CH ƯƠ
NG VI NG H CHÍ MINH V DÂN CH T T Ề Ủ Ư ƯỞ
C C A DÂN, DO DÂN, VÌ DÂN
(2 ti t th o lu n) Ồ VÀ XÂY D NG NHÀ N ƯỚ Ủ Ự t lý thuy t, 1,5 ti ế ế ế ả ậ
M cụ đích:
Cung cấp cho sinh viên những n iộ dung cơ bản c a tủ ư tưởng Hồ Chí Minh về dân chủ và xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân.
Thứ nhất là quan đi mể c aủ Hồ Chí Minh về dân ch .ủ Ở đây, Người đưa ra quan ni mệ c aủ mình về dân chủ, các bi uể hi nệ c aủ dân chủ trong các lĩnh vực c aủ đời s ng xã ố h i ộ và vi cệ thực hành dân ch tủ rong đời s ng xã hội. ố
ạ ộ Trang bị cho sinh viên những quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước c aủ dân, do dân và vì dân. Đó là quan đi mể của H ồ Chí Minh về xây dựng ự ố nhất giữa bản chất nhà nước thể hi nệ quyền làm chủ của nhân dân, về s th ng giai cấp công nhân với tính nhân dân và tính dân t cộ của nhà nước, về xây dựng nhà nước có hi u lệ ực pháp lý m nh m ẽ và tư tưởng H ồ Chí Minh về xây dựng m t nhà nước trong s cạ h, vững m nạ h, hoạt đ ng ộ
có hi u qu ệ Giúp sv nh n th c v nh ng giá tr to l n ề ả. ớ rút ra t ữ ị nhừ ậ ững quan điểm c aủ Hồ ướng cho việc xây dựng, hoàn thi nệ ị t nhà nước nh mằ đ nh h Vi ể ệ Nam. ớ ở
ứ Chí Minh về dân ch vàủ nền dân ch ,ủ Nhà nước ki u m i Yêu cầu:
Sinh viên cần nắm được những n iộ dung c bỏ ản c a tủ ư tưởng H ồ Chí Minh ười ồ Chí Minh trong quan ni m ệ c a Ng ủ về dân chủ và tính đúng đắn, sáng t oạ c a Hủ ước c a dủ ân, do dân và vì dân. v nhà n ề
Ho t đ ng c a GV và SV ủ ạ ộ N i dung bài h c ọ
Ể
ộ Ủ HCM V DÂN CH I. QUAN ĐI M C A Ủ Ề 1. Quan đi m c a H Chí Minh v dân ch ủ ồ ể ề
Dân ch là khát v ng muôn đ i c a con ủ ủ ủ ọ ờ (đl-td-hp) ng i.ườ
ệ ủ ượ c di n đ t qua 2 ạ ệ ủ
ợ ủ ề ng Khát v ng muôn đ i c a ờ ủ ọ con ng i là gì? ườ ? Dân ch là gì? ủ ? Yêu c u sv xác đ nh ị ầ quy n và quy n l i mà ề c h minh đ ượ ưở ị ế ủ ế ự ể ệ ệ ị
ự ế Quan ni m v dân ch đ ễ ề m nh đ : “Dân là ch ” và “Dân làm ch ” ủ ề Dân là ch : nói đ n v th c a dân. ế Dân làm ch : đ c p đ n năng l c và trách ủ ề ậ nhi m c a dân. C hai đi đôi v i nhau, th hi n v trí, ớ ả ủ vai trò, quy nề và trách nhi m c a dân. ủ ệ 2. Dân ch trong các lĩnh v c c a đ i s ng xã h i ộ ự ủ ờ ố ủ
ự i, quy n công dân, th hi n trên t vi c b o đ m ả ể ệ ấ ả Th c hành dân ch c n ủ ầ - ti n hành trên các m t kt ặ ct - vhxh. V y trong các lĩnh ậ v c này lĩnh v c nào quan ự tr ng nh t? Vì sao? ấ ọ ế ộ ấ ủ ể ệ ở ệ ề ị ị ệ ậ ủ ả quy nề - Dân ch th hi n con ng t c các ườ , văn hóa, xã h i. Trong đó lĩnh v c chính tr , kinh t ự lĩnh v c chính tr là quan tr ng nh t n i b t nh t và ấ ổ ậ ọ ự c bi u hi n t p trung trong ho t đ ng c a nhà đ ể ượ ạ ộ ướ ch đ chính tr c ( n ế ộ ị)
- Dân ch còn bi u hi n ủ ệ ở ả ộ i dân c tr c ti p l n gián ti p qua dân ch ườ ộ ệ ố ị ph ứ ổ ng th c t ươ ể ch c xã h i: là ph i có c u t o quy n l c xã h i mà ề ự ộ ấ ạ ứ ủ đó ng ế ở ả ự ế ẫ dân c ra” và đ i di n, m t h th ng chính tr do “ ử ệ ạ “do dân t ch c nên ” (chính quy nề )
ổ ứ ồ ố ạ ố ể ầ ệ ủ ố ế ạ ớ ủ ự ự ệ ấ ộ ế ế
ự ủ
ng t o ra quy n hành là - Ngu n g c, l c l ự ượ ề i coi cách nhân dân. Đó là quan đi m g c đ Ng ườ ể ổ m ng là s nghi p c a qu n chúng công cu c đ i ộ ệ m i, xây d ng, kháng chi n ki n qu c là trách nhi m ế và công vi c c a dân. HCM xem dân ch nh lý ủ ư ạ i ng ph n đ u c a các dân t c và nó không d ng l t ấ ủ ừ ưở cách nh m t thi t ch xã h i c a m t qu c v i t ố ư ộ ộ ộ ủ ớ ư gia mà nó còn có c ý nghĩa bi u th m i ị ố quan hệ ể ả qu c tố ế hòa bình gi a các dân t c. ộ ữ 3. Th c hành dân ch a. Xây d ng và hoàn thi n ch đ ự ộ
ế ộ DC r ng rãi ọ ộ ậ Ngày 2- 9-1945 H Chí Minh đ c Tuyên Ngôn ủ ộ t Nam Dân ch C ng ệ ề c g n li n ủ ượ ắ ệ ồ c Vi Đ c l p khai sinh ra n ướ hòa, trong đó có các quy n v dân ch đ ề ề do, h nh phúc. v i đ t n ự ớ ấ ướ ộ ậ
c đ c l p, t - Dân ch m i đ ạ ể ệ ả ả đ o lu t c b n nh t là Hi n pháp (1946, 1959) ạ c th hi n và b o đ m trong ủ ớ ượ ế ậ ơ ả ấ
ồ ả ồ ả ộ ấ ầ - H Chí Minh chú tr ng đ m b o quy n l c ề ự ọ ộ c a các giai c p, t ng l p, các c ng đ ng dân t c ớ ủ trong th ch chính tr : ị ể ế
ấ
ớ
+ Đ i v i giai c p công nhân + Đ i v i nông dân + Đ i v i t ng l p trí th c ứ + Đ c bi t quan tâm t i v n đ gi i phóng ph ố ớ ố ớ ố ớ ầ ệ ặ ụ ớ ấ ề ả ớ n , đ ph n bình đ ng v i nam gi i. ữ ể ụ ữ ẳ
+ Đ cao vai trò làm ch đ t n ớ ủ ấ ướ ề ủ c c a
ướ ch c Đ ng, Nhà n ả ị ộ ữ ổ ể ủ
ậ ể ả ả ả ị ủ ấ ả ở ả ủ ủ ủ ộ ớ thanh thi u niên. ế ặ c, M t b. Xây d ng các t ứ ự tr n và các đoàn th chính tr - xã h i v ng m nh ạ đ b o đ m dân ch trong xã h i ộ - Đ ng tr thành h t nhân chính tr c a toàn xã ở ạ tiên quy t đ b o đ m tính ch t dân h i và là nhân t ế ể ả ố ộ ch c a xã h i. Do đó dân ch trong Đ ng tr thành ộ ủ ủ y u t i trình đ dân ch c a toàn xã quy t đ nh t ế ị ế ố h i.ộ
- Nhà n ướ ả ộ c th hi n ch c năng qu n lý xã h i c a mình qua vi c b o đ m th c thi ý chí c a GCCN ủ ể ệ ả ệ ả ứ ự ủ
ộ c. Nhà n ố ớ ự ế ể ộ ả ủ ấ ể
ch c m t tr n và đoàn th nhân dân ướ ế ộ ổ ứ ể ậ ặ th hi n quy n làm ch và tham gia qu n lý xã h i. ấ và nhân dân lao đ ng đ i v i s phát tri n c a đ t n c th ch hóa toàn b b n ch t dân ướ ch c a ch đ ủ ủ - Các t ề ể ệ ủ ả ộ
ộ ụ è T t c các t ấ ả
ủ ấ ể ủ ấ ấ
ấ ồ ự ề c c a dân, cho dân, vì dân. ướ ủ
c th hi n quy n làm ch ể ệ ướ ủ ề ướ ủ c c a ch c đó đ u có m t m c tiêu ề ổ ứ i trình đ dân ch cao, dân ch XHCN chung là đ t t ộ ạ ớ đó cũng là đ ng l c c b n nh t đ các giai c p, t ng ầ ự ơ ả ộ l p trong xã h i ph n đ u. ộ ớ II. Quan đi m H Chí Minh v xây d ng nhà ể n 1. Xây d ng nhà n ự c a nhân dân ủ Th nào là nhà n ế dân? a. Nhà n c c a dân
ướ ủ - Xác l p t
c th hi n trong các b n ậ ấ ả ọ ộ ể ề ự ề ệ ộ ề ượ ủ t c m i quy n l c trong Nhà N c ướ và trong xã h i đ u thu c v nhân dân. Quan đi m ể ả Hi nế này c a HCM đ pháp (1946, 1959)
ủ - Nhân dân lao đ ng làm ch Nhà n ộ ể ướ ề ớ ự ứ ạ c, có quy n b u ra các đ i bi u… Nhân dân có quy n bãi ạ ầ mi n nh ng đ i bi u không x ng đáng v i s tín ữ ể nhi m c a nhân dân. ủ ề ễ ệ
ố ấ ả ị ệ c dân ch ướ ể ề ủ ả i c m quy n ph i ể ử ạ ả ố ử ặ ư ế ả - Mu n b o đ m đ c tính ch t nhân dân c a ủ ượ ả ượ c và th c hi n đ c, ph i xác đ nh đ c Nhà n ự ượ ả ướ trách nhi m c a c tri và đ i bi u do c tri b u ra. ầ ử ạ ủ ử ệ C tri và đ i bi u c tri b u ra ph i có m i quan h ệ ầ ch t ch ẽ - H Chí Minh đã nêu lên quan đi m dân là ch ủ ể ồ ủ ộ ụ ặ và dân làm ch :ủ ấ ư ộ ầ
ụ ủ ắ ế ướ ủ ủ ế ị ế ủ ề ủ ả ể ả ằ ệ Dân là ch là xác đ nh v th c a dân. ị Dân làm ch là xác đ nh quy n, nghĩa v c a dân. ị t ch dân ch , Nhà n B ng thi ủ ủ ả ự ề
ng v trí t ủ ủ ề ự ủ ...) , m nh t ạ ử
ề ự ủ i th ượ ố Nh ng ng ườ ử ạ ữ ể ấ ạ ế ủ ứ
ể c ph i có ả trách nhi m b o đ m quy n làm ch c a dân, đ cho ể ề nhân dân th c thi quy n làm ch c a mình trong h ệ th ng quy n l c c a xã h i. Quy n l c c a dân đ ượ c ộ ố đ t ng (tuân t ặ ở ị ủ i lãnh đ o, nh ng đ i bi u c a ữ nhân dân làm đúng ch c trách và v th c a mình, ị không ph i là đ ng trên nhân dân, coi khinh nhân dân. b. Nhà n ứ c do dân c th ướ nh ng v n đ nào? ệ ở ữ ượ ấ ề
ủ ậ Trong nhà n thì ng ườ ầ nh th nào? Ph i là công b c c a dân, ề đây là nhi m v n ng n ệ i nh ng r t v vang. Ng ườ ẻ ọ cán b ph i g n dân, h c ả dân, tin dân, l ng nghe dân, ắ ph i n m v ng dân tình, ữ hi u rõ nhân sinh, nâng cao ọ dân trí…và đi u quan tr ng ề t phát huy s c m nh là bi ạ ế ứ i cán b c a dân. ộ ườ ủ Óc nghĩ, ph i có tác phong: “ ả m t th y, tai nghe, chân đi, ắ mi ng nói, tay làm” ệ Nhà n c do dân đ hi n … làm ch . Nhi m v c a nh ng ng c do dân l p nên, do dân ng h , dân i cách m ng là ụ ủ ộ ạ ườ ữ ả ướ - Nhà n ướ ệ ủ
ậ ể ấ ủ ượ ph i làm cho dân hi u, làm cho dân giác ng đ nâng ả cao đ ứ c ý th c ệ trách nhi m chăm lo xây d ng Nhà n ộ ể ượ c c a mình. ộ c trách nhi m làm ch , nâng cao đ ướ ủ ệ ỗ “Vi cệ n c là vi c chung, m i ng ườ ướ ộ ệ ể ề i, quy n h n bao gi ạ ờ ớ ễ ự ề i đ u ệ ầ . ph i có trách nhi m “ghé vai gánh vác m t ph n” ả Quy n l cũng đi đôi v i trách ề ề ợ nhi m, nghĩa v . ụ ệ
ệ ộ - Nhân dân l p ra QH và h i đ ng nhân dân các c p. ồ - Ch c v c a cán b là do ứ ụ ủ dân y thác ủ - Dân có quy n ki m tra giám sát và bãi mi n các đ i ạ bi u.ể … ự ế ể - Nhân dân có đ đi u ki n, c v pháp lu t và ậ c. Nhà n ướ c th c t do dân t o ra và nhân dân tham gia ả ề ướ qu n lý. ả
c. Nhà n c vì dân ế c vì dân là m t n ướ ướ c vì ướ c đó l p ra ậ ủ ề , đ tham gia qu n lý Nhà n ả ạ ướ Nhà n ủ ụ Th nào là nhà n dân? Nhà n nh m m c đích gì? ụ ằ
i ích chính c l y l ộ ướ ấ ợ t c đ u vì l đáng c a nhân dân làm m c tiêu, t i ích ợ ấ ả ề i ích c a nhân dân, ngoài ra không có b t c m t l ấ ứ ộ ợ ủ nào khác.
ng l ố i cho dân; vi c gì có l ợ ệ t thì ố ộ M i đ ọ ườ i quy n l ề ợ ố ắ ả ố ắ ằ i, chính sách đ u ch d n nh m ỉ ẫ ề i cho dân dù ỏ c. Ph i làm ả ỗ ở ướ c h c hành. ượ ọ
ề ự ố ể ấ Là m t lãnh đ o t ạ ph i nh th nào? ư ế Không ng ng nâng cao ừ ĐSVC, TT cho nhân dân ng d n sv t Gv h ẫ ể tìm hi u ướ ự ữ th ng nh t gi a ủ ả
c
ấ GCCN c a Nhà n ệ ấ t Nam m i mang b n ch t giai c p ướ ả ủ ớ ấ đ a l ư ạ nh cũng c g ng làm, vi c gì có h i cho dân dù nh ệ ỏ ạ cũng c g ng tránh. Dân là g c c a n ố ủ cho dân có ch , ph i làm cho dân đ ả ủ HCM v s 2. Quan đi m c a b n ch t GCCN v i tính ND và tính DT c a NN. ấ ớ a. V b n ch t ề ả c Vi Nhà n ướ công nhân, vì:
ộ ả ộ
M t là, Nhà n Hai là, b n ch t giai c p c a Nhà n ả ấ ủ ướ ả c do Đ ng C ng s n lãnh đ o, ạ c ta th ể ể ấ ng XHCN c a s phát tri n đ t ướ ấ ướ tính đ nh h ị ủ ự hi n ệ ở c ướ n
ấ ch c, ho t đ ng c ả c th hi n ể ệ ở ắ ổ ứ ủ ạ ộ ủ Gv h ướ ng d n sv t ẫ ự ể tìm hi u ấ ớ Ba là, b n ch t giai c p công nhân c a nhà ấ n ơ nguyên t c t ướ b n c a nó là nguyên t c t p trung dân ch . ả ủ ả
ủ - Nhà n ướ ả ộ ả ỗ ợ ở ắ ậ b. B n ch t GCCN th ng nh t v i tính nhân dân, ố ấ tính dân t c c a Nhà n ướ ộ ủ ấ ợ c b o v l i ệ ợ ích c a dân t c làm c b n. B n ch t c a v n đ này ề ơ ả ủ ủ ch . L i ích c b n c a giai c p công nhân, c a là ơ ả ủ nhân dân lao đ ng và c a toàn dân t c là m t. ủ ộ
ộ ướ ể ệ - Nhà n ấ ữ ể ệ ủ
c. i ích c a nhân dân, l y l ấ ủ ấ ấ ộ c ta không nh ng th hi n ý chí c a ủ giai c p công nhân mà còn th hi n ý chí c a nhân dân và c a toàn dân t c. ủ 3. Xây d ng Nhà n ự ạ c có hi u l c pháp lý m nh ộ ướ ệ ự
mẽ a. Xây d ng m t Nhà n c h p pháp, hi n pháp, ộ ướ ợ ế ự h p hi n.
ế ỉ ộ ợ Ch m t ngày sau khi đ c b n ầ
ọ ề ố ể ậ ộ ả tuyên ngôn đ cộ ọ ờ l p, ậ trong phiên h p đ u tiên c a Chính ph lâm th i, ủ ủ H Chí Minh đã đ ngh t ch c T ng tuy n c càng ể ử ổ ị ổ ứ ồ đó l p ra Chính t đ l p Qu c h i r i t s m càng t ậ ộ ồ ừ ố ớ ph và các c quan, b máy chính th c m i c a Nhà ớ ủ ứ ơ ủ n ướ c m i. ớ
Ngày 2- 3- 1946, Qu c h i khóa I n ộ ố ướ ầ c Vi ậ
ụ ầ ủ ộ ộ ồ ầ
cách pháp lý đ gi ể ả ề ố ộ ế ố ữ ấ
ướ ằ ế ả ạ ộ ậ ọ ậ ệ t Nam Dân ch C ng hòa đã h p Phiên đ u tiên l p ra ọ ứ ủ ch c, b máy và các ch c v chính th c c a các t ứ ứ ổ c. H Chí Minh đ Nhà n c b u làm Ch t ch ủ ị ượ ướ Chính ph liên hi p đ u tiên. Đây là Chính ph có ệ ủ ủ i quy t m t cách có đ y đ t ầ ộ ủ ư hi u qu nh ng v n đ đ i n i và đ i ngo i ạ ở ướ c n ả ệ ta. c b ng Hi n pháp, b. Ho t đ ng qu n lý nhà n pháp lu t và chú tr ng đ a pháp lu t vào cu c ộ ư s ngố
Qu n lý nhà n ả ướ ộ ệ ả ề ả ế ạ ấ c là qu n lý b ng b máy và ằ b ng nhi u bi n pháp khác nhau nh ng quan trong ằ ư nh t là qu n lý b ng h th ng lu t, trong đó quan ậ ệ ố ằ ấ trong b c nh t là ậ ơ ả ủ Hi n pháp - đ o lu t c b n c a n ậ c nhà . ướ
ồ ự - H Chí Minh luôn luôn chăm lo xây d ng m t ộ ủ ể ả ế ộ ề ả n n t ng ch đ XHCN đ đ m b o quy n làm ch ề ả th t s c a nhân dân. ậ ự ủ
ọ ấ ế ự
ệ ự ủ ộ ứ ủ ứ ự ộ Chú tr ng đ n v n đ nâng cao dân trí, phát ề huy tính tích c c chính tr c a nhân dân, chú ý b o ả ị ủ đ m tính nghiêm minh và hi u l c c a chúng. ả c. Xây d ng đ i ngũ cán b , công ch c đ đ c và tài
ị ồ ề ộ ườ Gv h ướ ng d n sv t ẫ ự ể tìm hi u
ầ ớ
ố ch c h p lý có hi u qu . ả
ả ượ ổ ứ ợ ạ ạ ộ ệ
ủ H Chí Minh luôn luôn đ cao v trí, vai trò c a i coi cán b nói đ i ngũ cán b , công ch c. Ng ứ ộ ộ ệ chung “là cái g c c a m i công vi c”, “muôn vi c ệ ọ ủ ố thành công hay th t b i đ u do cán b t t hay kém”. ộ ố ấ ạ ế ữ Theo H Chí Minh, đó là yêu c u đ i v i nh ng ồ ố ng ộ i ườ v a có đ c v a có tài, trong đó đ c là g c; đ i ứ ừ ứ ừ ngũ này ph i đ c t ệ 4. XD Nhà n ạ c trong s ch, v ng m nh, ho t ữ ướ đ ng có hi u qu ả a. Đ phòng và kh c ph c nh ng tiêu c c trong ụ ự ữ ề ắ
ho t đ ng c a Nhà n ạ ộ ủ
c. i. ướ ặ ợ ặ ề
- Đ c quy n, đ c l - Tham ô, lãng phí, quan liêu. - T túng, chia r , kiêu ng o. ạ ẽ
ng tính nghiêm minh c a pháp lu t đi ủ ườ ạ ụ ạ ứ
ư b. Tăng c ậ đôi v i đ y m nh giáo d c đ o đ c cách m ng. ớ ẩ ồ ầ ậ ữ ấ ị ả ể ề ự ướ ườ ữ ụ ạ ạ H Chí Minh yêu c u: pháp lu t ph i th ng ẳ ả ị tay tr ng tr nh ng k b t liêm, b t kỳ k y đ a v ẻ ấ ẻ ấ ở ị ừ ứ nào, làm ngh gì. Bên c nh đó, HCM cũng dùng s c ạ i có m nh uy tín c a mình đ c m hóa nh ng ng ể ả ạ i làm, kéo h v phía cách m ng, giáo d c nh ng l ữ ỗ i m c khuy t đi m đ h tránh ph m pháp ng ể ọ ườ ủ ọ ề ế ể ắ ạ ẹ ậ ấ
c. ướ
ắ ộ ề ị
Là sinh viên chúng ta c nầ ph i làm gì đ góp ph n ầ xây d ng nhà n ủ c c a dân, do dân, vì dân? ề - Có nh n th c dúng đ n v ắ ứ t đ p v nhà b n ch t t ề ố ả i quan c ta. Ch ng l n ạ ố ướ đi m sai l m, xuyên t c, ạ ể ầ ch ng phá nhà n ố - Có thái đ đúng đ n trong vi c xác đ nh quy n và nghĩa ệ v công dân, tham gia xây ụ d ng nhà n ạ c trong s ch, ướ ự sáng su t, v ng m nh. ữ ạ ố
K T LU N Ế
c ph i b o đ m quy n làm ch th t s c a nhân dân ề ướ
Ậ ủ ậ ự ủ c ướ ệ ả ả ả ộ
ố ớ ườ ấ ủ ơ ữ ự ấ ủ ạ ả ề ủ ớ ả ạ ướ ủ ề a. Nhà n b. Ki n toàn b máy hành chính Nhà n ng h n n a s lãnh đ o c a Đ ng, đ i v i Nhà n c. Tăng c c ạ ủ ướ B n ch t, tính ch t c a Nhà n ầ c g n li n v i vai trò, trách nhi m c a Đ ng c m ả ướ ắ ệ ả quy t đ nh cho quy n, do đó s trong s ch, v ng m nh c a Đ ng CSVN là y u t ế ố ế ị ữ ự ề thành công c a vi c xây d ng Nhà n c pháp quy n XHCN c a dân, do dân, vì dân ủ ự ệ ng H Chí Minh. theo t t ư ưở ồ
