Thuốc ức chế miễn dịch
Đáp ứng miễn dịch của cơ thể bao gồm các phản ứng nhằm loại trừ các
tác hại do kháng nguyên gây ra. Tuy nhiên khi đáp ứng miễn dịch quá mức sẽ
sinh ra hiện tượng quá mẫn, nguy hại cho cơ thể. Y học đã tìm ra các loại
thuốc để hạn chế các đáp ứng quá mẫn đó và được gọi là thuốc ức chế miễn
dịch.
Hệ miễn dịch của cơ thể.
Thuốc ức chế miễn dịch được chỉ định trong các bệnh lý thuộc chuyên
khoa: ung thư, bệnh máu, thận học, tiêu hóa và đặc biệt là ghép tạng. Các thuốc ức
chế miễn dịch bao gồm:
Thuốc corticoid: Glucocorticoid là nội tiết tố của vỏ thượng thận, chịu ảnh
hưởng của nội tiết tố tuyến yên. Cortisol và các chế phẩm tương tự được tổng hợp
ngày càng nhiều với nhiều biệt dược. Nó ức chế sự hoạt hóa lympho T ở giai đoạn
sớm, ức chế các lymphokin đặc biệt IL1 và IL6 và ức chế tổng hợp TNF. Chúng
khác nhau ở thời gian bán hủy, khả năng kháng viêm, khả năng giữ natri và nước.
Hiện nay có các dược phẩm thường dùng: cortison viên 5mg; hydrocortison
(cortison) ống 25mg/1ml, lọ 125mg/5ml; depersolon (mazipredone HCl) ống
30mg; prednisolon (cortancyl) viên 1mg, 5mg, 20mg; prednisolon viên 5mg;
methylprednisolon: medrol viên 16mg, medexa viên 16mg, solumedrol 20mg,
40mg, 80mg, methylprednisolon lọ 500mg, 1.000mg.
Thuốc được chỉ định theo các phác đồ chuyên khoa. Cần dựa vào cân nặng
để tính tổng liều, liều hàng ngày với tấn công, giảm dần và duy trì. Tránh ngừng
thuốc đột ngột vì có nguy cơ gây ra suy thượng thận cấp.
Người bệnh cần theo dõi chặt chẽ để phát hiện các biến chứng do dùng
thuốc như: tăng huyết áp, viêm loét dạ dày - tá tràng, đái tháo đường, loãng
xương, rối loạn tâm thần, hội chứng dạng Cushing...
Thuốc độc tế bào gồm:
+ Cyclophosphamid (endoxan) viên 10mg, 50mg; lọ 100 - 200 - 500 -
1.000 và 2.000mg để truyền.
+ Methotrexat viên 2,5mg, 5mg, 10mg; dịch truyền 25mg/ml, 100mg/ml.
+ Azathioprin (imuran, imurel) viên 5mg.
Liều 1 - 3mg/kg thể trọng ngày, theo phác đồ.
Thuốc kháng calcineurin gồm:
+ Cyclosporin A (sandimmum - neoral).
Thuốc tác động lên lympho T ở giai đoạn sớm của sự hoạt hóa bởi kháng
nguyên. Nó không tác động lên dòng lympho B.
Dùng theo đường uống hoặc tiêm truyền tĩnh mạch. Thuốc cũng gây độc
cho thận. Cần theo dõi và định lượng nồng độ trong máu.
+ Tacrolimus - proqrat: Có hoạt tính ức chế miễn dịch mạnh gấp 10 - 100
lần so với cyclosporin. Thường có dạng viên nang 1 - 5mg; Dịch tiêm truyền tĩnh
mạch 5mg/ml.
Thuốc kháng thể đa dòng và đơn dòng
ATG; OKT3; Kháng thể đơn dòng chống CD25 (basiliximab: simulex,
daclizumab: zenapax).
Các thuốc ức chế miễn dịch được chỉ định trong các bệnh lý với các phác
đồ đơn trị liệu hoặc đa trị liệu dựa vào cân nặng, thời gian, tổng liều, thay đổi liều
lượng và cần theo dõi các biến chứng do dùng thuốc như: viêm loét dạ dày - tá
tràng; đái tháo đường; tăng huyết áp; run, dị cảm, trầm cảm; mọc lông, tăng sản
lợi; giảm bạch cầu, tiểu cầu, giảm sản tủy; viêm phổi kẽ; viêm tụy cấp; nhiễm
khuẩn huyết...
Các thuốc ức chế miễn dịch góp phần to lớn, điều trị hiệu quả cho một số
bệnh toàn thể, tạo keo, tự miễn và ghép tạng. Tuy nhiên vì giá thành đắt, nhiều tác
dụng phụ và nhiều biến chứng nên thuốc ức chế miễn dịch vẫn chưa được áp dụng
phổ biến trên lâm sàng.