Tranh sơn mài, phong cách và ch t li uấ ệ
S n màiơ hay tranh s n mài là t ch tranh đ c v trên n n vócơ ừ ỉ ượ ẽ ề b ng cách dùng ằs n ta ơlàm
ch t k t dính v i các v t li u dùng đ v tranh s n mài sau đó đ c mài ph ng. ấ ế ớ ậ ệ ể ẽ ơ ượ ẳ
V i tranh s n mài truy n th ng c n ph i tr i qua các công đo n v cũng có th xem là m tớ ơ ề ố ầ ả ả ạ ẽ ể ộ
quy trình v tranh s n mài.ẽ ơ
Ch t li u s n mài.ấ ệ ơ
Đ màu d ng b t có th v đ c thì c n m t ch t k t dính: s n mài, s n d u, tempera,ể ở ạ ộ ể ẽ ượ ầ ộ ấ ế ơ ơ ầ
màu b t... tên m i m t ch t li u xu t phát t s x d ng ch t k t dính khác nhau. Đ i v iộ ỗ ộ ấ ệ ấ ừ ự ử ụ ấ ế ố ớ
s n d u ch t k t dính là d u lanh, v i tempera là l ng đ tr ng, và v i màu b t là keo phaơ ầ ấ ế ầ ớ ồ ỏ ứ ớ ộ
loãng.
Tranh S n mài dùng ơs n taơ làm màu v * và làm ch t k t dính v i các v t li u s n mài, làẽ ấ ế ớ ậ ệ ơ
nh ng v t li u có th mài ph ng đ c, r t đa d ng nh ng có th quy thành ba d ng v t li uữ ậ ệ ể ẳ ượ ấ ạ ư ể ạ ậ ệ
chính sau đây:
Màu d i d ng b t là son, ph m màu (màu b t);ướ ạ ộ ẩ ộ
V t li u là kim lo i đ c dát th t m ng nh ậ ệ ạ ượ ậ ỏ ư vàng- b c quỳ , ạb c thi c…;ạ ế
Nh ng v t li u thô trong t nhiên nh v tr ng, v c, v trai…ữ ậ ệ ự ư ỏ ứ ỏ ố ỏ
Thông th ng, tranh mà k t h p nhi u lo i v t li u, k c nh ng v t li u d ng thô thìườ ế ợ ề ạ ậ ệ ể ả ữ ậ ệ ở ạ
đ c xem là tranh t ng h p. S n ta là m t ch t k t dính đ c bi t, dù k t h p v i nh ng v tượ ổ ợ ơ ộ ấ ế ặ ệ ế ợ ớ ữ ậ
li u phong phú nh trên v n t o ra m t s k t h p nhu n nhuy n đ n đ không th g i đó làệ ư ẫ ạ ộ ự ế ợ ầ ễ ế ộ ể ọ
tranh t ng h p. M t b c tranh s n mài đ th t s quy n rũ thì th ng là s k t h p đ y đổ ợ ộ ứ ơ ể ậ ự ế ườ ự ế ợ ầ ủ
ba lo i v t li u đã nêu.ạ ậ ệ
S k t h p nh ng v t li u s n mài, v i nh ng li u l ng khác nhau trong m t b c tranh, làmự ế ợ ữ ậ ệ ơ ớ ữ ề ượ ộ ứ
nên s khác bi t. m i h a s khi thành m t thói quen s d ng, hay m t s yêu thích đ cự ệ Ở ỗ ọ ỹ ộ ử ụ ộ ự ặ
bi t m t lo i v t li u, ch ng h n v tr ng, s dùng nhi u h n nh ng v t li u khác thì có thệ ộ ạ ậ ệ ẳ ạ ỏ ứ ẽ ề ơ ữ ậ ệ ể
tr thành m t phong cách.ở ộ
Tranh S n màiơ và đ c tr ng phong cách ch t li u.ặ ư ấ ệ
Khi nói đ n các tác ph n ngh thu t thì phong cách là bao hàm luôn trong đó vì có phong cáchế ẩ ệ ậ
thì m i có ngh thu t. Đ c tr ng Phong cách ch t li u s n mài là th hi n cách riêng c a m iớ ệ ậ ặ ư ấ ệ ơ ể ệ ủ ỗ
ng i trong vi c x lý ch t li u s n mài, đ có hi u qu nh h a s mong mu n, và đi uườ ệ ử ấ ệ ơ ể ệ ả ư ọ ỹ ố ề
này có th đ c đ c trên m t tranh.ể ọ ượ ặ
V i tranh s n mài, quy trình làm tranh ph thu c r t nhi u vào đ c tính ch t li u s n ta, ch tớ ơ ụ ộ ấ ề ặ ấ ệ ơ ấ
li u này do r t ch m khô nên đ có đ c hi u qu thì ch nên v t ng l p m ng, v i cách vệ ấ ậ ể ượ ệ ả ỉ ẽ ừ ớ ỏ ớ ẽ
này r t d bi n công vi c v thành công vi c tô màu. Tuy nhiên trong th c t các h a s s nấ ễ ế ệ ẽ ệ ự ế ọ ỹ ơ
mài v i nh ng kinh nghi m riêng v đ c tính ch t li u cùng nh ng hi u bi t v hi u quớ ữ ệ ề ặ ấ ệ ữ ể ế ề ệ ả
trong vi c gia gi m t l các lo i v t li u, vi c ph i h p gi a các v t li u đó… k t h p v iệ ả ỉ ệ ạ ậ ệ ệ ố ợ ữ ậ ệ ế ợ ớ
cá tính t o hình: coi tr ng ạ ọ nét, m ng… , hay coi tr ng vi c xu t hi n nh ng ma-che** đ yả ọ ệ ấ ệ ữ ầ
ng u h ng và t đó hình thành nên phong cách.ẫ ứ ừ
D i đây xin gi i thi u các tác ph m s n mài mà m i h a s là m t phong cách r t riêng:ướ ớ ệ ẩ ơ ỗ ọ ỹ ộ ấ
Tranh s n màiơ c a h a s ủ ọ ỹ Võ Nam : Màu s c th ng r t t i t n, h a s đ c bi t yêu thíchắ ườ ấ ươ ắ ọ ỹ ặ ệ
khai thác ma-che nh ng m ng màu t i giúp cho tranh có đ trong, các m ng tr ng (trong s nở ữ ả ố ộ ả ứ ơ
mài v n là đ l y màu tr ng) đ c khai thác v a ph i.ố ể ấ ắ ượ ừ ả
Tranh s n màiơ c a h a s ủ ọ ỹ An Hòa : Tranh c a h a s gi n d trong b c c và màu s c; nétủ ọ ỹ ả ị ố ụ ắ
đ c th hi n r t ch t l c đ t đ n m c nh nhàng và tinh t m t cách b t ng nh trong tácượ ể ệ ấ ắ ọ ạ ế ứ ẹ ế ộ ấ ờ ư
ph m "Ti ng di u", các m ng tr ng hay ph n sáng trong tranh đ c h a s x d ng k t h pẩ ế ề ả ắ ầ ượ ọ ỹ ử ụ ế ợ
gi a màu và tr ng r t uy n chuy n, s xu t hi n màu tr ng c a tr ng r t hài hòa, t nhiên.ữ ứ ấ ể ể ự ấ ệ ắ ủ ứ ấ ự
Tranh s n mài ơc a h a s ủ ọ ỹ Lê Ng c Linh ọ: Tranh c a h a s có gam màu r t ng t ngào, cùngủ ọ ỹ ấ ọ
vi c khai thác ma-che** m t cách t i đa, hình cũng nh nét r t t nhiên và có duyên.ệ ộ ố ư ấ ự
Tranh s n màiơ c a ủh a s Nguy n Quang S n ọ ỹ ễ ơ : H a s th ng v gam nóng, dùng son, làọ ỹ ườ ẽ
m t gam màu đ c tr ng c a s n mài, k t h p r t hi u qu các ch t li u s n mài, khai thácộ ặ ư ủ ơ ế ợ ấ ệ ả ấ ệ ơ
đ c v đ p c a ch t li u b ng s k t h p r t nhu n nhuy n các lo i v t li u. M i m t tácượ ẻ ẹ ủ ấ ệ ằ ự ế ợ ấ ầ ễ ạ ậ ệ ỗ ộ
ph m là m t cách khai thác khác nhau v đ p c a v t li u nh "Chân dung I và II" h a sẩ ộ ẻ ẹ ủ ậ ệ ư ọ ỹ
khai thác màu tr ng c a v tr ng, "Quy ho ch" khai thác v đ p c a son, "Ba không" h a sắ ủ ỏ ứ ạ ẻ ẹ ủ ọ ỹ
khai thác màu s c l p lánh nh ng r t hài hòa c a v c...ắ ấ ư ấ ủ ỏ ố
*T "màu v " đây đ ch trong th c t ng i ta đôi khi v n v nh ng l p màu ch v i s nừ ẽ ở ể ỉ ự ế ườ ẫ ẽ ữ ớ ỉ ớ ơ
ta không thôi mà không có pha tr n thêm màu nào c .ộ ả
**Ma-che: là t ch s phong phú các màu s c, các s c đ trong m t m ng hình mà không làmừ ỉ ự ắ ắ ộ ộ ả
phá v (làm nát) m ng hình đó.ỡ ả