16/12/2008
1
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Chủ đề 4.2
Cán cân thanh toán
Quách Mạnh Hào
PhD (Fin, Bham), MBA (Fin, Bham), BSc
(Econ, Hanoi)
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-2
Cán cân thanh toán
•Là thống kê các giao dịch kinh doanh
quốc tế diễn ra trong thời gian một năm
•Đo lường các giao dịch kinh tế quốc tế
giữa cư dân một quốc gia với cư dân
nước ngoài được gọi là cán cân thanh
toán (BOP)
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-3
Cán cân thanh toán
•Số liệu BOP quan trọng đối với các nhà hoạch định
chính sách và các MNEs vì nó hàm chứa tính cạnh
tranh và sức mạnh của một quốc gia
•Với một MNE cả số liệu BOP nước mình và nước
ngoài đều quan trọng:
–Là chỉ số thể hiện sức ép lên tỷ giá
–Là dấu hiệu của việc áp đặt hoặc kiểm soát các hình
thức thanh toán khác nhau (cổ tức, lãi suất, chi phí
bản quyền và các hình thức thanh toán khác)
–Là dự báo triển vọng thị trường của một quốc gia
(đặc biệt là trong ngắn hạn)
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-4
Các giao dich BOP đặc trưng
•Mỗi giao dịch sau đây đều là một giao dịch
kinh tế quốc tế được phản ánh vào US BOP:
–Một chi nhánh US của một MNE nước ngoài hoạt
động như là một nhà phân phối cho sản phNm của
các MNEs tại thị trường US
–Một công ty trụ sở tại US, quản lý việc xây dựng
một nhà máy sản xuất điện tại nước ngoài
–Chi nhánh US của một công ty nước ngoài trả lợi
nhuận (cổ tức) cho công ty mẹ tại nước ngoài
–Chính phủ US tài trợ việc mua các thiết bị quân sự
cho quân đội nước ngoài
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-5
Cơ bản về Kế toán BOP
•BOP phảicân bằng
•Nó không thể không cân bằng trừ khi có
giao dịch nào đó không được tính hoặc
được tính không chính xác
•Do vậy sẽ không đúng nếu nói BOP
không cân bằng
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-6
Cơ bản về Kế toán BOP
•Có ba bước cơ bản trong việc đo lường các hoạt động
kinh tế quốc tế:
–Xác định những giao dịch nào là giao dịch kinh tế
quốc tế
–Hiểu các dòng hàng hóa, dịch vụ, tài sản và tiền tạo
ra các khoản mục nợ và có đối với BOP tổng thể
–Hiểu các quy trình kế toán BOP
•Nói chung, công việc đo lường BOP rất dễ nhàm chán!
16/12/2008
2
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-7
BOP là một báo cáo dòng tiền
•BOP thường bị hiểu sai khi nhiều người cho rằng nó giống như
một Bảng tổng kết tài sản, trong khi thực ra thì nó là một Báo cáo
dòng tiền.
•Bảng tổng kết tài sản là sự cân đối giữa nguồn và tài sản trong khi
Báo cáo dòng tiền đơn giản là phản ánh các khoản thu – chu.
•Bằng việc ghi nhận các giao dịch quốc tế trong một giai đoạn 1
năm, BOP cho phép xem xét dòng tiền thanh toán thường xuyên
giữa một quốc gia và các quốc gia khác
•BOP không cộng dồn giá trị tài sản và nợ của một quốc gia tại một
ngày cụ thể nào (như một bảng tổng kết tài sản một công ty
thường làm)
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-8
BOP là báo cáo dòng tiền
•Hai giao dịch kinh doanh xác định cán cân thanh toán:
–Trao đổi tài sản thực: xuất khNu cá tra, giầy dép,
dầu thô, lúa gạo .v.v.
–Trao đổi tài sản tài chính: mua bán cổ phiếu, trái
phiếu, mua bán nợ .v.v.
•Mặc dù các tài sản có thể được nhận diện gắn với từng
nhóm, nhưng để đơn giản thì hãy nghĩ các tài sản là các
hàng hoá có thể mua hoặc bán.
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-9
Các tài khoản của BOP
•BOP bao gồm hai tài khoản nhỏ, Tài
khoản vãng lai và Tài khoản vốn/tài
chính
•Thêm vào đó, tài khoản Dự trữ chính
thức thể hiện giao dịch của chính phủ
•Tài khoản thứ tư, tài khoản Sai số và Bỏ
sót ròng, được tạo ra để đảm bảo sự cân
bằng của BOP
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-10
Tài khoản vãng lai
•Tài khoản vãng lai bao gồm tất cả các giao dịch kinh tế quốc
tế với khoản thu hoặc chi xảy ra trong một năm, bao gồm
những hạng mục sau:
–Xuất nhập khNu hàng hóa
–Trao đổi dịch vụ
–Các khoản thu nhập
–Các khoản thanh toán vãng lai
•Tài khoản vãng lai thường được chi phối mạnh bởi cấu phần
đầu tiên, gọi là Cán cân Thương mại (BOT) dù nó không
bao hàm giao dịch dịch vụ.
•Thực tế khi nói tới cán cân thanh toán, nhiều nhà phân tích
chỉ quan tâm tới BOT.
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-11
Source: International Monetary Fund,
Balance of Payments Statistics Yearbook, 2004
.
Cán cân thương mại, và giao dịch dịch vụ&thu
nhập của Mỹ, từ năm 1985-2003 (tỷ US$)
Cán cân hàng hóa Cán cân dịch vụ và thu nhập
1998
$200
$100
$0
–$100
–$200
–$300
–$400
–$500
–$600
2001 2002 2003200019991997199619951994199319921991199019891988198719861985
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-12
Cán cân Vãng lai
•Thâm hụt BOT trong quá khứ đã là một mối lo
ngại của nước Mỹ, trong cả khu vực công và tư
•Thâm hụt hàng hóa đi liền với thực tế là sự sụt
giảm của các ngành công nghiệp nặng truyền
thống của Mỹ (thép, ô tô, thiết bị ô tô, dệt)
16/12/2008
3
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-13
Tài khoản vốn/tài chính
•Tài khoản vốn trong cán cân thanh toán
đo lường các giao dịch kinh tế của các tài
sản tài chính. Nó được chia thành hai
phần cơ bản:
–Tài khoản vốn
–Tài khoản tài chính
•Tài khoản vốn thường được coi là phụ,
trong khi tài khoản tài chính được coi là
chính
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-14
Tài khoản tài chính
•Tài sản tài chính có thể được phân loại
theo nhiều cách bao gồm độ dài của tài
sản (thời hạn) và bản chất của sở hữu
(công hay tư)
•Tài khoản tài chính ghi nhận theo mức
độ kiểm soát của nhà đầu tư đối với các
tài sản hoặc doanh nghiệp
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-15
Tài khoản tài chính
•Tài khoản tài chính bao gồm 3 cấu phần cơ
bản;
–Đầu tư trực tiếp – trong đó nhà đầu tư có quyền
kiểm soát nhất định đối với tài sản
–Đầu tư danh mục (gián tiếp) – nhà đầu tư không có
quyền kiểm soát tài sản
–Đầu tư khác – bao gồm các khoản tín dụng thương
mại ngắn và dài hạn, các khoản vay, tiền gửi, các
khoản phải thu, phải trả liên quan tới giao dịch
thương mại ngoài biên giới
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-16
Đầu tư trực tiếp
•Đây là tài khoản vốn ròng vào và ra nước Mỹ với mục tiêu kiểm
soát tài sản.
•Đầu tư trực tiếp nước ngoài phát sinh từ 10% sở hữu cổ phiếu biểu
quyết tại các công ty nội địa bởi các nhà đầu tư nước ngoài.
•Những lo ngại về đầu tư trực tiếp nước ngoài của bất kỳ quốc gia
nào cũng đều tập trung vào hai vấn đề: kiểm soát và lợi nhuận.
•Một số quốc gia có những hạn chế về việc người nước ngoài được
nắm giữ bao nhiêu % tài sản.
•Quy tắc chung là đất đai, tài sản và những ngành công nghiệp nội
địa được nắm giữ bởi cư dân cội địa.
•Những quan ngại về lợi nhuận cũng có chung nền tảng này.
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-17
Đầu tư danh mục
•Đây là khoản vốn ròng vào và ra khỏi nước Mỹ
nhưng không vượt quá 10% phần đầu tư trực
tiếp.
•Việc mua các chứng khoán nợ qua biên giới
được phân loại là đầu tư danh mục bởi các
chứng khoán nợ theo định nghĩa không mang
lại quyền sở hữu hay kiểm soát của người mua.
•Đầu tư danh mục được thực hiện chủ yếu do
lợi nhuận chứ không phải vấn đề kiểm soát hay
quản lý.
Copyright © 2007 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 1-18
Source: International Monetary Fund, Balance of Payments Statistics Yearbook, 2004.
Tài khoản Vốn/Tài chính của Mỹ, 1992-2003
(tỷ US$)
Current Account Capital/Financial Account
$600
$400
$200
$0
–$200
–$400
–$600
2001 2002 2003200019991998199719961995199419931992