TIEÁP CAÄN HÌNH AÛNH HOÏC SOÏ NAÕO
BS. CAO THIEÂN TÖÔÏNG KHOA CÑHA-BVCR
CAÙC VAÁN ÑEÀ
Tuoåi beänh nhaân? Beänh söû? • 1. • 2. Nhöõng thay ñoåi sau chaán thöông caùc caáu truùc moâ meàm: baàm maùu/u? • 3. Ñöôøng bôø bình thöôøng cuûa beå neàn vaø beå quanh cuû naõo sinh tö? (nguy cô thoaùt vò thaân naõo).
• 4. Kích thöôùc vaø ñöôøng bôø naõo thaát vaø khoang döôùi nheän coù thích hôïp vôùi tuoåi beänh nhaân khoâng?
• 5. Coù taéc ngheõn doøng dòch naõo tuûy (naõo uùng thuûy taéc ngheõn) hoaëc caùc daáu hieäu phuø naõo (= xoùa caùc raõnh) khoâng?
• 6. Baát ñoái xöùng: do vò trí ñaàu hay baát ñoái xöùng
thöïc söï?
• 7.
PL hoaëc CECT: caùc ñoäng maïch naõo coù ñeàu ñaën khoâng? (ñaëc bieät laø sau khi tieâm caûn quang) • 8. Ñoùng voâi ñaùm roái maïch maïc vaø tuyeán tuøng? (caùc daáu hieäu thöôøng gaëp). Coù oå taêng ñaäm ñoä naøo khaùc khoâng?
• 9. Chaát traéng caïnh naõo thaát vaø voû naõo coù giôùi haïn roõ vaø khoâng roõ? toån thöông khu truù hoaëc phuø?
• 10. Haïch neàn vaø bao trong coù nguyeân veïn khoâng? (vò trí thöôøng gaëp nhaát cuûa nhoài maùu naõo)
• 11. Thaân naõo, tieåu naõo, caàu naõo coù bình
thöôøng khoâng?
• 12. Kieåm tra xöông soï ñeå xem nöùt soï hoaëc
di caên xöông treân cöûa soå xöông.
PHUØ NAÕO Caùc loaïi
• 1. Phuø moâ keõ • -Dòch naõo tuûy töø naõo thaát (cid:198)chaát traéng • -Naõo uùng thuûy khoâng thoâng thöông. • 2.Phuø do maïch: • 3. Phuø ñoäc toá teá baøo:
PHUØ NAÕO DO MAÏCH
• Do u, chaán thöông, xuaát huyeát • Toån thöông haøng raøo maùu naõo • Khoang ngoaïi baøo • Ñaùp öùng corticoid • Aûnh höôûng ñeán chaát traéng (voû naõo coøn
nguyeân)
PHUØ ÑOÄC TOÁ TEÁ BAØO
• Nhoài maùu, nhieãm truøng • Toån thöông bôm Na-K • Noäi baøo • Khoâng ñaùp öùng corticoid • Aûnh höôûng caû chaát traéng vaø chaát xaùm
PHUØ NAÕO CT
• -Xoùa raõnh voû naõo • -Xoaù khoang döôùi nheän vuøng beå neàn, ñaëc bieät laø beå treân yeân vaø beå quanh gian naõo.
• -Naõo thaát nhoû hoaëc bò cheøn eùp. • -Maát phaân bieät chaát xaùm – traéng.
THOAÙT VÒ NAÕO
• Laø söï ñaåy leäch nhu moâ naõo bình thöôøng
ngang qua hoaëc xiuyeân qua caùc vuøng ôû vò trí khaùc do hieäu öùnh choaùn choã.
• Hieäu öùng choaùn choã thöôøng do u, chaán
thöông hoaëc nhieãm truøng.
THOAÙT VÒ NAÕO Phaân loaïi 1. Thoaùt vò qua leàu tieåu naõo. 2. Thoaùt vò döôùi lieàm naõo. 3. Thoaùt vò qua loã chaåm 4. Thoaùt vò caùnh xöông böôùm hoaëc xöông
böôùm.
Thoaùt vò qua leàu tieåu naõo
• -Thoaùt vò höôùng leân • -Thoaùt vò höôùng xuoáng.
Thoaùt vò qua leàu tieåu naõo höôùng xuoáng
LAÂM SAØNG
HÌNH AÛNH
BIEÁN CHÖÙNG
Nhoài maùu thuøy chaåm do cheøn eùp ñoäng maïch naõo sau
Daõn ñoàng töû cuøng beân Lieät ½ ngöôøi ñoái beân
Roäng söøng thaùi döông ñoái beân Roäng beå quanh cuoáng naõo ñoàng beân Roäng beå tröôùc caàu naõo ñoàng beân Moùc thaùi döông lan vaøo beå treân yeân
Roäng beå quanh cuoáng naõo ñoàng beân
Roäng söøng thaùi döông ñoái beân
Roäng beå tröôùc caàu naõo ñoàng beân
Thoaùt vò qua leàu tieåu naõo höôùng xuoáng Thoaùt vò moùc
Bình thöôøng – hình ngoâi sao 6 caùnh
Thoaùt vò moùc coronal
Bieán chöùng Xuaát huyeát Duret
Bieán chöùng Xuaát huyeát Duret
Bieán chöùng Nhoài maùu vuøng chaåm
Thoaùt vò qua leàu tieåu naõo höôùng leân
• -Ít gaëp hôn • -Thöôøng laø quaù trình chaäm ôû tieåu naõo
hoaëc thaân naõo (U)
• -Khoù ñaùnh giaù treân hình aûnh CT
Thoaùt vò qua leàu tieåu naõo höôùng leân
LAÂM SAØNG
HÌNH AÛNH
BIEÁN CHÖÙNG
Buoàn noân Noân möûa Maát yù thöùc
Naõo uùng thuûy Khôûi ñaàu Maát yù thöùc nhanh choùng vaø coù theå töû vong
Hình aûnh con quay cuûa thaân naõo Heïp beå quanh cuoáng naõo hai beân Laáp beå quanh cuû naõo sinh tö
Hình aûnh “con quay”
Heïp beå quanh cuoáng naõo
Maát “nuï cöôøi”
Bieán chöùng Naõo uùng thuûy
Thoaùt vò caùnh xöông böôùm-xöông böôùm
LAÂM SAØNG
HÌNH AÛNH
BIEÁN CHÖÙNG
Khoâng nhöng lieân quan vôùi caùc kieåu thoaùt vò khaùc
Khoâng Thöôøng lieân quan vôùi caùc kieåu thoaùt vò khaùc
Ñaåy leäch ñoäng maïch naõo giöõa veà phía tröôùc hoaëc phía sau treân hình Axial Hình sagittal MRI coù boùp meùo voû thuøy ñaûo
Thoaùt vò döôùi lieàm naõo
LAÂM SAØNG
HÌNH AÛNH
BIEÁN CHÖÙNG
Ñau ñaàu Yeáu chaân ñoái beân
Nhoài maùu ñoäng maïch naõo tröôùc cuøng beân khi ñoäng maïch naõo tröôùc bò eùp döôùi lieàm naõo Lieân quan vôùi caùc thoaùt vò khaùc.
Caét cuït söøng traùn ñoàng beân Lieàm naõo tröôùc khoâng ñoái xöùng Xoùa ngaõ ba naõo thaát beân cuøng beân Ñaåy leäch vaùch trong suoát
Bieán chöùng nhoài maùu ñoäng maïch naõo tröôùc
Thoaùt vi qua loã chaåm
LAÂM SAØNG
HÌNH AÛNH
BIEÁN CHÖÙNG
Maát yù thöùc vaø töû vong
Roái loaïn caûm giaùc tay hai beân Maát yù thöùc
Haïnh nhaân tieåu naõo ôû ngang möùc moûm nha treân hình Axial Treân hình sagittal haïnh nhaân tieåu naõo döôùi loã chaåm 5mm ôû ngöôøi lôùn vaø 7 mm ôû treû em (dò daïng Chiari)
Haïnh nhaân tieåu naõo ngang möùc moûm nha
Thoaùt vò ngoaøi soï
• -Sau chaán thöông hoaëc phaãu thuaät • -Phaàn naõo thoaùt vò deã bò nhoài maùu hoaëc
thieáu maùu
Caùc daïng baét quang
TAÊNG QUANG
°Maïch maùu °Tính thaám
TAÊNG QUANG
• Baát kyø moät söï thay ñoåi (taêng hoaëc giaûm) veà cöôøng ñoä tín hieäu hoaëc ñaäm ñoä so vôùi luùc tröôùc tieâm hoaëc daïng cô baûn bình thöôøng, laøm taêng thaáy roõ toån thöông hoaëc nhìn roõ caùc caáu truùc giaûi phaãu hôn.
TAÊNG QUANG
°Laáp ñaày moät khoang (cystogram,
myelogram...)
°Tieâm vaøo moät maïch maùu, pheá quaûn
(angiogram, venogram, bronchogram) °Khuyeách taùn (töø maïch maùu) vaøo khoang
keõ (CT-iodium, MR- Gd)
TAÊNG QUANG
°THÌ MAÏCH MAÙU -Caùc toån thöông giaøu maïch maùu/ doøng maùu.AVM, MENINGIOMA, GBM … -Töôùi maùu xa xæ thöïc söï, xung huyeát (chaán
thöông)
°THÌ MOÂ KEÕ (ngoaïi maïch)
TAÊNG QUANG THÌ MOÂ KEÕ
°Khoâng coù haøng raøo maùu naõo °Vieâm caáp °U °Abscess °Moâ haït °Thieáu maùu cuïc boä, töôùi maùu xa xæ °Daäp naõo
TAÊNG QUANG Moâ bình thöôøng khoâng coù BBB °Maøng cöùng (lieàm naõo vaø leàu tieåu naõo) °Maøng nheän ? °Ñaùm roái maïch maïc °Tuyeán tuøng °Tuyeán yeân °CTZ (medulla-area postrema)
TAÊNG QUANG Ñaëc ñieåm hình thaùi
°Ñoàng nhaát (ñaëc) °Khoâng ñoàng nhaát. °Vieàn (moät ngaên/nhieàu vaùch ngaên) °Ngoaèn ngoøeo (“daïng hoài naõo”)
TAÊNG QUANG Vò trí
°Noâng (voû/hoài naõo) °Ranh giôùi chaát xaùm -traéng °Chaát traéng saâu °Quanh naõo thaát, maøng naõo thaát.
TAÊNG QUANG Voû naõo/hoài naõo
°Thieáu maùu cuïc boä/nhoài maùu °Lan döôùi maøng nuoâi hoaëc dòch naõo tuûy. °Vieâm naõo maøng naõo °Xuaát huyeát khoang döôùi nheän °Dò daïng maøng meàm (Sturge-Weber) °Meningioangiomatosis (NF2)
TAÊNG QUANG Vieàn • Taêng quang chu vi hoaëc ngoaïi bieân/bôø, bao xung quanh moät vuøng trung taâm khoâng taêng quang. Thöôøng bao boïc xung quanh bôûi vuøng “phuø do maïch maùu”. Coù theå coù moät hoaëc nhieàu ngaên.
TAÊNG QUANG Vieàn=MAGICAL DR
• M- Metastasis (Di caên), MS. • A-Abscess (vieâm naõo) • G-Glioblastoma, granuloma • I-Infarct (Nhoài maùu) (ñaëc bieät laø haïch neàn) • C-Contusion (daäp naõo) (hieám) • A-AIDS(Toxo, v.v...) • L-Lymphoma • D-Demyelination (giai ñoaïn hoaït ñoäng) • R-Resolving hematoma, hoaïi töû tia xaï
TAÊNG QUANG VIEÀN Caùc ñaëc ñieåm trong nhieãm truøng
• ABSCESS • *Thaønh moûng vaø ñoàng nhaát (3-7mm) • *Bôø trong trôn laùng, khoâng “laáp ñaày” treân
CT, MRI • VIEÂM NAÕO • Thaønh thay ñoåi (coù theå trôn laùng), bôø trong
trôn laùng/thay ñoåi.
TAÊNG QUANG Abscess °Taïo thaønh trong voøng 2-4 tuaàn °Hai lôùp + Trung moâ (mao quaûn, nguyeân baøo sôïi, collagen) + Sao baøo ñeäm (sao baøo phaûn öùng) °Thaønh ôû phía chaát xaùm roõ daøy # 3-5mm °Thaønh phía chaát traéng moûng hôn/yeáu hôn + Nang con + Traøn vaøo naõo thaát (“pyocephalus”)
Ñaëc ñieåm taêng quang vieàn trong u
• * U HOAÏI TÖÛ °Thaønh daøy vaø khoâng ñeàu °Bôø beân trong khoâng ñeàu (thöôøng) °Coù theå laáp vaøo khoâng ñoàng nhaát ôû thì
muoän
Ñaëc ñieåm taêng quang vieàn trong u
* U DAÏNG NANG °Thaønh moûng +/- noát thaønh °Moät phaàn thaønh coù theå khoâng taêng
quang
°Bôø trong trôn laùng °Taêng quang dòch ñoàng nhaát hoaëc möùc dòch
TAÊNG QUANG maùu tuï
°SÔÙM - Taêng ñaäm ñoä, troøn/oval - Khoái RBC ñoàng nhaát. - Hieäu öùng choaùn choã tæ leä vôùi theå tích - Phuø “halo”, khoâng lan
TAÊNG QUANG maùu tuï
• TREÃ - Ñoàng/ giaûm ñaäm ñoä, nhoû hôn - hình thaønh caùc mao maïch phaûn öùng phía
beân ngoaøi.
- Taêng quang vieàn ñoàng nhaát - coù theå thaáy phuø do maïch maùu (vasogenic)
TAÊNG QUANG Sau phaãu thuaät
°Phaàn u coøn laïi °U taùi phaùt °Nhieãm truøng °Thay ñoåi bình thöôøng sau phaãu thuaät (chaán thöông do phaãu thuaät, lieàn seïo)
°Xaï trò
ÑÒNH VÒ TOÅN THÖÔNG VAØ PHAÂN TÍCH
ÑÒNH VÒ
Phaân tích
-Treân leàu -Döôùi leàu -Trong truïc -Ngoaøi truïc
• 1/ Toån thöông ôû ñaâu? • • • • • 2/ Beänh nhaân bao nhieâu tuoåi? -Treû em • • Ngöôøi lôùn
Toån thöông ôû ñaâu?
• *Trong truïc: • -Trong maøng meàm • -(nhu moâ naõo) • *Ngoaøi truïc • -Ngoaøi maøng meàm • -(Maøng naõo, Bao thaàn kinh) • *Trong naõo thaát: Beân, ba, Tö
Phaân bieät khoái trong truïc-ngoaøi truïc Trong truïc Thöôøng khoâng
Ngoaøi truïc Coù
Thöôøng khoâng Xoùa
Coù Thöôøng roäng
Phaù huûy
Baûo toàn
Ñaëc ñieåm Lieân tuïc vôùi xöông vaø lieàm naõo Thay ñoåi xöông Khoang dòch naõo tuûy/ beå naõo Ranh giôùi chaát traéng/xaùm Maïch maùu nuoâi
Beân trong
Beân ngoaøi (caùc nhaùnh maøng cöùng)
Trong truïc Phaân bieät
• *Voû naõo • *Ranh giôùi chaát xaùm –traéng • *Chaát xaùm saâu • *Chaát traéng saâu
Trong truïc Phaân bieät
• Glioma • Medulloblastoma • Hemangioblastoma • Metastases • Infarct/hematoma • AVM/congenital • Abscess/inflammation
Ngoaøi truïc Vò trí
• Döôùi nheän • Döôùi maøng cöùng • Ngoaøi maøng cöùng • Baûn soï • Moâ meàm
Ngoaøi truïc Phaân bieät
• Meningioma • Pituitary adenoma • Craniopharyngioma • Schwannoma • Chordoma • Dermoid/epidermoid, cyst, lipoma • Hematoma, metastasis, infection
Caùc ñònh khu kinh ñieån
• *Loã chaåm • *Goùc caàu tieåu naõo • *Naõo thaát IV/tieåu naõo • *Yeân/caïnh yeân/treân yeân • *Haïch neàn/naõo thaát III • *Naõo thaát beân/tuyeán tuøng • *Baùn caàu naõo saâu/quanh naõo thaát • *Voû naõo/döôùi voû • *Loài naõo
Khoái goùc caàu tieåu naõo phaân bieät
• -Schwannoma (VIII>V) • -Aneurysm, arachnoid cyst • -Meningioma, mets • -Epidermoid, ependymoma • SAME =AMEN
Khoái goùc caàu tieåu naõo
• 7/9 (Schwannoma, 8th > > 5th) • 1/9 Meningioma (tentorial/petrous) • 1/9 “Khaùc": o Epidermoid (1/18) o Mets, aneurysm, etc. o Glioma (ependymoma, CPP) o Arachnoid cyst, Cystadenoma
Phaân bieät khoái goùc caàu tieåu naõo
Meningioma
Epidermoid cyst
Schwannoma daây VIII
Lieân quan oáng tai trong
Khoái choaùn choã trong beå
Lieân quan ñeán maøng cöùng/leàu tieåu naõo
Khoâng lieân quan
Roäng oáng tai trong
Khoâng lieân quan
Khoâng taêng quang
Taêng quang ñoàng nhaát
Taêng quan khoâng ñoàng nhaát neáu lôùn
Khoái trong naõo thaát IV/tieåu naõo treû em
• Medulloblastoma (PNET) • Astrocytoma (Thöôøng
Pilocytic)
• Ependymoma • Caùc nang hoá sau
Tieåu naõo saâu-ngöôøi lôùn
• Di caên • Hemangioblastoma • Xuaát huyeát, nhoài maùu. • Glioma (Ependymoma, Astro) • Abscess
Hoá sau Taàn suaát/vò trí
• Medulloblastoma (1/4 - 1/3) o Sau naõo thaát IV • Brainstem glioma (1/6) o Tröôùc naõo thaát IV • Ependymoma (1/6) o Trong naõo thaát IV • Pilocytic (1/4 - 1/3) o Beân vaø/hoaëc sau naõo thaát IV o ( Thöôøng coù nang vaø noát thaønh )
Vuøng yeân/ caïnh yeân
• Pituitary adenoma • Craniopharyngioma • Aneurysm (ICA , etc.) • Meningioma • Optic/hypothalamic glioma • Chordoma • Granuloma, e.g., hamartoma, cyst(arachnoid,
dermoid/epi)
• Germ Cell (Germinoma)
Vuøng yeân/ caïnh yeân
• TREÛ EM- Craniopharyngioma / Glioma
(hypothalamus or optic )
• NGÖÔØI LÔÙN - Pituitary adenoma • SELLA NORMAL - NOT pituitary • Ca++ - Craniopharyngioma, but... • HYPEROSTOSIS - Meningioma ( exp.
"blistering" )
• CLIVUS - Chordoma, mets, K voøm • Caàn loaïi tröø toån thöông maïch maùu (aneurysms)
Naõo thaát III
• Colloid cyst • Craniopharyngioma • Hypothalamic vaø thalamic glioma • CPP, ependymoma • Basilar tip aneurysm • Neurocytoma
HÌNH THAÙI
• Choaùn choã • Thaâm nhieãm lan toûa • Moät hay nhieàu toån thöông
HIEÄU ÖÙNG CHOAÙN CHOÃ
Xoùa raõnh naõo Cheøn eùp naõo thaát Thoaùt vò naõo Naõo uùng thuûy
