Sự phát triển của bé và những biến đổi
ở cơ thể mẹ bé
Trong buồng tử cung của mẹ, bé được bao bọc bằng một
túi có chứa nước gọi là nước ối. Nhờ có túi ối nên dù mẹ
có đi lại, va chạm, bé vẫn được nâng đỡ nhẹ nhàng. Mẹ
nuôi bé thông qua rau thai (còn gọi là nhau thai). Rau thai
bám vào thành tử cung, lấy chất dinh dưỡng và ôxy từ
máu mẹ, đưa qua dây rốn vào máu của bé. Nhờ vậy mà từ
khối tế bào nhỏ xíu ban đầu, bé dần dần thành hình và
phát triển.
Mang trong mình một em bé, cơ thể mẹ dĩ nhiên phải trải
qua nhiều thay đổi lớn. Cơ thể mỗi người mẹ thích ứng
với việc mang thai theo cách riêng và mỗi lần mang thai
có thể cũng khác nhau, do đó chúng tôi mô tả cả những
thay đổi tất yếu và những hiện tượng chỉ một số phụ nữ
gặp. Khi bàn về cơ thể mẹ bé, chúng tôi sẽ dùng từ “bạn”
để gọi mẹ bé, mong rằng các ông bố không nhầm thành
cơ thể mình.
Trước tiên, cần giới thiệu với các bạn cách gọi “thai bảy
tuần”, “thai ba tháng”... Đây là tuổi thai, tính từ ngày bắt
đầu đợt hành kinh cuối cùng. “Thai 12 tuần” có nghĩa là
từ ngày bắt đầu đợt hành kinh cuối đến nay được 12 tuần.
(Dĩ nhiên em bé nhỏ hơn 12 tuần vì việc thụ thai xảy ra
sau đợt hành kinh cuối cùng đó).
Ba tháng đầu
* Sự phát triển của bé
Đến tuần lễ thứ sáu, bé mới chỉ là một cái phôi nhỏ như
hạt gạo, nhưng đã có bộ não đơn giản, có miệng, có
xương sống, dạ dày. Tim của phôi bắt đầu đập. Các chồi
chân tay nhỏ xíu đã nhú.
Đến cuối tháng thứ hai, phôi đã có thể gọi là “thai nhi”,
dài khoảng 2,5 cm từ đầu đến mông, đầu nặng, chiếm một
phần ba chiều dài. Thai nhi đã có các cơ quan nội tạng
chủ yếu. Khuôn mặt hình thành, có mắt, mũi có chóp, lỗ
mũi cũng đang dần dần hiện ra. Miệng đã có lưỡi. Tai
phát triển. Tay chân dài ra, bàn tay bàn chân đã phân
ngón, dù vẫn còn màng da kết dính. Sụn dần dần chuyển
thành xương. Tuy vậy, trông thai nhi vẫn còn khác xa
hình người.
Đến cuối tháng thứ ba, tất cả các nội tạng đã hoạt động.
Bé có tay chân đầy đủ; móng tay, móng chân đã mọc. Mắt
đã có mí che phủ, tai đã có vành. Cơ bắp phát triển, bé có
thể co xoè ngón chân, nắm tay, nhăn mặt, mím môi, chép
miệng, mút ngón tay, nuốt. Bé bắt đầu biết tè.
* Những biến đổi ở cơ thể mẹ bé
Khi mang thai, bạn không hành kinh vì niêm mạc tử cung
trở thành ổ của bé cho đến khi ra đời. Một số ít phụ nữ có
ra một hai giọt máu khi trứng làm tổ, gọi là “máu ráo”. Đó
không phải là hành kinh.
Những tháng đầu thai kỳ, cơ thể phải làm quen với việc
mang thai nên các hoóc môn sinh dục gia tăng. Vì thế,
bạn có thể gặp các hiện tượng thường gọi là “nghén” như
buồn nôn, nôn, khẩu vị thay đổi (thèm ăn một thức ăn nào
đó), đi tiểu nhiều lần. Nghén nhìn chung chỉ kéo dài nhiều
nhất là ba tháng.
Vú bạn căng lên, mạch máu nổi rõ, núm và quầng vú to
ra, đậm màu, các tuyến sữa ở bên trong bắt đầu phát triển.
Hệ tuần hoàn tăng giãn nhanh chóng, bạn có lúc thấy hơi
nhức đầu, chóng mặt vì máu sinh ra không kịp. Bạn có thể
thấy mệt mỏi, buồn ngủ. Dịch âm đạo và nước bọt tiết ra
thêm. Hoóc môn progesteron làm giãn cơ đường ruột nên
nếu ít vận động, bạn có thể táo bón nhẹ.
Trong ba tháng này, bạn chỉ tăng cân ít. Thậm chí có một
số ít bà mẹ còn sút cân đôi chút.
Ba tháng giữa
* Sự phát triển của bé
Những tháng này bé lớn rất nhanh. Đến cuối tháng thứ tư,
các khớp chân tay đã hình thành. Da bé mỏng, gần như
trong suốt, nhìn được mạch máu ở bên trong. Lông mày,
lông mi xuất hiện, một lớp lông tơ mỏng bao phủ người
bé. Tim bé đập nhanh gấp đôi tim mẹ. Cơ quan sinh dục
đã định hình, một số bà mẹ siêu âm đã có thể biết bé là
trai hay gái.
Đến cuối tháng thứ năm, tóc bé đã bắt đầu mọc, mầm
răng bên dưới lợi dần nhú. Cẳng tay cẳng chân hoàn thiện.
Thời gian này bé đã ra vẻ hiếu động, bạn bắt đầu cảm
nhận được những cử động ngộ nghĩnh của bé, nhưng các
cử động này còn chưa thường xuyên.
Cuối tháng thứ sáu, các tuyến mồ hôi của bé đã hình
thành dưới da. Bé co duỗi tay khá thường xuyên. Có lúc
bé cử động nhiều, nhưng có lúc lại nằm yên. Bé biết ho và
nấc. Khi đi khám thai, nếu cơ sở y tế có thiết bị nghe, ta
đã nghe được tim bé đập.
* Những biến đổi ở cơ thể mẹ bé
Cơ thể đã thích ứng với việc mang thai nên hiện tượng
nghén nhìn chung giảm hẳn. Bạn ăn uống được và cảm
thấy khoẻ hơn. Cơ thể bạn bắt đầu có nhiều thay đổi lớn.
Ba tháng giữa, mỗi tháng bạn tăng gần 2 kg.
Đến tháng thứ tư, bụng bạn bắt đầu nổi rõ. Trong cả ba
tháng giữa thai kỳ, tử cung bạn nặng lên khoảng 20 lần,
khiến bụng ngày càng lớn. Da bụng giãn, trên da có thể
xuất hiện các đường rạn màu hồng hoặc nâu (sau khi sinh
sẽ mờ đi). Do sức nặng của tử cung, đôi lúc bạn có thể tức
bụng, đau lưng, chân hoặc hậu môn bạn có thể bị giãn
tĩnh mạch. Sức ép của tử cung cũng có thể khiến hệ tiêu
hoá hoạt động chậm lại, gây táo bón, khó tiêu, rát dạ dày.
Cặp vú tiếp tục phát triển. Gần đến tháng thứ năm, nó có
thể bắt đầu tiết ra ít chất dịch màu hơi vàng.
Các sắc tố hoạt động mạnh khiến đường từ rốn xuống
vùng sinh dục có thể sẫm lại, các nốt ruồi, tàn nhang đậm
màu hơn. Một số bà mẹ thấy da mặt xạm đi. Nhưng chỉ ít
lâu sau khi sinh, các vết xạm sẽ biến mất.
Tổng lượng máu tăng lên, tim bạn to ra để có sức bơm
máu đi khắp cơ thể. Chính vì vậy mà một số phụ nữ mang
thai bị chảy máu cam, chảy máu lợi. Bạn ra mồ hôi nhiều
hơn. Dịch tiết âm đạo có thể nhiều đến mức bạn cần lót
băng vệ sinh.
Bạn cảm nhận được cử động của bé lần đầu tiên là vào
khoảng tháng thứ tư hoặc tháng thứ năm (có người sớm,
có người muộn, con sau thường lớn hơn con đầu).