Táo Bón: Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và triệu
chứng báo động nguy hiểm
Táo bón là một triệu chứng rất thường gặp gây ảnh hưởng nhiều đến chất lượng
sống. Bài viết sau đây sẽ xin đề cập đến những vấn đề như: những ai thường có nguy
cơ táo bón, nguyên nhân của táo bón, chẩn đoán và cách điều trị đồng thời cảnh báo
những triệu chứng báo động nguy hiểm.
Được xem là táo bón khi đi tiêu ít hơn 3 lần mỗi tuần. Khi bị táo bón, phân
thường cứng, khô, nhỏ và khó tống xuất ra ngoài. Người bệnh cảm thấy đau khi đi tiêu
và thường phải rặn nhiều, có cảm giác đầy bụng. Một số người nghĩ rằng mình bị táo
bón khi không đi tiêu mỗi ngày. Tuy nhiên vấn đề bài tiết phân 3 lần mỗi ngày hoặc 3
lần mỗi tuần còn tuỳ thuộc ở từng người.
Táo bón là một triệu chứng, không phải một bệnh. Hầu như ai cũng từng bị táo
bón vào một thời điểm nào đó trong đời và chế độ ăn thiếu sót là nguyên nhân điển
hình nhất. Hiểu được nguyên nhân, cách phòng tránh và phương pháp điều trị sẽ giúp
đa số bệnh nhân có được sự thuyên giảm.
H1-Ống tiêu hoá thấp gồm có: Ruột non, hồi tràng, đại tràng, đại tràng sigma,
trực tràng, hậu môn.
I- Ai hay bị táo bón?
Táo bón là một trong những than phiền về tiêu hoá thường gặp nhất ở người.
Hơn 4 triệu dân Mỹ thường xuyên bị táo bón, với khoảng 2.5 triệu lượt khám bệnh
mỗi năm. Đa số thường là phụ nữ và người từ 65 tuổi trở lên. Phụ nữ có thai thường bị
táo bón và đây cũng là vấn đề hay gặp sau khi sanh hoặc sau phẫu thuật.
Đa số bệnh nhân thường tự giải quyết bằng cách mua các loại thuốc nhuận
trường bán tự do (OTC) về sử dụng. Ở Mỹ khoảng 725 triệu đô la được dùng để mua
các loại thuốc nhuận trường mỗi năm.
II- Nguyên nhân táo bón?
Để hiểu được chứng táo bón, cần phải biết rõ đại tràng hoạt động ra sao. Khi
thức ăn đi qua đại tràng, nước được hấp thu lại và các chất cặn bã trở thành phân. Các
co bóp của cơ đại tràng sẽ đẩy phân về hướng trực tràng. Khi đến được trực tràng,
phân đã chặt lại vì đa phần nước đã được tái hấp thu.
H2-Hệ tiêu hoá:Thực quản-Dạ dày-Ruột non-Đại tràng lên-Đại tràng ngang-Đại
tràng xuống-Đại tràng sigma-Trực tràng-Hậu môn.
Táo bón xảy ra khi đại tràng hấp thu nước quá nhiều hoặc khi co bóp của cơ đại
tràng chậm chạp và uể oải, khiến thời gian phân đi qua đại tràng quá lâu. Hậu quả là
phân trở nên cứng và khô. Các nguyên nhân thường gây táo bón là:
-Thiếu chất xơ trong khẩu phần
-Ít vận động thể lực (nhất là ở người cao tuổi)
-một số thuốc men
-sữa
-hội chứng ruột kích thích
-những thay đổi trong cuộc sống như thai nghén, tuổi già, du hành
-dụng thuốc nhuận trường
-nhịn không đi tiêu đúng lúc
-mất nước
-Các bệnh lý hoặc trường hợp đặc biệt, như đột quỵ (thường gặp nhất)
-những vấn đề ở đại tràng và trực tràng
-những vấn đề của chức năng ruột (táo bón mãn tính vô căn)
-Thiếu chất xơ trong khẩu phần
Người ăn nhiều chất xơ ít khi bị táo bón. Nguyên nhân thường gặp nhất của táo
bón là một khẩu phần ăn ít chất xơ và nhiều chất béo như phô mai, trứng và các loại
thịt. Chất xơ (tan lẫn không hoà tan) là thành phần của rau, trái cây và các loại hạt mà
cơ thể không tiêu hoá được. Các chất xơ hòa tan sẽ tan dễ dàng trong nước và trở
thành một hợp chất có dạng gel mềm trong ruột. Các chất xơ không tan di chuyển qua
ruột hầu như không bị biến đổi. Khối chất độn mềm do chất xơ tạo ra giúp cho phân
mềm và dễ di chuyển.
Hiệp Hội Dinh Dưỡng Mỹ khuyên nên ăn khoảng 20 đến 35 gram chất xơ mỗi
ngày. Cả người lớn lẫn trẻ em thường ăn nhiều thức ăn tinh chế sẵn mà chất xơ thiên
nhiên đã bị loại bỏ.
Chế độ ăn ít chất xơ cũng góp phần gây táo bón ở người có tuổi. Họ thường
thiếu hứng thú trong vấn đề ăn uống và có khuynh hướng chọn những thức ăn dễ mua
và dễ chế biến như thức ăn nhanh hoặc thực phẩm chế biến sẵn thường chứa ít chất xơ.
Ngoài ra những trở ngại trong nhai và nuốt khiến người cao tuổi có khuynh hướng ăn
những thức ăn mềm, được chế biến sẵn, ít chất xơ.
H3-Các thực phẩm chứa chất xơ hoà tan (T) và không hoà tan (P)
Thiếu chất lỏng
Nghiên cứu cho thấy không phải cứ tăng lượng chất lỏng trong khẩu phần là sẽ
bớt được táo bón, nhưng nhiều người cho biết khi họ uống nhiều nước hoặc nước trái
cây để chống mất nước thì sẽ bớt táo bón. Chất lỏng bổ sung nước cho đại tràng và
chất độn cho phân, giúp phân mềm và dễ di chuyển hơn. Người bị táo bón nên uống
nhiều chất lỏng mỗi ngày. Tuy nhiên, những chất lỏng có chứa caffeine, như cafê và
các loại nước giải khát cola sẽ khiến táo bón nặng hơn vì làm tăng mất nước. Một loại
thức uống khác gây mất nước là rượu. Khi uống cafê hoặc rượu luôn nhớ uống tăng
cường thêm nước để tránh táo bón.
H4-Nước bị tái hấp thu khiến phân cứng trong lòng đại tràng
Ít vận động thể lực
Ít vận động thể lực sẽ dẫn đến táo bón, tuy chưa rõ cơ chế. Táo bón thường xảy
ra sau tai nạn hoặc khi bịnh nặng cần nằm giường lâu. Thiếu vận động thể lực được
xem là một trong những nguyên nhân gây táo bón ở người cao tuổi.
Thuốc men
Một số thuốc có thể gây nên táo bón như:
-các thuốc giảm đau (đặc biệt loại có á phiện)
-các thuốc kháng acid chứa nhôm và calcium
-các thuốc hạ huyết áp (nhóm ức chế kênh calcium)
-thuốc điều trị bệnh Parkinson
-các thuốc giảm co thắt
-các thuốc chống trầm cảm
-thuốc bổ sung sắt