Thờ ơ với bệnh xương
khớp sẽ trả giá đắt
Bệnh tật của hệ thống xương khớp xảy ra ngày càng tăng ở khắp
nơi trên thế giới. Đây cũng là một trong những nguyên nhân nhiều nước
trên thế giới ủng hộ sự ra đời của tổ chức Thập niên xương khớp BJD
2001–2010. Sự quan tâm đến vấn đề xương khớp không những chỉ của
giới chuyên môn y khoa, người bệnh mà còn nhận được nhiều sự ủng hộ
nhiệt tình của các chính khách nổi tiếng toàn cầu.
Năm loại bệnh cần quan tâm
Chấn thương và bệnh tật chỉnh hình là hai phần bệnh lý lớn của hệ
xương khớp, bao gồm xương, khớp, dây chằng, gân, cơ, sụn khớp và xương
sống… Có năm loại tật bệnh đã được tổ chức BJD khuyến cáo cần phải quan
tâm:
Bệnh lý khớp: nổi bật là viêm khớp dạng thấp, thoái hoá khớp và
hàng trăm loại viêm hệ xương khớp khác đang ảnh hưởng vài trăm triệu
người trên thế giới. Con số này tăng nhanh và ước lượng tăng gấp đôi sau độ
tuổi 50 vào năm 2020. Thoái hoá khớp ảnh hưởng 135 triệu người trên thế
giới, là bệnh tật thường thấy hàng thứ tư ở phụ nữ và hàng thứ tám ở nam
giới. Viêm khớp dạng thấp ảnh hưởng trên 20 triệu người trên khắp thế giới.
Loãng xương: loãng xương là vấn đề toàn cầu, gây ra biến chứng gãy
xương. Loãng xương ảnh hưởng trên phụ nữ sau 50 tuổi còn nhiều hơn ung
thư vú và trên đàn ông sau 50 tuổi còn nhiều hơn ung thư tiền liệt tuyến. Gãy
xương do loãng xương đã tăng gấp đôi trong thập niên qua. Gãy cổ xương
đùi là một loại gãy thường thấy nhất, gây thương tật và sự lệ thuộc chăm sóc
ở 50% người già bị gãy xương. Tuy nhiên loại gãy này lại có thể phòng ngừa
được trong các biến chứng gãy xương. Tần suất gãy cổ xương đùi sẽ tăng
gấp đôi ở châu Á và châu Mỹ La tinh trong thập niên tới đây.
Đau thắt lưng và các vấn đề cột sống: khoảng 80% nhân loại bị đau
thắt lưng trong đời sống con người. Ngoài ra, khoảng 50% người trong hạng
tuổi lao động từng có kinh nghiệm đau thắt lưng đến không làm việc nổi, ít
nhất một lần mỗi năm. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến
công nhân nghỉ lao động và là lý do thứ hai người ta đi khám bác sĩ, chỉ
đứng sau cảm cúm.
Bệnh tật cơ xương khớp trẻ em: một chấn thương khớp gối lúc còn
nhỏ có thể làm cho nguy cơ bị thoái hoá khớp gối khi đứng tuổi tăng lên gấp
năm lần; và tổn thương khớp háng lúc còn nhỏ sẽ làm tăng rủi ro bị thoái
hoá khớp háng lên gấp ba lần khi lớn.
Chấn thương do tai nạn giao thông: Mỗi 30 giây, thế giới có một
vài người chết do tai nạn giao thông. Mỗi năm có 23 – 34 triệu người bị tai
nạn loại này. Ở các nước đang phát triển, 25% kinh phí y tế sẽ phải dành cho
chăm sóc nạn nhân do tai nạn giao thông vào năm 2010. Đây là nguyên nhân
hàng đầu của tử vong ở hạng tuổi dưới 45 và chiếm khoảng 75% số tử vong
chính là nam giới. Những nguyên nhân hầu hết đều có thể phòng tránh được
như lái xe khi đã uống rượu, phóng nhanh vượt ẩu, thiếu biện pháp an toàn
khi đi xe gắn máy…
Tự hại mình và làm khổ cộng đồng
Nếu đa số các chấn thương xảy ra trong hạng tuổi lao động dưới 50
tuổi thì 50% bệnh lý chỉnh hình lại xảy ra ở hạng tuổi trên 50 tuổi, nhất là
khi tuổi thọ tăng cao. Hai dạng bệnh lý này ảnh hưởng hằng trăm triệu người
trên toàn thế giới, với kinh phí điều trị lên đến hàng vài chục tỉ đôla Mỹ
hằng năm. Đây là một gánh nặng ảnh hưởng lớn lên nhiều nước, đặc biệt các
nước còn nghèo khó. Người dân ở xứ nghèo thường cam chịu đau khổ, tật
nguyền kéo dài vì bản thân và gia đình không kham nổi sự chi trả cho các
dịch vụ điều trị; hay phúc lợi xã hội thấp so với yêu cầu ngân sách y tế quá
lớn. Để cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân, xã hội cần quan tâm nhiều
đến vấn đề giáo dục, thông tin, huấn luyện chuyên gia y tế hay người dân về
ý thức phòng, trị. Ngoài ra còn cần sự nghiên cứu mang tính toàn diện trên
nhiều phương diện khác như các giải pháp phòng tránh tai nạn giao thông,
đẩy mạnh quản lý và huấn luyện chuyên môn…
Ở Việt Nam, tai nạn chấn thương đang là một bài toán lớn nan giải.
Xe gắn máy quá nhiều, con số xe hơi riêng bắt đầu gia tăng. Đường sá nhỏ
hẹp, chất lượng không đồng đều và yêu cầu gia tăng diện tích đường để giải
quyết ùn tắc giao thông trước mắt rất khó thực hiện. Bên cạnh đó tâm lý
phóng nhanh, vượt ẩu bất chấp luật lệ (nhất là trong giới trẻ và ở những
người lái xe uống bia rượu say xỉn, vừa lái xe vừa gọi điện thoại di động…)
đã gây nhiều tai nạn nghiêm trọng, chết người. Chỉ riêng ở bệnh viện Chấn
thương chỉnh hình TP.HCM, số bệnh nhân bị chấn thương đến điều trị mỗi
đêm khoảng 150 người, trong đó phải nhập viện khoảng 40 – 50 người, số
phải giải quyết phẫu thuật cấp cứu khoảng 30 – 40 người. Công việc khám
và điều trị bệnh nhân hằng ngày khá vất vả cho đội ngũ khoảng 140 bác sĩ và
hơn bốn trăm điều dưỡng và hộ lý. Xã hội làm sao có thể trách được một bác
sĩ ngoại chẩn trẻ khám chỉ vài phút một bệnh nhân khi mà mỗi ngày họ phải
khám cho khoảng 60 – 80 người trong một môi trường chật hẹp và cơ sở hạ
tầng trang bị rất kém? Áp lực như thế thì sơ sót là điều không thể tránh khỏi.
Chúng ta cấm uống rượu, cấm sử dụng điện thoại cầm tay khi lái xe, cấm
phóng nhanh vượt ẩu là những điều bắt buộc nhưng phải kèm theo sự kiểm