3.3 th c tr ng th t nghi p vi t nam trong và sau kh ng ho ng kinh t 2008ự ạ ấ ệ ở ệ ủ ả ế
B qua b t bình đ ng xã h i, t i ph m hay b o l c, gi đây, n i s hãi kinhỏ ấ ẳ ộ ộ ạ ạ ự ờ ỗ ợ
hoàng nh t đang hoành hành trên toàn th gi i l i chính là v n đ không th ki mấ ế ớ ạ ấ ề ể ế
đ c ượ vi c làmệ và hi n t ng th t nghi p ngày càng tăng. Th t nghi p tr thànhệ ượ ấ ệ ấ ệ ở
m i quan tâm nóng b ng toàn c u, v t xa m i v n đ lo l ng thông th ng khác,ố ỏ ầ ượ ọ ấ ề ắ ườ
k c cái đói nghèo, nh t là khi kh ng ho ng kinh t , tài chính gõ c a đ n t ng hể ả ấ ủ ả ế ử ế ừ ộ
gia đình.
Trong đ tài này,chúng em xin trình bày th c tr ng th t nghi p c a n n kinhể ự ạ ấ ệ ủ ề
t Vi t Nam t sau cu c kh ng ho ng kinh t th gi i 2008 d i góc đ nghiênế ệ ừ ộ ủ ả ế ế ớ ướ ộ
c u và ti p c n c a đ tài : ứ ế ậ ủ ề
3.3.1 Th c Tr ng Th t Nghi p Năm 2008:ự ạ ấ ệ
D i tác đ ng c a cu c kh ng ho ng tài chính và suy thoái kinh t toàn c u,ướ ộ ủ ộ ủ ả ế ầ
s n xu t, kinh doanh, d ch v gi m sút; tiêu th s n ph m ch m, hàng hóa đ ng,ả ấ ị ụ ả ụ ả ẩ ậ ứ ọ
k c các v t t quan tr ng, l ng th c và nhi u nông s n xu t kh u có kh iể ả ậ ư ọ ươ ự ề ả ấ ẩ ố
l ng l n; s ng i m t vi c làm năm 2008 kho ng 667.000 ng i, 3.000 laoượ ớ ố ườ ấ ệ ả ườ
đ ng t n c ngoài ph i v n c tr c th i h n. Theo B Lao Đ ng, t l th tộ ừ ướ ả ề ướ ướ ờ ạ ộ ộ ỷ ệ ấ
nghi p c a Vi t Nam vào kho ng 4,65%. T c là kho ng h n 2 tri u lao đ ngệ ủ ệ ả ứ ả ơ ệ ộ
không có vi c làm. ệ
Danh sách các doanh nghi p gi i th , t m ng ng ho t đ ng, thu h p s nệ ả ể ạ ư ạ ộ ẹ ả
xu t ngày càng dài thêm trong các báo cáo c a S Lao đ ng - Th ng binh và Xãấ ủ ở ộ ươ
h i TPHCM. Kh ng ho ng kinh t toàn c u và làn sóng th t nghi p đã lan đ nộ ủ ả ế ầ ấ ệ ế
Vi t Nam - khi hàng ngàn lao đ ng các thành ph đã b m t vi c làm trong nh ngệ ộ ở ố ị ấ ệ ữ
tháng cu i năm này... ố
Trong thông báo g i S Lao đ ng - Th ng binh và Xã h i TPHCM, Công tyử ở ộ ươ ộ
TNHH Sambu Vina Sport cho bi t s gi m 224 lao đ ng k t ngày 11-1-2009.ế ẽ ả ộ ể ừ
Tr c đó, nhi u doanh nghi p cũng đã thông báo v vi c c t gi m lao đ ng nhướ ề ệ ề ệ ắ ả ộ ư
Công ty Sony Vi t Nam, Công ty liên doanh RSC, Công ty TNHH Castrol BP Petco,ệ
Công ty TNHH b o hi m nhân th Dai-Ichi Vi t Nam, Công ty TNHH t v n thi tả ể ọ ệ ư ấ ế
k Liên hi p Qu c t ... v i t ng s lao đ ng b m t vi c trên 1.000 ng i. Hàngế ệ ố ế ớ ổ ố ộ ị ấ ệ ườ
ngàn lao đ ng m t vi c cu i năm 2008. Hàng v n ng i b n l ng, không cóộ ấ ệ ố ạ ườ ị ợ ươ
ti n th ng. Nhi u ng i có cũng nh không, vì ti n th ng cho m t năm laoề ưở ề ườ ư ề ưở ộ
đ ng c t l c không đ ăn bát ph .ộ ậ ự ủ ở
B ng 1 : ảT l th t nghi p và t l thi u vi c làm c a l c l ng lao đ ngỷ ệ ấ ệ ỷ ệ ế ệ ủ ự ượ ộ
trong đ tu i năm 2008 phân theo vùng (Theo th ng kê c a t ng c c th ng kê Vi tộ ổ ố ủ ổ ụ ố ệ
Nam)
Vùng T l th tỷ ệ ấ
nghi p (%)ệ
T l thi uỷ ệ ế
vi c làm (%)ệ
Chung Thành
thị
Nông
thôn Chung Thành
thị
Nông
thôn
C N CẢ ƯỚ 2,38 4,65 1,53 5,10 2,34 6,10
Đ ng b ng sôngồ ằ
H ngồ2,29 5,35 1,29 6,85 2,13 8,23
Trung du và mi n núiề
phía B cắ1,13 4,17 0,61 2,55 2,47 2,56
B c Trung B vàắ ộ
duyên h i mi nả ề
Trung 2,24 4,77 1,53 5,71 3,38 6,34
Tây Nguyên 1,42 2,51 1,00 5,12 3,72 5,65
Đông Nam Bộ3,74 4,89 2,05 2,13 1,03 3,69
Đ ng b ng sông C uồ ằ ử
Long 2,71 4,12 2,35 6,39 3,59 7,11
S ng i không có vi c làm t i nông thôn và thành th hi n cao h n con s này.ố ườ ệ ạ ị ệ ơ ố
Theo T ng c c Th ng kê (TCTK), ch tiêu t l th t nghi p n c ta nh ngổ ụ ố ỉ ỷ ệ ấ ệ ở ướ ữ
năm g n đây ch đ c tính cho khu v c thành th , v i nh ng ng i trong đ tu iầ ỉ ượ ự ị ớ ữ ườ ộ ổ
15-60 v i nam và 15-55 v i n . Tuy nhiên, đ đánh giá v tình hình lao đ ng, cònớ ớ ữ ể ề ộ
m t ch tiêu khác là t l lao đ ng thi u vi c làm. Đây là ch tiêu quan tr ng đ cộ ỉ ỷ ệ ộ ế ệ ỉ ọ ượ
tính cho c lao đ ng khu v c nông thôn và thành th ,ả ộ ở ự ị nh ng t tr c đ n nayư ừ ướ ế
ch a công b . Vi t Nam, t l lao đ ng thi u vi c làm th ng cao h n t lư ố Ở ệ ỷ ệ ộ ế ệ ườ ơ ỷ ệ
th t nghi p; trong đó t l thi u vi c làm nông thôn th ng cao h n thành th . V iấ ệ ỷ ệ ế ệ ườ ơ ị ớ
cách hi u nh v y, t l th t nghi p c a Vi t Nam hi n là 4,65%, tăng 0,01% soể ư ậ ỷ ệ ấ ệ ủ ệ ệ
v i năm 2007. Trong khi đó, t l lao đ ng thi u vi c làm hi n là 5,1%, tăng 0,2%ớ ỷ ệ ộ ế ệ ệ
so v i năm 2007. Đáng chú ý, t l thi u vi c làm nông thôn t i 6,1%, trong khi tớ ỷ ệ ế ệ ớ ỷ
l này khu v c thành th là 2,3%. 5 năm l i đây, t l th t nghi p, thi u vi c làmệ ở ự ị ạ ỷ ệ ấ ệ ế ệ
có xu h ng gi m 0,1-0,2%/năm. Nh ng do nh h ng c a bi n đ ng kinh t thướ ả ư ả ưở ủ ế ộ ế ế
gi i, t năm 2007 đ n nay, t l này đang tăng d n. Vi t Nam đang tích c c tri nớ ừ ế ỷ ệ ầ ệ ự ể
khai các gi i pháp đ gi m t l th t nghi p, thi u vi c làm v đúng qu đ oả ể ả ỷ ệ ấ ệ ế ệ ề ỹ ạ
gi m nh các năm tr c. Theo d báo c a TCTK, t l thi u vi c làm năm 2009ả ư ướ ự ủ ỷ ệ ế ệ
s tăng lên 5,4% (2008: 5,1% ); trong đó, khu v c nông thôn kho ng 6,4%.ẽ ự ả
Kh o sát cho th y ng i lao đ ng nh p c đang đ i m t v i tình tr ng gi mả ấ ườ ộ ậ ư ố ặ ớ ạ ả
thu nh p, nhi u ng i lao đ ng nh p c t i các làng ngh và khu công nghi pậ ề ườ ộ ậ ư ạ ề ệ
đ c kh o sát đang quay l i quê nhà. H và làng quê h , n i đã t ng h ng l i tượ ả ạ ọ ọ ơ ừ ưở ợ ừ
ti n g i v do làm thuê, đang gánh ch u nhi u nh t nh ng tác đ ng tr c m t c aề ử ề ị ề ấ ữ ộ ướ ắ ủ
kh ng ho ng kinh t . Xu th và h ng đi c a lao đ ng di c trong n c và m iủ ả ế ế ướ ủ ộ ư ướ ố
liên k t nông thôn - thành th là nh ng ch s quan tr ng c n đ c s d ng đ ti pế ị ữ ỉ ố ọ ầ ượ ử ụ ể ế
t c theo dõi tác đ ng xã h i c a kh ng ho ng kinh t trong th i gian t i.ụ ộ ộ ủ ủ ả ế ờ ớ
Ng i lao đ ng đ c ph ng v n cho bi t, n u trong năm 2007 h có th cóườ ộ ượ ỏ ấ ế ế ọ ể
vi c làm 20 ngày/tháng thì đ n cu i 2008, h ch có vi c làm kho ng 10ệ ế ố ọ ỉ ệ ả
ngày/tháng, trong đó s ngày làm các công vi c xây d ng gi m kho ng 70%, cácố ệ ự ả ả
công vi c khác nh khuân vác, chuy n đ , thu d n v sinh… gi m kho ng 30%.ệ ư ể ồ ọ ệ ả ả
Ti n ti t ki m hàng tháng trung bình gi m m nh và h u nh không cóề ế ệ ả ạ ầ ư
Tăng tr ng GDP Vi t Nam gi m t 8,5% năm 2007 xu ng còn 6,23% nămưở ệ ả ừ ố
2008. Theo các chuyên gia kinh t , v lý thuy t, GDP gi m 2 đi m ph n trăm thì tế ề ế ả ể ầ ỷ
l th t nghi p s tăng 1%. ệ ấ ệ ẽ
Theo th ng kê c a B LĐ-TB-XH, h t năm 2008, c n c m i có g nố ủ ộ ế ả ướ ớ ầ
30.000 lao đ ng t i kh i DN b m t vi c vì nguyên nhân kinh t suy gi m. B nàyộ ạ ố ị ấ ệ ế ả ộ
đ a ra c tính s lao đ ng b m t vi c vì nguyên nhân trên trong năm 2009 s vàoư ướ ố ộ ị ấ ệ ẽ
kho ng 150.000 ng i. Còn theo cách tính c a T ch c Lao đ ng qu c t (ILO),ả ườ ủ ổ ứ ộ ố ế
c 1% tăng tr ng GDP s có thêm 0,33 - 0,34% lao đ ng có vi c làm. Nh v y,ứ ưở ẽ ộ ệ ư ậ
v i VN, n u GDP gi m kho ng 2% trong năm 2008 t ng ng s có 0,65% vi cớ ế ả ả ươ ứ ẽ ệ
làm b m t. 0,65% t ng đ ng v i s l ng kho ng 300 nghìn ng i.ị ấ ươ ươ ớ ố ượ ả ườ
Ti n sĩ Nguy n Th Lan H ng,thu cVi n khoa h c lao đ ng và xã h iế ễ ị ươ ộ ệ ọ ộ ộ
kh ng đ nh, năm 2008 t ng vi c làm m i đ c t o ra ch là 800.000 so v i kho ngẳ ị ổ ệ ớ ượ ạ ỉ ớ ả
1,3 tri u vi c làm m i đ c t o ra trong năm 2007. Nhi u ngành s d ng nhi u laoệ ệ ớ ượ ạ ề ử ụ ề
đ ng có t c đ tăng vi c làm cao b nh h ng rõ r t t cu c kh ng ho ng kinhộ ố ộ ệ ị ả ưở ệ ừ ộ ủ ả
t . Cac doanh nghi p nh và v a la n i tao ra kho ng 50% vi c làm trong hê thôngế + ệ ỏ ừ , ơ - ả ệ - +
doanh nghi p nói chung, m i năm tăng thêm kho ng 500.000 lao đ ng. Tuy nhiên,ệ ỗ ả ộ
th i gian qua, nhiêu doanh nghiêp găp kho khăn, phai căt giam nhân s .ờ , - - + . + . ự
Xu t kh u lao đ ng g p khó khănấ ẩ ộ ặ
Theo B Lao đ ng Th ng binh và Xã h i, năm 2008, c n c gi i quy tộ ộ ươ ộ ả ướ ả ế
vi c làm cho 1,35 tri u lao đ ng, trong đó thông qua các ch ng trình kinh t xãệ ệ ộ ươ ế
h i là 1,1 tri u, xu t kh u lao đ ng 85.000. 4 th tr ng xu t kh u lao đ ng tr ngộ ệ ấ ẩ ộ ị ườ ấ ẩ ộ ọ
đi m c a Vi t Nam là: Đài Loan (33.000), Hàn Qu c (16.000), Malaysia (7.800) vàể ủ ệ ố
Nh t B n (5.800).Malaysia là th tr ng ti p nh n nhi u lao đ ng Vi t Nam nh t.ậ ả ị ườ ế ậ ề ộ ệ ấ
Trong các năm 2005-2007, m i năm qu c gia này ti p nh n kho ng 30.000 laoỗ ố ế ậ ả
đ ng Vi t Nam. Năm 2008, do lo ng i nhi u r i ro cũng nh khan hi m ngu n laoộ ệ ạ ề ủ ư ế ồ
đ ng, s ng i Vi t sang Malaysia gi m h n, ch a t i 10.000. ộ ố ườ ệ ả ẳ ư ớ
Ng i lao đ ng nông thôn đi xu t kh u lao đ ng r t đông, nhi u ng iườ ộ ở ấ ẩ ộ ấ ề ườ
vay m n ti n đ làm th t c đi xu t kh u lao đ ng, không may g p nh ng n cượ ề ể ủ ụ ấ ẩ ộ ặ ữ ướ
b nh h ng suy thoái kinh t tr m tr ng, cũng đành tay tr ng v n c.ị ả ưở ế ầ ọ ắ ề ướ
Theo báo cáo t i H i ngh vi c làm và xu t kh u lao đ ng (XKLĐ) năm 2008, m cạ ộ ị ệ ấ ẩ ộ ụ
tiêu trong 2 năm 2009-2010 là gi i quy t vi c làm trong n c cho 3 đ n 3,2 tri uả ế ệ ướ ế ệ
lao đ ng, duy trì t l th t nghi p khu v c thành th m c d i 5%, gi m t lộ ỷ ệ ấ ệ ở ự ị ở ứ ướ ả ỷ ệ
lao đ ng làm vi c trong lĩnh v c nông nghi p xu ng d i 50% năm 2010. Đ n nămộ ệ ự ệ ố ướ ế
2010, bình quân m i năm đ a đ c 100 nghìn lao đ ng đi làm vi c n c ngoài,ỗ ư ượ ộ ệ ở ướ
trong đó 60% lao đ ng qua đào t o ngh , có 5 đ n 10% lao đ ng các huy n có tộ ạ ề ế ộ ở ệ ỷ
l nghèo cao.ệ
3.3.2 Th c tr ng tình hình th t nghi p vi t nam t năm 2009 đ n nayự ạ ấ ệ ở ệ ừ ế
3.3.2.1 tình hình th t nghi p năm 2009ấ ệ
Năm 2009 là năm đ u tiên Chính ph th c hi n chính sách đóng b o hi m th tầ ủ ự ệ ả ể ấ
nghi p, nh m bù đ p m t ph n thu nh p cho ng i lao đ ng b m t vi c làm ho cệ ằ ắ ộ ầ ậ ườ ộ ị ấ ệ ặ
b ch m d t h p đ ng lao đ ng, đ ng th i t o đi u ki n đ h có c h i tìm đ cị ấ ứ ợ ồ ộ ồ ờ ạ ề ệ ể ọ ơ ộ ượ
vi c làm trong th i gian s m nh t. T t c nh ng đi u này đã t o đi u ki n cho thệ ờ ớ ấ ấ ả ữ ề ạ ề ệ ị
tr ng lao đ ng Vi t Nam th t s “v n mình” ph c h i tr l i, nhu c u tuy nườ ộ ệ ậ ự ươ ụ ồ ở ạ ầ ể
d ng c a các doanh nghi p trong các tháng cu i năm tăng cao, theo đó t l laoụ ủ ệ ố ỷ ệ
đ ng m t vi c cũng gi m đi nhi u.ộ ấ ệ ả ề
Theo báo cáo c a B Lao đ ng – ủ ộ ộ Th ng binh và Xã h i, do nh h ng c a kh ngươ ộ ả ưở ủ ủ
ho ng kinh t , đ n cu i năm 2009, c n c đã có 133.262 lao đ ng b m t vi cả ế ế ố ả ướ ộ ị ấ ệ
làm - chi m 18% lao đ ng làm vi c trong các doanh nghi p (DN) có báo cáo, ch aế ộ ệ ệ ư
k 40.348 lao đ ng các làng ngh b m t vi c làm và kho ng 100.000 ng i ph iể ộ ở ề ị ấ ệ ả ườ ả
gi m gi làm, ngh luân phiên.ả ờ ỉ
Năm 2008 t tr ng lao đ ng th t nghi p c a n trong t ng s ng i th t nghi p làỷ ọ ộ ấ ệ ủ ữ ổ ố ườ ấ ệ
57,5 % ,c a nam gi i là 42,5 %.ủ ớ Tuy nhiên, k t qu đi u tra lao đ ng và vi c làmế ả ề ộ ệ
1/9/2009 cho th y t tr ng lao đ ng th t nghi p n đã gi m xu ng g n nh t ngấ ỷ ọ ộ ấ ệ ữ ả ố ầ ư ươ
đ ng so v i lao đ ng th t nghi p nam (50,2% và 49,8%).ươ ớ ộ ấ ệ
Theo báo cáo t B Lao đ ng Th ng binh và Xã h i, trong quý III/2009 s laoừ ộ ộ ươ ộ ố
đ ng m t vi c làm trong c n c là kho ng 11.198 ng i, gi m 68% so v i quý IIộ ấ ệ ả ướ ả ườ ả ớ
(34.723 ng i). M t s t nh tr c đây t p trung s lao đ ng m t vi c làm cao thìườ ộ ố ỉ ướ ậ ố ộ ấ ệ
đ n quý III/2009 đã gi m m nh. Thành ph H Chí Minh, quý II có 8.248 lao đ ngế ả ạ ố ồ ộ
m tvi c thì quý III ch còn 415 ng i. Thành ph Hà N i trong quý III h u nhấ ệ ỉ ườ ố ộ ầ ư
không có lao đ ng m t vi c trong khi s lao đ ng m t vi c làm trong 2 quý đ uộ ấ ệ ố ộ ấ ệ ầ
l n l t là 1.908 và 1.357 ng i.ầ ượ ườ
Trên bình di n chung c a c n c, lao đ ng th t nghi p nam và n là g n nhệ ủ ả ướ ộ ấ ệ ữ ầ ư
t ng đ ng. Riêng Đ ng b ng sông C u Long v n là vùng có t l lao đ ng th tươ ươ ồ ằ ử ẫ ỷ ệ ộ ấ
nghi p n đ c bi t cao. Tuy nhiên, đ có đ c b c tranh rõ nét h n v ng i th tệ ữ ặ ệ ể ượ ứ ơ ề ườ ấ
nghi p, chúng ta c n nghiên c u v n đ này qua m t s đ c tr ng c b n d iệ ầ ứ ấ ề ộ ố ặ ư ơ ả ướ
đây.
-T l th t nghi p theo nhóm tu iỷ ệ ấ ệ ổ
Trong s ốh n 1,3 tri u lao đ ng th t nghi p, s ng i th t nghi p tr tu i t 15ơ ệ ộ ấ ệ ố ườ ấ ệ ẻ ổ ừ
đ n 29 đã chi m t i g n hai ph n ba (64,9%), trong đó chi m t tr ng l n nh t làế ế ớ ầ ầ ế ỷ ọ ớ ấ
nhóm tu i 20-24 (26,6%), ti p theo là nhóm tu i 25-29 (20,9%). Nhóm tu i laoổ ế ổ ổ
đ ng tr nh t (15-19) v n có t i 17,4% b th t nghi p. Đây là m t trong nh ngộ ẻ ấ ẫ ớ ị ấ ệ ộ ữ
nhóm lao đ ng đ c xem là d b nh h ng nh t b i các bi n đ ng trên thộ ượ ễ ị ả ưở ấ ở ế ộ ị
tr ng lao đ ng.ườ ộ