Thách th c v lu t pháp khi Vi t Nam gia nh p WTO
I. Th c tr ng - thách th c c a pháp lu t Vi t Nam tr c yêu c u gia nh p WTO ướ :
1. V vi c văn hoá n c ta l y c m nh làm b n v ướ tinh th n "th ngượ
tôn pp lu t" c a nhân dân Vi t Nam:
Đáp ng đòi h i c a quá trình đàm phán gia nh p WTO, Qu c h i ta đã ph i ban
nh 65 lu t pháp l nh. Ch riêng năm 2005 đã 25 lu t pháp l nh, nh ng văn
b n pháp lý m i nh t có liên quan tr c ti p đ n c nghĩa v thành viên c a Vi t Nam ế ế
đ c g i đ n Ban th WTO.ượ ế ư
Trong ki n ngh Qu c h i ban hành Ngh quy t phê chu n Ngh đ nh th giaế ế ư
nh p WTO c a Cnh ph các Ph l c đính m đ c p đ n các n i dung áp d ng ế
tr c ti p cam k t c a Vi t nam liên quan đ n 6 văn b n Lu t và danh m c các văn b n ế ế ế
quy ph m pháp lu t c n s a đ i, b sung theo l i trình mà ta đã đàm phán đ c, liên ượ
quan đ n 6 văn b n lu t 1 Ngh quy t c a y ban Th ng v Qu c h i.ế ế ườ
ng m t trong nh ng thách th c l n nh t khi gia nh p WTO s th
thách v ch t l ng pháp lu t ượ năng l c th ch . ế Gi đây, th c hi n nh ng cam k t ế
không nh ng nghĩa v còn danh d qu c gia. Th c ch t nh ng "cam k t" v i ế
qu c t khôngkhác ngoài nh ng ế ràng bu c v pháp lu t, l u t c a đ t n c và lu t ướ
c a qu c t . ế
Th mà đúng vào lúc c n ph i phát huy ch c năng và th m nh c a pháp lu t thìế ế
c quan th c thi pháp lu t, n i th hi n t p trung nh t và nghiêm minh nh t s c m nhơ ơ
c a pháp lu t là Tòa án nhân dân t i cao l i cho th y s y u kém c a " ế cánn công lý".
M t quy đ nh mà ng an hi u th này, vi n ki m sát hi u th kia, toà án hi u th kc, ế ế ế
h i đ ng s th m hi u m t ki u, cu i cùng ph i bi u quy t (theo o Pháp lu t Tp. ơ ế
H Chí Minh). Qu th t đâym t th c tr ng đáng suy nghĩ và k p th i có nh ng quy t ế
sách.
Đi u y có ngun nn xã h i c a nó. D th y nh t là cái quán tính tr ng nh
h n ơ v n s c trì kéo tri n miên trong su t chi u dài l ch s . Th m chí ngay t i
ng đ ng quan tòa n quen l i ng x "đã đ a đ n tr c c a công, ngi thì ườ ư ế ướ
lý nh ng trong là tình". L i ng x y đ i l p hoàn toàn v i tinh th n "th ngn phápư ượ
lu t", m t thu c tính c a xã h i hi n đ i.
Nh ng ngay khi đ t n c b c vào th i kỳ th c nh công nghi p hoá hi nư ướ ướ
đ i hoá thì bi n t ng c a l i ng x y l i v n in đ m trong thói quen v n nh ế ướ
GV: TS. Ph m Văn Ch t 1HV: Tr n Th Trúc Giang
Thách th c v lu t pháp khi Vi t Nam gia nh p WTO
gu ng máy h i b ng ch th , ngh quy t h n b ng s ng khai, minh b ch c a ế ơ
pháp lu t. S thi u h t tr m tr ng th m phán tronga ánc c p là h qu c a c q ế
trình ch không là đ t xu t.
M c d u Ch t ch H Chí Minh đã đ t n n móng cho nhà n c pháp quy n ướ t
Tuyên ngôn Đ c l p năm 1945 Hi n pháp năm 1946, nh ng mãi đ n Đ i h i VIII ế ư ế
m i chính th c đ c đ a vào Văn ki n c a Đ ng. Đ i h i X đòi h i ph i " ượ ư y d ng
hoàn thi n th ch giám sát, ki m tra tính h p hi n và h p pháp trong các ho t đ ng và ế ế
quy t đ nh c a các c quan ng quy nế ơ ".
Chính vì v y, tinh th n th ng n pháp lu t ượ c n đ c xem là n n t ng c a s ượ
v n hành gu ng máy kinh t , xã h i. Và gi đây đi u đó l i là đi u ki n ràng bu c c a ế
s tnh b i v kinh t và chính tr khi chúng ta đãnh ng cam k t qu c t . th , ế ế ế ế
"hoàn thi n h th ng pp lu t, tăng tính c th , kh thi c a các quy đ nh trongn b n
pháp lu t" mà Đ i h i X ch ra v a là đòi h i b c xúc c a cu c s ng v a là s đáp ng
u c u gay g t c a h i nh p.
N u nh ế ư "văn hoá n c ta l y c m tình làm b n vướ " nh nh n đ nh c a h c giư
Đào Duy Anh (trong cu n "Vi t Nam văn hoá s c ng") thì gi đây, nét văn hoá đó ươ
đang m t tch đ gay g t khi đ t n c đang ti n sâu vào ti n trình h i nh p qu c ướ ế ế
t mà tinh th n "ế th ng tôn pháp lu tượ " đi m t a c a vi c th c hi n nh ng cam k t ế
qu c t mà n c ta m t thành viên. ế ướ
2. S c n thi t thay đ i h th ng pháp lu t: ế
K t qu soát s b c a B T pp cho th y t ng s các văn b n quy ph mế ơ ư
pháp lu t bannh c p Trung ng đ c rà soát, đ i chi u và nh n th y có liên quan ươ ượ ế
tr c ti p đ n c hi p đ nh c a WTO 325 văn b n (43 lu t; 31 pháp l nh; 102 ngh ế ế
đ nh; 8 quy t đ nh c a Th t ng; 1 ch th c a Th t ng; 66 thông t ; 71 quy t đ nh ế ướ ướ ư ế
c a b tr ng; 1ng văn c a các b , nnh; 2 văn b n c a Tòa án T i cao). ưở
T ng s các văn b n quy ph m pháp lu t ban hành c p Trung ng đ c ươ ư
ki n ngh s a đ i, b sung cho phù h p v i các cam k t WTO 44 (16 lu t, 1 phápế ế
l nh, 18 ngh đ nh, 1 quy t đ nh c a Th t ng; 8 văn b n c p b ); đ c ki n ngh ban ế ướ ượ ế
nh 42 (8 lu t, 3 pháp l nh, 14 ngh đ nh, 17 văn b n c p b ). Đó ch a k các ư
văn b n c n đ c ban hành đ th c thi quy n l i c a thành viên trong quan h th ng ượ ươ
m i qu c t v i các n c. ế ướ
GV: TS. Ph m Văn Ch t HV: Tr n Th Trúc Giang
2
Thách th c v lu t pháp khi Vi t Nam gia nh p WTO
T năm 2001 đ n 2005, chúng ta đã k t g n 700 đi u c qu c t song ế ế ướ ế
ph ng 130 đi u c qu c t đa ph ng, tăng g n g p r i so v i s đi u cươ ướ ế ươ ưỡ ướ
qu c t đ c k t trong giai đo n 10 năm tr c đó. ế ượ ế ướ
Tuy th a nh n hi u l c áp d ng tr c ti p c a các cam k t qu c t , nh ng Lu t ế ế ế ư
Đi u c qu c t 2005 ch a gi i quy t đ c m i quan h c a đi u c qu c t v i ướ ế ư ế ượ ướ ế
các văn b n quy ph m pháp lu t trong n c. ướ
Trong khi ch đ i đ có s gi i thích rõ ràng h n v đ a v pháp lý c a đi u c ơ ướ
qu c t trong h th ng pp lu t qu c gia, c n áp d ng c kh năng Lu t đi u c ế ướ
qu c t đãnh đ n là s a đ i, b sung, ban hành m i lu t đ chuy n hóa các quy đ nh ế ế
c a Ngh đ nh th gia nh p WTO vào pháp lu t Vi t Nam, đ đem l i s ràng cho ư
các cá nhân, t ch cliên quan, cũng nh đ ch ng t s minh b ch trong vi c th c ư
thi c cam k t c a Vi t Nam.ế
Môi tr ng pháp ch a th t đ ng b đi m ch a đ y đ theo thông lườ ư ư
qu c t . Ð gia nh p WTO, Vi t Nam ph i phê chu n m t Công c qu c t xây ế ướ ế
d ng m i, s a đ i, b sung h n 20 lu t, pháp l nh cho phù h p 16 Hi p đ nh chính c a ơ
WTO. H th ng pháp lu t Vi t Nam tuy đã đ c kh n tr ng xây d ng đ đáp ng ượ ươ
u c u m i, nh ng trong các thông t h ng d n c a các ngành n m t s b t c p, ư ư ướ
thi u đ ng b . Ðây là thách th c không ch nh h ng vi c th c hi n đ y đ các camế ưở
k t khi gia nh p WTO, mà còn là v ng m c đ i v ic doanh nghi p n c ta. Nhi uế ướ ướ
rào c n th t c hành cnh ch a thông thoáng. Ði u đó các doanh nghi p kng th t ư
tháo g . Vi c xây d ng h th ng pháp lu t phù h p môi tr ng pháp lý WTO không ch ườ
đ n thu n h i nh p kinh t qu c t , gia nh p WTO, th c ch t s phátơ ế ế
tri n c a chính n n kinh t Vi t Nam nói chung, c a c doanh nghi p trong n c i ế ướ
riêng.
Chúng ta đã ch đ ng đ i m i th ch kinh t qu c t quá trình này di n ra ế ế ế
theo hai ph ng th c, th nh t, ti m ti n, b c đi tr c t o đi u ki n cho b c sau,ươ ế ướ ướ ướ
đ m b o cho chúng ta gi đ c s n đ nh c n thi t. th mà chúng ta ch đ ng. ượ ế ế
Nh ng đ nh ch c a WTO r t ph c t p, nó g n v i quá trình c i ch pháp lu t và th ế
ch trong n c.ế ướ
Gia nh p vào năm 2006 đúng th i đi m th ch pháp lu t trong n c đã ế ướ
t ng đ i hoàn ch nh đ c đi u ch nh, cho phép chúng ta đ c ch đ ng b cươ ượ ư ướ
GV: TS. Ph m Văn Ch t HV: Tr n Th Trúc Giang
3
Thách th c v lu t pháp khi Vi t Nam gia nh p WTO
o sân ch i. T t nhiên trong quá trình đàm phán bao gi cũng r t đu i nh ng baoơ ượ ư
gi cũng ph i ch đ ng.
Đ i tr ng kinh doanh c a n c ta ngày càng đ c c i thi n, thì vi c hoàn ườ ướ ượ
thi n h th ng pháp lu t kinh t theo c ch th tr ng đ nh h ng xã h i ch nghĩa và ế ơ ế ườ ướ
th c hi n công khai minh b ch các thi t ch qu n theo quy đ nh c a WTO c n ế ế
thi t. ế
II. Nh ng vi c c n làm đ h i nh p :
1. Hoàn thi n h th ng pháp lu t :
y d ng m t n n t pháp có ch t l ng, trong s ch và hi u qu cũng nh c i ư ượ ư
cách n n hành chính qu c gia. Khi đ t n c đã thành viên c a nh ng t ch c ướ
qu c t đ u ph i tuân theo nh ng tiêu chu n c a t ch c đó ch không th nh tr c ế ư ướ
đây, khi ch a ph i là thành viên. V chăng, hoàn thi n v pháp lu t cũng nh c i cáchư ư
v hành chính là đi u ki n thi t y u đ cng ta t i đa hoá các l i ích c a quá trình h i ế ế
nh p cũng là ng c đ th c hi n các m c tiêu kinh t , h i, các m c tiêu phát ế
tri n thiên niên k c a n c ta. ướ M t chi ti t nh ch a hoàn thi n c a h th ng lu t ế ư
pháp cũng có th nh h ng không nh đ n quy n l i c a hàng trăm doanh nghi p ưở ế
đ t n c trong cu c ch i WTO. ướ ơ
Ch ng h n nh , khi thành viên c a WTO thì ư tr giúp tài chính c a Nhà n c ư
cho các doanh nghi p b xem b t h p pháp vì ng i ta g i đi u đó là ườ hành vi bópo
th ng m iươ . B i l , s tr giúp đó ch dành cho m t s ít doanh nghi p nhà n c, t o ướ
đ c l i cho thi u s nh ng l i gây h i cho c n n kinh t . Đi u đó là b t công đ c ư ế
l i y có đ c không t s n xu t và s c nh tranhnh m nh, ng khai. ượ
Tuy nhiên, s h tr c a Nhà n c cho doanh nghi p là không th không có, ch ướ
đi u, đó là s tr giúp pháp lý thay vì tr giúp tài chính tr c ti p. Đi uy khó h n ế ơ
s tr giúp pháp đòi h i Nhà n c ph i t thay đ i nh. Ph i hoàn thi n h ướ
th ng lu t pháp, ph i đ a ra đ c ch tr ng, chính sách t t k p th i, đ ng th i, ư ượ ươ
ph i nâng cao năng l c th ch , xây d ng b máy đ s c m nh th c thi c ch ế
tr ng, chính sách y hi u qu . C i ch hành chính, xóa b tiêu c c, tr c h t ươ ướ ế
t p quán xin - cho, làm trong s ch b máy các c p... đó là s tr giúp "đúng lu t" đ h
tr c doanh nghi p nâng cao năng l c c nh tranh.
GV: TS. Ph m Văn Ch t HV: Tr n Th Trúc Giang
4
Thách th c v lu t pháp khi Vi t Nam gia nh p WTO
Hoàn thi n h th ng pháp lu t c ch qu n lý, nh m hình thành nhanh ơ ế
đ ng b các y u t c a kinh t th tr ng, t o c s pháp cho vi c th c hi n các ế ế ườ ơ
cam k t. Tr c h t t p trung vào so n th o các văn b n h ng d n th c thi các lu tế ướ ế ướ
m i ban hành, b o đ m c th , công khai, minh b ch ph p v i n i dung c a lu t;
Xoá b m i hình th c bao c p, trong đó bao c p qua g, th c hi n giá th tr ng cho ườ
m i lo i hàng h d ch v . Đ i v i nh ng m t ng hi n còn áp d ng c ch nhà ơ ế
n c đ nh giá, ph i xác đ nh l trình th c hi n nhanh giá th tr ng đ các doanhướ ườ
nghi p tính toán l i ph ng án s n xu t kinh doanh; ươ
ng b công khai quy trình tác nghi p, th i gian gi i quy t ng vi c, ng i ế ườ
ch u trách nhi m t t c các c quan thu c b máy nhà n c các đ n v cung ng ơ ướ ơ
d ch v công đ m ing dân, m i doanh nghi p bi t, th c hi n và giám sát vi c th c ế
hi n. Công khai, minh b ch m i chính sách, c ch qu n lý là m t trong nh ng tiêu chí ơ ế
c a xã h i "công b ng, dân ch , văn minh" và u c u c p bách hi n nay.
Gia nh p WTO chúng ta h th ng lu t pháp minh b ch, rõ ng, d d đoán
thu hút các nhà đ u t trong n c, n c ngoài. Vì trong đàm phán WTO chúng ta có hai ư ướ ướ
lo i: đa ph ng song ph ng. V i đa ph ng u c u đ u tiên ph i minh b ch ươ ươ ươ
a chính sách. Cng ta đã tr l i h n 3.000 u h i liên quan chính sách kinh t , đ u ơ ế
t , tài chính, ngân hàng. Chính v y mà trong đoàn đàm phán chính ph c a chúng taư
đã ph i bao g m t t c c b , nnh tham gia đ đ m đ ng đ c kh i l ng công ươ ượ ượ
vi c l n, tr l i nhi u v n đ liên quan kinh t , th ng m i. Cng ta ph i có ch ng ế ươ ươ
trình xây d ng pháp lu t. Gia nh p WTO chúng ta ph i các văn b n pháp lu t liên
quan các hi p đ nh, các quy đ nh c a WTO. Vì v y, cng ta đã có m t k ho ch s a và ế
y m i 25 lu t pháp l nh. Theo nh n t chung, Vi t Nam là n c đ u tiên hướ
th ng pháp lu t t ng đ i hoàn ch nh đ gia nh p WTO. ươ Ð đ i m i kinh t , c i cách ế
nh cnh Vi t Nam ph i xây m is a đ i 100 lu t. Nh v y, s văn b n ph c v ư
đàm phán, gia nh p WTO ch b ng 1/4 s văn b n lu t pháp ph c v c i cách hành
chính, đ i m i kinh t . Ði u đó th hi n quy t tâm cao c a Chính ph , Qu c h i ế ế
Vi t Nam tích c c, ch đ ng h i nh p kinh t qu c t . Ông Ch t ch Ban công tác, các ế ế
thành viên Ban ng c, k c đoàn Hoa K cũng đánh giá r t cao quy t tâm c a Vi t ế
Nam trong vi c s a đ i h th ng pháp lu t trong th i gian v a qua. Các nhà đ u t ư
n c ngi r t quan tâm đ n ti n trình gia nh p WTO c a Vi tướ ế ế Nam. h cho r ng,
GV: TS. Ph m Văn Ch t HV: Tr n Th Trúc Giang
5