Tr−êng ®¹i häc v¨n ho¸ hμ néi Khoa b¶o tμng  Vò thÞ sen Néi dung, gi¸ trÞ c¬ b¶n cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" tr−ng bμy t¹i B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam Kho¸ luËn tèt nghiÖp Ngμnh b¶o tån – b¶o tμng Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: PGs. Ts. Tr−¬ng quèc b×nh

HÀ NỘI- 2008

MỤC LỤC

Trang

Më §Çu

1 I. Lý do chän ®Ò tμi

3 II. Môc ®Ých nghiªn cøu

3 III. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu

3 IV. Ph−¬ng ph¸p ngiªn cøu

4 V. Bè côc kho¸ luËn

5

Ch−¬ng 1 Kh¸i qu¸t vÒ B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam

5 I. Qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña B¶o tμng Mü

thuËt ViÖt Nam

5 1. L−îc sö vÒ kho tμng mü thuËt d©n téc

9 2. Qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam

13 3. Chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n vμ c¬ cÊu tæ chøc cña B¶o tμng Mü thuËt

ViÖt Nam

17

4. Kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng tr−ng bμy cña B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam vμ vÞ trÝ cña s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" trong hÖ thèng tr−ng bμy th−êng trùc cña b¶o tμng 4.1 Kh¸i qu¸t vÒ hÖ thèng tr−ng bμy cña B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam. 17

23

4.2 VÞ trÝ cña bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" trong hÖ thèng tr−ng bμy th−êng trùc cña b¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam                                                  24

CHƯƠNG 2

TỔNG QUAN VỀ CÁC HIỆN VẬT CHẠM KHẮC TRONG BỘ SƯU TẬP "

NGHỆ THUẬT TRANG TRÍ ỨNG DỤNG" CỦA BẢO TÀNG MỸ THUẬT

VIỆT NAM

24 I. Nh÷ng nhËn thøc chung cã liªn quan ®Õn s−u tËp mü

thuËt øng dông

24 1.1 Kh¸i niÖm S−u tËp hiÖn vËt b¶o tμng.

25 1.2 Kh¸i niÖm NghÖ thuËt..

27 1.3 Kh¸i niÖmTrang trÝ.

29 1.4 Kh¸i niÖm mü thuËt øng dông vμ vai trß cña nã trong ®êi sèng

41 II. Néi dung c¬ b¶n cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé

s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" tr−ng bμy t¹i

B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam

41 2.1 Tæng quan vÒ bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" cña B¶o tμng Mü

ThuËt ViÖt Nam.

44 2.2 Nh÷ng miªu t¶ cô thÓ vμ néi dung c¬ b¶n cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong

bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" tr−ng bμy t¹i B¶o tμng Mü ThuËt

ViÖt Nam

66 III. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c

trong bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông"

tr−ng bμy t¹i B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam

72

Ch−¬ng 3 B¶o vÖ vμ ph¸t huy gi¸ trÞ c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c

trong bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" t¹i

B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam

72 I. Thùc tr¹ng c«ng t¸c gi÷ g×n, b¶o qu¶n cña c¸c hiÖn

vËt ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ

øng dông" cña B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam

78 II. Mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ nh»m b¶o qu¶n vμ ph¸t huy

tèt h¬n n÷a gi¸ trÞ cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong

bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" cña B¶o

tμng Mü ThuËt ViÖt Nam

82 KÕt luËn

83 Danh môc c¸c tμi liÖu tham kh¶o

Më §Çu

I. Lý do chän ®Ò tμi:

X· héi ngμy cμng ph¸t triÓn, ®Êt n−íc ngμy cμng ®æi míi th× nh÷ng

nhu cÇu cña con ng−êi trong ®êi sèng còng ngμy cμng ®−îc n©ng cao. Bªn

c¹nh nhu cÇu vÒ mÆt vËt chÊt th× nhu cÇu vÒ mÆt tinh thÇn còng gi÷ mét vÞ trÝ

v« cïng quan träng. §Ó gãp phÇn ®¸p øng mét phÇn nh÷ng nhu cÇu Êy, hÖ

thèng B¶o tμng cña n−íc ta ®· kh«ng ngõng ph¸t triÓn, hoμn thiÖn c¶ vÒ sè

l−îng vμ chÊt l−îng. HiÖn nay, b¶o tμng gi÷ mét vai trß rÊt lín trong ®êi

sèng v¨n ho¸ céng ®ång. Nã lμ n¬i l−u gi÷, b¶o qu¶n nh÷ng di vËt, b¶o vËt

cã gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n ho¸, khoa häc hay nghÖ thuËt ®ång thêi nã cßn ®−îc

coi lμ mét trong nh÷ng chØ sè quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ vÒ sù ph¸t triÓn v¨n ho¸

cña mét quèc gia. Theo quan niÖm cña hiÖp héi c¸c b¶o tμng thÕ giíi th× b¶o

tμng chÝnh lμ mét thiÕt chÕ v¨n ho¸, mét trung t©m th«ng tin, mét phßng thÝ

nghiÖm, mét häc ®−êng ®Æc biÖt hoÆc cã thÓ lμ mét n¬i gi¶i trÝ tÝch cùc dμnh

cho c«ng chóng. Nã ho¹t ®éng v× lîi Ých cña con ng−êi vμ lÊy con ng−êi lμm

trung t©m. Còng nh− tÊt c¶ c¸c b¶o tμng kh¸c, B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam

ra ®êi vμ ho¹t ®éng còng chÝnh v× môc ®Ých ®ã. Thùc hiÖn chñ tr−¬ng cña

§¶ng vμ Nhμ n−íc vÒ viÖc ph¸t huy gi¸ trÞ v¨n ho¸ còng nh− truyÒn thèng

lÞch sö v¨n ho¸ d©n gian cña cha «ng ta ®· s¸ng t¹o trong qu¸ khø B¶o tμng

Mü thuËt ViÖt Nam ®· ®−îc thμnh lËp vμ trë thμnh mét trong nh÷ng b¶o tμng

quèc gia n»m trong lßng thñ ®« Hμ Néi, víi nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng cña

m×nh vÒ lÞch sö mü thuËt nã ®· kh«ng ngõng ®em l¹i cho c«ng chóng trong

vμ ngoμi n−íc nh÷ng mãn ¨n tinh thÇn nghÖ thuËt quý gi¸ kh«ng thÓ thiÕu

®−îc trong cuéc sèng. Thùc chÊt, B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam lμ mét bé sö

vÒ mü thuËt d©n téc mμ c¸c trang sö Êy lÇn l−ît ®−îc t¸i hiÖn qua mét hÖ

thèng c¸c hiÖn vËt gèc ®a d¹ng, phong phó. NhiÒu hiÖn vËt vμ bé s−u tËp mü

thuËt quý gi¸ ®· lÇn l−ît ®−îc B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam ®em ra c«ng bè,

giíi thiÖu réng r·i cho nh©n d©n trong n−íc vμ b¹n bÌ quèc tÕ. Qua c¸c hiÖn

vËt, s−u tËp hiÖn vËt Êy, nh©n d©n chóng ta vμ b¹n bÌ quèc tÕ biÕt ®−îc lÞch

sö ph¸t triÓn cña nÒn mü thuËt ViÖt Nam tõ tr−íc ®Õn nay, hiÓu thªm ®−îc

nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña d©n téc mμ cha «ng ta ®· dμy c«ng x©y dùng

vμ vun ®¾p. Mét trong sè nh÷ng s−u tËp hiÖn vËt quý gi¸ Êy ph¶i kÓ ®Õn bé

s−u tËp “NghÖ thuËt trang trÝ øng dông” ®−îc tr−ng bμy trªn tÇng 3 nhμ B t¹i

phßng 30-31-32 cña B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam. Nã thùc sù lμ mét bé s−u

tËp hiÖn vËt ®éc ®¸o, kh«ng chØ hÊp dÉn ng−êi xem bëi nÐt quý hiÕm mμ cßn

thu hót kh¸ch tham quan bëi vÎ ®Ñp trμn ®Çy Ên t−îng. Khi ®−îc tiÕp xóc víi

bé s−u tËp nμy em thùc sù c¶m thÊy bÞ l«i cuèn vμ hÊp dÉn bëi nÐt ®Ñp tinh

x¶o ®Õn tuyÖt vêi cña tõng hiÖn vËt, ®Æc biÖt lμ nh÷ng hiÖn vËt ®−îc ch¹m

kh¾c. PhÇn lín c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp “NghÖ thuËt trang trÝ

øng dông " ®−îc coi lμ mét trong nh÷ng ®iÓm ®Õn cña kh¸ch tham quan b¶o

tμng vμ c¸c nhμ nghiªn cøu say mª nghÖ thuËt. Bëi c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c

Êy kh«ng chØ ®Ñp ®Ï vÒ h×nh thøc, tinh tÕ vÒ kü thuËt, sèng ®éng phong phó

vÒ néi dung mμ chóng cßn rÊt gÇn gòi, g¾n bã víi ®êi sèng h»ng ngμy cña

con ng−êi nh− c¸i tñ kh¶m xμ cõ, ®iÕu gèc tre kh¶m trai, Êm ch¹m l¸ såi,

vßng b¹c ch¹m kh¾c(cid:31) Nh÷ng hiÖn vËt ch¹m kh¾c nμy ®· gãp phÇn t« ®iÓm

cho kh«ng gian kiÕn tróc tõ chèn v−¬ng quyÒn ®Õn h¹ng thø d©n, tõ chèn thÞ

thμnh ®Õn chèn n«ng th«n ®ång thêi chóng cßn lμ nh÷ng hiÖn vËt thÓ hiÖn

®−îc râ nÐt b¶n s¾c v¨n ho¸ cña d©n téc ViÖt Nam. Kh«ng nh÷ng thÕ, chóng

cßn cho chóng ta thÊy ®−îc kh¶ n¨ng s¸ng t¹o phi th−êng vμ bμn tay khÐo

lÐo ®Õn tuyÖt vêi cña c¸c nghÖ nh©n d©n gian trong mçi chèn lμng quª x−a.

XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc vÒ nh÷ng ®iÒu trªn nªn em ®· quyÕt ®Þnh

chän ®Ò tμi: “Néi dung, gi¸ trÞ c¬ b¶n cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé

s−u tËp NghÖ thuËt trang trÝ øng dông tr−ng bμy t¹i B¶o tμng Mü thuËt ViÖt

Nam” ®Ó lμm kho¸ luËn tèt nghiÖp §¹i häc cña m×nh.

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, mÆc dï em ®· rÊt cè g¾ng song do nh÷ng

h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc còng nh− kh¶ n¨ng c¶m thô nghÖ thuËt nªn ch¾c r»ng

kho¸ luËn nμy sÏ cßn nhiÒu thiÕu sãt. V× vËy em rÊt mong nhËn ®−îc sù c¶m

th«ng còng nh− ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o vμ c¸c b¹n.

Nh©n dÞp nμy, em xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thμnh nhÊt ®Õn PGS. TS -

Gi¸m ®èc B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam - ThÇy gi¸o Tr−¬ng Quèc B×nh -

ng−êi ®· trùc tiÕp h−íng dÉn ®Ó em cã thÓ hoμn thiÖn kho¸ luËn nμy. §ång

thêi em còng xin göi lêi c¶m ¬n ch©n thμnh ®Õn c¸c c«, chó, anh, chÞ c¸n bé

cña B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam cïng c¸c thÇy c« gi¸o tr−êng §¹i häc V¨n

ho¸ Hμ Néi ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi gióp ®ì em trong suèt thêi gian qua.

II. Môc ®Ých nghiªn cøu

Víi ®Ò tμi nμy em mong muèn sÏ ®−îc gãp phÇn vμo viÖc t«n vinh gi¸

trÞ cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp: "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" cña B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam. §ång thêi m¹nh d¹n ®−a ra mét sè ®Ò xuÊt vÒ viÖc b¶o vÖ vμ ph¸t huy gi¸ trÞ cña chóng trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vμ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Ngoμi ra, víi ®Ò tμi nμy em còng mong muèn ®−îc gãp thªm nguån t− liÖu quan träng cho viÖc nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong nÒn mü thuËt øng dông cña ViÖt Nam – mét bé phËn h÷u c¬ cña kho tμng di s¶n v¨n ho¸ d©n téc.

III. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu

- §èi t−îng nghiªn cøu:

C¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp " NghÖ thuËt trang trÝ øng

dông " tr−ng bμy t¹i B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam

- Ph¹m vi nghiªn cøu: Néi dung vμ gi¸ trÞ c¬ b¶n cña c¸c hiÖn vËt

ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp " NghÖ thuËt trang trÝ øng dông " tr−ng bμy t¹i B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam

III. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

§Ó lμm kho¸ luËn nμy em ®· sö dông ph−¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng vμ duy vËt lÞch sö ®Ó nghiªn cøu, t×m hiÓu vμ ph©n tÝch ®Ò tμi. §ång thêi em còng sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c nh−: Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t,

ph−¬ng ph¸p miªu t¶, ph−¬ng ph¸p thèng kª, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp còng ®−îc sö dông mét c¸ch tèi ®a. Ngoμi ra em cßn sö dông ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu mét sè c¸c t− liÖu, tμi liÖu, trang website vÒ B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam, vÒ nghÖ thuËt, ®Æc biÖt lμ vÒ nghÖ thuËt ch¹m kh¾c trong nÒn mü thuËt trang trÝ øng dông .

IV. Bè côc Kho¸ luËn

Ngoμi phÇn phÇn më ®Çu vμ kÕt luËn, kho¸ luËn cña em gåm 3 ch−¬ng:

- Ch−¬ng 1: Kh¸i qu¸t vÒ B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam

- Ch−¬ng 2: Néi dung, gi¸ trÞ c¬ b¶n cña c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp: "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" tr−ng bμy t¹i B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam

- Ch−¬ng 3: B¶o vÖ vμ ph¸t huy gi¸ trÞ c¸c hiÖn vËt ch¹m kh¾c trong bé s−u tËp "NghÖ thuËt trang trÝ øng dông" t¹i B¶o tμng Mü thuËt ViÖt Nam

Bªn c¹nh ®ã kho¸ luËn cßn cã mét phÇn phÇn phô lôc víi 28 bøc ¶nh

minh ho¹.

Danh môc c¸c tμi liÖu tham kh¶o

1. 40 n¨m B¶o tμng Mü ThuËt ViÖt Nam ( Chñ biªn: PGS. TS

Tr−¬ng Quèc B×nh )

2. C¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt ( V. K«. Gi- Nèp. Bïi ThÕ Khanh

dÞch – Nxb V¨n ho¸ NghÖ thuËt. Hμ Néi- 1963)

3. C¬ së B¶o tμng häc (Khoa B¶o tμng, Tr−êng §HVH Hμ

Néi, Hμ Néi 1990. TËp 1, 2, 3 )

4. Hμ B¾c ngμn n¨m v¨n hiÕn ( Thanh H−¬ng, Ph−¬ng Anh.

Hμ B¾c. Ty v¨n ho¸ Hμ B¾c).

5. H×nh t−îng nghÖ thuËt ( V. A. Ra-Dum-Ni vμ A. A. Ba-

Giª- N«- Va. Nxb Sù thËt – Hμ Néi 1960)

6. H×nh t−îng con ng−êi trong ch¹m kh¾c cæ ViÖt Nam ( Nxb

Mü thuËt 2002).

7. H×nh t−îng con ng−êi trong nghÖ thuËt t¹o h×nh truyÒn

thèng ViÖt ( TrÇn L©m BiÒn, Nxb Mü ThuËt).

8. Mü thuËt øng dông ( ViÖn nghiªn cøu mü thuËt- Bé V¨n

ho¸, xb n¨m 1986)

9. Mü thuËt øng dông ViÖt Nam ®−¬ng ®¹i (Nxb Mü thuËt,

TrÇn Kh¸nh Ch−¬ng)

10. Mét sè hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ v¨n häc - nghÖ thuËt vμ gi¸o

dôc thÈm mü ( Tæng côc chÝnh trÞ – Nxb Qu©n §éi Nh©n D©n,

1996).

11. Lμng NghÒ Thñ C«ng Mü NghÖ miÒn B¾c ( Tr−¬ng Minh

H»ng, Nxb Mü ThuËt 2006).

12. LuËt Di s¶n V¨n ho¸ vμ v¨n b¶n h−íng dÉn thi hμnh

(Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hμ Néi 2005)

13. L−îc sö sù nghiÖp B¶o tån B¶o Tμng ViÖt Nam tõ 1945

®Õn nay ( PGS. TS. NguyÔn ThÞ HuÖ, Tr−êng §HVH Hμ Néi,

Hμ Néi 2005)

14. Nghiªn cøu mü thuËt ( ViÖn mü thuËt )

15. Nghiªn cøu nguån sö liÖu hiÖn vËt b¶o tμng ( NguyÔn ThÞ

HuÖ, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hμ Néi 2002 )

16. Nguyªn lü mü häc M¸c (cid:31) Lª Nin ( NghÖ thuËt vμ vai trß

cña nã trong ®êi sèng x· héi, Nxb V¨b ho¸- NghÖ thuËt – Bé

v¨n ho¸)

17. NghÖ thuËt ch¹m kh¾c cæ ViÖt Nam ( qua c¸c b¶n rËp)

(ViÖn NghÖ ThuËt – Bé V¨n Ho¸ n¨m 1975).

18. KiÕn tróc d©n gian truyÒn thèng ViÖt Nam ( Chu Quang

Trø, Nxb Mü thuËt 1994).

19. Sæ tay c«ng t¸c tr−ng bμy (NguyÔn ThÞnh, Nxb V¨n ho¸

th«ng tin, Hμ Néi 2001 )

20. T¹p chÝ Mü thuËt ( Héi Mü thuËt ViÖt Nam , n¨m thø 27, sè

116 n¨m 2004)

21. T¹p chÝ nghiªn cøu mü thuËt ( Tr−êng §H Mü thuËt Hμ

Néi – ViÖn mü thuËt. Th«ng tin khoa häc sè 4 (9) th¸ng 12

n¨m 2005)

22. T¹p chÝ V¨n Ho¸ NghÖ ThuËt ( sè 8- 1997 n¨m thø 25)

23. Tõ ®iÓn TiÕng ViÖt ( Nxb §μ N½ng, 2008 )

24. V¨n ho¸ x· héi chñ nghÜa ( Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia Hå

ChÝ Minh, khoa v¨n ho¸ x· héi chñ nghÜa. Nxb ChÝnh TrÞ Quèc

Gia- 1993 ).

25. VÒ V¨n ho¸ vμ NghÖ ThuËt ( C.Mac- Ph. ¡ng- Ghen vμ

VI. Lª- Nin. Nxb Sù thËt )

26. VÒ tÝnh d©n téc cña nghÖ thuËt t¹o h×nh ( Nxb V¨n Ho¸,

Hμ Néi 1973)