Thuyết minh về nhà thơ Cao Bá Quát

Đề bài: Thuyết minh về nhà thơ Cao Bá Quát<br /> Bài làm<br /> Cao Bá Quát đã sống như  một huyền thoại. Với những động cơ  khác nhau và cách nhận <br /> thức khác nhau về ông, người ta đã sáng tác ra những giai thoại và nhiều khi hậu thế chỉ <br /> hiểu ông qua những giai thoại ít nhiều xuyên tạc đó. Dù sao, trong tâm thức nhân dân, ông <br /> đã trở  thành một bậc “thánh” của thơ. Điều này cũng không có gì quá đáng, thậm chí là <br /> một đánh giá tương đối chính xác.<br /> Cao Bá Quát (1808 – 1855) người làng Phú Thọ, Gia Lâm (nay thuộc Hà Nội), từ nhỏ đã <br /> nổi tiếng thông minh, giỏi thơ văn. Trong thời gian làm quan, ông nhiều lần bị trách phạt,  <br /> giáng chức, thậm chí chịu tù ngục do tính tình thẳng thắn cương trực. Năm 1854, ông cùng <br /> bạn bè dựng cờ khởi nghĩa Mỹ Lương song cuộc khởi nghĩa nhanh chóng bị thất bại, Cao  <br /> Bá Quát cũng hy sinh. Mặc dù thơ văn Cao Bá Quát sau đó bị cấm lưu hành, song nhiều tác <br /> phẩm vẫn được lưu truyền đến nay như Cao Chu Thần thi tập, Mẫu hiên thi loại, …<br /> Cao Bá Quát (1808 – 1855) là nhà thơ  xuất sắc của Việt Nam thế  kỷ  19. Ông tự  Chu <br /> Thần, hiệu Mẫn Hiên, Cúc Dương, quê làng Phú Thọ, huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay  <br /> thuộc Hà Nội). Cao Bá Quát cùng người anh song sinh là Cao Bá Đạt nổi tiếng thông  <br /> minh, học giỏi từ nhỏ. Thân sinh của hai ông là Cao Cửu Chiêu, một nhà nho hay chữ, có <br /> ước vọng khi lớn lên, các con mình sẽ trở thành quan đại thần của triều đình nên lấy tên <br /> của hai học sĩ đời Chu cũng là hai anh em sinh đôi để đặt tên cho hai con.<br /> Ngay từ nhỏ, Cao Bá Quát đã có giọng văn hùng hồn, ý tứ  mạnh mẽ, thể hiện ý chí của  <br /> người tài hoa. Lưu truyền rằng Cao Bá Quát thường nói: Trong thiên hạ  có bốn bộ  chữ,  <br /> mình tôi chiếm hai bồ, anh tôi và bạn tôi, Nguyễn Văn Siêu, chiếm một bồ, còn bồ thứ tư <br /> chia cho mọi kẻ  khác. Khi theo học  ở trường Bắc Ninh, danh tiếng của Cao Bá Quát đã <br /> lừng lẫy.<br /> Năm 1832, ông đi thi Hương, đỗ  á Nguyên tại trường thi Hà Nội, sau đó vào kinh đô  <br /> (Huế) thi Hội, nhưng thi mãi không đỗ  (truyền rằng do các quan chấm thi ghét ông kiêu  <br /> ngạo nên đánh hỏng). Năm 1841, nhờ  sự  tiến cử  của quan tỉnh Bắc Ninh, Cao Bá Quát <br /> được vào kinh đô nhậm chức Hành Tẩu Bộ  Lễ. Tuy làm quan, cuộc sống của ông cũng <br /> hàn vi, không thay đổi.<br /> Tháng 8­1841, ông được cử làm sơ khảo trường thi Thừa Thiên, thấy một số  bài thi hay  <br /> nhưng phạm húy. Ông cùng người bạn lấy muội đèn chữa giúp. Việc bị phát giác, đáng lẽ <br /> ông bị  xử  chém, nhưng sau được xét lại chỉ  bị  cách chức, bị  tù ba năm, phát phối đi Đà  <br /> Nẵng.<br /> Về sau nhân có Đào Tri Phủ đi sứ sang Indonesia, ông được tha và được cử theo phái đoàn  <br /> phụ  tá công việc. Trở  về  nước, ông được khôi phục chức cũ, một thời gian rồi bị  thải.  <br /> Năm 1847, Cao Bá Quát được gọi vào làm việc  ở  Viện Hàn Lâm, sưu tầm văn thơ. Hồi  <br /> ấy, Tùng Thiên Cộng lập ra Mạc Vân thi xã, được nhiều quan văn trong triều tham gia,  <br /> hưởng  ứng. Giai thoại kể  rằng có lần Cao Bá Quát được xem những bài thơ  của “Mạc  <br /> Vân thi xã” đã lắc đầu, bịt mũi ngâm:<br /> “Ngán thay cái mũi vô duyên<br /> Câu thơ thi xã con thuyền Nghệ An”<br /> (vần thơ  của thị  xã như  mùi thuyền chở  nước mắm Nghệ  An). Hai vị công khanh Tùng  <br /> Thiện Công, Tuy Lữ  Công chẳng những không giận vì thái độ  của Cao Bá Quát mà còn  <br /> nhún mình đến kết giao. Thấy nhà ông thanh bần, hai vị còn giúp đỡ  vật chất. Cảm kích  <br /> thái độ của hai vị công khanh, Cao Bá Quát gia nhập Mạc Vân thi xã. Trong thời gian này,  <br /> ông đã xướng họa nhiều bài hay nổi tiếng, đến đỗi vua Tự  Đức, một người giỏi và <br /> chuộng văn chương phải khen ngợi văn tài của ông là một trong bốn tay cự  phách của  <br /> Mạc Vân thi xã:<br /> “Văn như Siêu, Quát vô tiền Hán<br /> Thi đáo Tùng, Tuy thất thánh Đường”<br /> (Văn của Nguyễn Văn Siêu, Cao Bá Quát có thể  hơn thời tiền Hán, thơ  của Tùng Thiện <br /> Vương, Tuy Lữ  Vương lấn át ngay cả  thơ  đời thánh Đường). Còn người đương thời thì <br /> tôn gọi ông là Thánh Quát (cùng với Nguyễn Văn Siêu là Thần Siêu, Thánh Quát). Vì hay <br /> châm biếm vua và triều đình nên ông bị  đẩy khỏi kinh đô (1850) ra làm giáo thụ   ở  Quốc  <br /> Oai, Sơn Tây, một vùng heo hút, nghèo nàn.<br /> Tại đây, chứng kiến những nỗi cơ cực của nhân dân, thông cảm với sự bất bình của đại <br /> chúng, ông đã bí mật kết giao với nhiều bạn bè, dựng cờ  khởi nghĩa  ở  đất Mỹ  Lương <br /> (1854). Nghĩa quân lấy danh nghĩa phù Lê, tôn Lê Duy Cự làm minh chủ, Cao Bá Quát làm  <br /> quốc sư, chống lại triều đình. Song cuộc khởi nghĩa chỉ  kéo dài được mấy tháng thì bị <br /> dập tắt. Cao Bá Quát bị viên suất đội Đinh Thư Quang bắn chết giữa lúc ông đang ở trận  <br /> tiền. Nhà Nguyễn đã trả thù, tru di ba họ của ông. Các tác phẩm của ông đều bị cấm tàng <br /> trữ, thu hồi và đốt hết.<br /> Tuy nhiên, tác phẩm của Cao Bá Quát vẫn sống mãi trong lòng người. Những cố  gắng  <br /> sưu tầm sau này đã thu thập được trên một nghìn bài thơ, phú bằng chữ Hán và chữ Nôm <br /> của ông. Thư  viện Khoa học Xã hội Việt Nam hiện có trên 12 tập mang tên Cao Chu <br /> Thần thi tập, Mẫu hiên thi loại, Cúc Đường thi thảo, v.v. Nhiều bài thơ  chữ Hán, thơ  ca <br /> trù và bài phú Tài tử đa cùng của ông, được nhiều thế hệ thuộc lòng. Qua các sáng tác đó,  <br /> Cao Bá Quát hiện ra là một nhà thơ có bản lĩnh.<br /> Tâm hồn ông bao trùm thiên nhiên, gắn bó với quê hương đất nước. Ông ca ngợi các anh <br /> hùng dân tộc: Phù Đổng Thiên vương, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi; trân trọng các nhà chữ sĩ <br /> Chu Văn An, Nguyễn Trãi. Ông cũng rất quan tâm đến phận của người lao động lầm <br /> than. Đặc biệt, một số bài chứng tỏ ông có tầm nhìn xa rộng, khác với những nhà nho, nhà <br /> thơ đương thời. Ông phàn nàn về lối học tứ chương “nhai văn nhá chữ”, ông cảm thấy cái  <br /> nguy cơ  xâm lược của bọn thực dân phương Tây (như  trong bài Hồng mao hỏa thuyền <br /> ca). Nổi bật lên là một niềm ưu ái lo đời, khắc khoải vì không có cách gì làm cho thiên hạ <br /> thái bình:<br /> Thái bình vô nhất lược,<br /> Lộc lộc sĩ vi nho<br /> (Không có khó gì cho thiên hạ thái bình,<br /> Thẹn mình là anh nhà nho kém cỏi).<br /> Trước đây, nhiều người cho rằng Cao Bá Quát là một người khinh bạc, kiêu ngạo và nhất  <br /> là có giấc mộng đế  vương. Những tác phẩm của ông, không hề  thấy một tư  tưởng hay  <br /> một phong cách nào như thế ! Nói đến tình quê hương, tình bè bạn, nghĩa vợ  chồng, Cao  <br /> Bá Quát lúc nào cũng chân tình tha thiết. Có những chuyện nói ông xấc láo với Minh <br /> Mệnh, Tự  Đức hay chửi bới bọn quan lại là “thượng hạ  giai cẩu” v.v. Thực ra chỉ  là  <br /> những hư  cấu, mượn ông để  đả  kích bọn cầm quyền. Cả  những câu thơ  như  “Ba hồi  <br /> trống giục mồ cha kiếp v.v.” Ba vòng dây sắt bước thì vương v.v. cũng đều là những câu <br /> chuyện gán ghép vì sẵn mối cảm tình với ông mà tưởng tượng ra.<br />