1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VỤ GIÁO DỤC TRUNG HỌC
DỰ ÁN GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG GIAI ĐOẠN 2
TÀI LIỆU TẬP HUẤN
DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN
Lĩnh vực: KHOA HỌC XÃ HỘI
Dành cho CBQL và giáo viên Trung học phổ thông
Hà Nội, năm 2015
2
Mục lục Trang
Phần I. Một số vấn đề chung về dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn 4
Phần II. Giới thiệu một số chủ đề dạy học tích hợp liên môn 18
Chủ đề 1. Môi trường và sự phát triển bền vững 18
Chủ đề 2. Cuộc cách mạng khoa học công nghệ hiện đại 66
Chủ đề 3. Địa hình Việt Nam 85
Chủ đề 4. Việt Nam trên đường đổi mới và hội nhập 104
Chủ đề 5. Ngày ASEAN 150
Chủ đề 6. Truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam 167
Chủ đề 7. Các cuộc phát kiến địa lí thế kỉ XV-XVI 196
Chủ đề 8. Hội An - xưa và nay 213
Chủ đề 9. Đông Nam Á thống nhất trong đa dạng 235
Chủ đề 10. Toàn cầu hóa và khu vực hóa 256
Giới thiệu chủ đề dự thi tích hợp liên môn 285
Phụ lục 317
3
4
PHẦN I.
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ
DẠY HỌC THEO CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP LIÊN MÔN
I. Khái niệm dạy học tích hợp liên môn
Dạy học tích hợp liên môn là dạy học những nội dung kiến thức liên quan đến
hai hay nhiều môn học. "Tích hợp" là nói đến phương pháp và mục tiêu của hoạt
động dạy học còn "liên môn" là đề cập tới nội dung dạy học. Đã dạy học "tích hợp"
thì chắc chắn phải dạy kiến thức "liên môn" và ngược lại, để đảm bảo hiệu quả của
dạy liên môn thì phải bằng cách và hướng tới mục tiêu tích hợp. Ở mức độ thấp thì
dạy học tích hợp mới chỉ là lồng ghép những nội dung giáo dục có liên quan vào quá
trình dạy học một môn học như: lồng ghép giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp
luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng năng
lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông... Mức độ tích
hợp cao hơn là phải xử lí các nội dung kiến thức trong mối liên quan với nhau, bảo
đảm cho học sinh vận dụng được tổng hợp các kiến thức đó một cách hợp lí để giải
quyết các vấn đề trong học tập, trong cuộc sống, đồng thời tránh việc học sinh phải
học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau. Chủ đề tích
hợp liên môn là những chủ đề có nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều
môn học, thể hiện ở sự ứng dụng của chúng trong cùng một hiện tượng, quá trình
trong tự nhiên hay xã hội. Ví dụ: Kiến thức Vật lí và Công nghệ trong động cơ, máy
phát điện; kiến thức Vật lí và Hóa học trong nguồn điện hóa học; kiến thức Lịch sử
và Địa lí trong chủ quyền biển, đảo; kiến thức Ngữ văn và Giáo dục Công dân trong
giáo dục đạo đức, lối sống…
Các chủ đề tích hợp liên môn có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn đối
với học sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh.
Học các chủ đề tích hợp, liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức
tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách
máy móc, nhờ đó năng lực và phẩm chất của học sinh được hình thành và phát
triển. Ngoài ra, dạy học các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học sinh không phải
học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây
quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng
ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
II. Ưu điểm của việc dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn
Đối với học sinh, trước hết, các chủ đề liên môn, tích hợp có tính thực tiễn
nên sinh động, hấp dẫn, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho
học sinh. Học các chủ đề tích hợp, liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng
kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến
thức một cách máy móc. Điều quan trọng hơn là các chủ đề tích hợp, liên môn giúp
cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn
5
học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán, vừa không có được sự hiểu biết tổng
quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn.
Đối với giáo viên thì ban đầu có thể có chút khó khăn do việc phải tìm hiểu
sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác. Tuy nhiên khó khăn này chỉ là
bước đầu và có thể khắc phục dễ dàng bởi hai lý do: Một là, trong quá trình dạy
học môn học của mình, giáo viên vẫn thường xuyên phải dạy những kiến thức có
liên quan đến các môn học khác và vì vậy đã có sự am hiểu về những kiến thức liên
môn đó; Hai là, với việc đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, vai trò của giáo
viên không còn là người truyền thụ kiến thức mà là người tổ chức, kiểm tra, định
hướng hoạt động học của học sinh cả ở trong và ngoài lớp học; vì vậy, giáo viên
các bộ môn liên quan có điều kiện và chủ động hơn trong sự phối hợp, hỗ trợ nhau
trong dạy học. Như vậy, dạy học theo các chủ đề liên môn không những giảm tải
cho giáo viên trong việc dạy các kiến thức liên môn trong môn học của mình mà
còn có tác dụng bồi dưỡng, nâng cao kiến thức và kĩ năng sư phạm cho giáo viên,
góp phần phát triển đội ngũ giáo viên bộ môn hiện nay thành đội ngũ giáo viên có
đủ năng lực dạy học kiến thức liên môn, tích hợp. Thế hệ giáo viên tương lai sẽ
được đào tạo về dạy học tích hợp, liên môn ngay trong quá trình đào tạo giáo viên
ở các trường sư phạm.
III. Bố trí giáo viên giảng dạy
Trong thời gian đầu, các tổ/nhóm chuyên môn thảo luận, phân công giáo
viên phối hợp thực hiện hoặc có thể tham mưu để hiệu trưởng lựa chọn phân công
giáo viên có điều kiện thuận lợi nhất thực hiện. Thông qua việc triển khai dạy học
các chủ đề tích hợp liên môn và qua sinh hoạt tổ/nhóm chuyên môn, giáo viên giúp
nhau tự bồi dưỡng để những năm học sau mỗi giáo viên có thể đảm nhận nhiều
phân môn trong một môn học tích hợp.
Việc quản lý dạy học các chủ đề tích hợp liên môn cần thực hiện theo hướng
bảo đảm quyền tự chủ của nhà trường, tổ/nhóm chuyên môn và giáo viên; nâng cao
năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý về công tác kiểm tra, giám sát và hỗ trợ các
nhà trường thực hiện kế hoạch giáo dục theo định hướng phát triển phẩm chất và
năng lực của học sinh.
1. Chú trọng các biện pháp nhằm tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất,
thiết bị dạy học, thời gian, kinh phí…; khuyến khích, tạo động lực cho giáo viên
tích cực, chủ động, sáng tạo trong thực hiện kế hoạch, đề xuất điều chỉnh, báo cáo
kết quả và kinh nghiệm tổ chức dạy học các chủ đề tích hợp liên môn.
2. Các hoạt động chỉ đạo, thanh tra, kiểm tra của cấp trên đều phải tôn trọng
kế hoạch giáo dục đã được phê duyệt của nhà trường. Các cấp quản lý chưa xếp
loại giờ dạy, chưa thanh tra hoạt động sư phạm của giáo viên dạy học các chủ đề
tích hợp liên môn.
