Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu cảnh báo hạn cho vùng thiếu số liệu đo đạc lưu vực sông Sedone - CHDCND Lào

Lưu vực sông Sedone, một nhánh quan trọng của sông Mekong tại CHDCND Lào, đóng vai trò then chốt trong sản xuất nông nghiệp và phát triển kinh tế-xã hội. Tuy nhiên, khu vực này đang đối mặt với tình trạng hạn hán ngày càng trầm trọng do biến đổi khí hậu và nhu cầu sử dụng nước gia tăng, gây ảnh hưởng đáng kể đến sinh hoạt và sản xuất. Đặc biệt, công tác cảnh báo hạn tại đây gặp nhiều thách thức do thiếu số liệu đo đạc thực tế và hạ tầng quan trắc thô sơ. Vì vậy, việc nghiên cứu xây dựng một quy trình cảnh báo hạn hiệu quả cho vùng thiếu số liệu như lưu vực sông Sedone là hết sức cần thiết, nhằm đảm bảo quản lý tài nguyên nước bền vững và giảm thiểu rủi ro thiên tai.

Các nhà khoa học, kỹ sư tài nguyên nước, chuyên gia khí tượng thủy văn và cán bộ quản lý môi trường, đặc biệt là tại CHDCND Lào và các khu vực có điều kiện tương tự về thiếu hụt dữ liệu.

Nghiên cứu này tập trung vào việc phát triển hệ thống cảnh báo hạn hiệu quả cho lưu vực sông Sedone ở CHDCND Lào, một khu vực nông nghiệp trọng điểm thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng nề từ hạn hán và thiếu hụt dữ liệu quan trắc. Mục tiêu chính là đề xuất và thử nghiệm quy trình cảnh báo hạn khí tượng và hạn thủy văn trong điều kiện thiếu số liệu đo đạc thực tế. Để giải quyết thách thức về dữ liệu, luận án đã ứng dụng các công nghệ hiện đại, đặc biệt là sử dụng dữ liệu mưa từ ảnh vệ tinh (như CHIRPS, GPM) để thay thế cho dữ liệu trạm mặt đất hạn chế. Các chỉ số hạn khí tượng như SPI (Standardized Precipitation Index) và chỉ số hạn thủy văn như SWSI (Surface Water Supply Index) được tính toán để đánh giá mức độ nghiêm trọng của hạn. Nghiên cứu cũng tích hợp mô hình thủy văn MIKE-HYDRO để dự báo dòng chảy và sử dụng các mô hình dự báo toàn cầu (CFS) cho dự báo mưa mùa. Phương pháp tiếp cận tổng hợp bao gồm điều tra thực địa, phân tích dữ liệu và ứng dụng các phần mềm chuyên ngành như ArcGIS cho phân tích không gian. Kết quả của luận án cung cấp cơ sở khoa học vững chắc cho việc cảnh báo và dự báo hạn hán tại các vùng khó tiếp cận hoặc có năng lực quan trắc hạn chế. Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn cao, giúp các cấp chính quyền địa phương tại các tỉnh Saravane và Champasak, cùng các cơ quan khí tượng – thủy văn ở Lào tham khảo để xây dựng các phương án ứng phó thiên tai, đặc biệt là trong sản xuất nông nghiệp. Ngoài ra, đây còn là tài liệu tham khảo quan trọng cho công tác giảng dạy và nghiên cứu chuyên sâu về kỹ thuật tài nguyên nước, góp phần quản lý bền vững tài nguyên nước và giảm thiểu tác động của hạn hán.