TÁC HẠI CỦA THUỐC LÁ VỚI SỨC KHỎE VAI TRÒ BÁC SỸ NHI KHOA TRONG PHÒNG CHỐNG THUỐC LÁ
Nguyễn Công Khanh Hội nhi khoa Việt Nam
NỘI DUNG
• Dịch tễ học • Tác hại của thuốc lá với sức khỏe • Ảnh hưởng của hút thuốc thụ động với
sức khỏe trẻ em
• Vai trò của bác sỹ nhi khoa
DỊCH TỄ HỌC
Ngƣời hút thuốc trên thế giới
• WHO 2006: • Trên 1 tỉ người hút thuốc lá
- Nam: 40% - 80% số người hút thuốc - Nữ 9%
• Tiêu thụ: 5,7 nghìn tỷ điếu thuốc • 81% ở nước thu nhập thấp và trung bình
Tần số ngƣời lớn hút thuốc trong các nƣớc ASEAN
Nƣớc Indonesia Malaysia
Năm 2007 2006
Nam(%) 56,8 46,4
Nữ(%) 4,5 1,6
Myanmar
2003
48,9
13,7
Philippins
2003
57,5
12,3
Singapore
2007
25,2
4,2
Thailand
2007
41,8
2,0
Vietnam
2003
49,4
2,3
Nguồn: WHO Report 2009
Số ngƣời sử dụng thuốc lá năm 2010
16 triệu người sử dụng thuốc lá (có khói và/hoặc không khói)
15,3 triệu người hút thuốc lá
884.000 người sử dụng thuốc lá không khói
Tổng dân số tuổi từ 15 trở lên là khoảng 64 triệu người
Tỷ lệ người sử dụng các sản phẩm thuốc lá có khói (hàng ngày và không thường xuyên)
n ê
l
ở r t i
ổ u
t
5 1 ừ
t
h n à h
t
g n ở ư
r t i
ờ ư g n g n ữ h n n ă r t
n ầ h p ệ
l ỷ T
Tỷ lệ người hút thuốc lào
n ê
l
ở r t i
ổ u
t
5 1 ừ
t
h n à h
t
g n ở ư
r t i
ờ ư g n g n ữ h n n ă r t
n ầ h p ệ
l ỷ T
Hút thuốc ở thiếu niên
5H ( 5A)
13.8%
Thiếu niên 13-15 tuổi hút thuốc lá trong khu vực
Tỷ lệ trẻ em Việt Nam 13 – 15 tuổi sử dụng thuốc lá
Năm Hút thuốc lá(%) Sản phẩm thuốc lá(%)
Nam Nữ Chun Nam Nữ Chung
g
Hà Nội 2003 1,5 0,8 1,2 1,9 0,5 1,2
Tp HCM 2003 4,2 1,8 2,9 1,1 0,9 1,0
Hải Phòng 2003 8,8 1,2 4,7 5,4 0,3 2,5
Đà Nẵng
2003 4,6
1,1
2,7
1,1
0,3
0,6
Tuyên Quang 2003 9,8 1,0 4,3 3,1 0,7 1,6
Nguồn GYTS
Việt Nam 2007 5,7 1,2 3,3 1,9 0,7 1,2
Chewing
Ăn trầu thuốc
Tuổi bắt đầu hút thuốc
• Gần 1/3 : trước 10 tuổi
• 80 – 90% : trước 18 tuổi
(WHO – Tây Thái Bình Dương)
Tử vong do thuốc lá
• 50% số người hút thường xuyên chết
vì thuốc lá
• Những người hút thuốc lá giảm thọ từ
8-23 năm
• Thế giới mỗi năm 5 triệu người chết. • Thế kỷ 20: 100 triệu người chết do
thuốc lá.
• Thế kỷ 21: ước tính 1 tỷ ngƣời. • Tiếp tục gia tăng ở các nước đang
phát triển
2 người chết/ phút
do bệnh liên quan với thuốc lá trong khu vực Tây Thái Bình Dương
Thuốc lá là nguyên nhân của 6 trong 8 nguyên nhân tử vong hàng đầu
Bệnh tật và tử vong do thuốc lá tại Việt Nam
• 40.000 ngƣời tử vong/năm vì các bệnh có liên
quan đến sử dụng thuốc lá tại Việt Nam.
Năm 2030: 70.000 ngƣời/năm.
• Nghiên cứu bệnh viện K (2000): Tỷ lệ BN UT phổi có hút thuốc lá: 96,8%; không hút thuốc: 3,2%.
• Nghiên cứu Viện CL&CSYT (2011): Gánh nặng
bệnh tật và tử vong do thuốc lá gây ra chiếm 12% tổng gánh nặng bệnh tật và tử vong tại Việt Nam.
So sánh tử vong do sử dụng thuốc lá, HIV / AIDS và tai nạn giao thông 2007
(Nguồn: WHO VTN 2008)
số ngƣời hút thuốc ở Tây
Thái Bình Dƣơng
430 triệu
TÁC HẠI CỦA THUỐC LÁ VỚI SỨC KHOẺ
7000 hoá chất, trên 60 chất gây ung thƣ
Ung thƣ
Bệnh mạn tính
Đột quị
Mù, Đục thuỷ tinh thể
Họng miệng
Thanh quản
Viêm quanh răng Phình mạch chủ Bệnh mạch vành tim
Thực quản
Phế quản và phổi
Viêm phổi Xơ vữa mạch ngoại biên
Lơxêmi tuỷ cấp
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen và biểu hiện hô hấp khác
Dạ dày
Tuỵ
Thận Niệu quản
Cổ tử cung
Bàng quang
Vỡ xương chậu Ảnh hưởng sinh sản nữ (kể cả giảm sinh)
Nguồn: Khoa Sức khoẻ và dịch vụ sức khoẻ người Hoa Kỳ, 2004, 2006 Hậu quả về sức khoẻ liên quan với hút thuốc và phơi nhiễm hút thuốc thụ động
Hậu quả của sử dụng thuốc lá với sức khoẻ
Chấn thƣơng liên quan đến đốt cháy
Bệnh hô hấp trên và dƣới, nhiễm trùng
Kém phát triển phổi, giảm vận động và bền bỉ
Chết đột ngột viêm phế quản Viêm màng não
Trẻ lớn
Vị thành niên
Trẻ nhỏ
Nghiện Nicotin
Ngƣời lớn
Trong tử cung
Sơ sinh cân nặng thấp, thai chết lƣu, rối loạn rau, vấn đề thần kinh
Ung thƣ, bệnh tim mạch bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính
Aligne CA, Stodal JJ. Tobacco and children: An economic evaluation of the medical effects of parental smoking. Arch Pediatr Adolesc Med. 1997;151:652
• Sảy thai • Thai lạc chỗ
• Sơ sinh thấp cân
• Tử vong chu sinh
• Hậu quả tăng trưởng, phát
Phụ nữ có thai hút thuốc
triển lâu dài
• Nhiều nguy cơ cho mẹ
ẢNH HƢỞNG CỦA HÚT THUỐC THỤ ĐỘNG VỚI SỨC KHOẺ TRẺ EM
Tần số phơi nhiễm khói thuốc
• Trên 1 tỉ người hút thuốc
• 700 triệu trẻ
phơi nhiễm khói thuốc
• 600 nghìn trẻ sinh non
chết 2004
Nơi bị phơi nhiễm khói thuốc
• Nhà ở (50%)
• Nơi công cộng,
trƣờng học
• Giao thông
Phơi nhiễm khói thuốc lá ở trẻ em Việt Nam 13 – 15 tuổi
Năm
Nhà có ngƣời hút thuốc(%) Nhà có bố mẹ hút thuốc(%)
2003 Hà nội 57,7 56,1
2003 Tp HCM 64,7 60,6
Hải Phòng 2003 56,5 53,7
Tuyên Quang 2003 57,3 47,5
Đà Nẵng 2003 65,8 65,7
Nguồn GYYS
Việt Nam 2007 58,5 58,5
Trẻ em
Ngƣời lớn
Kích thích mũi
Bệnh tai giữa
Ung thư phổi
Triệu chứng hô hấp, giảm chức năng phổi
Bệnh mạch vành tim
Bệnh hô hấp dưới
Hội chứng chết đột ngột trẻ nhỏ
Ảnh hưởng sinh sản nữ, cân nặng lúc sinh thấp
Nguồn: Khoa Sức khoẻ và dịch vụ sức khoẻ ngƣời Hoa Kỳ, 2004, 2006 Hậu quả về sức khoẻ liên quan với phơi nhiễm hút thuốc thụ động
Triệu chứng hô hấp và bệnh hô hấp dƣới
• Tần số hen tăng 40 – 50% (bố, mẹ hút
thuốc)
( Surgeon General Report 2006)
• Giảm chức năng hô hấp sau sinh
( Cook DG, 1997; Hanrahan 1992)
• Viêm phế quản, viêm phổi
( Seidman và cs. 1990)
Hội chứng chết đột ngột ở trẻ nhỏ (SIDS)
• Phơi nhiễm HTTĐ là một nguyên nhân SIDS
( Surgeon General Report 2006) • 10% SIDS do phơi nhiễm HTTĐ
( Environment Protection Agency, California)
• Do nicotin, carbon monoxide trong khói thuốc
VAI TRÒ CỦA BÁC SĨ NHI KHOA LÀM GiẢM TÁC HẠI THUỐC LÁ
Bác sĩ nhi khoa có thể tham gia làm giảm tác hại của thuốc lá?
KHÔNG
• Quá bận, không có thời gian! • Bố, Mẹ bệnh nhi không phải là bệnh nhân
của mình!
• Không để ý tới bố mẹ bệnh nhân! • Không được đền đáp, cho thời gian bỏ ra! • Ngoài ra không biết làm gì!
Bác sĩ nhi khoa có thể tham gia làm giảm tác hại của thuốc lá?
CÓ
• Có thể dành ra 2-3 phút hữu ích • Có điều kiện tiếp xúc với bố mẹ bệnh nhi! • Gia đình bệnh nhi dễ chấp nhận! • Bố mẹ trẻ không quên ơn! • Chương trình dự án sẽ cung cấp tài liệu!
Bác sĩ nhi khoa cần làm gì?
• Hỏi bố mẹ trẻ về sử dụng thuốc lá, phơi
nhiễm HTTĐ
• Truyền thông tác hại của thuốc lá, cách
phòng tránh
• Hướng dẫn cai thuốc, điều trị hậu quả của
thuốc lá
• Thiết lập môi trường không khói thuốc • Hỗ trợ chiến lược phòng chống thuốc lá
Lồng ghép vào hoạt động chuyên môn
5H ( 5A)
• Hỏi (Ask) : - Có người hút thuốc trong gia đình
- Phơi nhiễm khói thuốc
• Hướng dẫn( Advise) : - Nên bỏ thuốc lá
- Không hút nơi trẻ sinh hoạt • Hiệu quả(Assess) : - Hiệu quả sẵn sàng bỏ thuốc
- Khuyến khích hỗ trợ tiếp
• Hỗ trợ(Assist) : - Yêu cầu gia đình bạn bè hỗ trợ
- Giới thiệu liệu pháp cai thuốc
• Hẹn( Arrange) : - Hẹn theo dõi, đánh giá
- Ngừng thuốc, đề phòng tái nghiện
5 H
Hỏi về sử dụng thuốc và phơi nhiễm khói thuốc
Hƣớng dẫn bỏ thuốc
Hiệu quả sẵn sàng bỏ thuốc
Hỗ trợ bỏ thuốc
Hẹn theo dõi
Fiore M, Jaen C, Baker T, et al. Treating Tobacco Use and Dependence: 2008 Update. Clinical Practice Guideline. Rockville, MD: US Department of Health and Human Services, Public Health Service; 2008.
KẾT LUẬN
• Tỷ lệ người hút thuốc cao, kể cả tuổi thanh niên • 6 trong 8 nguyên nhân tử vong hàng đầu có liên
quan đến thuốc lá
• Hút thuốc chủ động và thụ động đều ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, có thể gây ung thư, bệnh tim mạch, hô hấp, sức khỏe sinh sản và nhiều bệnh khác
• Bác sĩ nhi khoa có trách nhiệm tham gia phòng chống tác hại của thuốc lá, cần lồng ghép vào hoạt động chuyên môn hàng ngày
