Tiểu luận Hóa sinh đại cương: Lịch sử phát triển và ứng dụng của xà phòng và chất tẩy rửa

ƯỜ

Ạ Ọ

TR

Ộ NG Đ I H C BÁCH KHOA HÀ N I

ệ ậ ỹ ọ Vi n k  thu t hóa h c

⁘⁘⁘

TIỂU LUẬN HÓA SINH

Ề

ị

ử

ụ

ủ

ứ

Đ  TÀI:

L ch s  phát tri n và  ng d ng c a xà phòng và

ể ấ ẩ ử ch t t y r a

ả ướ ươ Gi ng viên h ẫ ng d n: T.S Giang Ph ng Ly

ự ặ ị Đ ng Th  Lan

ệ Sinh viên th c hi n L pớ HH02 MSSV 20174826

ộ Hà N i, ngày 27 tháng 5 năm 2020

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

Ụ

Ụ

M C L C

M  Đ UỞ Ầ ..............................................................................................1

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

M  Đ UỞ Ầ

ừ ườ ế ử ụ ẩ ử ừ ấ ả ư T  xa x a, con ng i đã bi t s  d ng các ch t có kh  năng t y r a t thiên

ồ ế ể ệ ả ồ ư ấ ố nhiên nh  tro, tr u, b  k t, qu  b  hòn, chanh, mu i,… đ  v  sinh đ  v t. ồ ậ   Các

ổ ọ ứ ấ ả ượ ử ụ ừ ữ ằ b ng ch ng kh o c  h c còn cho th y xà phòng còn đ c s  d ng t nh ng năm

ướ ể ủ ờ ườ 2800 tr c công nguyên. ớ ự  Theo th i gian, cùng v i s  phát tri n c a con ng i, các

ẩ ầ ượ ệ ộ ẩ ử ả s n ph m t y r a đã d n đ c phát hi n và phát tri n. ể Xã h i ngày nay đang ngày

ề ậ ể ấ ầ ớ ầ càng phát tri n,song song v i đó là nhu c u tăng cao v  v t ch t và tinh th n. Xà

ấ ẩ ử ộ ố ứ ể ế ằ ấ   phòng và ch t t y r a là th  không th  thi u trong cu c s ng h ng ngày. Nó xu t

ờ ố ư ệ ệ ạ ầ ọ hi n h u nh  trong m i công vi c, trong đ i s ng sinh ho t hay trong quy mô công

ấ ẩ ử ệ ấ ướ nghi p. Xà phòng và ch t t y r a là các ch t khi hòa tan trong n ả c có kh  năng

ạ ỏ ụ ẩ ề ặ ư ỏ ườ ệ lo i b  b i b n kh i các b  m t nh  da ng ấ ắ   i, hàng d t may và các ch t r n

ừ ờ ư ườ ế ử ụ ả ấ khác.T  th i xa x a con ng i đã bi ộ   t cách s  d ng và s n xu t xà phòng... Xã h i

ứ ể ầ ướ ngày nay đang càng phát tri n, do nhu c u đáp  ng ngày càng tăng. Tr c đây, xà

ượ ể ẩ ử ặ ộ ố ư ượ ư ể phòng đ c dùng đ  t y r a, gi ớ t giũ, nh ng v i m t s  nh c đi m nh  không

ể ặ ướ ượ ư ạ ể th  gi t trong n ứ c có ch a hàm l ả   ng Ca và Mg cao, có th  gây h  h i cho s n

ấ ẩ ử ổ ẩ ợ ượ ề ấ ượ ể ầ ph m mà ch t t y r a t ng h p ngày càng đ c phát tri n. Yêu c u v  ch t l ng,

ữ ứ ệ ế ể ầ ượ nguyên li u ch  tác xà phòng và nh ng yêu c u không th  đáp  ng đ ế   c cho đ n

ấ ẩ ử ổ ầ ợ ượ ể ở ứ ể năm 1916, khi các ch t t y r a t ng h p đ u tiên đ c phát tr n ứ    Đ c đ  đáp  ng

ế ớ ộ ế ụ ứ ấ ế ự ể ấ ế cho cu c chi n tranh th  gi i th  nh t – liên quan đ n s  thi u h t ch t béo đ  làm

ể ẩ ử ậ ụ ạ ượ ổ xà phòng, dùng đ  t y r a và làm s ch các v t d ng, chúng đ ặ   ợ c “t ng h p” ho c

ấ ẩ ử ặ ầ ệ ấ ế ợ ừ k t h p t các nguyên li u hóa ch t khác. Xà phòng, ch t t y r a có m t h u nh ư

ấ ả ộ ử ư ắ ệ ướ ẩ ử trong t ộ ố t c  các công vi c trong cu c s ng nh  t m g i, r a tay, n c t y r a chén

ặ ể ạ ỏ ế ẩ ẩ ộ ộ bát, b t gi ế   t,.... có th  lo i b  vi khu n, v t b n m t cách nhanh chóng. Cho đ n

ấ ẩ ử ấ ẩ ử ả ẩ ngày nay, xà phòng và ch t t y r a, các s n ph m xà phòng và ch t t y r a ngày

ượ ả ử ụ ư ế càng đ ụ c c i bi n và đ a vào các m c đích s  d ng khác nhau. Ngày nay, v i sớ ự

ể ủ ệ ề ế ề ạ ấ ẩ   ọ phát tri n c a công ngh , các nhà khoa h c đã đi u ch  ra nhi u lo i hóa ch t t y

ụ ụ ờ ố ườ ẽ ơ ụ ạ ử r a ph c v  đ i s ng con ng i có tác d ng nhanh chóng và m nh m  h n, ngoài

ấ ẩ ử ệ ả ượ ạ ổ ẩ ra hi n nay các s n ph m ch t t y r a còn đ ẩ   c b  sung enzym có ho t tính t y

ườ ạ cao mà không gây h i cho da tay và môi tr ng.

3

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ệ ạ ộ ượ ả ụ ế Trong xã h i hi n đ i ngày nay, xà phòng còn đ c c i bi n có tác d ng chăm

ấ ẩ ử ạ ỏ ể ẩ ắ ẩ ạ sóc da, lo i b  vi khu n, các ch t t y r a có th  t y tr ng, màn l ề ự ữ   i nhi u s  h u

ế ệ ạ ể ả ườ ề ả ấ ích. Xu th  hi n t ệ i là, đ  b o v  môi sinh, ng ử ụ   i ta thiên v  s n xu t và s  d ng

Ẩ Ử ớ Ấ ụ ọ ộ ỷ ễ ị các CH T T Y R A v i các ph  gia d  b  phân hu  sinh h c, ít đ c.  Xà phòng và

ấ ẩ ử ể ượ ộ ố ể ế ằ ch t t y r a có th  đ c đánh giá là không th  thi u trong cu c s ng h ng ngày.

ứ ụ ủ ề ớ ồ ố V i các lý do đó em xin trình bày đ  tài “ngu n g c và  ng d ng c a xà phòng

ấ ẩ ử và ch t t y r a”

Ử Ể Ị I. L CH S  PHÁT TRI N

ố ủ ề ề ế ồ Có nhi u truy n thuy t khác nhau xung quanh ngu n g c c a xà phòng. Theo

ề ế ượ ặ ộ ị ủ truy n thuy t La Mã, xà phòng (Soap) đ c đ t theo tên c a núi Sapo, m t đ a danh

ườ ự ệ ễ ế ế ộ ậ ổ ư ơ c  x a n i ng i ta th c hi n nghi l hi n t đ ng v t. Sau nghi l ễ ế ế ộ    đ ng hi n t

ủ ướ ư ử ỡ ữ ờ ố ậ v t, m a làm r a trôi m  và tro c i d ờ i bàn th  xu ng b  sông. Nh ng ph  n ụ ữ

ặ ọ ặ ế ấ ầ ậ ạ ộ ố ơ ấ ị gi t giũ qu n áo trên sông nh n th y n u h  gi ầ t qu n áo t i m t s  n i nh t đ nh

ơ ấ ỗ ơ ư ề ề ầ ạ ể   trên sông sau m i c n m a to, thì qu n áo s ch h n r t nhi u. Đi u này có th  lý

ả ậ ặ ế ợ ỡ ộ ủ ứ ủ ề ấ ớ gi i là tro c i ch a ki m sau khi k t h p v i ch t béo c a m  đ ng v t g p n ướ   c

ả ứ ư ạ ồ ố ấ   m a gây ra ph n  ng xà phòng hóa, t o ra xà phòng. Đó chính là ngu n g c xu t

ệ ủ hi n c a xà phòng.

ấ ệ ụ ấ ư ố ộ ượ M t ch t li u gi ng nh  xà phòng có trong các tr  đ t sét đ ấ c tìm th y trong

ệ ả ổ ạ ứ ằ ấ ấ ậ quá trình khai qu t thành c  đ i Babylon là b ng ch ng cho th y vi c s n xu t xà

ượ ướ ụ ấ ữ ắ phòng đ c bi ế ế ừ t đ n t 2800 năm tr c công nguyên. Ch  kh c trên các tr  đ t sét

ả ằ ượ ấ ủ ộ ươ mô t ấ  r ng ch t béo đ c n u cùng tro c i là m t ph ng pháp làm xà phòng.

ế ỷ ứ ề ầ ạ ố ị Vào th  k  th  hai, sau công nguyên, các th y thu c Hy L p đ  ngh  dùng xà

ế ỷ ứ ữ ệ ụ ệ ế phòng cho hai m c đích là ch a b nh và làm v  sinh.Mãi cho đ n th  k  th  7, th ợ

ệ ạ ấ ạ ườ ắ ầ làm xà phòng b t đ u xu t hi n t i Tây Ban Nha và Ý, t i đó ng i ta làm xà phòng

ờ ỳ ườ ử ụ ể ừ ỡ t ỗ ồ  m  dê và tro than g  s i. Cùng th i k  đó, ng ầ i Pháp s  d ng d u Olive đ  làm

ố ướ ượ ế ế ắ ầ ệ ấ ạ xà phòng. Cu i cùng n c hoa đ c bi t đ n, và b t đ u xu t hi n các lo i xà

ộ ạ ắ ặ phòng chuyên dùng cho t m, g i, c o râu, gi t giũ.

ế ỷ ữ ế ầ ả ấ ộ ệ   Đ n đ u th  k  19, s n xu t xà phòng là m t trong nh ng ngành công nghi p

ấ ở ỹ ể ỹ ự ế ử ụ ộ phát tri n nhanh nh t M . Nông dân M  làm xà phòng t ch , s  d ng m t quy

4

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ừ ờ ủ ậ ữ ụ ấ ộ ọ ị trình có t ề    th i thu c đ a. H  tích tr  tro c i t n d ng sau khi đun n u trong nhi u

ủ ấ ư ừ ỗ ầ ọ ẽ ổ ợ tháng. Khi nào đ  ch t béo còn d  th a sau m i l n m  l n, h  s  làm xà phòng.

ọ ả ệ ạ ả ấ ờ ớ ệ   Khoa h c s n xu t xà phòng hi n đ i ra đ i kho ng 20 năm sau v i phát hi n

ộ ọ ườ ề ả ấ ủ c a Michel Eugene Chevreul (m t nhà hóa h c ng i Pháp khác) v  b n ch t hóa

ệ ủ ố ứ ủ ấ ọ h c và m i quan h  c a ch t béo, glycerine và axit béo. Các nghiên c u c a ông đã

ế ậ ề ả ấ ả ọ thi t l p n n t ng cho c  hóa h c ch t béo và xà phòng.

ọ ủ ả ề ơ ả ẫ ấ ữ Hóa h c c a s n xu t xà phòng v  c  b n v n gi ế  nguyên cho đ n năm 1916,

ứ ự ụ ế ế ế ế ấ ả ấ ể đ  đáp  ng cho s  thi u h t ch t béo liên quan đ n Th  chi n I trong s n xu t xà

ấ ẩ ử ầ ượ ổ ợ ạ ấ ẩ ử ổ ợ phòng, ch t t y r a đ u tiên đã đ c t ng h p t i Đ c. ứ  Ch t t y r a t ng h p là

ặ ầ ạ ượ ạ ừ ẩ ả s n ph m gi t và làm s ch mà không c n xà phòng, chúng đ c t o ra t ạ    các lo i

ọ ừ ấ ề ệ ạ ả ấ ặ ế ợ hóa ch t ho c k t h p hóa h c t ấ ẩ ử    nhi u lo i nguyên li u thô.S n xu t ch t t y r a

ở ắ ổ ế ắ ầ ữ ư ỹ ụ gia d ng B c M  cũng b t đ u vào nh ng năm 1930, nh ng không ph  bi n cho

ế ế ấ ấ ầ ồ ị ế ế đ n sau Th  chi n II. Do chi n tranh các ngu n cung c p ch t béo và d u b  gián

ấ ẩ ử ể ử ụ ư ủ ạ ầ ộ ề ộ đo n cũng nh  nhu c u c a quân đ i v  m t ch t t y r a có th  s  d ng trong

ướ ể ấ ướ ạ ế ụ n c bi n giàu khoáng ch t và trong n c l nh đã ti p t c kích thích nghiên c u v ứ ề

ấ ẩ ử ch t t y r a.

ượ ử ụ ủ ế ể ử ặ ấ ẩ ử ầ Các ch t t y r a đ u tiên đ c s  d ng ch  y u đ  r a tay và gi ạ ả   t các lo i v i

ấ ẩ ử ướ ụ ệ ộ ặ ể t.ố  B c đ t phá trong vi c phát tri n các ch t t y r a cho m c đích gi t t đa năng

ấ ẩ ử ượ ệ ấ ấ ế ợ ế ạ ứ xu t hi n vào năm 1946, khi ch t t y r a đ ấ   c ch  t o có ch a ch t k t h p ch t

ề ặ ạ ộ ụ ấ ượ ớ ệ ở ho t đ ng b  m t và các ch t ph  gia khác đ c gi i thi u Hoa K . ạ   ỳ  Ch t ho t ấ

ẩ ử ủ ả ề ặ ạ ẩ ầ ơ ả ộ đ ng b  m t là thành ph n làm s ch c  b n c a s n ph m t y r a, trong khi đó

ề ặ ạ ộ ạ ộ ụ ệ ấ ấ ợ ch t ph  gia giúp ch t ho t đ ng b  m t ho t đ ng hi u qu  h n. ấ   ả ơ  Các h p ch t

ượ ử ụ ấ ẩ ử ụ ệ ấ ả photphat đ c s  d ng làm ch t ph  gia trong các ch t t y r a đã c i thi n đáng k ể

ồ ặ ẩ ệ ể ạ ấ ơ ợ hi u su t, làm chúng thích h p h n đ  làm s ch các đ  gi t b n.

ấ ẩ ử ở ế ố ượ ả Đ n   năm   1953,   doanh   s   bán   ch t   t y   r a ỳ   Hoa   K   đã   v t   qua   c   xà

ờ ả ẩ phòng. Bây gi ấ ẩ ử  các ch t t y r a có t ấ ả ừ t c  tr ự  các s n ph m d a trên xà phòng đ ể

ặ ử ạ ộ ặ ế ợ ấ ẩ ử ộ ớ gi t, r a chén và làm s ch h  gia đình. Ch t t y r a (m t mình ho c k t h p v i xà

ượ ấ ỏ ề ấ ượ ử ụ ể phòng) cũng đ c tìm th y trong nhi u thanh và ch t l ng đ c s  d ng đ  làm

ạ s ch cá nhân.

5

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ể ừ ấ ẩ ử ụ ợ ữ ự ề ầ ấ K  t ạ    nh ng thành t u ban đ u v  hóa ch t t y r a và hóa ch t ph  tr , ho t

ấ ế ụ ậ ể ệ ả ẩ ạ ả ả ộ đ ng s n xu t ti p t c t p trung vào phát tri n các s n ph m làm s ch hi u qu  và

ư ườ ườ ễ ử ụ d  s  d ng, cũng nh  an toàn cho ng i tiêu dùng và môi tr ng.

ữ

ườ

ụ ữ

ấ

Hình 1: Nh ng ng

i ph  n  đang n u xà phòng

Ạ Ơ Ộ Ế I. PHÂN LO I, C  CH  TÁC Đ NG

1. Phân lo iạ

ử ụ ụ 1.1. Theo m c đích s  d ng:

(cid:0) Hóa ch t t y r a sinh ho t ạ ấ ẩ ử

ấ ẩ ử

(cid:0) Hóa ch t t y r a công nghi p ệ

ồ ố 1.2. Theo ngu n g c:

(cid:0) ặ ử ồ ế ồ ấ Ch t gi t r a thiên nhiên: b  k t, b  hòn,...

(cid:0) ặ ử ủ ặ ạ ớ ấ Ch t gi t r a nhân t o (xà phòng) : là este c a natri ho c kaki v i các axit

béo

(cid:0) ặ ử ổ ợ ượ ổ ợ ừ ủ ạ ấ Ch t gi t r a t ng h p: đ c t ng h p t các giai đo n c a quá trình

ầ d u khí

ơ ế ộ 2. C  ch  tác đ ng

ấ ỏ ướ ườ ượ ử ụ ể ạ ộ N c là ch t l ng th ng đ ấ ọ   c s  d ng đ  làm s ch, nó có m t tính ch t g i

ứ ỗ ử ướ ề ượ ở ề ặ là s c căng b  m t. M i phân t c đ u đ n c bao quanh và thu hút b i các phân

ở ề ặ ữ ử ượ ở ử ướ t  n c khác. Tuy nhiên, b  m t, nh ng phân t đó đ c bao quanh b i các phân

6

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ỉ ở ộ ự ượ ạ ử ướ t  n c khác ch ặ  phía m t trên. M t l c căng đ c t o ra khi các phân t ử ướ ở n c

ự ướ ổ ề ặ ượ b  m t đ c kéo vào phía trong n ướ  S  căng này làm cho n c. c n i lên trên các

ậ ướ ề ặ ứ ủ ả ề ặ b  m t (th y tinh, v i), làm ch m ế t b  m t và  c ch  quá trình làm s ch. ạ Ch tấ

ấ ẩ ữ ự ầ ỡ ờ ướ nh n, d u m  là nh ng ch t b n không phân c c. Chúng không tan trong n c, vì

ướ ẽ ể ạ ỏ ế ấ ẩ ỉ ậ v y ch  riêng n c s  không th  lo i b  h t các ch t b n này.

ấ ẩ ử ẽ ấ ẩ ử ữ ế ặ ấ   N u cho thêm xà phòng ho c ch t t y r a vào đó.Ch t t y r a s  là nh ng ch t

ướ ạ ỏ ấ ẩ ạ ả khi cho vào trong n ấ ẩ   c có kh  năng lo i b  ch t b n. Chúng làm s ch các ch t b n

ề ặ ủ ướ ứ ướ ả theo ba cách sau: làm gi m s c căng b  m t c a n c, làm cho n ề c tràn đ u thay

ữ ạ ọ ề ặ ầ ử ỡ ế ượ ướ vì t o thành nh ng gi t trên b  m t, khi n các ph n t m  tan đ c trong n c và

ữ ượ ơ ử ướ ạ gi ạ ụ ẩ  cho h t b i b n đã đ c tách ra l l ng trong n ế   c. Chúng làm s ch các v t

ầ ỡ ử ượ ọ ử ấ ẩ ử ẩ b n d u m  thông qua các phân t c g i là phân t đ ch t t y r a.

ử ấ ẩ ử ộ ử ớ ứ ộ Phân t ch t t y r a (hình 2) là m t phân t ạ  l n ch a m t m ch hydrocacbon

ự ạ ự ứ ắ ớ ộ ộ ầ ủ dài không phân c c g n v i m t nhóm ch c phân c c t i m t đ u c a phân t ử   .

ư ầ ế ầ ạ ộ ậ ẩ ằ ầ   Chúng ho t đ ng b ng cách làm cho đuôi  a d u thâm nh p vào v t d u b n, đ u

ư ướ ướ ế ầ ế ả ị a n c h ng ra ngoài các phân t ử ướ  n ữ   c. K t qu  là v t d u b  chia thành nh ng

ỏ ượ ữ ặ ở ử ủ ấ ẩ ử ướ ạ ấ h t r t nh  đ c gi ch t b i các phân t c a ch t t y r a. Trong n c các phân

ể ạ ẽ ữ ụ ớ ử t này co c m vào v i nhau đ  t o thành các micelle. Các micelle s  gi cho các

ọ ầ ấ ẩ ơ ử ỡ ướ gi ặ t d u m  ho c ch t b n l l ng trong n c.

Hình 2: phân t

ử ấ ẩ ử  ch t t y r a

Micelle

ầ ủ ộ ướ Là m t nhóm hình c u c a các phân t ử ấ ẩ ử ở  ch t t y r a trong n c. Các phân t ử

ấ ẩ ượ ỡ ọ ử ấ ẩ ử ự ữ ầ d u m , ch t b n đ c bao b c trong các phân t ch t t y r a. Do l c hút gi a các

ướ ủ ử ấ ẩ ử ớ ấ ẩ ử ầ ư đ u  a n c c a phân t ch t t y r a v i các phân t ử ướ  n c kéo ch t t y r a ra

ế ẩ ỡ ộ ượ ặ ỡ ầ cùng các v t b n d u m . M t micelle đ ấ   ế ầ c hình thành khi v t d u m  ho c ch t

7

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ượ ỏ ề ặ ẽ ữ ọ ẩ b n đ c kéo ra kh i b  m t. Các micelle s  gi cho các gi t ch t b n l ấ ẩ ơ ử    l ng

ướ ề ặ ậ ị ướ ử trong n c và không bám vào b  m t v t và b  n c r a trôi đi.

Hình 3: Micelle

ộ

ơ ế Hình 4: C  ch  tác đ ng

Ử Ổ Ợ Ấ Ẩ II.XÀ PHÒNG VÀ CH T T Y R A T NG H P

ấ ẩ ử ữ ấ ướ ạ ỏ ả Ch t t y r a là nh ng ch t khi cho vào trong n ấ   c có kh  năng lo i b  các ch t

ộ ử ẩ ử ệ ạ ẩ b n. Tùy thu c vào các phân t t y r a khác nhau mà chúng ta phân bi t hai lo i là

ấ ẩ ử ồ ấ ẩ ử ạ ộ ợ xà phòng và ch t t y r a t ng h p. Xà phòng là m t lo i ch t t y r a tuy nhiên có

ấ ẩ ử ề ả ạ ấ r t nhi u lo i ch t t y r a không ph i là xà phòng.

1. Xà phòng

8

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

Hình 5: Các bánh xà phòng

ố ủ ấ ẩ ử ặ ạ ộ ớ ộ Là   m t   lo i   ch t   t y   r a.   Nó   là   mu i   c a   Natri   ho c   Kali   v i   m t   axit

ư ả ạ ẩ   cacboxilic m ch dài, nh  axit octadecanoic, acid pamitic, acid oleic. Là s n ph m

ả ứ ặ ố ủ c a ph n  ng xà phòng hóa. Xà phòng là mu i natri ho c kali tan trong n ướ ủ   c c a

ượ ừ ủ ấ ầ ặ axit béo. Xà phòng đ c làm t ằ    ch t béo và d u, ho c axit béo c a chúng, b ng

ấ ớ ử ề ấ ạ ằ ộ cách x  lý chúng b ng hóa ch t v i m t ch t ki m m nh.

1.1. Công th c:ứ

ộ ố

ử

Hình 6: M t s  phân t

xà phòng

1.2. Thành ph n:ầ

ụ (cid:0) Nguyên li u và ph  gia ệ

ể ả ệ ề ấ ấ ấ Nguyên li u chính đ  s n xu t xà phòng là ch t béo và ki m. Các ch t béo và

ượ ử ụ ế ừ ấ ả ặ ậ ồ ộ ầ d u đ c s  d ng trong s n xu t xà phòng đ n t ự    các ngu n đ ng v t ho c th c

ấ ặ ầ ỗ ượ ạ ừ ộ ỗ ặ ợ ệ ủ v t.ậ  M i ch t béo ho c d u đ c t o thành t m t h n h p đ c bi t c a m t s ộ ố

ấ ộ ử ấ ử ượ ắ ch t béo khác nhau.Trong m t phân t ch t béo, ba phân t axit béo đ c g n vào

ộ ử ề ấ ự ế ợ ạ ồ ỗ m t phân t glycerine. ạ  Có nhi u lo i ch t béo, ặ    m i lo i bao g m s  k t h p đ c

ệ ủ bi t c a các axit béo.

(cid:0) Ki mề

ượ ử ụ ề ế ầ Natri hydroxit (NaOH) đ c s  d ng làm ki m xà phòng hóa cho h u h t các

ệ ạ ượ ả ể ượ ả lo i xà phòng hi n đ c s n xu t. ấ  Xà phòng cũng có th  đ c s n xu t v i ấ ớ ki mề

ướ ề ơ kali hydroxit(KOH). Xà phòng kali hòa tan trong n c nhi u h n xà phòng natri, ở

ặ ượ ọ ượ ả ấ ở ạ d ng cô đ c, đ c g i là xà phòng m m. ề  Xà phòng kali đ c s n xu t ồ    các n ng

ể ử ụ ế ợ ạ ẩ ả ớ ộ đ  khác nhau đ  s  d ng k t h p v i xà phòng natri trong các s n ph m c o râu và

ệ trong ngành d t may.

ộ ố ậ ệ ư ề ặ ầ ặ ứ M t s  v t li u ki m h u nh  có m t trong xà phòng gi t, có ch c năng làm

ấ ọ tăng ch t t y r a. ấ ẩ ử  Quan tr ng nh t là natri silicat , natri cacbonat, natri perborate, và

ạ các lo i photphat khác nhau.

9

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ấ (cid:0) Ch t béo và d u ầ

ự ậ ể ả ệ ầ ậ ấ ộ ồ ấ   Nguyên li u béo đ  s n xu t xà phòng bao g m d u đ ng v t và th c v t, ch t

ể ử ụ ụ ủ ệ ẩ ặ ấ   ả béo ho c axit béo, cũng có th  s  d ng s n ph m ph  c a ngành công nghi p gi y

ư ự ầ ệ ố và cellulose, nh  nh a thông và d u cao. B n nhóm nguyên li u thô này có th  đ ể ượ   c

ệ ấ ủ ả ạ phân bi ẩ t theo tính ch t c a các s n ph m xà phòng mà chúng mang l i:

ỡ ộ ự ể ậ ầ ả ậ ầ ỡ ộ M  đ ng v t, m  rác, d u th c v t và d u bi n có đ  nóng ch y cao, và d uầ

ữ ạ ạ ấ ọ ướ ạ ơ c .ọ  Nh ng ch t béo này t o ra xà phòng t o ít b t trong n ề c l nh, nhi u h n trong

ẹ ạ ầ n ướ ấ  nh  trên da; c  m; và làm s ch t ấ ố  Đây là nhóm ch t béo hàng đ u đ t. ượ ử  c s

ố ế ệ ế ấ ọ ị ụ d ng trong ngành công nghi p xà phòng qu c t , chi m v  trí quan tr ng nh t.

ắ ạ ạ ọ ử ừ ầ ấ Ch t béo r n t o ra xà phòng r a nhanh bao g m ữ   ồ  d u d a, d u h t c . Nh ng ầ

ị ả ấ ưở ệ ề ấ ở ả ch t béo này không b   nh h ng nhi u b i ch t đi n gi ư i, nh  mu i; ố  do đó, chúng

ể ả ể ấ ợ ướ ấ thích h p đ  s n xu t xà phòng bi n, ngâm trong n c bi n. ể  Đây là nhóm ch t béo

ớ ầ ừ ượ ử ụ ứ ề ấ ọ xà phòng quan tr ng th  hai, v i d u d a đ c s  d ng nhi u nh t.

ộ ề ư ầ ạ ẳ ầ ậ ầ ầ   D ucho ra xà phòng có đ  m m, ch ng h n nh  d u ô liu, d u đ u nành và d u

ạ ầ ữ ữ ả ầ ạ ổ ễ ạ l c, d u h t lanh. Nh ng lo i d u này d  dàng tr i qua nh ng thay đ i trong không

ả ả ặ ặ ừ ể ị khí ho c ánh sáng ho c trong quá trình b o qu n, xà phòng làm t chúng có th  b  ôi

ổ và đ i màu.

ấ ộ ỗ ụ ủ ả ự ả ẩ ầ ọ ộ   Nh a thông và d u cao (s n ph m ph  c a s n xu t b t g  hóa h c) là m t

ượ ử ụ ặ ố ự nhóm. Nh a thông đ c s  d ng trong xà phòng gi t, xà phòng ít t n kém và xà

ặ ệ ệ ủ ế ầ phòng đ c bi t trong các ngành công nghi p khác nhau. D u cao ch  y u đ ượ ử  c s

ỏ ụ d ng trong xà phòng l ng.

ủ ấ ầ ầ ượ ử ụ ả ấ Axit béo là thành ph n c a ch t béo và d u đ c s  d ng trong s n xu t xà

ế ầ ạ ồ ộ ỗ ẳ   phòng. Chúng là các axit y u bao g m hai ph n: m t chu i hydrocarbon m ch th ng

ể ặ ắ dài có th  no ho c không no g n vào nhóm axit cacboxylic (COO­).

.

10

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

(a) (b)

ộ ử ấ Hình 7: (a): m t phân t ch t béo

ộ ố   (b): m t s  axit béo

ấ ượ ấ ạ ẳ ạ ơ Các ch t khác cũng đ ấ   ư c thêm vào ch ng h n nh  ch t t o mùi th m, ch t

ưỡ ườ ượ ể ượ ặ ạ d ng da,.... th ng đ c thêm vào đ  có đ ụ ể c các đ c tính c  th  cho các lo i xà

phòng

ấ ả 1.3. S n xu t

ẫ ượ ử ụ ấ ừ ả ộ ở ỏ V n đ c s  d ng r ng rãi b i các nhà s n xu t v a và nh  là quá trình đun sôi

ụ ủ ấ ả ề ệ ổ ể  M c tiêu c a nó là s n xu t bánh xà phòng c  đi n. trong đi u ki n tinh khi ế   t,

ể ạ ầ ứ không ch a glycerin. ệ  Các bánh xà phòng là nguyên li u ban đ u đ  t o ra các thanh,

ượ ế ạ ộ ướ ạ ả v y, h t và b t. ộ  Quá trình đun sôi đ c ti n hành theo m t lo t các b c, quá trình

ồ ấ ự ữ ệ ấ ượ n u đ c th c hi n trong nh ngn i n u to.

ầ ấ ượ ề ả ấ ị Đ u tiên, ch t béo đ ồ ấ c n u ch y trong các n i n u và dung d ch ki m đ ượ   c

ộ ỗ ầ ợ ượ ớ ơ ướ ở ừ thêm vào d n d n. ầ  Toàn b  h n h p sau đó đ c đun sôi v i h i n c m  t các

ố ượ ả ứ ầ ầ ặ ỗ ợ ng đ c đ t trong n i. ễ ồ  Ph n  ng xà phòng hóa di n ra, h n h p d n d n dày lên

ả ứ ể ạ ề ấ ặ ớ ho c nhũ hóa khi ki m ph n  ng v i ch t béo đ  t o ra xà phòng và glycerin.

ợ ượ ử ể ằ ỗ ướ ố ỏ Đ  tách glycerin kh i xà phòng, h n h p đ c x  lý b ng n c mu i. Chúng s ẽ

ớ ớ ố ế ướ ộ tách thành 2 l p; l p trên là m t kh i xà phòng không tinh khi ớ t và l p d i bao

ố ớ ị ơ ở ủ ạ ỏ ệ ồ g m dung d ch mu i v i glycerin hòa tan trong đó. C  s  c a vi c lo i b  glycerin

ủ ủ ộ ị ự d a trên đ  hòa tan c a glycerin và tính không tan c a xà phòng trong dung d ch

ứ ề ố ị ượ ế ấ ừ ồ mu i.ố  Dung d ch mu i ch a ki m, , đ c chi t xu t t đáy n i sau đó đ ượ ử   c x  lý

ồ ể đ  thu h i glycerin.

ử ằ ố ớ ướ ứ ấ ỳ ấ ố Kh i xà phòng l p trên sau khi x  lý b ng n c mu i có ch a b t k  ch t béo

ớ ụ ẩ ố ẽ ượ ư ư ả ứ ấ ầ còn d  ch a ph n  ngcùng v i b i b n và ch t màu có trong d u g c s  đ ế   c ti p

ử ề ạ ằ ị ề ạ ị ượ ụ t c x  lý b ng dung d ch ki m m nh. Dung d ch ki m m nh đ ỗ   c thêm vào h n

ượ ấ ự ả ố ợ h p, sau đó đ ể ạ ỏ c đun sôi đ  lo i b  ch t béo t ẩ    do cu i cùng. Sau đó s n ph m

ượ ử ớ ướ ố ầ ữ ể ấ đ c s  lý v i n c mu i l n n a đ  thu l y xà phòng.

ả ấ ả ẩ ượ ử Sau khi hoàn thành quá trình s n xu t, các s n ph m xà phòng đ c x  lý tùy

ử ụ ư ụ ặ ố ượ theo m c đích s  d ng. Nh  xà phòng gi t, kh i xà phòng đ ắ   c làm mát sau đó c t

11

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ướ ẽ ượ ế ệ ẩ ả ấ theo kích th c và đóng d u. N u là xà phòng v  sinh, s n ph m s  đ ử   c x  lý

ướ ư ặ ắ ị ằ b ng n ố   ấ c hoa, thêm màu s c, ho c các ch t siêu m n. Hay nh  xà phòng thu c

ườ ụ ệ ấ ặ ệ ẫ th ng là xà phòng v  sinh có ch t ph  gia đ c bi ấ   t là clo hóa phenol, d n xu t

ấ ươ ợ ể ạ ụ ử xylenol và các h p ch t t ng t ự ượ  đ c thêm vào đ  t o ra tác d ng kh  mùi và kh ử

ự ế ợ ự ạ ặ trùng. Ho c kem c o râu d a trên s  k t h p xà phòng kali và natri.

ươ

ả ứ

Hình 8 : ph

ng trình ph n  ng xà phòng hóa

ộ ạ ớ ườ ạ 1.4. Tính đ c h i v i môi tr ế ủ ng, h n ch  c a xà phòng

ế ủ ạ ặ ộ ố Xà phòng t o thành c n và k t t a trong n ạ   ướ ứ . Trong cu c s ng sinh ho t c c ng

ể ể ạ ồ ắ ắ ặ ặ ộ ụ có th  đ  l i m t vòng c n xung quanh b n t m, c n tr ng trên ụ ủ    d ng c  th y

ướ ử ủ ồ ế ử ụ ể ộ ầ ế ủ tinh và các k t t a dính trong n c r a c a b n gi ặ  N u s  d ng đ  g i đ u tóc t.

ể ỉ ệ ấ ố ộ ầ có th  x n màu, không bóng sau khi g i đ u, các đ m vàng xu t hi n sau khi gi ặ ủ   t  i

ề ấ ả ệ ượ ỉ ế ử ụ n u s  d ng nhi u xà phòng trong gia đình. ữ  T t c  nh ng hi n t ng này ch  ra

ủ ế ế ặ ấ ọ ộ ộ m t khi m khuy t nghiêm tr ng c a xà phòng.M c dù xà phòng là m t ch t làm

ố ử ụ ả ủ ị ả ư ệ ạ s ch t t, nh ng hi u qu  c a nó b  gi m khi s  d ng trong n ộ ứ   ướ ứ  Đ  c ng c c ng.

ướ ệ ủ ự ệ ư ố trong n c là do s  hi n di n c a các mu i khoáng nh  canxi (Ca) và magiê (Mg)

ắ ớ ố và đôi khi là s t (Fe) và mangan (Mn). ạ   ả ứ  Các mu i khoáng ph n  ng v i xà phòng t o

ớ ố ế ủ ả ứ ủ thành k t t a không hòa tan. Xà phòng cũng ph n  ng v i g c axit c a các h pợ

ử ạ ể ạ ả ầ ặ ch tấ  axit đ  t o thành c n, thành màng khó r a s ch.Hay ngay c  khi qu n áo đ ượ   c

ặ ướ ộ ố ề ấ ầ ấ gi t trong n c m m, m t s  khoáng ch t có trong đ t bám trên qu n áo cũng có

ể ạ ặ ữ ơ ử ể ế ủ th  t o k t t a khi gi t. H n n a, các phân t xà phòng cũng không th  thích nghi

ạ ợ ề ệ ướ ớ v i nhi u lo i s i, nhi ệ ộ ặ t đ  gi ề t và đi u ki n n c ngày nay.

ẳ ạ Tuy nhiên, xà phòng đ ượ ạ ừ c t o t các acid béo có m ch C th ng, chúng d  b ễ ị

ủ ở ậ ậ ớ ườ phân h y b i các vi sinh v t, vì v y chúng an toàn v i môi tr ng.

ấ ẩ ử ổ ợ 2. Ch t t y r a t ng h p:

12

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ộ ố ấ ẩ ử ổ

ợ Hình 9: m t s  ch t t y r a t ng h p

ấ ẩ ử ổ ấ ượ ả ấ ừ ợ ả Các ch t t y r a t ng h p là các ch t đ c s n xu t t ụ ủ   ẩ  các s n ph m ph  c a

ế ầ ấ ự ư ỏ quá trình tinh ch  d u m . Chúng có tính ch t gi ặ ử ươ t r a t ng t nh  xà phòng

ư ả ử ấ ẩ ử ớ nh ng chúng không ph i là xà phòng do chúng có phân t ch t t y r a khác v i xà

phòng.

2.1. Phân lo i:ạ

(cid:0) Ch t t y r a anion ấ ẩ ử

ấ ẩ ử ổ ạ ọ Trong s  cácố ạ  ch t t y r a t ng các lo i ho t tính anion là quan tr ng nh t. ấ  Phân

ẩ ổ ạ ợ ộ ộ ỗ ử ủ t c a ch t ấ  t y t ng h p có ho t tính anion là m t chu i carbon dài mà m t nhóm

ượ ệ ạ ắ ỗ sulfo ( SO―  3 ) đ ầ c g n vào, t o thành ph n tích đi n âm (anion). Chu i carbon

ể ượ ắ ả ấ ộ này ph i có c u trúc sao cho m t nhóm sulfo có th  đ ễ c g n d  dàng.

ấ ẩ ử ể Ch t t y r a anion đi n hình là các alkyl benzensulfonate.

ộ ố

ử ấ ẩ ử ổ

Hình 10: m t s  phân t

ợ  ch t t y r a t ng h p

ấ ẩ ử (cid:0) Ch t t y r a không ion

ấ ẩ ử ấ ọ ượ ấ ằ Các ch t t y r a không ion quan tr ng nh t thu đ ư   ợ c b ng các h p ch t ng ng

ườ ặ ụ t có nhóm phân t ử ỵ ướ  k  n c, th ng là nhóm hydroxyl (OH), ho c oxit ethylen, oxit

ấ ườ ặ ượ ấ ợ propylen. Các h p ch t thông th ng nh t là alkylphenol ho c r ỗ u chu i dài có

ở ố nhóm hydroxyl cu i phân t ử   .

ấ ẩ ử ượ Các   ch t   t y   r a   không   ion   khác   đ ư c   ng ng   t ụ ừ axit   béo và   amin   h uữ t

ư ấ ổ ẩ ử ế ẩ ấ ọ ọ ị ầ   c .ơ  Chúng r t quan tr ng nh  ch t  n đ nh b t trong các ch  ph m t y r a và d u

ộ ỏ g i l ng.

13

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ấ ẩ ử

ạ

ộ

Hình 11: nonyl phenol – m t lo i ch t t y r a không ion.

(cid:0) Ch t t y cation ấ ẩ

ấ ẩ ươ ự ầ ư ư ấ ớ Các ch t t y cation t ng t nh  các ch t anion, v i thành ph n  a  n ướ   c,

ề ặ ạ ộ ư ấ nh ng, thay vì nhóm sulfonate anion, các ch t ho t đ ng b  m t cation có amoni

ệ ươ ậ b c 4 trung tâm amoni tích đi n d ng.

Hình 12: diethyl ester dimethyl amonium clorua

2.2. Nguyên li uệ

ơ ả ủ ề ặ ạ ộ ộ ả ạ ấ ẩ   ầ Các ch t ho t đ ng b  m t là thành ph n làm s ch c  b n c a m t s n ph m

ấ ẩ ử ả ẩ ử ệ ể ạ ẩ ử t y r a.Ngoài ra đ  tăng hi u qu  t y r a, làm s ch ch t t y r a còn thêm các ph ụ

ư ấ ấ ợ ấ ắ ơ gia khác nh  ch t là tr ng, ch t tr  màu, ch t th m,...

ấ ẩ ử ộ ả ứ ệ ả ặ ẩ ạ ộ ề   Ch t t y r a là m t s n ph m làm s ch hi u qu  vì nó ch a m t ho c nhi u

ạ ộ ạ ộ ấ ấ ấ ọ ch t ho t đ ng b  m t. ề ặ  Do tính ch t hóa h c, các ch t ho t đ ng b  m t đ ề ặ ượ ử c s

ấ ẩ ử ể ượ ế ế ể ạ ộ ố ề ụ d ng trong ch t t y r a có th  đ c thi t k  đ  ho t đ ng t ề   t trong nhi u đi u

ệ ạ ộ ư ậ ị ả ấ ưở ơ ki n khác nhau. ề ặ  Các ch t ho t đ ng b  m t nh  v y ít b   nh h ng h n xà phòng

ặ ấ ướ ứ ế ẽ ặ ầ ạ khi g p các khoáng ch t trong n c c ng và h u h t s  không t o thành màng, c n.

ấ ẩ ử ề ặ ạ ộ ấ ượ ự ứ ể ể Các ch t ho t đ ng b  m t ch t t y r a đ ế   c phát tri n đ  đáp  ng s  thi u

ự ế ế ế ế ấ ầ ậ ộ ậ ụ h t ch t béo và d u đ ng v t và th c v t trong Th  chi n I và Th  chi n II. Vào

ỏ ượ ể ầ ờ ể ả ấ ấ ộ ồ th i đi m đó, d u m  đ ấ   ồ c tìm th y là m t ngu n d i dào đ  s n xu t các ch t

ạ ộ ấ ẩ ử ượ ạ ộ ề ặ ấ ừ ho t đ ng b . ề  Ngày nay, ch t ho t đ ng b  m t trong ch t t y r a đ c làm t các

ụ ủ ố ừ ấ ấ ặ ẩ ồ ầ ả s n ph m ph  c a quá trình hóa d u ho c các hóa ch t có ngu n g c t ch t béo và

d u.ầ

ề ặ ượ ạ ộ ộ ố ấ ử ụ M t s  ch t ho t  đ ng b  m t đ c s  d ng: tri phosphat (tripolyphosphat

TPP), EDTA (etylen Diamin Tetra­acetat), NTA (Nitrilo Tri­acetic) …

ủ ặ ặ ố ế   EDTA (ethylenediaminetetraacetic acid) ho c mu i natri c a nó có đ c tính k t

ứ ợ ấ ị ể ạ ạ ớ ộ ợ h p v i các ion kim lo i nh t đ nh đ  t o thành m t ph c h p phân t ử ion kim lo iạ

14

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ể ệ ư ể ấ nh  magie, canxi.. đ  nó không còn th  hi n tính ch t ion. Do đó, trong n ướ ứ   c c ng,

ị ấ ạ ệ ề các ion canxi và magiê b  b t ho t, và n ướ ượ c đ c làm m m hi u qu . ả  EDTA có thể

ứ ươ ự ớ ạ ạ t o thành các ph c t ng t v i các ion kim lo i khác.

ẩ ử ụ ầ ả ẩ ư Ngoài ra trong các s n ph m t y r a còn có các thành ph n ph  khác nh :

ấ Ch t mài mòn

ấ ướ ư ộ Các khoáng ch t không hòa tan trong n c nh  b t talc (magie silicate), silica, đá

ạ ạ ọ ườ ượ ề ộ ấ ẩ c m th ch, đá b t, ph n, , th ch anh và cát th ng đ c nghi n thành b t và thêm

ấ ẩ ử ổ ấ ữ ơ ư ấ vào công th cứ  ch t t y r a t ng h p ợ  . Ch t mài mòn có tính ch t h u c , nh  mùn

ượ ử ụ ư c a, cũng đ c s  d ng.

ấ ẩ ọ ắ Ch t t y tr ng quang h c

ủ ấ ả ạ ộ ể ầ ộ ặ ấ Là m t ph n không th  thi u ế  c a t t c  các lo i b t gi t, ch t làm sáng quang

ộ ượ ấ ừ ư ị ố ọ h c là thu c nhu m đ c h p th  b i ụ ở  s i d t ợ ệ  t dung d ch nh ng sau đó không

ượ ạ ộ ỷ ệ ớ ế ợ ạ ỏ ả đ c lo i b  trong quá trình giũ. khi n s i quang ph n x  m t t ủ   ơ  l n h n c a l

ánh sáng kh  ki n ả ế và làm cho nó trông sáng h n. ơ

ả ấ 2.3. Quy trình s n xu t

ượ ặ ượ ể ợ Các h p ch t ấ  h u cữ ơ (r u béo ho c alkylbenzene) đ ấ ẩ   c chuy n thành ch t t y

ạ ộ ề ặ ằ ự ệ ữ ử r a ho t đ ng b  m t anion b ng quá trình sunfo hóa. S  khác bi t gi a chúng là

3Na) và ch tấ

ượ ả ượ ử ấ ẩ ch t t y đ c s n xu t t ấ ừ r u béo có nhóm phân t sulfate ( OSO―

ượ ả ạ ộ ẩ t y đ c s n xu t t ấ ừ m t lo i alkylbenzene có nhóm sulfonate ( SO― ự   ắ 3Na) g n tr c

ế ư ệ ạ ỳ ượ ử ụ ộ ti p vào vòng benzen. L u hu nh trioxide d ng khí hi n đ c s  d ng r ng rãi đ ể

ặ ắ g n nhóm sulfonate ho c sulfate.

ả ứ Hình 13:ph n  ng sunfo hóa

ố ượ ớ ổ ợ ượ ụ S  l ng l n nh t c a ấ ủ  ch t t y r a ấ ẩ ử  t ng h p đ c tiêu th  trong gia đình d ướ   i

ượ ả ị ướ ượ ộ ấ ạ d ng b t s y phun. Chúng đ c s n xu t t ấ ừ dung d ch n c bùn , đ ẩ c chu n b ị

ứ ấ ả ụ ụ ầ ặ liên t c ho c theo lô và có ch a t t c  các thành ph n ph  gia. ộ ố ậ ệ    M t s  v t li u

ượ ụ ạ ộ ấ ề ki m đ c cho vào có tác d ng làm tăng ho t đ ng t y r a. ọ ẩ ử  Quan tr ng nh t là natri

ạ ượ ử silicat, natri cacbonat và các lo i photphat khác nhau. Bùn đ c nguyên t hóa trong

15

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ộ ượ ạ ỗ ồ ượ ọ nhi ệ ể ạ ỏ ướ  Do đó, b t thu đ c. t đ  lo i b  n c bao g m các h t r ng, đ ạ   c g i là h t,

ướ ượ ạ hòa tan nhanh trong n c. Natri perborate đôi khi đ c thêm vào các h t phun khô

ả ằ ể ượ ể đ  tăng kh  năng làm s chạ  b ng quá trình oxy hóa. Enzym cũng có th  đ c thêm

ẩ ử ể ễ ả ạ ớ ườ ạ ộ ề vào  đ  tăng ho t tính t y r a, gi m b t ô nhi m môi tr ng. Nhi u lo i b t gi ặ   t

ấ ẩ ử ổ ạ ế ợ ệ ể ợ ớ hi n đ i k t h p ch t t y r a t ng h p, anion và không ion, v i xà phòng đ  mang

ố ạ l i hi u ệ  t i đa.

ấ ẩ ộ ượ ả ấ ằ ế ụ ộ ấ Ch t t y b t đ c s n xu t b ng cách s y phun, k t t ặ ế ợ   , tr n khô ho c k t h p

ươ ạ ớ các ph ng pháp này l i v i nhau.

ầ ấ ỏ ướ ượ Trong quy trình s y phun, các thành ph n khô và l ng tr c tiên đ ế ợ   c k t h p

ộ ể ớ ề ặ ượ thành bùn, ho c huy n phù dày, trong m t b  l n. Bùn đ c làm nóng và sau đó

ượ ơ ơ ỉ ượ ướ ể ạ ấ đ c b m lên đ nh tháp n i nó đ c phun qua vòi phun d i áp su t cao đ  t o ra

ữ ọ ọ ơ ạ ộ ồ nh ng gi t nh . ỏ  Các gi ạ ỗ   t r i qua m t lu ng không khí nóng, t o thành các h t r ng

ạ ượ ậ ừ ướ ủ ơ khi chúng khô. Các h t khô đ c thu th p t d i cùng c a tháp phun, n i chúng

ượ ọ ể ạ ượ ố ồ ề đ c sàng l c đ  đ t đ c kích th ướ ươ c t ng đ i đ ng đ u.

ạ ượ ạ ầ ạ ả ớ ệ Sau khi các h t đã đ c làm l nh, các thành ph n nh y c m v i nhi t không

ớ ệ ộ ấ ố ẩ ư ươ ươ t ng thích v i nhi t đ  s y phun (nh  thu c t y, enzyme và h ơ ng th m) đ ượ   c

ạ ả ẩ thêm vào và t o thành s n ph m.

Ư ể ế ớ ạ ớ ườ 2.4. u đi m so v i xà phòng, h n ch  v i môi tr ng

ấ ẩ ử ổ ợ ườ ị ả ưở ặ ấ ị ả Các ch t t y r a t ng h p th ng không b   nh h ng ho c r t ít b   nh h ưở   ng

ọ ớ ể ặ ặ ố ở b i mu i ho c axit kim lo i; ả ứ ạ  m c dù chúng có th  ph n  ng hóa h c v i chúng, các

ượ ể ặ ẫ ở ạ ấ ợ h p   ch t   thu   đ c   có   th   hòa   tan   ho c   v n   phân   tán d ng   keo   trong   dung

ư ộ ặ ị d ch. ữ  Các đ c tính h u ích khác c a ấ ổ ủ  ch t t ng h p ợ  , nh  đ  hòa tan trong n ướ ạ   c l nh

ứ ế ệ ầ ạ và tính linh ho t trong công th c, cũng góp ph n vào vi c thay th  nhanh chóng các

ẩ ả s n ph m xà phòng.

ụ ủ ộ ố Tuy   nhiên   m t  tác   d ng   không   mong   mu n  c a   các   sulfonate   alkylbenzene,   trái

ượ ớ ấ ẩ ử ổ ộ ượ ứ ấ ợ ồ ng c v i các ch t t y r a t ng h p có ch a ch t béo và c n, là m t l ọ   ớ ng l n b t

ồ ạ ẫ ạ ọ ề ặ ướ ấ mà chúng t o ra r t khó đ  lo i b . ể ạ ỏ  B t này v n còn t n t i trên b  m t n ả   c th i

ừ ư ố ướ ướ khi nó đi t các khu dân c  qua c ng thoát n ệ ố c và h  th ng n c th i ả  , sau đó đ nế

ọ ẽ ủ ể ậ ố sông, và cu i cùng ra bi n, b t s  làm ch m quá trình phân h y sinh h c ậ   ọ  c a v t ủ

16

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ữ ệ ơ ướ ệ ố ấ ả li u h u c  trong n ề c th i, nó gây ra v n đ  trong h  th ng tái t o l ạ ạ ướ   c i n

ạ ộ ấ ề ặ th i.ả  Ch t ho t đ ng b  m t

ư ữ ứ ệ ầ ấ ộ ọ Nh  chúng ta đã th y, nh ng th  này đóng m t ph n quan tr ng trong vi c giúp

ướ ấ ư ả ộ ố ố n c t n công và lo i b  b i b n. ạ ỏ ụ ẩ  Nh ng m t khi chúng ch y xu ng c ng, các

ề ặ ẫ ế ụ ạ ộ ể ấ ấ ạ ầ   ạ ộ ch t ho t đ ng b  m t v n ti p t c ho t đ ng: chúng có th  t n công các lo i d u

ủ ủ ặ ạ ầ ộ ự t nhiên   trong   màng   nh y   c a   cá,   ngăn   ch n   mang   c a   chúng   ho t   đ ng   bình

ườ ơ ị ấ ấ ở th ng và tăng nguy c  b  t n công b i các hóa ch t khác trong n ộ ố ướ  M t s  thành c.

ư ộ ề ặ ấ ọ ạ ộ ầ ấ ặ   ph n ch t ho t đ ng b  m t (nh  m t ch t g i là nonylphenol ethoxylate ho c

ứ ọ ộ ế ạ ạ ấ ố ể ả ưở NPE) t o ra th  g i là ch t gây r i lo n n i ti t, có th   nh h ế ự ng đ n s  cân

ả ậ ộ ồ ườ ấ ằ b ng n i ti ộ ế ố ủ t t c a đ ng v t (bao g m c  con ng ề ứ   ề i), gây ra nhi u v n đ  s c

ổ ặ ể ỏ ớ ạ ộ ặ kh e và đôi khi thay đ i đ c đi m gi ủ i tính c a chúng. ấ  M c dù ch t ho t đ ng b ề

ộ ố ủ ể ộ ậ m tặ  có th  gây đ c cho cá và các sinh v t th y sinh khác m t s  còn có th  t n t ể ồ ạ   i

ườ ủ ề ế ầ ị trong môi tr ấ   ng trong nhi u năm mà không b  phân h y tuy nhiên h u h t các ch t

ạ ộ ủ ươ ử ố ướ ề ặ ho t đ ng b  m t phân h y t ng đ i nhanh trong các nhà máy x  lý n ả   c th i

ướ ế ớ ự ạ tr ể c khi chúng có th  gây h i cho th  gi i t nhiên.

Photphat

ấ ẩ ử ề ặ ạ ộ ầ ấ Ngoài các ch t ho t đ ng b  m t, trong các thành ph n ch t t y r a có th ể

ộ ượ ứ ụ ườ ẩ ử ẩ ạ ắ ch a m t l ng các photphat làm ph  gia tăng c ng ho t tính t y r a, t y tr ng,...

ấ ẩ ử ậ ố ướ ể ạ ọ Khi ph t phát trong ch t t y r a xâm nh p vào n c ng t, chúng có th  ho t

ể ủ ự ậ ẩ ự ư ậ ộ ỏ ộ đ ng nh  phân bón, thúc đ y s  phát tri n c a th c v t và đ ng v t nh  bé. V n ấ

ể ấ ớ ủ ả ự ể ấ ượ ọ ề ớ đ  l n nh t mà chúng có th  gây ra là s  phát tri n r t l n c a t o, đ ự c g i là s

ủ ả ế ế ự ố ủ ậ ằ ả ở n  hoa c a t o gi t ch t s  s ng c a cá, các sinh v t khác b ng cách gi m oxy

trong n c.ướ

ế ủ ư ư ể ạ ớ ặ ướ ứ V i các  u đi m nh  không t o k t t a khi gi t trong n ạ c c ng, t o b t t ọ ố   t

ấ ẩ ử ư ệ ơ ườ ứ ề ơ h n, tính ch t t y r a  u vi t h n xà phòng. Môi tr ng n ứ ướ  c ng ch a nhi u ion c

ế ủ ả ọ Ca2+ và Mg2+ làm k t t a xà bông, gi m b t. Do đó trong hóa ch t t y r a ấ ẩ ử  ch ngẳ

ư ộ ặ ứ ụ ề ầ ướ ạ h n   nh   b t   gi t   có   ch a   các   thành   ph n   có   tác   d ng   làm   m m   n c   nh ư

tripolyphosphat (TPP), EDTA (etylen Diamin Tetra­acetat), NTA (Nitrilo Tri­acetic)

ấ ạ ư ứ ứ ẽ ấ ưỡ … Nh ng do các ch t t o ph c có ch a photpho s  cung c p dinh d ng cho các

17

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ậ ố ự ướ ể ả ấ th c v t s ng trong n c nh t là t o, làm cho chúng phát tri n nhanh nên tiêu th ụ

ề ướ ế ể ạ nhi u O2 hòa tan trong n c vào ban đêm có th  làm cá ch t hàng lo t.

Ở ữ ơ ử ụ ướ ả ể ướ ộ ấ ọ nh ng n i s  d ng n c th i đ  t i tiêu, b t cũng là m t v n đ . ề  Nghiên

ữ ữ ế ẫ ổ ứ c u chuyên sâu vào nh ng năm 1960 đã d n đ n nh ng thay đ i trong các phân t ử

ấ ượ alkylbenzene sulfonate. Tetrapropylen, có c u trúc phân nhánh, đ ế ằ   c thay th  b ng

ủ ơ ễ ị ẳ ẩ ỗ ồ nhóm alkyl bao g m chu i carbon th ng d  b  vi khu n phân h y h n.

ẩ ử ư ộ ụ ẩ ả ặ ướ ấ ẩ ử Các s n ph m t y r a gia d ng nh  b t gi t, n c chà sàn, ch t t y r a toilet,

ư ề ấ ộ ứ ề ạ … đ u có ch a hóa ch t đ c h i nh  ki m, axit sunfuric, chlorine, amoniac,… Các

ơ ở ồ ộ ậ ế ẽ ế ặ ấ ờ ch t này bay h i n ng đ  đ m đ c, n u ti p xúc trong th i gian dài s  làm tăng

ư ả ơ ưở ấ ớ ả ả nguy c  ung th  và  nh h ng x u t i kh  năng sinh s n.

ấ ẩ ử ự ữ 3. s  khác nhau gi a xà phòng và ch t t y r a

Xà phòng ấ ẩ ử Ch t t y r a

ồ ộ ặ ặ ộ Có m t nhóm –SO3Na (ho c –SO3K)

ắ ớ ỗ ộ ớ ắ g n v i m t chu i ankyl dài

G m   m t   nhóm   –COONa   (ho c   – ỗ   ộ COOK) g n v i m t axit béo có chu i ankyl dài

ệ ả ướ ứ ượ c   c ng   và c   trong   n ướ   c

ướ ấ M t   hi u   qu   trong   n ặ c m n n ể ử ụ   d ng   đ Có   th   s ặ ướ c m n ứ c ng và n

ủ ả ở ứ ạ Có   kh   năng   phân   h y   b i   vi   sinh Ch a m ch cacbon phân nhánh không

ủ ị b  phân h y v tậ

ế ủ ạ ườ ế ủ ạ ướ ứ T o k t t a trong môi tr ng n ướ   c Không t o k t t a trong n c c ng

c ngứ

ừ ấ ổ ẫ ợ ồ Có   ngu n   g c   t thiên   nhiên   nh ư Là d n xu t t ng h p

ố ậ ỡ ộ ầ d u, m  đ ng v t

ệ ớ ườ ể ạ ấ ợ Thân thi n v i môi tr ng Các  h p ch t  này có  th  t o  thành

ế ậ ọ b t dày gây ch t vi sinh v t

ụ ụ Ví d : natri pamitat, natri stearat Ví   d :   axit   deoxychoric,   natri   laury

sunfat.

ấ ẩ ử ộ ố ề ử ụ 4. M t s  nét v  enzym s  d ng trong các ch t t y r a

18

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ấ ẩ ử ổ ư ữ ề ể ặ ớ ơ ợ M c dù ch t t y r a t ng h p có nh ng  u đi m h n nhi u so v i xà phòng

ư ặ ướ ứ ả ẩ ắ ặ ạ ố ơ ả nh  kh  năng gi t trong n c c ng, kh  năng t y tr ng, gi t s ch t ư   t h n nh ng

ế ớ ễ ả ườ ấ ầ ạ h n ch  l n là kh  năng gây ô nhi m môi tr ng do các ch t thành ph n có trong

ấ ẩ ử ch t t y r a.

ấ ặ ử ủ ứ ữ ướ Các ch t gi ụ ể t r a ch a enzym là ví d  đi n hình c a nh ng xu h ng công

ự ế ợ ữ ế ả ọ ọ ngh  m i ữ   ệ ớ . Là s  k t h p gi a các ngành hóa h c và sinh h c, mà k t qu  là nh ng

ẩ ượ ứ ế ớ ụ ộ ệ ộ ặ ứ ả s n ph m đ c  ng d ng r ng rãi trên toàn th  gi i. Hi n nay b t gi t ch a enzym

ượ ử ụ ổ ế ộ ờ ặ ặ ử đang đ c s  d ng ph  bi n. Nh  enzym nên b t gi t có tính năng gi ơ   t r a cao h n

ở ệ ộ ấ ể ị ủ ơ ọ ế ệ nhi t đ  th p h n và có th  b  phân h y sinh h c, do đó giúp ti t ki m năng

ể ả ễ ầ ườ ượ l ng và góp ph n đáng k  gi m ô nhi m môi tr ng

ả ứ ả ấ ọ ư   Enzym là ch t xúc tác sinh h c. B n thân nó không tham gia ph n  ng nh ng

ả ứ ộ ủ ứ ằ ả ố ượ ạ giúp tăng t c đ  c a ph n  ng b ng cách làm gi m m c năng l ầ   ng ho t hóa c n

thi t.ế

ộ ử ấ ớ ư ớ ỉ Enzym là m t phân t r t l n v i hàng trăm axit amin, nh ng ch  có m t s ộ ố

ả ứ ứ ầ ỏ ữ   thành ph n nh  trong nó có ch c năng xúc tác cho các ph n  ng sinh hóa. Nh ng

ư ậ ượ ạ ộ ọ ượ ử ụ ấ vùng nh  v y đ c g i là vùng ho t đ ng. Khi đ c s  d ng trong ch t gi ặ ử   t r a,

ự ế ế ẩ ạ ắ ổ ớ ợ ấ c u trúc này t ừ    bi n đ i hình d ng cho phù h p v i các v t b n. Chúng g n v a

ế ẩ ư ớ ổ ấ ặ khít v i các v t b n nh  chìa khóa và ặ  khóa. đây là đ c tính r t đ c bi ệ ủ   t c a

ư ộ ữ ụ ủ ệ ề ạ ộ enzym. Ho t tính c a enzym ph  thu c vào nh ng đi u ki n nh  đ  pH, nhi ệ ộ   t đ ,

ộ ấ ẩ ề ạ ồ ộ ỗ ị ệ   ồ n ng đ  ion và n ng đ  ch t b n trong dung d ch. M i lo i enzym có các đi u ki n

ố ư ạ ộ ho t đ ng t i  u khác nhau.

ấ ẩ ử ủ ầ ọ T m quan tr ng c a enzym trong ch t t y r a.

ữ ụ ư ượ ử ụ ấ ặ ẩ Enym có nh ng tác d ng nh  sau khi đ c s  d ng trong ch t gi t t y:

ả ủ ệ ệ ặ ẩ ­ Giúp tăng hi u qu  c a vi c gi t t y.

ả ặ ủ ế ẩ ả ờ ờ ­ Gi m th i gian gi t nh  kh  năng phân h y v t b n nhanh chóng.

ả ượ ể ặ ở ụ ệ ộ ấ ­ Gi m năng l ng tiêu th  do có th  gi t nhi t đ  th p.

ượ ướ ả ặ ử ụ ệ ả ­ Gi m l ng n c tiêu th  do hi u qu  gi t r a cao.

19

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ưở ố ớ ườ ủ ể ấ ả ả ­ Gi m  nh h ng đ i v i môi tr ng vì enzym là ch t có th  phân h y sinh

h c.ọ

ớ ả ụ ủ ờ ­ Làm m i v i vóc nh  tác d ng c a xellulaza.

ấ ẩ ộ ắ ở ạ ố ­ Tăng đ  tr ng và ch ng ch t b n bám tr  l i.

ổ ế ệ ạ ượ ử ụ ả ẩ Hi n nay, các lo i enzym ph  bi n đ ấ ẩ   c s  d ng trong các s n ph m ch t t y

ử r a là:proteaza , lipaza, xenlulaza, amylaza,

Ứ Ử Ụ Ẩ Ấ III. NG D NG XÀ PHÒNG, CH T T Y R A

ử ấ ầ ế ứ ỏ ấ ẩ Xà   phòng   và   ch t   t y   r a   r t   c n   thi ộ   t   cho   s c   kh e   cá   nhân   và   c ng

ỏ ề ặ ạ ỏ ấ ầ ả ữ ệ v  sinh cá đ ngồ  . Thông qua kh  năng lo i b  đ t kh i b  m t, chúng góp ph n gi

ệ ủ ự ệ ề ệ ả ờ nhân, gi m s  hi n di n c a vi trùng gây b nh truy n nhi m; ễ  kéo dài th i gian s ử

ạ ằ ủ ầ ồ ụ d ng c a qu n áo, đ  dùng sinh ho t h ng ngày.

ấ ẩ ử ượ ể ượ ấ Xà phòng và ch t t y r a đ c tìm th y trong nhà có th  đ ố   c nhóm thành b n

ạ ạ ặ ủ ử ạ ộ lo i chung: làm s ch cá nhân, gi i, r a chén bát và làm s ch h  gia đình. t Trong

ạ ả ạ ẩ ỗ ượ ế ớ ầ m i lo i là các lo i s n ph m khác nhau đ ể ự   c pha ch  v i các thành ph n đ  th c

ụ ể ứ ư ệ ấ ặ ả ẩ ạ hi n ch c năng làm s ch cũng nh  cung c p các đ c tính c  th  cho s n ph m đó.

ẩ ử ả ẩ ồ ỏ ấ ẩ ử   S n ph m t y r a cá nhân bao g m xà phòng, gel, xà phòng l ng và ch t t y r a

ữ ụ ạ ả ẩ ừ ạ ộ ấ tay. Nh ng s n ph m này có tác d ng làm s ch t xà phòng, các ch t ho t đ ng b ề

ế ợ ặ ặ ặ ượ ế ể ạ ả m t khác ho c k t h p c  hai.Xà phòng ho c gel đ c pha ch  đ  làm s ch tay,

ể ữ ẩ ầ ặ ộ m t và c  th . ơ ể  Tùy thu c vào các thành ph n khác, chúng cũng có th  gi m cho

ệ ặ ệ ặ ứ ế ể ẩ da và, tiêu di t ho c  c ch  vi khu n có th  gây ra mùi ho c b nh.

ấ ẩ ử ẵ ướ ạ ấ ỏ ộ ố ị Ch t t y r a có s n d i d ng ch t l ng, b t, gel, que, thu c x t,.... Chúng

ượ ạ ỏ ế ẩ ạ ấ ự ứ ể ề ẩ ắ đ ề   c xây d ng đ  đáp  ng nhi u lo i đ t và lo i b  v t b n, t y tr ng, làm m m

ệ ướ ử ề ầ ệ ộ ử ụ ả v i, và nhu c u kh  trùng trong các đi u ki n n c, nhi t đ  và s  d ng khác nhau.

ấ ẩ ử ệ ề ả ạ ẩ ử ự   Các lo i hóa ch t t y r a dùng trong công nghi p đ u có kh  năng t y r a c c

ụ ụ ộ ố ạ ẩ ề ặ ạ ộ ể ử ử ầ ạ ỡ m nh đ  x  lý b  m t kim lo i, t y d u m  và ph c v  m t s  ho t đ ng r a máy

ị ử ộ ướ ử ụ ụ ự ượ ử ụ móc, d ng c . Trong lĩnh v c x t r a xe c , n c r a xe đ ế ợ   c s  d ng k t h p

ị ử ự ệ ể ệ ả ạ v iớ  máy x t r a xe đ  làm s ch xe máy, ô tô hi u qu . Trong lĩnh v c v  sinh công

20

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ệ ấ ạ ượ ế ợ ớ ưở nghi p, các lo i hóa ch t cũng đ c dùng k t h p v i máy chà sàn nhà x ng đ ể

ạ ả ưỡ ệ ạ ả ấ mang l i hi u qu  làm s ch và b o d ng sàn cao nh t,…

ữ ấ ẩ ử ậ ộ ườ ượ Trong các h  gia đình, thu t ng  ch t t y r a th ng đ ề ậ ụ ể ế   c đ  c p c  th  đ n

ẩ ử ư ộ ụ ả ẩ ặ ướ ướ ử các s n ph m t y r a gia d ng nh  b t gi t, n c lau sàn, lau kính, n c r a chén,

ướ ử ộ ầ ữ ắ ầ ướ ướ ẩ ầ ắ n c r a tay, d u g i đ u, s a t m, n ả ả c x  v i, n c t y tr ng qu n áo,… Các

ấ ẩ ử ụ ườ ở ạ ặ ặ ộ ị ch t t y r a gia d ng th ng d ng b t ho c dung d ch cô đ c.

ấ ẩ ử ườ ụ ơ ấ ẩ ử ệ Ch t t y r a trong gia đình th ng có nhi m v  đ n gi n. ả  Ch t t y r a đa năng

ấ ả ộ ặ ệ ệ ợ phù h p cho t ạ ả t c  các lo i v i có th  gi ể ặ ượ   B t đ c bi c. t đ ệ   ả t hi u qu  trong vi c

ạ ỏ ấ ấ ẩ ử ẹ ượ ử ụ ể ử ặ lo i b  đ t sét và b i b n. ụ ẩ  Ch t t y r a nh  đ c s  d ng đ  r a tay ho c máy

ặ ậ ụ ạ ả ẩ ỏ gi ẹ t các v t d ng b n nh  và các lo i v i m ng.

ấ ẩ ử ử ả ẩ ồ ướ ử S n ph m r a chén bao g m ch t t y r a cho n c r a tay và máy cũng nh ư

ộ ố ả ặ ẩ ẵ ướ ạ ấ ắ ấ ỏ ộ m t s  s n ph m đ c bi ệ  Chúng có s n d i d ng ch t l ng, gel, b t và ch t r n. t.

ấ ẩ ử ử ự ộ ự ệ ẩ Ch t t y r a máy r a chén t ạ ỏ ấ  đ ng, ngoài vi c lo i b  đ t th c ph m và gi ữ

ở ạ ơ ử ấ ộ ướ ứ chúng tr ng thái l l ng, bu c các khoáng ch t có trong n ầ   c c ng, nhũ hóa d u

ử ọ ấ ấ ỡ ướ m , kh  b t do đ t protein và giúp th m n ỏ ề ặ c kh i b  m t đĩa.

ấ ẩ ử ượ ử ụ ấ ẩ ử ử ớ ự ộ Các ch t t y r a đ c s  d ng cùng v i ch t t y r a máy r a chén t đ ng đ ể

ề ặ ứ ệ ệ ả ả ụ gi m s c căng b  m t, do đó c i thi n vi c thoát n ướ ừ c t ụ    bát đĩa và d ng c .

ấ ẩ ử ẵ ướ ạ ấ ắ ấ ỏ ụ ộ Ch t t y r a gia d ng có s n d i d ng ch t l ng, gel, b t, ch t r n,  có th  s ể ử

ạ ứ ớ ơ ề ặ ự ủ ụ d ng trên các l p s n, nh a, kim lo i, s , th y tinh và các b  m t khác, và trên các

ả ấ t m tr i sàn có th  gi ể ặ ượ    t đ c.

ế ế ấ ượ ệ ấ ẩ ử ặ Ch t t y r a đ c bi ệ ượ t đ c thi ề t k  cho các đi u ki n đ t đ ấ c tìm th y trên

ề ặ ụ ể ư ủ ạ ạ ẳ ạ ướ các b  m t c  th , ch ng h n nh  th y tinh, g ch, kim lo i, lò n ả ng, th m và

ồ ầ ố ọ b c, b n c u và trong c ng.

ấ ẩ ử ấ ầ ớ ỏ ủ ấ Ch t t y r a th y tinh n i l ng và hòa tan đ t d u tìm th y trên kính, và khô

ị ọ   nhanh mà không b  s c.

ấ ẩ ử ề ặ ề ặ ủ Ch t t y r a th y tinh và đa b  m t lo i b  đ t t ề ạ ỏ ấ ừ nhi u b  m t nh n. ẵ  Chúng

ề ặ ệ   ỏ t a sáng b  m t mà không có v t.

21

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

ấ ẩ ử ồ ạ ỏ ấ ồ ử ạ ườ ượ Ch t t y r a b n, g ch và b n r a lo i b  đ t bình th ng đ ấ c tìm th y trên

ư ặ ắ ướ ứ ế ỉ ặ ặ ề ặ b  m t phòng t m cũng nh  c n n ấ   c c ng, c n xà phòng, v t g , và / ho c n m

ề ặ ể ộ ố ộ ố ử ậ ố ấ m c và n m m c. ố  M t s  cũng x  lý các b  m t đ  làm ch m s  b n; ự ẩ  m t s  cũng

ử kh  trùng.

ấ ẩ ử ạ ỏ ấ ự ỉ ạ ồ Ch t t y r a kim lo i lo i b  đ t và đánh bóng đ  kim lo i. ạ  S  x n màu, quá

ộ ố ả ủ ể ạ ẩ ả ạ trình oxy hóa c a kim lo i. M t s  s n ph m cũng dùng đ  làm s ch và b o v  đ ệ ồ

kim lo i. ạ

ấ ẩ ử ạ ỏ ầ ự ẩ ấ ỡ ị ố Ch t t y r a lò lo i b  d u m  b  đ t cháy và đ t th c ph m khác t ừ ườ  t ng lò.

ấ ử ụ ố ướ ắ ố ế Các ch t s  d ng trong c ng thoát n ắ   c, thông t c c ng nhà b p và phòng t m

ạ ộ ạ ằ ệ ể ấ ả ỡ ho t đ ng b ng cách t o ra nhi t đ  làm tan ch y ch t béo, phá v  chúng thành các

ấ ơ ể ượ ử ạ ặ ằ ả ơ ch t đ n gi n h n có th  đ ậ   c r a s ch, ho c b ng cách oxy hóa tóc và các v t

ệ ố ặ ự ộ ố ử ụ ể ẩ ắ li u khác m c trong c ng. M t s  còn s  d ng vi khu n đ  ngăn ch n s  tích t ụ

ẽ ố ỡ ẫ ế ắ ầ d u m  d n đ n t c ngh n c ng.

ủ ả ề ặ ạ ộ ụ ẩ ấ ầ ấ ẩ   Ch t ho t đ ng b  m t và ch t ph  gia là thành ph n chính c a s n ph m t y

ầ ượ ứ ể ề ấ ẳ r a.ử  Các thành ph n khác đ ạ   c thêm vào đ  cung c p nhi u ch c năng, ch ng h n

ề ặ ụ ể ả ụ ẩ ư ệ ạ ấ ạ ấ nh  tăng hi u su t làm s ch cho các lo i đ t, b i b n, b  m t c  th , đ m b o s ả ự

ổ ủ ả ấ ị ụ ả ấ ẩ ị ẩ   ộ n đ nh c a s n ph m và cung c p m t công d ng nh t đ nh cho s n ph m.

ạ ỏ ấ ẩ ắ ả ắ ế   Ch t t y tr ng (clo và oxy) làm tr ng và làm sáng v i và giúp lo i b  các v t

ể ượ ể ấ ạ ỏ ổ ẩ ứ b n c ng đ u. ầ  Chúng chuy n đ i ch t thành các h t nh  có th  đ ạ ỏ ằ   c lo i b  b ng

ấ ẩ ử ấ ẩ ạ ỏ ườ ch t t y r a và mang đi trong n ướ ử  Ch t t y clo d ng l ng th c r a. ng trong dung

ướ ử ể ị d ch natri hypoclorit (n ử c Javen) cũng có th  kh  trùng và kh  mùi v i. ấ ẩ   ả  Ch t t y

ạ ộ ẹ ẩ ạ ả ơ oxy (an toàn cho v i màu màu)   có ho t tính t y nh  nhàng h n và ho t đ ng an

ạ ả ế ầ toàn trên h u h t các lo i v i có th  gi ể ặ ượ   c. t đ

ướ ượ ử ụ ậ ụ ể ướ Enzyme tr c khi ngâm đ c s  d ng đ  ngâm các v t d ng tr c khi r a đ ử ể

ế ẩ ạ ỏ ấ ướ ử lo i b  các v t b n và đ t khó khăn. Khi thêm vào n ứ   c r a, chúng làm tăng s c

ạ ạ   m nh làm s ch.

22

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

Ậ Ế IV. K T LU N:

ấ ẩ ử ệ ườ ư ọ ộ Ch t t y r a và xà phòng hi n nay d ầ ng nh  đã là m t ph n quan tr ng không

ộ ố ể ế ạ ủ ấ ả ọ ườ ồ ừ ấ th  thi u trong cu c s ng t t c  m i ng i c a t ắ i. Chúng b t ngu n t ư    r t xa x a

ướ ướ ầ ừ ủ ầ tr ả c đây đã kho ng 2800 năm tr c công nguyên. Ban đ u t tro c i và d u m ỡ

ể ờ ơ ườ ề ạ d ng thô s , qua th i gian phát tri n con ng i đã tìm ra nguyên lý v  xà phòng đ ể

ể ấ ấ ả ớ ơ ờ ệ ư đ a vào s n xu t có tính chuyên môn, hi u xu t cao h n, cùng v i th i gian, đ  đáp

ứ ấ ẩ ử ụ ế ầ ượ ệ ệ ng nhu c u thi u h t nguyên li u cho xà phòng ch t t y r a đã đ c phát hi n và

ể ư ể ặ ớ ệ ơ ư ạ ạ ữ phát tri n v i nh ng đ c đi m  u vi ẩ ử   t h n nh  chúng có ho t tính m nh t y r a

ẽ ơ ụ ượ ắ ượ ể m  h n và cũng kh c ph c đ c các nh ư c đi m nh  không gi ặ ượ t đ c trong n ướ   c

ẩ ử ủ ệ ẩ ả ượ ọ ứ c ng c a xà phòng, hi n nay các s n ph m t y r a càng đ ể   c chú tr ng , phát ti n

ả ế ể ư ữ ụ ồ ờ ẩ ử và c i ti n đ  đ a vào nh ng quy mô t y r a chuyên d ng đ ng th i không gây ô

ễ ườ ẩ ẩ ử ượ ứ ộ ố ụ ề ả nhi m môi tr ng. Các s n ph mt y r a đ c  ng d ng nhi u trong cu c s ng, t ừ

ạ ờ ế ớ ế ủ ệ ơ quy mô sinh ho t gi đây đã ti n t ề   i quy mô công nghi p.C  ch  c a chúng đ u

ấ ọ ộ ử ẩ ử ộ ử ự d a vào m t ch t g i là phân t r y r a, tùy thu c và phân t này mà chúng ta có

ấ ẩ ử ư ể ạ ấ ẩ ử ổ   th  chia ra thành các lo i ch t t y r a khác nhau nh  xàphòng hay ch t t y r a t ng

ấ ẩ ử ộ ố ề ọ ị ủ   ế ợ h p. Xà phòng hay ch t t y r a đ u chi m v  trí quan tr ng trong cu c s ng c a

ườ ộ ố ệ ạ ặ ắ ọ m i ng i. Trong cu c s ng sinh ho t, v  sinh cá nhân, gi ộ t giũ t m g i hay trong

ệ ẩ ử ế ị ầ ữ ề ầ ỡ ỉ quy mô công nghi p t y r a trang thi ấ   t b , d u m  máy, g  sét đ u c n nh ng ch t

ạ ạ ẩ ử t y r a có ho t tính m nh.

Ả Ệ V. TÀI LI U THAM KH O

Soap and detergent–britanica.com

Soap and detergents – chemistry of Sufatance – jagranjosh.com

Detergents­ illustrated Dictionary of chemistry

Detergent – en.wikipedia.org

Surfactant –en.wikipedia.org

Laundry:   The   Home   Comforts   Book   of   Caring   for   Clothes   and   Linens by   Cheryl

Mendelson. Simon and Schuster, 2009. A useful mixture of practical advice, wisdom,

23

ấ ẩ ử Xà phòng và ch t t y r a

and actual science. Chapter 12 "Science for the Laundry" is a good companion to my

article.

Green Cleaning  for Dummies by  Elizabeth  B.  Goldsmith and Betsy Sheldon.  New

York: Wiley, 2008. Considers the environmental impact of cleaning products and how

you can clean in greener ways.

Handbook On Soaps, Detergents & Acid Slurry by Niir Board. Delhi, India: National

Institute   of   Industrial   Research,   2006.   A   detailed   book   about   the   manufacture   of

detergents and soaps, and their chemical ingredients.

Soaps,   Detergents,   and   Toiletries by   P.   K.   Chattopadhyay.   Delhi,   India:   National

Institute of Industrial Research, 2003. Another detailed volume covering everything

from   shaving   foam   and   after   shave   to   tooth   paste   and   hair   shampoo.   Covers

manufacturing and testing processes and chemical ingredients.

24