CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
-----------------------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP TẠO XÚC
CẢM LỊCH SỬ TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1954
- 1975
A. SƠ YẾU LÝ LỊCH
Họ và tên: Khuất Thị Hồng
Sinh ngày: 08/04/1981
Năm vào ngành : 2003
Chức vụ, đơn vị công tác: Giáo viên trường THPT Ba Vì
Trình độ chuyên môn: Đại học Sư phạm Hà Nội
Hệ đào tạo: Chính quy
Bộ môn giảng dạy: Lịch sử
A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
1. Cơ sở lí luận
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”
Thực hiện lời dạy đó của chủ tịch Hồ Chí Minh, bộ môn Lịch sử đã
được Nhà nước và Chính phủ ta quan tâm chú trọng đưa vào chương trình
giảng dạy cho học sinh từ cấp tiểu học và cũng để môn học này phát huy được
vai trò là “cô giáo của cuộc sống”.
Lịch sử dân tộc Việt Nam là lịch sử của các cuộc đấu tranh dựng nước
và giữ nước, đặc biệt giai đoạn 1954 – 1975, giai đoạn hào hùng nhất của lịch
sử dân tộc Việt Nam. Trong giai đoạn này, nhân dân Việt Nam đã tiến hành
cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước, quân và dân ta đã lần lượt đánh bại
nhiều chiến lược chiến tranh của Mĩ : chiến lược Chiến tranh đơn phương,
Chiến tranh đặc biệt, Chiến tranh cục bộ, Việt Nam hóa chiến tranh và Đông
Dương hóa chiến tranh. Những chiến thắng vẻ vang của dân tộc ta trước kẻ thù
được coi là lớn mạnh nhất trên thế giới lúc bấy giờ và cho đến tận ngày nay đã
nâng cao vị thế của dân tộc ta trên trường quốc tế. Hơn khi nào hết, nhân dân
Việt Nam luôn phải khắc sâu trong mình khí thế của một thời đại anh hùng đó.
Tuy nhiên, có một thực trạng đáng buồn hiện nay là chất lượng giáo dục nói
chung, bộ môn lịch sử nói riêng ngày càng bị giảm sút. Trong giai đoạn xã hội
phát triển nhanh theo hướng hiện đại hóa, cơ chế thị trường đã làm xuất hiện
lối sống thực dụng, một bộ phận không nhỏ học sinh ở trường phổ thông không
còn coi trọng kiến thức lịch sử, dẫn đến việc học sinh học chống đối, học trước
quên sau, có thái độ hời hợt khi học lịch sử. Bộ môn lịch sử bị mất dần vị trí,
trở thành môn học phụ trong khi trước đây lịch sử là môn học quan trọng để
tuyển chọn nhân tài, muốn đỗ đạt ra làm quan giúp nước phải “sôi kinh nấu
sử”. Do đó, một bộ phận không nhỏ giới trẻ ngày nay quên mất khí thế hào
hùng của dân tộc, không còn thấy được công lao to lớn của cha ông đã ngã
xuống để có được nền hòa bình độc lập hôm nay.
Bộ môn lịch sử có vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục thái độ, tư
tưởng, tình cảm và hình thành thái độ đúng đắn với sự phát triển hợp quy luật
xã hội và xác định nhiệm vụ cho thế hệ trẻ trong hiện tại và tương lai… Vì vậy,
việc tạo xúc cảm lịch sử cho HS là một trong những biện pháp góp phần nâng
cao chất lượng giáo dục bộ môn Lịch sử một cách có hiệu quả.
Với đặc trưng, lịch sử chính là bản thân cuộc sống rất phong phú, đa
dạng và sinh động bao trùm mọi mặt về kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội, đấu
tranh giai cấp, đấu tranh chính trị... cho nên học lịch sử không đơn thuần là ghi
nhớ ngày tháng, sự kiện. Do đó, yêu cầu việc giảng dạy lịch sử của giáo viên
phải rõ ràng, sinh động và có cảm xúc để tạo ra sức hấp dẫn với chủ thể nhận
thức, dựng lại bức tranh quá khứ một cách chính xác nhất, học sinh có được
cảm giác như chính mình được tham gia vào sự kiện đó.
Căn cứ vào ảnh hưởng của xúc cảm người ta chia xúc cảm thành hai loại:
tích cực và tiêu cực. Những đối tượng thỏa mãn được nhu cầu của con người
gây nên những xúc cảm tích cực như: vui sướng, hạnh phúc, tự tin… loại xúc
cảm này sẽ có tác dụng nâng cao hoạt động của đời sống con người. Trái lại,
những gì cản trở cho việc thỏa mãn nhu cầu sẽ gây nên những xúc cảm tiêu cực
như: buồn bã, chán nản, sợ hãi…những xúc cảm này sẽ làm hạ thấp hoạt động
sống của con người, làm yếu đi nghị lực của họ.
Trong quá trình dạy học lịch sử giáo viên đóng vai trò chủ đạo bởi giáo
viên là người chủ động về nội dung kiến thức giảng dạy và lựa chọn phương
pháp truyền đạt, tổ chức hoạt động của học sinh trong giờ học, điều khiển giờ
học một cách linh hoạt, sinh động. Muốn quá trình dạy học đạt được kết quả
cao giáo viên cần nắm được đặc điểm tâm lí của học sinh diễn ra trong quá
trình nhận thức để có những tác động phù hợp về mặt sư phạm nhằm kích thích
hoạt động tư duy độc lập của học sinh. Việc tạo được những xúc cảm lịch sử sẽ
tạo được động cơ tích cực thúc đẩy học sinh hăng hái học tập.
Vì vậy, nhiệm vụ cơ bản của giáo viên là phải hình thành ở học sinh nhu
cầu với kiến thức và khi nhu cầu đó được thỏa mãn nghĩa là đã gây được xúc
cảm tích cực, kích thích hoạt động học tập độc lập, sáng tạo của học sinh.
2.Cơ sở thực tiễn
Qua quá trình giảng dạy của bản thân và dự giờ đồng nghiệp ở trường phổ
thông nơi tôi công tác, tôi nhận thấy các giáo viên đã ý thức được vai trò của
việc sử dụng các biện pháp tạo xúc cảm lịch sử trong dạy học lịch sử nói chung
và dạy học lịch sử dân tộc nói riêng để nhằm nâng cao chất lượng bộ môn.
Nhưng xúc cảm là một lĩnh vực khó và tinh tế của con người nên việc sử dụng
các biện pháp tạo xúc cảm còn gặp nhiều khó khăn.
Việc tạo xúc cảm lịch sử cho học sinh, các giáo viên sử dụng biện pháp
trình bày miệng là chủ yếu nhưng việc trình bày miệng chưa đem lại hiệu quả
cao vì lời nói của giáo viên chưa sinh động, chưa gợi cảm., những câu chuyện,
nội dung trình bày chưa thực sự tạo xúc cảm cao.
Một số giáo viên có sử dụng đồ dùng trực quan để tạo hứng thú học tập
cho học sinh, tuy nhiên nhiều đồ dùng trực quan còn chưa phù hợp với nội
dung bài học. Giáo viên có khi chỉ đưa ra hình ảnh mà chưa cung cấp cho học
sinh kiến thức lịch sử qua hình ảnh đó và cũng chưa rút ra ý nghĩa mang tính
giáo dục tư tưởng.
Về phía học sinh: Đa số học sinh rất ngại học lịch sử vì quá dài, khó nhớ
các sự kiện và nhàm chán, khô khan. Mặc khác, trong sự phát triển của xã hội,
đa số học sinh coi Lịch sử là bộ môn phụ, các em còn để giành thời gian cho
các môn học chính, môn dự thi vào Đại học, cao đẳng. Học sinh có học cũng
chỉ mang tính chất đối phó với các bài kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định
kì nên chất lượng không cao.
Thực tế, tôi đã tiến hành khảo sát, điều tra 3 lớp 12 tôi giảng dạy ( 126
học sinh trường THPT Ba Vì) thông qua bài khảo sát chất lượng đầu năm và
thu được kết quả như sau:
LỚP
SĨ SỐ GIỎI KHÁ TRUNG BÌNH YẾU, KẾM
12A5
43 1 9 23 10
12A8
41 0 10 26 5
12A9
42 2 15 23 2
Từ cơ sở lí luận và thực tiễn trên, bản thân tôi là một giáo viên dạy lịch sử
đã luôn cố gắng tìm tòi, nghiên cứu và thử nghiệm để đổi mới phương pháp
dạy học nâng cao chất lượng giảng dạy. Tôi nhận thấy, việc sử dụng các biện
pháp tạo xúc cảm lịch sử có tác dụng không nhỏ đến quá trình tiếp thu tri thức,
giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức cũng như phát triển tư duy cho học sinh.
Song để sử dụng các biện pháp tạo xúc cảm như thế nào để góp phần nâng cao
hiệu quả bài học? Tôi xin trình bày một số kinh nghiệm của mình ở phần nội
dung.
II. MỤC ĐÍCH CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Qua việc nghiên cứu đề tài này, tôi mong muốn sẽ góp phần định hướng
nhận thức đúng đắn cho học sinh, giáo dục tình yêu đất nước, tinh thần tự hào
dân tộc, lòng biết ơn với các thế hệ cha ông đã ngã xuống cho hòa bình, độc lập
