TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
231
UNG THƯ BIỂU MÔ TẾ BÀO NHỎ NGUYÊN PHÁT
Ở DẠ DÀY BÁO CÁO CA BỆNH VÀ HỒI CỨU Y VĂN
Dương Duy Hưng1, Hà Kiều Trang1, Trương Hoàng Yến Vy2,
Ngô Nhật Hoa2, Phan Đặng Anh Thư1
TÓM TẮT27
Ung thư biểu mô tế bào nhỏ nguyên phát dạ
dày (PSCGC) là ung thư biểu mô thần kinh ni tiết
(NEC) đcao, mc đ biệt hoá kém c nguồn gốc
từ hệ thống thần kinh ni tiết dạ dày-rut-tụy, và c
những đc điểm tương đồng vi ung thư phổi loại
tế bào nhỏ. Bệnh rất hiếm gp, chỉ chiếm tỉ lệ dưi
0,1% các trường hợp ung thư dạ dày và xảy ra chủ
yếu  nam gii. Chúng tôi báo cáo mt trường hợp:
bệnh nhn nam, 54 tuổi, ung thư biểu mô thần kinh
ni tiết loại tế bào nhỏ  dạ dày được phát hiện khi
đ di căn gan, mạc treo và hạch ổ bụng mà c sự
không tương hợp giữa lm sàng, ni soi và hình
ảnh học, và chỉ được khẳng đnh trên mô bệnh học.
Kết luận: Ung thư biểu mô tế bào nhỏ  dạ dày rất
hiếm gp và tiên lượng xấu. Quá trình sinh bệnh,
các phương pháp chẩn đoán và điều tr hiệu quả đc
biệt giai đoạn tiến triển cần được nghiên cu
nhiều hơn trong thời gian ti.
Từ khoá: ung thư biểu mô tế bào nhỏdạ dày,
di căn gan, ung thư biểu mô thần kinh ni tiết
1Bộ môn Mô phôi – Giải phẫu bệnh, Đại học Y
Dược TP HCM
2Khoa Giải phẫu bệnh lý – Bệnh viện Nguyễn Trãi
Chu trách nhiệm chnh: Phan Đng Anh Thư
ĐT 0947877908
Email: phandanganhthu@gmail.com
Ngày nhận bài: 26/09/2024
Ngày phản biện: 07/10/2024
Ngày nhận bài: 15/10/2024
SUMMARY
PRIMARY SMALL CELL GASTRIC
CARCINOMA: A CASE REPORT AND
LITERATURE REVIEW
Primary small cell gastric carcinoma (PSCGC)
is a malignant tumor arising from the
neuroendocrine system of the
gastroenteropancreatic tract. Classified as a high-
grade, poorly differentiated neuroendocrine
carcinoma (NEC), PSCGC shares several features
with small cell lung carcinoma. It is an extremely
rare condition, accounting for less than 0.1% of all
gastric cancers, and predominantly affects males.
Here, we present the case of a 54-year-old male
diagnosed with small cell gastric carcinoma, which
has metastasized to the liver, mesentery, and
abdominal lymph nodes. The diagnosis was
challenging due to discrepancies between clinical
examination, endoscopy, and imaging, and was
ultimately confirmed through histopathology.
Conclusions: Small cell gastric carcinoma is a rare
and highly aggressive malignancy. Further research
is needed to better understand its pathogenesis,
improve diagnostic approaches, and develop more
effective treatments, particularly in advanced
stages.
Keywords: small cell gastric carcinoma, liver
metastases, neuroendocrine carcinoma
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ung thư biểu mô tế bào nhỏ nguyên phát
dạ dày (PSCGC) là khối tn sinh ác tnh c
nguồn gốc từ hệ thống thần kinh ni tiết dạ
dày-rut-tụy [1,5]. Vi đc trưng của ung thư
biểu mô thần kinh ni tiết (NEC) đ cao, mc
đ biệt hoá kém, PSCGC cũng c các đc điểm
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
232
tương tự như ung thư biểu mô phổi tế bào nhỏ
[1,2,4,6,8]. PGSCC rất hiếm gp, chiếm tỉ lệ
dưi 0,1% các trường hợp ung thư dạ dày và
khoảng 0,1% ung thư biểu mô tế bào nhỏ
ngoài phổi [6,8]. Nam gii chiếm đa số (tỉ lệ
5,4:1) và c sự liên quan mật thiết vi phơi
nhiễm khi thuốc lá [2,7]. Được báo cáo lần
đầu tiên vào năm 1976, PGSCC đc trưng bi
mc đ ác tnh rất cao, lan rng nhanh và cho
di căn sm nên được xem là loại không thể
điều trbằng phẫu thuật, tuy nhiên thường đáp
ng tốt vi phác đồ hoá trcPlatinum [6-8].
Tiên lượng sống kém vi hầu hết bệnh nhn c
thời gian sống st trung bình dưi 12 tháng
[1,4,8]. Chúng tôi báo cáo mt trường hợp t
gp: ung thư biểu mô tế bào nhỏ nguyên phát 
dạ dày bệnh nhn nam ln tuổi được phát
hiện khi đ di căn gan, mạc nối ln và hạch ổ
bụng tại bệnh viện Nguyễn Tri.
II. BÁO CÁO CA BỆNH
Bệnh nhn nam, 54 tuổi, đến khám vì đau
thượng v tăng dần trong vòng 1 năm d đ
được điều trnhiều đợt vi thuốc c chế bơm
proton và kháng axt dạ dày. Tiền căn: Gout,
hút thuốc lá > 60 gi-năm. Kết quả ni soi tiêu
hoá trên chỉ cho thấy: Viêm sung huyết hang v
rải rác (Hình 1), tuy nhiên trên siêu m bụng
phát hiện nhiều khối echo kém gan phải –
theo dõi u gan đa ổ; Đại tràng gc lách thành
dày, mất cấu trúc lp, hẹp lòng, thm nhiễm
thanh mạc; Mạc nối ln c nhiều hạch bất
thường mất cấu trúc rốn hạch, nghĩ di căn
(Hình 2). Ni soi tiêu hoá dưi chưa phát hiện
bất thường. Bệnh nhn được chẩn đoán: Theo
dõi ung thư biểu mô tế bào gan (HCC) – chưa
loại trừ u mô đệm đường tiêu hoá (GIST) và
được chuyển đến bệnh viện tuyến trên điều tr.
Kết quả chụp cắt lp vi tnh (CT scan) ổ
bụng c tiêm thuốc cản quang cho thấy: Tổn
thương gan đa ổ giảm đậm đ, khối ln nhất
kch thưc # 6,5 x 7 cm, bắt thuốc cản quang
kém; ngoài ra c khối tổn thương choán chỗ
liên quan vi thành dạ dày bờ cong ln đoạn
thn v kch thưc # 6 x 5 x 8 cm, bờ đa cung,
tăng bắt thuốc cản quang, thm nhiễm mỡ kèm
hình ảnh dày mạc nối, phúc mạc, vài hạch cạnh
đường knh < 1 cm, hạch dạng tròn (Hình 3a,
3b) – kết luận hình ảnh học nghĩ nhiều ung thư
dạ dày di căn gan, mạc nối, phúc mạc. Hình
ảnh X quang tim phổi trong gii hạn bình
thường, chụp cắt lp vi tnh lồng ngực chỉ thấy
hình ảnh xơ, hình knh mờ rải rác thuỳ dưi hai
phổi. Các xét nghiệm máu thường quy trong
gii hạn bình thường.
Bệnh nhn được tiến hành phẫu thuật cắt u
kèm toàn bmạc nối ln kết hợp vi cắt dạ
dày hình chêm. Quá trình phẫu thuật ghi nhận:
khối u ln kch thưc # 7 cm, xung quanh c t
giả mạc, u thuc mạc nối ln, áp sát vào 1/3
giữa bờ cong ln dạ dày và xm lấn đến lp
dưi niêm dạ dày, nhiều nốt kch thưc # 2 – 3
cm phúc mạc thành vng thượng v, nhu mô
gan c nhiều khối u kch thưc to nhỏ từ 3 đến
8 cm. Bệnh phẩm được gi về khoa Giải phẫu
bệnh lý.
Trên đại thể ghi nhận, khối u kch thưc #
6 x 5 cm dạng phn thuỳ, gii hạn không rõ,
liên tục vi mạc nối, mt cắt màu trắng sượng,
hoại t trung tm kèm xuất huyết rải rác.
Trên vi thể,  đ phng đại thấp, khối u c
dạng ổ đc đến dạng bè xm nhiễm mô đệm
kèm hoại t lan rng, cng nhiều hình ảnh xm
nhập mạch trên nền mô liên kết thưa c thấm
nhập t tế bào viêm nằm dưi lp niêm mạc dạ
dày gần như bình thường (Hình 4a). Mô u xm
lấn ti thanh mạc, xm nhập mô mỡ sợi mạc
nối. Ở đ phng đại ln, các tế bào u kch
thưc từ nhỏ đến trung bình, viền tế bào không
rõ. Nhn hình tròn hoc bầu dục, tăng sắc, tạo
hình ảnh các nhn khp vi nhau. Hạt nhn
không rõ, chất nhiễm sắc lốm đốm dạng “muối
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
233
tiêu”. Bào tương hiếm thấy, tỉ lệ nhn/bào
tương rất cao kèm vô số hình ảnh phn bào bất
thường và thoái hoá (Hình 4b). Ngoài ra u di
căn 18/18 hạch được khảo sát.
Kết quả hoá mô miễn dch cho thấy mô
bệnh học ph hợp vi Carcinôm thần kinh ni
tiết vi Synaptophysin dương tnh mạnh,
Chromogranin A m tnh, Ki 67 dương tnh
vi tỉ lệ khoảng 90% (Hình 5a,5b).
HỘI THẢO KHOA HỌC CHUYÊN NGÀNH GIẢI PHẪU BỆNH CÁC TỈNH PHÍA NAM LẦN THỨ 14
234
III. BÀN LUẬN
Các tế bào thần kinh ni tiết phn bố
nhiều v trkhác nhau trên khắp cơ thể [5]. Ở
đường tiêu hoá, giả thuyết về sự hình thành của
hệ thống thần kinh ni tiết dạ dày-rut-tuỵ
(GEP) đt ra bi Langhans (1867) và
Kulchitsky (1897), trong đnổi bật là tế bào
Enterochromaffin (EC) (còn được gọi là tế bào
Kulchitsky) được cho là nguồn gốc của các
khối u carcinoid xuất phát từ đường tiêu hoá,
đc biệt  dạ dày [5].
Ung thư biểu mô thần kinh ni tiết (NEC)
là các khối u carcinoid ác tnh được tìm thấy 
nhiều cơ quan khác nhau và chia làm nhiều
phn nhm dựa vào hình thái tế bào [1,4].
Trong đ, ung thư biểu mô loại tế bào nhỏ là
nhm được chú ý đc biệt bi cả các bác sĩ lm
sàng và giải phẫu bệnh bi mc đ ác tnh cao
và tiên lượng rất xấu [4,7,8]. Về v tr, ống tiêu
hoá là cơ quan thường gp th hai của loại ung
thư này sau phổi [5,6].
Lần đầu tiên được báo cáo vào năm 1976,
ung thư biểu mô tế bào nhỏ nguyên phát dạ
dày (PSCGC) chỉ gp dưi 1% trong số các
khối u ác tnh của ống tiêu hoá và khoảng
0,1% các trường hợp ung thư nguyên phát  dạ
dày [2,5-8]. Bệnh thường được báo cáo các
quốc gia khu vực Đông Á như Trung Quốc,
Nhật Bản, Hàn Quốc; các quốc gia c tỉ lệ mắc
ung thư dạ dày cao hơn mc trung bình chung
của thế gii [3]. Đ tuổi khi phát PSCGC
trung bình ln hơn 60, nam gii chiếm tỉ lệ cao
gấp từ ba đến năm lần so vi nữ gii và hút
thuốc lá được xem như là yếu tố nguy cơ hàng
đầu của bệnh [2,6-8]. Ở trường hợp chúng tôi
báo cáo, bệnh nhn nằm nhm tuổi < 60
nhưng tiền căn hút thuốc lá nhiều (>60 gi-
năm) và điều này được xem như là mt yếu tố
gợi ý hàng đầu cho việc khi phát sm của
người bệnh.
Đau thượng v, kh nuốt, thiếu máu, sụt
cn là những triệu chng thường gp của
PSCGC [6]. Các đc điểm này gần như tương
tự vi các bệnh lý dạ dày lành tnh thường gp
và không thể phn biệt PSCGC vi các loại
ung thư dạ dày khác khi chỉ dựa vào biểu hiện
lâm sàng [2,6]. Mt báo cáo cho thấy, không
csự khác biệt đáng kể về tỉ lệ đau thượng v
và kh nuốt khi so sánh PSCGC vi ung thư
biểu mô tuyến dạ dày [2,6]. Mt khác, hi
chng carcinoid c thể xuất hiện, đc biệt
giai đoạn di căn gan [1,4,6-8]. Tuy nhiên, bệnh
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 545 - THÁNG 12 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
235
nhn PSCGC thường ctriệu chng lm sàng
được phát hiện  giai đoạn trễ khi khối u đ c
kch thưc ln và/hoc di căn đa cơ quan [2,6].
Trường hợp chúng tôi báo cáo không c sự
hiện diện của hi chng Carcinoid mc d đ
cdi căn gan, điều này c thể được giải thch
bi c mt tỉ lệ nhất đnh các ung thư thần kinh
ni tiết không đi kèm hi chng này [5,8]. Mt
khác, trong u thần kinh ni tiết dạ dày và
phổi, hi chng Carcinoid thường không điển
hình [5,8].
Gan, hạch bạch huyết, xương và tuỷ xương
là những v trdi căn của PSCGC đ được báo
cáo trong đ di căn đến gan chiếm tỉ lệ cao
nhất [2,4,6-8]. Khi được chẩn đoán, hầu hết
bệnh nhn đ c di căn hạch khu vực, mt số
đi kèm vi di căn xa rõ được xác đnh trên các
phương tiện hình ảnh học [2,6].
Ni soi tiêu hoá trên là lựa chọn hàng đầu
đối vi các trường hợp nghi ngờ PSCGC,
tương tự như các ung thư dạ dày khác [1,3,6].
Tuy nhiên, tỉ lệ chẩn đoán thường không cao vì
tổn thương c thể nằm dưi niêm mạc, và đôi
khi gy nhầm lẫn vi u mô đệm đường tiêu
hoá (GIST) hay Lymphôm [4,6,7]. Chụp cắt
lp vi tnh là lựa chọn th hai trong các trường
hợp kh xác đnh PSCGC và chưa loại trừ
được khả năng di căn lan rng của khối u [6].
Trên vi thể, PSCGC thể hiện đầy đủ hình
thái của mt ung thư biểu mô thần kinh ni tiết
loại tế bào nhỏ tương tự như  phổi [1,5]. Ung
thư biểu mô tuyến biệt hoá kém hay Lymphôm
B ln lan toả là những chẩn đoán phn biệt c
thể được đt ra và việc nhum hoá mô miễn
dch vi các dấu ấn đc hiệu của thần kinh ni
tiết (Chromogranin A, Synaptophysin, CD56
và INSM-1) rất c giá trtrong chẩn đoán xác
đnh [1,2,4-8].
Mt khác, việc phn biệt giữa ung thư biểu
mô tế bào nhỏ nguyên phát hay di căn đến dạ
dày là rất kh xác đnh và cần csự kết hợp
các đc điểm lm sàng, hình ảnh học vi mô
bệnh học và hoá mô miễn dch vi dấu ấn
TTF1 trong những trường hợp chưa loại trừ
nguồn gốc nguyên phát từ phổi [5,6]. Trường
hợp chúng tôi báo cáo, bệnh nhn không c
dấu hiệu tổn thương phổi nghi ngờ ác tnh trên
lm sàng và trên hình ảnh học, các đc điểm
đều hưng đến mt tổn thương nguyên phát từ
đường tiêu hoá.
PSCGC c hai nhm phn nhỏ hơn là
thuần tuý và hỗn hợp [1,2,4,5]. Loại thuần tuý
chỉ c các đc điểm đơn thuần của ung thư
biểu mô tế bào nhỏ trong khi loại hỗn hợp còn
cthêm đc điểm mô học khác, vdụ như ung
thư biểu mô tuyến [6]. Tuy vậy, biến thể hỗn
hợp thường gp hơn, chiếm từ 60 đến 70% các
trường hợp được báo cáo [6-8]. Bệnh nhn
được báo cáo c PSCGC thuc loại thuần tuý
vì chúng tôi không tìm thấy các đc trưng mô
học khác ngoài đc điểm như mô tả của ung
thư biểu mô tế bào nhỏ đơn thuần.
PSCGC thường c tiên lượng rất xấu ngay
những trường hợp khối u khu trú tại chỗ
[1,3,4,6,8]. Ở giai đoạn tiến triển, thời gian
sống trung bình của bệnh nhn chỉ vỏn vẹn
dưi 12 tháng [1,4,6]. Vì tỉ lệ hiếm gp nên
cho đến hiện nay vẫn chưa c mt phác đồ
điều tr cụ thể cho PSCGC [4,6,8]. Phương
pháp điều tr thường được s dụng tương tự
như trong điều trung thư phổi tế bào nhỏ vi
phẫu thuật triệt căn được coi là liệu pháp tiêu