào xây d ng “tr ngộ ấ ươ ạ ứ ự ọ ạ ự ườ
h c thân thi n, h c sinh tích c c”. Đánh giá t m quan tr ng c a nhi m v năm h c,ọ ệ ọ ự ầ ọ ủ ệ ụ ọ
m i giáo viên c n ph i xác đnh cho mình không ng ng đi m i ph ng pháp d yỗ ầ ả ị ừ ổ ớ ươ ạ
h c, tăng c ng s d ng các thi t b d y h c đ đt k t qu cao h n trong d y h cọ ườ ử ụ ế ị ạ ọ ể ạ ế ả ơ ạ ọ
tr ng ph thông nói chung và đi v i môn Đa lí nói riêng.ở ườ ổ ố ơ ị
Th c t gi ng d y tr ng qua nhi u năm công tác cho tôi th y h u h t giáoự ế ả ạ ở ườ ề ấ ầ ế
viên đã s d ng đ dùng d y h c và đc bi t là vi c t o ra các đ dùng d y h c sángử ụ ồ ạ ọ ặ ệ ệ ạ ồ ạ ọ
t o trong gi ng d y Đa lí, nh ng hi u qu nhìn chung còn nhi u h n ch . Chính vìạ ả ạ ị ư ệ ả ề ạ ế
v y mà kh năng đt hi u qu cao trong 1 ti t gi ng d y còn th p. Do đó, b n thânậ ả ạ ệ ả ế ả ạ ấ ả
tôi đã nghiên c u và th nghi m đ đi đn ng d ng cho t t c giáo viên Đa lí trongứ ử ệ ể ế ứ ụ ấ ả ị
tr ng có ý nghĩa lí lu n và th c ti n r t l n.ườ ậ ự ễ ấ ớ
Trong các tài li u tham kh o, cũng có nhi u tác gi đã đ c p đn nh ng vi c điệ ả ề ả ề ậ ế ữ ệ ổ
m i ph ng pháp d y h c, có nhi u tài li u h ng d n giáo viên th c hi n mà đcớ ươ ạ ọ ề ệ ướ ẫ ự ệ ặ
bi t là vi c xây d ng các s đ b ng hóa ki n th c trong d y h c đã đem l i k t quệ ệ ự ơ ồ ả ế ứ ạ ọ ạ ế ả
r t kh thi giúp h c sinh có t duy t ng h p, đn gi n, d nh , không ph i ghi nhấ ả ọ ư ổ ợ ơ ả ễ ớ ả ớ
máy móc mà các em bi t logic t ng h p, khái quát hóa ki n th c tr ng tâm. Đa lí làế ổ ợ ế ứ ọ ị
b môn khoa h c t ng h p c các ki n th c v KHTN và KHXH, nên vi c s đ hóaộ ọ ổ ợ ả ế ứ ề ệ ơ ồ
ki n th c cũng là m t ph ng pháp d y h c tích c c, đem l i hi u qu th c ti n cao.ế ứ ộ ươ ạ ọ ự ạ ệ ả ự ễ
T k t qu đó, nên tôi ch n đ tài: ừ ế ả ọ ề S Đ HÓA KI N TH C TRONG GI NG D Y PH NƠ Ồ Ế Ứ Ả Ạ Ầ
ĐA LÍ VI T NAMỊ Ệ làm đ tài nghiên c u cho năm h c 2019-2020.ề ứ ọ
2. Đi u ki n, th i gian, đi t ng áp d ng sáng ki n.ề ệ ờ ố ượ ụ ế
2. 1. Đi u ki nề ệ
NĂM H C: 2019- 2020ỌPage 1
S Đ HÓA KI N TH C TRONG GI NG D Y PH N ĐA LÍ VI T NAMƠ Ồ Ế Ứ Ả Ạ Ầ Ị Ệ
- Nhà tr ng có đy đ c s v t ch t, trang thi t b ph c v cho vi c d y vàườ ầ ủ ơ ở ậ ấ ế ị ụ ụ ệ ạ
h c c a thày và trò trong nhà tr ng.ọ ủ ườ
- GV gi ng d y nhi t tình, có trách nhi m, có tinh th n h c h i – tích c c điả ạ ệ ệ ầ ọ ỏ ự ổ
m i ph ng pháp, ng d ng công ngh thông tin vào gi ng d y đ nâng cao hi uớ ươ ứ ụ ệ ả ạ ể ệ
qu c a đ tài.ả ủ ề
- H c sinh tích c c, ch đng, sáng t o trong vi c ti p nh n, khám phá nh ngọ ự ủ ộ ạ ệ ế ậ ữ
ki n th c m i.ế ứ ớ
2.2. Th i gianờ
- T năm h c 2018-2019, năm h c 2019-2020 và áp d ng cho nh ng năm h cừ ọ ọ ụ ữ ọ
sau này.
2.3. Đi t ngố ượ
- H c sinh kh i 8 và kh i 9.ọ ố ố
3. N i dung sáng ki nộ ế
- Tính m i, tính sáng t o c a sáng ki n: s đ hóa ki n th c là m t ph ng phápớ ạ ủ ế ơ ồ ế ứ ộ ươ
giúp h c sinh ti p c n ki n th c theo h ng logic t ng h p, t duy khái quát giúpọ ế ậ ế ứ ướ ổ ợ ư
gi m áp l c ghi nh máy móc đ các em h ng thú h n trong vi c h c t p các b mônả ự ớ ể ứ ơ ệ ọ ậ ộ
KHXH.
- Kh năng áp d ng sáng ki n: sáng ki n có tính kh thi r t cao vì có th ng d ngả ụ ế ế ả ấ ể ứ ụ
r ng rãi không ch đi v i ph n đa lí Vi t nam mà có th ng d ng trong t t c cácộ ỉ ố ớ ầ ị ệ ể ứ ụ ấ ả
kh i l p và nhi u môn h c khác trong nhà tr ng.ố ớ ề ọ ườ
- L i ích thi t th c c a sáng ki n: h c sinh tích c c, h ng thú trong h c t p, khôngợ ế ự ủ ế ọ ự ứ ọ ậ
gò bó- áp l c trong vi c ti p c n và ghi nh ki n th c.ự ệ ế ậ ớ ế ứ
4. Kh ng đnh giá tr , k t qu đt đc c a sáng ki n.ẳ ị ị ế ả ạ ượ ủ ế
-Đ tài có giá tr thi t th c giúp h c sinh h ng thú h n trong quá trình ti p nh nề ị ế ự ọ ứ ơ ế ậ
và hi u các ki n th c v b môn Đa líể ế ứ ề ộ ị
5. Đ xu t ki n ngh đ th c hi n áp d ng ho c m r ng sáng ki n.ề ấ ế ị ể ự ệ ụ ặ ở ộ ế
NĂM H C: 2019- 2020ỌPage 2
S Đ HÓA KI N TH C TRONG GI NG D Y PH N ĐA LÍ VI T NAMƠ Ồ Ế Ứ Ả Ạ Ầ Ị Ệ
- Nhà tr ng: xem xét có th áp d ng đài trà trong vi c gi ng d y b môn Đa lí t tườ ể ụ ệ ả ạ ộ ị ở ấ
c các kh i l p và m r ng áp d ng cho nhi u môn h c khác nh Sinh, S , côngả ố ớ ở ộ ụ ề ọ ư ử
ngh ,....ệ
-Giáo viên: tích c c h c t p, đi m i ph ng pháp và s d ng r ng rãi ph ng phápự ọ ậ ổ ớ ươ ử ụ ộ ươ
s đ hóa ki n th c này.ơ ồ ế ứ
-H c sinh: tích c c, ch đng, sáng t o trong vi c thi t l p các s đ ki n th c.ọ ự ủ ộ ạ ệ ế ậ ơ ồ ế ứ
PH N N I DUNGẦ Ộ
I. C S LÍ LU N C A Đ TÀIƠ Ở Ậ Ủ Ề
1. Khái ni m s đ đa líệ ơ ồ ị
S đ hóa ki n th c đa lí là hình v s l c bi u hi n v trí, c u trúc, s phân bơ ồ ế ứ ị ẽ ơ ượ ể ệ ị ấ ự ố
ho c các m i quan h gi a các s v t và hi n t ng đa lí. ặ ố ệ ữ ự ậ ệ ượ ị
S đô hóa ki n th c la môt kêt câu, tô ch c co tinh lôgic phan anh cac thanh phân va ơ ế ứ . / ư /
cac môi quan hê gi a cac thanh phân trong kêt câu, tô ch c đo. Đc thê hiên băng . ư / ư ươ. / .
công cu đô h a kêt h p cac ky hiêu, c hiêu ch (text), phu đê... Cac môi t ng quan . ọ ơ. . ươ . ư . ươ
qua lai gi a cac thanh phân th ng đc thê hiên băng cac mui tên. Chiêu h ng quan . ư ươ ươ. / . ươ
hê thê hiên băng h ng cua no. Kich th c, mau săc hay kêt h p text, phu đê – chu . / . ươ / ươ ơ. .
thich va thuyêt minh đê thê hiên cac nhân tô, c ng đô, tinh chât và quan hê cua cac / / . ươ . . /
hiên t ng – s vât đia li. Cac môi quan hê co thê ph c tap va đan xen nh ng thê hiên . ươ. ư. . . . / ư . ư / .
qua s đô se nâng cao tinh hê thông, lam c s cho viêc nhân th c, thu nhân thông tin, ơ . ơ ơ/ . . ư .
ghi nh ,... tr nên dê dang. Nh vây, s đô co tinh khai quat hoa, hê thông, logic, co ơ ơ/ ư . ơ .
tinh tr c quan cao. ư.
S đô hoa kiên th c bai day th c chât la s hê thông hoa, săp xêp nôi dung kiên ơ ư . ư. ư. . .
th c c ban trong sach giao khoa, đăc biêt la kiên th c trong tâm. S săp xêp nay co ư ơ / . . ư . ư.
quy luât nhât đinh, co s phân loai vê kiên th c: kiên th c chu đao, kiên th c suy luân, . . ư. . ư ư / . ư .
kiên th c phat triên…, hay cac khai niêm, cac môi quan hê nhân qua, quy luât đia li... ư / . . / . .
Nh vây, s đô hóa ki n th c trong qua trinh day hoc đc coi la môt công cu, ư . ơ ế ứ . . ươ. . .
ph ng tiên, va cung la cach th c, ph ng phap day hoc. No co thê đc s dung cho ươ . ư ươ . . / ươ. ư/ .
NĂM H C: 2019- 2020ỌPage 3
S Đ HÓA KI N TH C TRONG GI NG D Y PH N ĐA LÍ VI T NAMƠ Ồ Ế Ứ Ả Ạ Ầ Ị Ệ
ng i day va ca ng i hoc tât ca cac khâu cua qua trinh day hoc. Đo chinh la quan ươ . / ươ . ơ/ / / . .
điêm day hoc m i ma ng i hoc đong vai tro trung tâm. Đôi v i đia li thi s đô chinh la / . . ơ ươ . ơ . ơ
công cu đăc l c đê day hoc cac môi quan hê, đăc biêt môi quan hê nhân qua. . ư. / . . . . . . /
Ví d : S đ m t tr ng h c, S đ c u trúc c a ngành công nghi p- nôngụ ơ ồ ộ ườ ọ ơ ồ ấ ủ ệ
nghi p, s đ di chuy n c a m t c n bão, s đ th hi n c c u ngành giao thôngệ ơ ồ ể ủ ộ ơ ơ ồ ể ệ ơ ấ
v n t i, các ngành kinh t bi n,....ậ ả ế ể
2. Các lo i s đ đa líạ ơ ồ ị
Vê phân loai, d a theo ch c năng s đô co thê chia ra môt cach t ng đôi: S đô tô . ư. ư ơ / . ươ ơ /
ch c, hê thông, s đô môi quan hê, s đô không gian. D a theo tinh ph c tap cua s đô ư . ơ . ơ ư. ư . / ơ
co thê chia ra: s đô đn chiêu, s đô đa chiêu-ph c h p,... / ơ ơ ơ ư ơ.
H th ng s đ đa lí chia làm 4 lo i c b n đó là:ệ ố ơ ồ ị ạ ơ ả
2.1. S đ c u trúc: ơ ồ ấ
S đ c u trúc là lo i s đ th hi n các thành ph n, y u t trong m t ch nh thơ ồ ấ ạ ơ ồ ể ệ ầ ế ố ộ ỉ ể
và m i quan h gi a chúng.ố ệ ữ
Ví dụ: S đ th hi n c s v t ch t- kĩ thu t trong nông nghi p (Sgk Đa lí 9,ơ ồ ể ệ ơ ở ậ ấ ậ ệ ị
trang 26)
H th ng th yệ ố ủ
l iợ
H th ng d ch vệ ố ị ụ
tr ng tr tồ ọ
H th ng d ch vệ ố ị ụ
chăn nuôi
C s v t ch t- kĩơ ở ậ ấ
thu t khácậ
Kênh, m ng n iươ ộ
đng, máy b m,ồ ơ
h ch a n c,...ồ ứ ướ
Gi ng cây tr ng,ố ồ
phân bón, thu cố
b o v th cả ệ ự
v t,...ậ
Gi ng vốChu ng tr i, v n,ồ ạ ố
kĩ thu t,ậ
NĂM H C: 2019- 2020ỌPage 4
C S V T CH T- KĨ THU T TRONGƠ Ở Ậ Ấ Ậ NÔNG NGHI PỆ
S Đ HÓA KI N TH C TRONG GI NG D Y PH N ĐA LÍ VI T NAMƠ Ồ Ế Ứ Ả Ạ Ầ Ị Ệ
2.2. S đ quá trình: ơ ồ
S đ quá trình là lo i s đ th hi n v trí các thành ph n, các y u t và m i quanơ ồ ạ ơ ồ ể ệ ị ầ ế ố ố
h c a chúng trong quá trình v n đng.ệ ủ ậ ộ
Ví dụ: S đ th hi n mơ ồ ể ệ i quan h nhân qu do m t r ng gây nênố ệ ả ấ ừ
nh h ng đn sinh tr ng và phátẢ ưở ế ưở
tri n c a m i loài, k c con ng i.ể ủ ọ ể ả ườ
Gi m s đi u hoà khí h uả ự ề ậ
M t cânấ
b ng sinhằ
thái
M t n i ấ ơ ở
c a nhi uủ ề
loài đngộ
v t -->ậ
tuy tệ
ch ngủ
M T R NGẤ Ừ
Lũ l t, h nụ ạ
hán,...
Các lo iạ
thiên tai
gia tăng
nh bão,ư
sa m cạ
hóa,...
Đt đai b xói mòn, r a trôi, b cấ ị ử ạ
màu
2.3. S đ đa đ h c: ơ ồ ị ồ ọ
S đ đa đ h c là lo i s đ bi u hi n m i quan h v m t không gian c a cácơ ồ ị ồ ọ ạ ơ ồ ể ệ ố ệ ề ặ ủ
s v t, hi n t ng đa lí trên l c đ, b n đ.ự ậ ệ ượ ị ượ ồ ả ồ
NĂM H C: 2019- 2020ỌPage 5