Thể hiện “tròn vành rõ chữ” các tiết mục đơn ca giọng nữ cao trong các Opera Việt Nam

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 31 (56) - Thaùng 8/2017<br /> <br /> <br /> <br /> Thể hiện “tròn vành rõ chữ” các tiết mục đơn ca<br /> giọng nữ cao trong các Opera Việt Nam<br /> “Full and clear singing concept” for Soprano performances in Vietnam’s Opera<br /> <br /> ThS. Nguyễn Khánh Trang,<br /> Nhạc viện TP.HCM<br /> <br /> Nguyen Khanh Trang, M.A.,<br /> Ho Chi Minh City Conservatoire<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Thuật ngữ “tròn vành rõ chữ” từ lâu đã trở thành tiêu chuẩn, yêu cầu, quan niệm, không những đối với<br /> ca hát cổ truyền dân tộc mà cả nghệ thuật “hát Mới”- hát bằng tiếng Việt với kỹ thuật thanh nhạc<br /> phương Tây (chủ yếu kỹ thuật hát Bel Canto). Việc kết hợp kỹ thuật hát Bel Canto vào tác phẩm thanh<br /> nhạc Việt Nam, đặc biệt là Opera Việt Nam sao cho vừa có thể có được âm thanh đạt yêu cầu mà vẫn<br /> giữ được bản sắc dân tộc của tiếng Việt là một vấn đề không dễ dàng. Người làm công tác giảng dạy<br /> thanh nhạc hay người nghệ sĩ biểu diễn trên sân khấu đều phải nghiên cứu, nắm rõ các vấn đề xử lý âm<br /> tiết, nguyên âm, phụ âm, thanh điệu tiếng Việt trong nghệ thuật hát Mới của dân tộc. Tất cả những vấn<br /> đề này đều cần được ứng dụng tốt trong quá trình giảng dạy, dàn dựng và biểu diễn trong ca hát và vẫn<br /> đang được các học giả, các nhà chuyên môn tiếp tục quan tâm, nghiên cứu.<br /> Từ khóa: tròn vành rõ chữ, Opera Việt Nam, trích đoạn, tiếng Việt, kỹ thuật thanh nhạc phương Tây,<br /> biểu diễn.<br /> Abstract<br /> The musical term “full and clear singing” has been long used to describe the standard and the concept<br /> not only for folk music but also for “the new singing concept”, i.e. singing in Vietnamese by using<br /> Western vocal music techniques (mainly known as Bel Canto). It is not easy to apply Bel Canto<br /> techniques in Vietnamese music works, especially Vietnam’s Opera, while retaining its traditional core<br /> values. Vocal teachers or performers have to study and master the Vietnamese syllables, vowels,<br /> consonants, rhythm and intonation in “the new singing concept” techniques. Those issues need to<br /> receive good application and adaptation in teaching, directing and performance from music researchers,<br /> authors and gurus.<br /> Keywords: full and clear singing, Vietnam’s Opera, performance, Vietnamese language, Western vocal<br /> music techniques.<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Đặt vấn đề nước ta từ giữa thế kỷ XX khi các trường<br /> Nghệ thuật ca hát với “kỹ thuật hát âm nhạc chuyên nghiệp ra đời (trường Âm<br /> đẹp” của nền âm nhạc kinh viện Châu Âu nhạc Việt Nam, trường Quốc gia Âm nhạc<br /> (Bel Canto - hay còn gọi là “nghệ thuật hát Sài gòn năm 1956). Nền Tân nhạc Việt<br /> Mới”) đã du nhập và trở thành thịnh hành ở Nam đã hết sức chủ động đưa “Nghệ thuật<br /> <br /> 123<br /> THỂ HI N “TRÒN VÀNH RÕ CHỮ” CÁC TIẾT MỤC ĐƠN CA GIỌNG NỮ CAO TRONG CÁC OPERA VI T NAM<br /> <br /> <br /> hát Mới” xâm nhập vào nghệ thuật ca hát bài báo khoa học khẳng định về sự tất yếu,<br /> Việt Nam khi Đảng và Nhà nước gửi nhiều tầm quan trọng của sự “tròn vành, rõ chữ"<br /> nhạc sĩ, ca sĩ du học ở các nước Xã Hội trong ca hát bằng tiếng Việt của rất nhiều<br /> Chủ Nghĩa, khi các chuyên gia thanh nhạc tác giả, tiến sĩ, giáo sư... thuộc các lĩnh vực<br /> Nga (Liên Xô cũ), Triều Tiên... sang Việt ngôn ngữ học, âm nhạc học: “Sự tròn vành<br /> Nam tập huấn, dàn dựng các vở Opera như: rõ chữ của tiếng hát dân tộc” của tác giả<br /> “Evgeni Onegin” của Tchaikovsky, “Núi Vĩnh Long đã nhấn mạnh sự rõ lời là thuộc<br /> rừng lên tiếng” của Triều Tiên... cho các tính tất yếu của nghệ thuật ca hát, cần phải<br /> nghệ sĩ, diễn viên Việt Nam hát bằng tiếng nắm vững cấu âm tiếng Việt để bảo đảm sự<br /> Việt. Cũng từ những khởi đầu này, những rõ lời của giọng hát [11, tr.26 ]; Công trình<br /> năm tiếp theo là sự ra đời, dàn dựng và ngữ âm học Việt Nam về “Những vấn đề<br /> biểu diễn một số vở Opera Việt Nam mà liên quan đến thanh nhạc” của tác giả Văn<br /> vở đầu tiên đã gây được tiếng vang lớn đó Cẩn; “Sách học thanh nhạc” của tác giải<br /> là vở “Cô Sao” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận. Có Mai Khanh; "Phương pháp sư phạm thanh<br /> thể kể đến những gương mặt nghệ sĩ, giảng nhạc” của tác giả Nguyễn Trung Kiên;<br /> viên thuộc thế hệ đầu tiên như: Quốc “Thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc cổ<br /> Hương, Mai Khanh, Trần Thụ, Ngọc Dậu, truyền” của tác giả Hoàng Kiều; “Phương<br /> Trần Hiếu, Kim Ngọc, Trung Kiên, Quốc pháp dạy thanh nhạc” của tác giả Hồ Mộ<br /> trụ v.v... những người đã xây dựng, phát La; “Phương pháp hát tốt tiếng Việt trong<br /> triển với nhiều sáng tạo trong nghệ thuật nghệ thuật ca hát” của tác giả Trần Ngọc<br /> hát Bel Canto không chỉ đóng góp xây Lan; “Phát âm tiếng Việt trong nghệ thuật<br /> dựng nên sân khấu Opera Việt Nam mà ca hát” của tác giả Võ Văn Lý; “Xử lý<br /> còn có những đóng góp xuất sắc cho nền ngôn ngữ vùng miền trong đào tạo thanh<br /> âm nhạc cách mạng trong các lĩnh vực đào nhạc...” của tác giả Trương Ngọc Thắng<br /> tạo và biểu diễn. v.v...<br /> Bên cạnh đó, cũng không ít những “Tròn vành, rõ chữ” tiếng Việt trong<br /> giọng hát được đào tạo bài bản, chính quy thể hiện các tác phẩm thanh nhạc Việt mà<br /> ở trong nước cũng như ở nước ngoài nhưng vẫn sử dụng tốt “kỹ thuật hát đẹp” của nền<br /> khi thể hiện tác phẩm bằng tiếng Việt thì âm nhạc kinh viện Châu Âu đã trở thành<br /> không đạt được yêu cầu “tròn vành, rõ một yêu cầu, một vấn đề được nhiều học<br /> chữ”. Có thể, do lạm dụng kỹ thuật thanh giả, nhà chuyên môn nghiên cứu. Người<br /> nhạc Bel Canto, do việc đóng, mở chữ làm công tác giảng dạy thanh nhạc hay<br /> không hợp lý, do “hát mở” quá nên không người nghệ sĩ biểu diễn trên sân khấu đều<br /> rõ lời, “tròn vành” nhưng không "rõ chữ" phải nghiên cứu, nắm rõ các vấn đề xử lý<br /> hoặc “hát khép” quá âm thanh bị khô, âm tiết tiếng Việt, xử lý nguyên âm tiếng<br /> cứng... đã tạo nên những câu hát mà người Việt, xử lý phụ âm tiếng việt, xử lý thanh<br /> nghe chỉ “lờ mờ” nhận thức được giai điệu điệu tiếng Việt trong nghệ thuật hát Mới<br /> mà không thể hiểu đang “được nghe” điều của dân tộc. Tất cả những vấn đề này đều<br /> gì (!). Chính yêu cầu phải thể hiện “rõ chữ” cần được ứng dụng tốt trong quá trình<br /> để người Việt có thể hiểu được chính... giảng dạy, dàn dựng và biểu diễn trong ca<br /> tiếng Việt nên đã có nhiều những công hát, trong sự kết hợp giữa hát tiếng Việt<br /> trình nghiên cứu, những cuốn sách, những bằng kỹ thuật thanh nhạc phương Tây<br /> <br /> 124<br />  NGUYỄN KHÁNH TRANG<br /> <br /> <br /> [ 7,tr.60 - 114 ]. đóng âm, mở âm của tiếng Việt. PGS. TS.<br /> 2. Kết hợp kỹ thuật hát Bel Canto Trần Ngọc Lan nhận định: "Nghệ thuật ca<br /> và yêu cầu “tròn vành rõ chữ” trong hát phong phú, đa dạng, đa phong cách, đa<br /> thể hiện Opera Việt Nam thể loại. Người hát muốn hát tốt tiếng Việt<br /> Có thể thấy rằng, hát Opera Việt Nam trong nghệ thuật hát Mới, ngoài những yếu<br /> – một thể loại âm nhạc “vua” của nền âm tố cần có như giọng hát tốt, kỹ thuật thanh<br /> nhạc kinh viện Châu Âu, với yêu cầu sử nhạc tốt, kiến thức âm nhạc, cảm nhận âm<br /> dụng kỹ thuật “hát đẹp” phương Tây bằng nhạc, kỹ năng thể hiện, biểu diễn,... biết<br /> ngôn ngữ tiếng Việt nhiều đặc điểm riêng chọn lựa thể loại, phong cách cho phù hợp<br /> và để đạt được yêu cầu hát chuẩn, “Tròn với sở thích, giọng hát, khả năng của mình<br /> vành rõ chữ”... quả là một điều không dễ (thính phòng cổ điển, dân gian, nhạc<br /> dàng. Có hai vấn đề lớn nảy sinh là: (1) nhẹ,...) còn cần phải tìm hiểu đặc điểm,<br /> Thể hiện âm nhạc với kỹ thuật hát đẹp Bel cấu trúc, nắm vững những kiến thức cơ bản<br /> Canto và (2) thể hiện hình tượng âm nhạc chuyển động đóng âm, mở âm của ngôn<br /> thông qua ngôn ngữ tiếng Việt với nhiều ngữ tiếng Việt" [7, tr.110]. PGS. TS. Trần<br /> đặc điểm riêng. Nghệ thuật hát cổ điển Ngọc Lan cũng đã đưa ra những phần<br /> châu Âu và thế giới là lối hát Bel canto, với luyện tập, một số giải pháp, bài tập nâng<br /> kỹ thuật “hát mở” âm, tạo độ vang lớn, âm cao chất lượng hát tiếng Việt vừa có tính lý<br /> thanh nghe sáng đẹp, trong chuyên ngành thuyết vừa có tính thực hành và ứng dụng<br /> thanh nhạc hay gọi là "lối hát mở", phù hợp như: luyện tập nguyên âm, luyện tập phụ<br /> với ngôn ngữ đơn thanh đa âm tiết như âm đầu kết hợp với vần đóng, luyện tập<br /> tiếng Pháp, Anh, Nga, Đức, đặt biệt là một số làn điệu trong nghệ thuật ca hát<br /> tiếng Ý (ngôn ngữ của âm nhạc)... trong truyền thống ứng dụng vào nghệ thuật hát<br /> khi đó tiếng Việt lại là ngôn ngữ đơn âm, mới... [7, tr.75-109]. Đây là một tài liệu<br /> đa thanh, có dấu giọng, nhiều âm đóng hơn quý rất tốt cho những người làm công tác<br /> âm mở, phù hợp với “lối hát đóng” (hát sư phạm thanh nhạc, biểu diễn và nghiên<br /> khép) hơn. Việc kết hợp kỹ thuật hát Bel cứu chuyên ngành thanh nhạc. Đối với<br /> Canto vào các tác phẩm thanh nhạc Việt người nghệ sĩ biểu diễn, nhất là những<br /> Nam, đặc biệt là trong Opera Việt Nam sao nghệ sĩ của dòng nhạc thính phòng cổ điển,<br /> cho vừa có thể có được âm thanh đạt yêu hát bằng tiếng Việt với kỹ thuật Bel Canto<br /> cầu mà vẫn giữ được bản sắc dân tộc của thì xử lý tác phẩm, xử lý phát âm tiếng<br /> tiếng Việt là một “vấn đề” cần nghiên cứu. Việt sao cho được “tròn vành rõ chữ”,<br /> Để người nghe cảm thấy không bị “cưỡng không bị “cưỡng âm”, chuyển tải được nội<br /> âm”, âm thanh không bị biến dạng, từ ngữ dung, cảm xúc của tác phẩm đến người<br /> không bị sai nghĩa, không làm giảm đi chất nghe là điều rất quan trọng. Những khó<br /> lượng nghệ thuật của tác phẩm thanh nhạc, khăn thường bắt đầu từ hai nguyên do: yếu<br /> bảo đảm chuẩn mực “tròn vành rõ chữ”... tố chủ quan và khách quan.<br /> đòi hỏi người hát ngoài việc được trang bị 2.1. Yếu tố chủ quan<br /> những kỹ thuật hát cần thiết, âm thanh ổn Do người hát quá chú trọng đến kỹ<br /> định, một cột hơi vững chắc..v.v, cần phải thuật thanh nhạc, vận dụng lối hát cộng<br /> nắm vững kiến thức cơ bản về cấu trúc âm minh.<br /> thanh tiếng Việt, những chuyển động về để khuếch đại âm thanh, mở rộng tầm<br /> <br /> 125<br /> THỂ HI N “TRÒN VÀNH RÕ CHỮ” CÁC TIẾT MỤC ĐƠN CA GIỌNG NỮ CAO TRONG CÁC OPERA VI T NAM<br /> <br /> <br /> cữ, âm thanh phát ra nghe “tròn vành” Ví dụ: Trong Aria của Sao tiết mục 2<br /> nhưng không rõ lời, rõ chữ…. màn1, vở "Cô Sao" (tác giả Đỗ Nhuận)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trong tác phẩm này, người hát phải truyền thống). Hoặc người hát có thể hát<br /> lưu ý ở câu hát nói: “Không, không....ta rất tốt khi hát, biểu diễn tác phẩm thanh<br /> không phải là ma..” Chúng tôi đã làm một nhạc nước ngoài nhưng hát không hay<br /> cuộc khảo sát nhỏ ngay tại lớp thanh nhạc hoặc không thích hát ca khúc tiếng Việt”.<br /> có khoảng hơn 10 sinh viên đại học và [7, tr.13]. Chúng tôi muốn nhấn mạnh<br /> trung cấp, khi cho các em nghe đoạn hát rằng: ở đây không có một cái khung chuẩn<br /> này do một vài nghệ sĩ thể hiện.. thì hầu nào, hay một phương pháp biểu hiện nào<br /> hết các em ghi nhận kết quả nghe được là: để đạt được kết quả tuyệt đối cả, mà nó<br /> “Không, không... đó không phải là hoàn toàn được rút ra qua kinh nghiệm, trải<br /> mơ....”, nguyên âm A bị nghiêng nhiều về nghiệm, kỹ năng, cảm nhận... của riêng<br /> O (và cả Ô, Ơ nữa). Như vậy, từ “TA”  mỗi người nghệ sĩ trong quá trình ca hát,<br /> ĐÓ, và từ “MA”  MƠ. Điều đó chứng tỏ biểu diễn trên sân khấu, và sự cân đối giữa<br /> các nghệ sĩ hát rất chú trọng đến vị trí âm kỹ thuật hát cổ điển, nghệ thuật diễn viên<br /> thanh, độ vang, độ mở của âm thanh nhưng (tính kịch trên sân khấu), nghệ thuật phát<br /> chưa chú ý nhiều đến nghệ thuật phát âm, âm (tiếng Việt)... của mỗi người đến người<br /> nhả chữ tiếng Việt sao cho “tròn vành rõ nghe mà thôi .<br /> chữ” để người nghe nhận biết được hiểu 2.2. Yếu tố khách quan<br /> được ngữ nghĩa của câu hát. PGS. TS. Trần + Do những đặc điểm riêng của tiếng<br /> Ngọc Lan nhận định: “Nghệ thuật Bel Việt (âm đóng, âm khép nhiều, có nhiều<br /> Canto - nghệ thuật hát Mới, nếu vận dụng âm mũi v.v...), cấu âm của tiếng Việt (âm<br /> một cách máy móc, thiếu sáng tạo vào hát đầu, âm đệm, âm chính, âm cuối, dấu<br /> tiếng Việt sẽ có âm thanh mà không rõ lời, giọng v.v...) trong khi phải kết hợp với lối<br /> mở rộng âm vang và tầm cữ giọng nhưng hát “Mở” của kỹ thuật Bel Canto sẽ tạo nên<br /> quá trình đóng, mở, kết thúc từ không giữ những hạn chế.<br /> được yếu tố cơ bản của tiếng Việt, nghe Điển hình qua Aria chính của nhân vật<br /> không rõ lời, giống người nước ngoài hát Sao “Em nghĩ sao không ra..”, trích opera<br /> tiếng Việt (trai với tai nghe, thẩm mỹ “Cô Sao”, (tác giả Đỗ Nhuận).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 126<br />  NGUYỄN KHÁNH TRANG<br /> <br /> <br /> Đây là Aria hay và khó nhất của vở được lời”. Chúng tôi rất tâm đắc vấn đề<br /> Opera này. Có những chỗ nhảy quãng này bởi như vậy mới có được một tác phẩm<br /> nghịch rất khó hát, âm đóng "biết" hát hoàn thiện từ người sáng tác, người biểu<br /> luyến nhanh ở nốt La (quãng tám thứ 2) diễn đến người nghe.Đây cũng chính là<br /> nhả chữ cẩn thận nếu không, từ “BIẾT” sẽ sáng tạo của các nhạc sĩ Việt Nam trong<br /> trở thành  “BIẾN”. Nhiều chỗ hát với việc viết Opera theo xu hướng dân tộc hoá<br /> sắc thái to, nhỏ, nhiều nốt ngân dài, đòi hỏi [13, tr.127]. Và đây cũng chính là đặc điểm<br /> người nghệ sĩ phải có một cột hơi vững quan trọng của các giọng hát, nhất là giọng<br /> chắc, âm thanh phải ổn định, biết tiết chế nữ cao trong các vở Opera Việt Nam.<br /> cảm xúc, biết xử lý ngôn ngữ nhất là ở Người hát muốn hát chuẩn “tròn vành<br /> những chỗ có nốt cao, ngân dài và hát với rõ chữ” trước hết phải nói chuẩn vì nói<br /> âm đóng. Có như vậy mới chuyển tải được chuẩn sẽ giúp hát chuẩn và để hát chuẩn,<br /> tác phẩm đến người nghe như một lời tự hát “tròn vành rõ chữ” người hát cần luyện<br /> tình sâu sắc với nhiều khắc khoải trong nói tiếng Việt ngay trong tác phẩm mình<br /> lòng với giai điệu đẹp, nhẹ nhàng, đôi lúc muốn thể hiện trước, phát âm đúng qui luật<br /> trào dâng nghẹn ngào, thể hiện nhiều màu chuyển động, phối hợp các nguyên âm, phụ<br /> sắc cảm xúc của tình yêu. âm, âm đóng, âm mở, các dấu giọng... Sau<br /> + Do người sáng tác tác phẩm cho đó, kết hợp lời hát vào giai điệu của tác<br /> thanh nhạc chưa quan tâm đến những đặc phẩm, người hát cần nghiên cứu cách luyện<br /> trưng cơ bản của tiến trình đóng âm, mở thanh kết hợp những mẫu âm với nguyên<br /> âm, cấu trúc âm, cũng như một số đặc điểm âm, phụ âm, dấu giọng của tiếng Việt [7,<br /> khác của tiếng Việt mà chỉ quan tâm đến tr.75-114], nếu có những chỗ vẫn chưa rõ<br /> nội dung, cảm xúc âm nhạc. Người hát khi lời được (do tác phẩm có giai điệu cưỡng<br /> thể hiện phải có những kinh nghiệm, trải âm, khó hát) trừ trường hợp nội dung, tính<br /> nghiệm của bản thân cũng như kinh cách nhân vật yêu cầu thể hiện (như đối với<br /> nghiệm của những người đi trước đúc kết nhân vật là người thuộc dân tộc thiểu số -<br /> được từ thực tiễn để xử lý, khắc phục cần thể hiện giọng nói - cách nói tiếng Việt<br /> những nhược điểm của ca từ, thể hiện được “lơ lớ”…) thì người hát buộc phải xử lý<br /> âm nhạc với những ràng buộc của phát âm bằng cách thêm vào nốt hoa mỹ, nốt luyến<br /> tiếng Việt nhằm chuyển tải được cảm xúc, ngay phía trước nốt để làm rõ dấu giọng.<br /> nội dung tác phẩm đến người nghe một Có thể luyến lên hoặc luyến xuống để làm<br /> cách rõ ràng. Điều này đòi hỏi người hát rõ dấu giọng cũng như cân đối được độ<br /> cũng cần có thêm kiến thức về văn học và ngân, độ ngắt sao cho phù hợp tương đối<br /> người sáng tác cũng cần có kiến thức về ca nhất là với những từ kết bằng âm đóng mà<br /> hát. Theo tác giả Hoàng Kiều: “Ở Trung phải hát ở nốt cao, nốt ngân dài… Có<br /> Quốc, người học sáng tác cho thanh nhạc những trường hợp người hát phải linh động<br /> phải học cả hát” [7, tr.67]. Trong tổng phổ (bất khả kháng) đổi bằng một từ khác<br /> vở "Cô Sao" của nhạc sĩ Đỗ Nhuận (bản tương đương, đồng nghĩa, với mục tiêu hát<br /> chép tay đến nay vẫn còn giữ lại được), ở được rõ lời mà vẫn giữ được ngữ nghĩa của<br /> trang cuối ông đã viết như sau: “Kỹ thuật lời hát (đòi hỏi người hát có cả kiến thức<br /> áp dụng nhiều ở phần dàn nhạc, còn thanh cơ bản về âm nhạc và văn học).<br /> nhạc cố ý làm cho quần chúng dễ nghe Một điển hình như trong Opera<br /> <br /> 127<br /> THỂ HI N “TRÒN VÀNH RÕ CHỮ” CÁC TIẾT MỤC ĐƠN CA GIỌNG NỮ CAO TRONG CÁC OPERA VI T NAM<br /> <br /> <br /> “Nguyễn Trãi ở Đông Quan” của Nhạc sĩ đề phát âm, nhả chữ, làm rõ tính chất đặc<br /> Đỗ Nhuận, các trích đoạn thanh nhạc trưng của từng vùng miền được sử dụng<br /> mang đậm chất âm nhạc cổ truyền như dân trong tác phẩm.<br /> ca Nam bộ, dân ca Bắc bộ, Chèo, Ca trù, Ví dụ: Bài hát của nhân vật Trúc<br /> Hát đối đáp… Người hát cần nghiên cứu (Nguyễn Thị Lộ), Opera “Nguyễn Trãi ở<br /> kỹ và ứng dụng kỹ thuật và kinh nghiệm Đông Quan”. Tiết mục số 3 màn 1, được<br /> xử lý ngôn ngữ của nghệ thuật ca hát viết ở giọng c-moll. Lấy bối cảnh là chợ<br /> truyền thống vào tác phẩm qua sách hoa ngày Tết giữa cô Trúc và những cô gái<br /> “Phương pháp hát tốt tiếng Việt trong khác. Trước khi vào bài hát là hợp xướng<br /> nghệ thuật ca hát” của PGS. TS. Trần Nữ với âm hưởng vui tươi, rộn ràng trong<br /> Ngọc Lan, sẽ giúp ích rất nhiều trong vấn giai điệu bài “Tứ Quí” Chèo.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hay trong Aria của Đào Xuân, Opera “Nguyễn Trãi ở Đông Quan”. Tiết mục số 6 của<br /> màn 1, đoạn đầu của tác phẩm được viết ở giọng d- moll.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> - Đây là một Aria rất đặc sắc, pha trộn mác buồn, nhiều chỗ nhịp chẻ (đảo phách),<br /> và sử dụng nhiều chất liệu trong Âm nhạc tốc độ chậm rãi, lời ca theo thể thơ dân<br /> Cổ Truyền (dân ca Nam Bộ, dân ca Bắc gian Việt Nam (song thất lục bát), đậm<br /> Bộ, Ca Trù, hát đối đáp...), giai điệu man chất Oán trong dân ca Nam Bộ.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 128<br />  NGUYỄN KHÁNH TRANG<br /> <br /> <br /> Hay trong Aria “Chờ mong” vai nhảy quãng 8 với nốt cao sol1- sol2 ở ô<br /> H'Lim, trích Opera “Bên bờ K’rông Pa” nhịp số 3; chú ý phát âm chuẩn từ “rộn rã”<br /> của nhạc sĩ Nhật Lai. Đây là một Aria trữ (phân biệt rõ sự khác nhau giữa các phụ<br /> tình, kịch tính rất khó, âm vực rộng. Tác âm: r, gi, d). Có thể nói Aria này rất hay và<br /> phẩm có nhiều chỗ luyến láy, nhiều biến rất khó hát cho tròn chữ, rõ chữ.<br /> Âm, nhiều nốt cao ngân dài ở La2, Si2 và<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3. Kết luận nhạc của nước nhà. Những nhạc sĩ Việt<br /> Thuật ngữ "tròn vành rõ chữ" từ lâu đã Nam cũng đã thấm nhuần và phát huy được<br /> trở thành tiêu chuẩn, yêu cầu, quan niệm những giá trị ấy khi viết nên những vở<br /> không những đối với ca hát cổ truyền dân Opera Việt Nam. Học tập lối hát Bel Canto<br /> tộc và cả nghệ thuật ca hát bằng ngôn ngữ của châu Âu nhưng các nhạc sĩ Việt Nam<br /> tiếng Việt với kỹ thuật thanh nhạc phương vẫn chú trọng sự hài hòa giữa kỹ thuật<br /> Tây. Các dân tộc trên thế giới có thể học thanh nhạc và phát âm tiếng Việt để sáng<br /> tập kỹ thuật thanh nhạc, thể hiện âm nhạc tác nên những vở Opera Việt Nam phù hợp<br /> bằng các loại giọng hát... của nhau nhưng với tai nghe, phù hợp với khả năng hát<br /> vận dụng để thể hiện bằng các ngôn ngữ Opera bằng tiếng Việt của người Việt<br /> khác nhau thì không thể hoàn toàn “sơ Nam. Trong các vở Opera Việt Nam,<br /> cứng”, hoàn toàn giống nhau, bởi, tiếng nói những trích đoạn viết cho thanh nhạc, đặc<br /> các dân tộc đều có những điểm khác biệt. biệt là những trích đoạn dành cho giọng nữ<br /> Bảo đảm cho tiếng hát rõ lời cũng là một cao (Soprano) - giọng hát với vai diễn<br /> biểu hiện cụ thể về tính khoa học của mọi chính trong vở thường được viết với kỹ<br /> phương pháp ca hát mà mỗi dân tộc trên thuật không quá khó hay quá phức tạp, tốc<br /> thế giới luôn phải cố gắng, phấn đấu để tạo độ không quá nhanh và âm vực giọng hát<br /> ra cho mình một phương pháp ca hát riêng. không quá rộng bởi các nhạc sĩ đã chú ý<br /> Điều quan trọng hơn là chúng ta (cả người đến yếu tố hát rõ lời hơn là vận dụng nhiều<br /> biểu diễn và người sáng tác) có điều kiện những kỹ thuật quá phức tạp vào giọng hát.<br /> học hỏi, tiếp thu cái hay cái đẹp về văn Và, chúng tôi đồng quan điểm với những<br /> hóa, nghệ thuật, tinh hoa âm nhạc thế giới, nghiên cứu, những nhận định của các tác<br /> cả phương Đông lẫn phương Tây nhưng giả đã nêu trên và cũng đồng quan điểm<br /> vẫn giữ được bản sắc văn hóa, nghệ thuật, với ý kiến của PGS. TS. Trần Ngọc Lan:<br /> âm nhạc của dân tộc Việt Nam. Như vậy, “...Yếu tố về ngôn ngữ, xử lý ngôn ngữ<br /> mới không ngừng làm giàu cho nền âm tiếng Việt trong nghệ thuật hát Bel Canto<br /> <br /> 129<br /> THỂ HI N “TRÒN VÀNH RÕ CHỮ” CÁC TIẾT MỤC ĐƠN CA GIỌNG NỮ CAO TRONG CÁC OPERA VI T NAM<br /> <br /> <br /> cho đến nay vẫn tiếp tục có nhiều vấn đề tộc học - Phương pháp biện chứng trong<br /> cần quan tâm, tìm hiểu, phân tích và khắc nghiên cứu những truyền thống âm nhạc<br /> phục. Những vướng mắc cần được tiếp tục ngoài nền âm nhạc cổ điển châu Âu”, Tạp chí<br /> Thông Báo Khoa Học, Viện Âm Nhạc, (số 7,<br /> nghiên cứu, sáng tạo và bổ sung không chỉ<br /> tháng 7- 12/2002).<br /> giới hạn trong phạm vi ngôn ngữ mà cả<br /> 10. Nguyễn Thị Mỹ Liêm (2015), Giáo trình<br /> trong quan niệm và thẩm mỹ, tai nghe Phương pháp luận nghiên cứu khoa học dành<br /> truyền thống về nghệ thuật ca hát” cho Đại học, Nhạc viện TP. Hồ Chí Minh.<br /> [7, tr.14]. 11. Vĩnh Long (1976), Sự tròn vành rõ chữ của<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO tiếng hát dân tộc, Nxb Văn Hóa.<br /> 1. Văn Cẩn (1997), Công trình ngữ âm học Việt 12. Võ Văn Lý (2011), “Phát âm tiếng Việt trong<br /> Nam - “Những vấn đề liên quan đến thanh nghệ thuật ca hát”, luận án Tiến Sĩ.<br /> nhạc”. 13. Nguyễn Thị Tố Mai (2012), Opera trong sự<br /> 2. Phạm Đình Hổ (2012), Vũ trung tuỳ bút, phát triển nền âm nhạc chuyên nghiệp Việt<br /> Nxb Trẻ. Nam, Luận án tiến sĩ - Học viện âm nhạc<br /> Hà Nội.<br /> 3. Nguyễn Trung Kiên (2001), “Phương pháp sư<br /> phạm thanh nhạc”, Viện Âm Nhạc Hà Nội. 14. Trương Ngọc Thắng (2014), Xử lý ngôn ngữ vùng<br /> miền trong đào tạo thanh nhạc khu vực miền<br /> 4. Hoàng Kiều (2001), Thanh điệu tiếng Việt và<br /> Trung - Tây Nguyên, Hội Nhạc Sĩ Việt Nam.<br /> âm nhạc cổ truyền, Viện Âm Nhạc, Hà Nội.<br /> 15. Vũ Ngọc Khánh, Phạm Minh Thảo, Nguyễn<br /> 5. Hồ Mộ La (2008), Lịch sử nghệ thuật thanh<br /> Vũ (2002), Tự điển văn hoá dân gian, Nxb<br /> nhạc phương Tây, Nxb Từ điển Bách Khoa.<br /> Văn Hóa.<br /> 6. Hồ Mộ La (2008), Phương pháp dạy thanh<br /> * Một số DVD, kịch bản, tổng phổ, trích<br /> nhạc, Nxb Từ điển Bách Khoa.<br /> đoạn của các vở Opera như:<br /> 7. Trần Ngọc Lan (2011), Phương pháp hát tốt<br /> _ “Người giữ Cồn” của nhạc sĩ Ca Lê Thuần;<br /> tiếng Việt trong nghệ thuật ca hát, Nxb Giáo<br /> “Cô Sao”, “Người tạc tượng”, “Nguyễn Trãi ở<br /> Dục Việt Nam.<br /> Đông Quan” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận;”Bên bờ<br /> 8. Vũ Tự Lân (1997), Những ảnh hưởng của âm K rông Pa” của nhạc sĩ Nhật Lai, “Bông Sen”<br /> nhạc Châu Âu trong ca khúc Việt Nam giai của nhạc sĩ Hoàng Việt; “Tình yêu của em”<br /> đoạn 1930-1950, Nxb Thế Giới. của nhạc sĩ Nguyễn Đình Tấn; “Lá đỏ” của<br /> 9. Nguyễn Thị Mỹ Liêm (2002), “Âm nhạc dân nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 17/02/2017 Biên tập xong: 15/8/2017 Duyệt đăng: 20/8/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 130<br />