TR NG ĐI H C BÁCH KHOA HÀ N IƯỜ
Vi n k thu t hóa h c
⁘⁘⁘
TIU LUN HÓA SINH
Đ TÀI: L ch s phát tri n và ng d ng c a xà phòng và
ch t t y r a
Gi ng viên h ng d n: ướ T.S Giang Ph ng Lyươ
Sinh viên th c hi n Đng Th Lan
L pHH02
MSSV 20174826
Hà N i, ngày 27 tháng 5 năm 2020
Xà phòng và ch t t y r a
M C L C
M ĐU ..............................................................................................1
Xà phòng và ch t t y r a
M ĐU
T xa x a, con ng i đã bi t s d ng các ch t có kh năng t y r a t thiên ư ườ ế
nhiên nh tro, tr u, b k t, qu b hòn, chanh, mu i,… đ v sinh đ v t.ư ế Các
b ng ch ng kh o c h c còn cho th y xà phòng còn đc s d ng t nh ng năm ượ
2800 tr c công nguyên.ướ Theo th i gian, cùng v i s phát tri n c a con ng i, các ườ
s n ph m t y r a đã d n đc phát hi n và phát tri n. ư Xã h i ngày nay đang ngày
càng phát tri n,song song v i đó là nhu c u tăng cao v v t ch t và tinh th n. Xà
phòng và ch t t y r a là th không th thi u trong cu c s ng h ng ngày. Nó xu t ế
hi n h u nh trong m i công vi c, trong đi s ng sinh ho t hay trong quy mô công ư
nghi p. Xà phòng và ch t t y r a là các ch t khi hòa tan trong n c có kh năng ướ
lo i b b i b n kh i các b m t nh da ng i, hàng d t may và các ch t r n ư ườ
khác.T th i xa x a con ng i đã bi t cách s d ng và s n xu t xà phòng... Xã h i ư ườ ế
ngày nay đang càng phát tri n, do nhu c u đáp ng ngày càng tăng. Tr c đây, xà ướ
phòng đc dùng đ t y r a, gi t giũ, nh ng v i m t s nh c đi m nh khôngượ ư ượ ư
th gi t trong n c có ch a hàm l ng Ca và Mg cao, có th gây h h i cho s n ướ ượ ư
ph m mà ch t t y r a t ng h p ngày càng đc phát tri n. Yêu c u v ch t l ng, ượ ượ
nguyên li u ch tác xà phòng và nh ng yêu c u không th đáp ng đc cho đn ế ượ ế
năm 1916, khi các ch t t y r a t ng h p đu tiên đc phát tr n Đc đ đáp ng ượ
cho cu c chi n tranh th gi i th nh t – liên quan đn s thi u h t ch t béo đ làm ế ế ế ế
xà phòng, dùng đ t y r a và làm s ch các v t d ng, chúng đc “t ng h p” ho c ượ
k t h p t các nguyên li u hóa ch t khác. Xà phòng, ch t t y r a có m t h u nhế ư
trong t t c các công vi c trong cu c s ng nh t m g i, r a tay, n c t y r a chén ư ướ
bát, b t gi t,.... có th lo i b vi khu n, v t b n m t cách nhanh chóng. Cho đn ế ế
ngày nay, xà phòng và ch t t y r a, các s n ph m xà phòng và ch t t y r a ngày
càng đc c i bi n và đa vào các m c đích s d ng khác nhau. ượ ế ư Ngày nay, v i s
phát tri n c a công ngh , các nhà khoa h c đã đi u ch ra nhi u lo i hóa ch t t y ế
r a ph c v đi s ng con ng i có tác d ng nhanh chóng và m nh m h n, ngoài ườ ơ
ra hi n nay các s n ph m ch t t y r a còn đc b sung enzym có ho t tính t y ượ
cao mà không gây h i cho da tay và môi tr ng. ườ
3
Xà phòng và ch t t y r a
Trong xã h i hi n đi ngày nay, xà phòng còn đc c i bi n có tác d ng chăm ượ ế
sóc da, lo i b vi khu n, các ch t t y r a có th t y tr ng, màn l i nhi u s h u
ích. Xu th hi n t i là, đ b o v môi sinh, ng i ta thiên v s n xu t và s d ngế ườ
các CH T T Y R A v i các ph gia d b phân hu sinh h c, ít đc. Xà phòng và
ch t t y r a có th đc đánh giá là không th thi u trong cu c s ng h ng ngày. ượ ế
V i các lý do đó em xin trình bày đ tài “ngu n g c và ng d ng c a xà phòng
và ch t t y r a”
I. L CH S PHÁT TRI N
Có nhi u truy n thuy t khác nhau xung quanh ngu n g c c a xà phòng. Theo ế
truy n thuy t La Mã, xà phòng (Soap) đc đt theo tên c a núi Sapo, m t đa danh ế ượ
c x a n i ng i ta th c hi n nghi l hi n t đng v t. Sau nghi l hi n t đng ư ơ ườ ế ế ế ế
v t, m a làm r a trôi m và tro c i d i bàn th xu ng b sông. Nh ng ph n ư ướ
gi t giũ qu n áo trên sông nh n th y n u h gi t qu n áo t i m t s n i nh t đnh ế ơ
trên sông sau m i c n m a to, thì qu n áo s ch h n r t nhi u. Đi u này có th lý ơ ư ơ
gi i là tro c i ch a ki m sau khi k t h p v i ch t béo c a m đng v t g p n c ế ướ
m a gây ra ph n ng xà phòng hóa, t o ra xà phòng. Đó chính là ngu n g c xu tư
hi n c a xà phòng.
M t ch t li u gi ng nh xà phòng có trong các tr đt sét đc tìm th y trong ư ượ
quá trình khai qu t thành c đi Babylon là b ng ch ng cho th y vi c s n xu t xà
phòng đc bi t đn t 2800 năm tr c công nguyên. Ch kh c trên các tr đt sétượ ế ế ướ
mô t r ng ch t béo đc n u cùng tro c i là m t ph ng pháp làm xà phòng. ượ ươ
Vào th k th hai, sau công nguyên, các th y thu c Hy L p đ ngh dùng xàế
phòng cho hai m c đích là ch a b nh và làm v sinh.Mãi cho đn th k th 7, th ế ế
làm xà phòng b t đu xu t hi n t i Tây Ban Nha và Ý, t i đó ng i ta làm xà phòng ườ
t m dê và tro than g s i. Cùng th i k đó, ng i Pháp s d ng d u Olive đ làm ườ
xà phòng. Cu i cùng n c hoa đc bi t đn, và b t đu xu t hi n các lo i xà ướ ượ ế ế
phòng chuyên dùng cho t m, g i, c o râu, gi t giũ.
Đn đu th k 19, s n xu t xà phòng là m t trong nh ng ngành công nghi pế ế
phát tri n nhanh nh t M . Nông dân M làm xà phòng t ch , s d ng m t quy ế
4
Xà phòng và ch t t y r a
trình có t th i thu c đa. H tích tr tro c i t n d ng sau khi đun n u trong nhi u
tháng. Khi nào đ ch t béo còn d th a sau m i l n m l n, h s làm xà phòng. ư
Khoa h c s n xu t xà phòng hi n đi ra đi kho ng 20 năm sau v i phát hi n
c a Michel Eugene Chevreul (m t nhà hóa h c ng i Pháp khác) v b n ch t hóa ườ
h c và m i quan h c a ch t béo, glycerine và axit béo. Các nghiên c u c a ông đã
thi t l p n n t ng cho c hóa h c ch t béo và xà phòng.ế
Hóa h c c a s n xu t xà phòng v c b n v n gi nguyên cho đn năm 1916, ơ ế
đ đáp ng cho s thi u h t ch t béo liên quan đn Th chi n I trong s n xu t xà ế ế ế ế
phòng, ch t t y r a đu tiên đã đc t ng h p t i Đc. ượ Ch t t y r a t ng h p là
s n ph m gi t và làm s ch mà không c n xà phòng, chúng đc t o ra t các lo i ượ
hóa ch t ho c k t h p hóa h c t nhi u lo i nguyên li u thô.S n xu t ch t t y r a ế
gia d ng B c M cũng b t đu vào nh ng năm 1930, nh ng không ph bi n cho ư ế
đn sau Th chi n II.ế ế ế Do chi n tranh các ngu n cung c p ch t béo và d u b giánế
đo n cũng nh nhu c u c a quân đi v m t ch t t y r a có th s d ng trong ư
n c bi n giàu khoáng ch t và trong n c l nh đã ti p t c kích thích nghiên c u vướ ướ ế
ch t t y r a.
Các ch t t y r a đu tiên đc s d ng ch y u đ r a tay và gi t các lo i v i ượ ế
t t. B c đt phá trong vi c phát tri n các ch t t y r a cho m c đích gi t đa năngướ
xu t hi n vào năm 1946, khi ch t t y r a đc ch t o có ch a ch t k t h p ch t ượ ế ế
ho t đng b m t và các ch t ph gia khác đc gi i thi u Hoa K . ượ Ch t ho t
đng b m t là thành ph n làm s ch c b n c a s n ph m t y r a, trong khi đó ơ
ch t ph gia giúp ch t ho t đng b m t ho t đng hi u qu h n. ơ Các h p ch t
photphat đc s d ng làm ch t ph gia trong các ch t t y r a đã c i thi n đáng kượ
hi u su t, làm chúng thích h p h n đ làm s ch các đ gi t b n. ơ
Đn năm 1953, doanh s bán ch t t y r a Hoa K đã v t qua c xàế ượ
phòng. Bây gi các ch t t y r a có t t c tr các s n ph m d a trên xà phòng đ
gi t, r a chén và làm s ch h gia đình. Ch t t y r a (m t mình ho c k t h p v i xà ế
phòng) cũng đc tìm th y trong nhi u thanh và ch t l ng đc s d ng đ làmượ ượ
s ch cá nhân.
5