
TR NG ĐI H C BÁCH KHOA HÀ N IƯỜ Ạ Ọ Ộ
Vi n k thu t hóa h cệ ỹ ậ ọ
⁘⁘⁘
TIỂU LUẬN HÓA SINH
Đ TÀI: ỀL ch s phát tri n và ng d ng c a xà phòng vàị ử ể ứ ụ ủ
ch t t y r aấ ẩ ử
Gi ng viên h ng d n:ả ướ ẫ T.S Giang Ph ng Lyươ
Sinh viên th c hi nự ệ Đng Th Lanặ ị
L pớHH02
MSSV 20174826
Hà N i, ngày 27 tháng 5 năm 2020ộ

Xà phòng và ch t t y r aấ ẩ ử
M C L CỤ Ụ
M ĐUỞ Ầ ..............................................................................................1

Xà phòng và ch t t y r aấ ẩ ử
M ĐUỞ Ầ
T xa x a, con ng i đã bi t s d ng các ch t có kh năng t y r a t thiênừ ư ườ ế ử ụ ấ ả ẩ ử ừ
nhiên nh tro, tr u, b k t, qu b hòn, chanh, mu i,… đ v sinh đ v t.ư ấ ồ ế ả ồ ố ể ệ ồ ậ Các
b ng ch ng kh o c h c còn cho th y xà phòng còn đc s d ng t nh ng nămằ ứ ả ổ ọ ấ ượ ử ụ ừ ữ
2800 tr c công nguyên.ướ Theo th i gian, cùng v i s phát tri n c a con ng i, cácờ ớ ự ể ủ ườ
s n ph m t y r a đã d n đc phát hi n và phát tri n. ả ẩ ẩ ử ầ ượ ệ ể Xã h i ngày nay đang ngàyộ
càng phát tri n,song song v i đó là nhu c u tăng cao v v t ch t và tinh th n. Xàể ớ ầ ề ậ ấ ầ
phòng và ch t t y r a là th không th thi u trong cu c s ng h ng ngày. Nó xu tấ ẩ ử ứ ể ế ộ ố ằ ấ
hi n h u nh trong m i công vi c, trong đi s ng sinh ho t hay trong quy mô côngệ ầ ư ọ ệ ờ ố ạ
nghi p. Xà phòng và ch t t y r a là các ch t khi hòa tan trong n c có kh năngệ ấ ẩ ử ấ ướ ả
lo i b b i b n kh i các b m t nh da ng i, hàng d t may và các ch t r nạ ỏ ụ ẩ ỏ ề ặ ư ườ ệ ấ ắ
khác.T th i xa x a con ng i đã bi t cách s d ng và s n xu t xà phòng... Xã h iừ ờ ư ườ ế ử ụ ả ấ ộ
ngày nay đang càng phát tri n, do nhu c u đáp ng ngày càng tăng. Tr c đây, xàể ầ ứ ướ
phòng đc dùng đ t y r a, gi t giũ, nh ng v i m t s nh c đi m nh khôngượ ể ẩ ử ặ ư ớ ộ ố ượ ể ư
th gi t trong n c có ch a hàm l ng Ca và Mg cao, có th gây h h i cho s nể ặ ướ ứ ượ ể ư ạ ả
ph m mà ch t t y r a t ng h p ngày càng đc phát tri n. Yêu c u v ch t l ng,ẩ ấ ẩ ử ổ ợ ượ ể ầ ề ấ ượ
nguyên li u ch tác xà phòng và nh ng yêu c u không th đáp ng đc cho đnệ ế ữ ầ ể ứ ượ ế
năm 1916, khi các ch t t y r a t ng h p đu tiên đc phát tr n Đc đ đáp ngấ ẩ ử ổ ợ ầ ượ ể ở ứ ể ứ
cho cu c chi n tranh th gi i th nh t – liên quan đn s thi u h t ch t béo đ làmộ ế ế ớ ứ ấ ế ự ế ụ ấ ể
xà phòng, dùng đ t y r a và làm s ch các v t d ng, chúng đc “t ng h p” ho cể ẩ ử ạ ậ ụ ượ ổ ợ ặ
k t h p t các nguyên li u hóa ch t khác. Xà phòng, ch t t y r a có m t h u nhế ợ ừ ệ ấ ấ ẩ ử ặ ầ ư
trong t t c các công vi c trong cu c s ng nh t m g i, r a tay, n c t y r a chénấ ả ệ ộ ố ư ắ ộ ử ướ ẩ ử
bát, b t gi t,.... có th lo i b vi khu n, v t b n m t cách nhanh chóng. Cho đnộ ặ ể ạ ỏ ẩ ế ẩ ộ ế
ngày nay, xà phòng và ch t t y r a, các s n ph m xà phòng và ch t t y r a ngàyấ ẩ ử ả ẩ ấ ẩ ử
càng đc c i bi n và đa vào các m c đích s d ng khác nhau. ượ ả ế ư ụ ử ụ Ngày nay, v i sớ ự
phát tri n c a công ngh , các nhà khoa h c đã đi u ch ra nhi u lo i hóa ch t t yể ủ ệ ọ ề ế ề ạ ấ ẩ
r a ph c v đi s ng con ng i có tác d ng nhanh chóng và m nh m h n, ngoàiử ụ ụ ờ ố ườ ụ ạ ẽ ơ
ra hi n nay các s n ph m ch t t y r a còn đc b sung enzym có ho t tính t yệ ả ẩ ấ ẩ ử ượ ổ ạ ẩ
cao mà không gây h i cho da tay và môi tr ng.ạ ườ
3

Xà phòng và ch t t y r aấ ẩ ử
Trong xã h i hi n đi ngày nay, xà phòng còn đc c i bi n có tác d ng chămộ ệ ạ ượ ả ế ụ
sóc da, lo i b vi khu n, các ch t t y r a có th t y tr ng, màn l i nhi u s h uạ ỏ ẩ ấ ẩ ử ể ẩ ắ ạ ề ự ữ
ích. Xu th hi n t i là, đ b o v môi sinh, ng i ta thiên v s n xu t và s d ngế ệ ạ ể ả ệ ườ ề ả ấ ử ụ
các CH T T Y R A v i các ph gia d b phân hu sinh h c, ít đc. Xà phòng vàẤ Ẩ Ử ớ ụ ễ ị ỷ ọ ộ
ch t t y r a có th đc đánh giá là không th thi u trong cu c s ng h ng ngày.ấ ẩ ử ể ượ ể ế ộ ố ằ
V i các lý do đó em xin trình bày đ tài “ngu n g c và ng d ng c a xà phòngớ ề ồ ố ứ ụ ủ
và ch t t y r a”ấ ẩ ử
I. L CH S PHÁT TRI NỊ Ử Ể
Có nhi u truy n thuy t khác nhau xung quanh ngu n g c c a xà phòng. Theoề ề ế ồ ố ủ
truy n thuy t La Mã, xà phòng (Soap) đc đt theo tên c a núi Sapo, m t đa danhề ế ượ ặ ủ ộ ị
c x a n i ng i ta th c hi n nghi l hi n t đng v t. Sau nghi l hi n t đngổ ư ơ ườ ự ệ ễ ế ế ộ ậ ễ ế ế ộ
v t, m a làm r a trôi m và tro c i d i bàn th xu ng b sông. Nh ng ph nậ ư ử ỡ ủ ướ ờ ố ờ ữ ụ ữ
gi t giũ qu n áo trên sông nh n th y n u h gi t qu n áo t i m t s n i nh t đnhặ ầ ậ ấ ế ọ ặ ầ ạ ộ ố ơ ấ ị
trên sông sau m i c n m a to, thì qu n áo s ch h n r t nhi u. Đi u này có th lýỗ ơ ư ầ ạ ơ ấ ề ề ể
gi i là tro c i ch a ki m sau khi k t h p v i ch t béo c a m đng v t g p n cả ủ ứ ề ế ợ ớ ấ ủ ỡ ộ ậ ặ ướ
m a gây ra ph n ng xà phòng hóa, t o ra xà phòng. Đó chính là ngu n g c xu tư ả ứ ạ ồ ố ấ
hi n c a xà phòng.ệ ủ
M t ch t li u gi ng nh xà phòng có trong các tr đt sét đc tìm th y trongộ ấ ệ ố ư ụ ấ ượ ấ
quá trình khai qu t thành c đi Babylon là b ng ch ng cho th y vi c s n xu t xàậ ổ ạ ằ ứ ấ ệ ả ấ
phòng đc bi t đn t 2800 năm tr c công nguyên. Ch kh c trên các tr đt sétượ ế ế ừ ướ ữ ắ ụ ấ
mô t r ng ch t béo đc n u cùng tro c i là m t ph ng pháp làm xà phòng.ả ằ ấ ượ ấ ủ ộ ươ
Vào th k th hai, sau công nguyên, các th y thu c Hy L p đ ngh dùng xàế ỷ ứ ầ ố ạ ề ị
phòng cho hai m c đích là ch a b nh và làm v sinh.Mãi cho đn th k th 7, thụ ữ ệ ệ ế ế ỷ ứ ợ
làm xà phòng b t đu xu t hi n t i Tây Ban Nha và Ý, t i đó ng i ta làm xà phòngắ ầ ấ ệ ạ ạ ườ
t m dê và tro than g s i. Cùng th i k đó, ng i Pháp s d ng d u Olive đ làmừ ỡ ỗ ồ ờ ỳ ườ ử ụ ầ ể
xà phòng. Cu i cùng n c hoa đc bi t đn, và b t đu xu t hi n các lo i xàố ướ ượ ế ế ắ ầ ấ ệ ạ
phòng chuyên dùng cho t m, g i, c o râu, gi t giũ.ắ ộ ạ ặ
Đn đu th k 19, s n xu t xà phòng là m t trong nh ng ngành công nghi pế ầ ế ỷ ả ấ ộ ữ ệ
phát tri n nhanh nh t M . Nông dân M làm xà phòng t ch , s d ng m t quyể ấ ở ỹ ỹ ự ế ử ụ ộ
4

Xà phòng và ch t t y r aấ ẩ ử
trình có t th i thu c đa. H tích tr tro c i t n d ng sau khi đun n u trong nhi uừ ờ ộ ị ọ ữ ủ ậ ụ ấ ề
tháng. Khi nào đ ch t béo còn d th a sau m i l n m l n, h s làm xà phòng.ủ ấ ư ừ ỗ ầ ổ ợ ọ ẽ
Khoa h c s n xu t xà phòng hi n đi ra đi kho ng 20 năm sau v i phát hi nọ ả ấ ệ ạ ờ ả ớ ệ
c a Michel Eugene Chevreul (m t nhà hóa h c ng i Pháp khác) v b n ch t hóaủ ộ ọ ườ ề ả ấ
h c và m i quan h c a ch t béo, glycerine và axit béo.ọ ố ệ ủ ấ Các nghiên c u c a ông đãứ ủ
thi t l p n n t ng cho c hóa h c ch t béo và xà phòng.ế ậ ề ả ả ọ ấ
Hóa h c c a s n xu t xà phòng v c b n v n gi nguyên cho đn năm 1916,ọ ủ ả ấ ề ơ ả ẫ ữ ế
đ đáp ng cho s thi u h t ch t béo liên quan đn Th chi n I trong s n xu t xàể ứ ự ế ụ ấ ế ế ế ả ấ
phòng, ch t t y r a đu tiên đã đc t ng h p t i Đc.ấ ẩ ử ầ ượ ổ ợ ạ ứ Ch t t y r a t ng h p làấ ẩ ử ổ ợ
s n ph m gi t và làm s ch mà không c n xà phòng, chúng đc t o ra t các lo iả ẩ ặ ạ ầ ượ ạ ừ ạ
hóa ch t ho c k t h p hóa h c t nhi u lo i nguyên li u thô.S n xu t ch t t y r aấ ặ ế ợ ọ ừ ề ạ ệ ả ấ ấ ẩ ử
gia d ng B c M cũng b t đu vào nh ng năm 1930, nh ng không ph bi n choụ ở ắ ỹ ắ ầ ữ ư ổ ế
đn sau Th chi n II.ế ế ế Do chi n tranh các ngu n cung c p ch t béo và d u b giánế ồ ấ ấ ầ ị
đo n cũng nh nhu c u c a quân đi v m t ch t t y r a có th s d ng trongạ ư ầ ủ ộ ề ộ ấ ẩ ử ể ử ụ
n c bi n giàu khoáng ch t và trong n c l nh đã ti p t c kích thích nghiên c u vướ ể ấ ướ ạ ế ụ ứ ề
ch t t y r a.ấ ẩ ử
Các ch t t y r a đu tiên đc s d ng ch y u đ r a tay và gi t các lo i v iấ ẩ ử ầ ượ ử ụ ủ ế ể ử ặ ạ ả
t t.ố B c đt phá trong vi c phát tri n các ch t t y r a cho m c đích gi t đa năngướ ộ ệ ể ấ ẩ ử ụ ặ
xu t hi n vào năm 1946, khi ch t t y r a đc ch t o có ch a ch t k t h p ch tấ ệ ấ ẩ ử ượ ế ạ ứ ấ ế ợ ấ
ho t đng b m t và các ch t ph gia khác đc gi i thi u Hoa K .ạ ộ ề ặ ấ ụ ượ ớ ệ ở ỳ Ch t ho tấ ạ
đng b m t là thành ph n làm s ch c b n c a s n ph m t y r a, trong khi đóộ ề ặ ầ ạ ơ ả ủ ả ẩ ẩ ử
ch t ph gia giúp ch t ho t đng b m t ho t đng hi u qu h n.ấ ụ ấ ạ ộ ề ặ ạ ộ ệ ả ơ Các h p ch tợ ấ
photphat đc s d ng làm ch t ph gia trong các ch t t y r a đã c i thi n đáng kượ ử ụ ấ ụ ấ ẩ ử ả ệ ể
hi u su t, làm chúng thích h p h n đ làm s ch các đ gi t b n.ệ ấ ợ ơ ể ạ ồ ặ ẩ
Đn năm 1953, doanh s bán ch t t y r a Hoa K đã v t qua c xàế ố ấ ẩ ử ở ỳ ượ ả
phòng. Bây gi các ch t t y r a có t t c tr các s n ph m d a trên xà phòng đờ ấ ẩ ử ấ ả ừ ả ẩ ự ể
gi t, r a chén và làm s ch h gia đình.ặ ử ạ ộ Ch t t y r a (m t mình ho c k t h p v i xàấ ẩ ử ộ ặ ế ợ ớ
phòng) cũng đc tìm th y trong nhi u thanh và ch t l ng đc s d ng đ làmượ ấ ề ấ ỏ ượ ử ụ ể
s ch cá nhân.ạ
5