L I M ĐỜ Ở ẦU
Lý lu n v hình thái kinh t - xã h i c a C.Mác cho th y s bi nậ ề ế ộ ủ ấ ự ế
đ i c a các xã h i là quá trình l ch s t nhiên. V n d ng lí lu n đó vàoổ ủ ộ ị ử ự ậ ụ ậ
phân tích xã h i t b n, tìm ra các quy lu n v n d ng c a nó, C.Mác vàộ ư ả ậ ậ ụ ủ
Ph.Ăngghen đ u cho r ng, ph ng th c s n xu t TBCN có tính ch t l chề ằ ươ ứ ả ấ ấ ị
s và xã h i t b n t t y u b thay th b ng xã h i m i xã h i c ng s nử ộ ư ả ấ ế ị ế ằ ộ ớ ộ ộ ả
ch nghĩa.ủ
Đ ng th i C.Mác và Ph.Ăngghen cũng d báo trên nh ng nét l n vồ ờ ự ữ ớ ề
nh ng đ c tr ng c b n c a xã h i m i, đó là: có l c l ng s n xu t xãữ ặ ư ơ ả ủ ộ ớ ự ượ ả ấ
h i cao, ch đ s h u xã h i v t li u s n xu t đ c xác l p, ch độ ế ộ ở ữ ộ ề ư ệ ả ấ ượ ậ ế ộ
ng i bóc ng i b th tiêu, s n xu t nh m th a mãn nhu c u c a m iườ ườ ị ủ ả ấ ằ ỏ ầ ủ ọ
thành viên trong xã h i , n n s n xu t đ c ti n hành theo m t k ho chộ ề ả ấ ượ ế ộ ế ạ
th ng nh t trên ph m vi toàn xã h i, s phân ph i s n ph m bình đ ng,ố ấ ạ ộ ự ố ả ẩ ẳ
s đ i l p gi a thành th và nông thôn, gi a lao đ ng trí óc và lao đ ngự ố ậ ữ ị ữ ộ ộ
chân tay b xóa b ...ị ỏ
Đ xây d ng xã h i m i có nh ng đ c tr ng nh trên c n ph i tr i quaể ự ộ ớ ữ ặ ư ư ầ ả ả
hai giai đo n: Giai đo n th p (giai đo n đ u) và giai đo n sau (giai đo nạ ạ ấ ạ ầ ạ ạ
cao). Sau này Lênin g i giai đo n đ u là ch nghĩa xã h i và giai đoan sauọ ạ ầ ủ ộ
là ch nghĩa c ng s n. C.Mác g i giai đo n đ u xã h i ch nghĩa là th iủ ộ ả ọ ạ ầ ộ ủ ờ
kỳ quá đ chính tr lên giai đo n cao c a xã h i c ng s n.ộ ị ạ ủ ộ ộ ả
Th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i là th i kỳ c i bi n cách m ngờ ộ ủ ộ ờ ả ế ạ
toàn di n trên t t c các lĩnh v c c a đ i s ng xã h i. Th i kỳ này cácệ ấ ả ự ủ ờ ố ộ ờ ở
n c có trình đ phát tri n kinh t xã h i khác nhau có th di n ra v iướ ộ ể ế ộ ể ễ ớ
kho ng th i gian dài ng n khác nhau. Đ i v i nh ng n c đã tr i qua chả ờ ắ ố ớ ữ ướ ả ủ
nghĩa t b n phát tri n trình đ cao khi ti n lên xã h i ch nghĩa th i kỳư ả ể ở ộ ế ộ ủ ờ
quá đ có th t ng đ i ng n. Nh ng n c tr i qua giai đo n phát tri nộ ể ươ ố ắ ữ ướ ả ạ ể
ch nghĩa t b n trình đ trung bình, đ c bi t là nh ng n c có n nủ ư ả ở ộ ặ ệ ữ ướ ề
kinh t nghèo nàn, l c h u thì th i kỳ quá đ t ng đ i khó khăn, ph cế ạ ậ ờ ộ ươ ố ứ
t p.ạ
n c ta th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i đ c b t đ u t nămỞ ướ ờ ộ ủ ộ ượ ắ ầ ừ
1945 mi n B c và năm 1975 trên ph m vi c n c sau khi cu c cáchở ề ắ ạ ả ướ ộ
m ng dân t c dân ch nhân dân đã hoàn toàn th ng l i, đ t n c hòa bìnhạ ộ ủ ắ ợ ấ ướ
và th ng nh t quá đ đi lên xây d ng ch nghĩa xã h i. ố ấ ộ ự ủ ộ
Sau khi ch nghĩa xã h i Đông Âu và Liên Xô s p đ , Đ ng taủ ộ ở ụ ổ ả
v n quy t đ nh n c ta ti n lên ch nghĩa xã h i b qua t b n ch nghĩa.ẫ ế ị ướ ế ủ ộ ỏ ư ả ủ
N c ta ti n lên xã h i ch nghĩa b qua t b n ch nghĩa là t t y uướ ế ộ ủ ỏ ư ả ủ ấ ế
khách quan, do nó phù h p v i s phát tri n chung c a xã h i loài ng i,ợ ớ ự ể ủ ộ ườ
và trong th i đ i ngày nay, đ c l p dân t c g nờ ạ ộ ậ ộ ắ li n v i xã h i ch nghĩaề ớ ộ ủ
do đ tấ n c ta ướ giành đ c l p dân t c t t y u ph i đi lên ch nghĩa xã h i.ộ ậ ộ ấ ế ả ủ ộ
V n d ng h c thuy t C.Mác vào công cu c xây d ng ch nghĩa xãậ ụ ọ ế ộ ự ủ
h i Liên Xô tr c đây, V.I.Lênin đã phát tri n lý lu n v th i kỳ quá độ ở ướ ể ậ ề ờ ộ
lên ch nghĩa xã h i. Sau đây là bài th o lu n c a nhóm 11 v i ch đ …ủ ộ ả ậ ủ ớ ủ ề
D i đây là n i dung c a bài th o lu n:ướ ộ ủ ả ậ
A/ QUAN ĐI M C A MÁC LÊNIN V TH I KỲ QUÁ Đ LÊNỂ Ủ Ề Ờ Ộ
CNXH
I/ Tính t t y u c a th i kỳ quá đ t CNTB lên CNXHấ ế ủ ờ ộ ừ
II/ Th c ch t c a th i kì quá đ lên ch nghĩa xã h i Vi t Namự ấ ủ ờ ộ ủ ộ ở ệ
III/ N i dung c a TKQĐ lên CNXHộ ủ
-Trên lĩnh v c kinh tự ế
-- Trong lĩnh v c chính trự ị
-- Trong lĩnh v c t t ng – văn hóaự ư ưở
-- Trong lĩnh v c xã h iự ộ
IV/ Kh năng quá đ lên CNXH b qua ch đ t b n ch nghĩaả ộ ỏ ế ộ ư ả ủ
B/ V N D NG C A VI T NAM TRONG TH I KỲ QUÁ Đ LÊNẬ Ụ Ủ Ệ Ờ Ộ
CNXH
1-Tính t t y u và đ c đi m c a th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h iấ ế ặ ể ủ ờ ộ ủ ộ
Vi t Namở ệ
2- C ng lĩnh xây d ng đ t n c trong th i kỳ quá đ lên CNXHươ ự ấ ướ ờ ộ
a. Quá trình cách m ng và nh ng bài h c kinh nghi m ạ ữ ọ ệ
b. Qúa đ lên ch nghĩa xã h i n c ta ộ ủ ộ ở ướ
3-Nhi m v kinh t c b n trong th i kì qúa đ lên ch nghĩa xã h iệ ụ ế ơ ả ờ ộ ủ ộ
Vi t Nam :ở ệ
a- Phát tri n l c l ng s n xu t, coi công nghi p hoá, hi n đ i hoáể ự ượ ả ấ ệ ệ ạ
đ t n c là nhi m v trung tâm c a c th i kì quá đ nh m xâyấ ướ ệ ụ ủ ả ờ ộ ằ
d ng c s v t ch t kĩ thu t c a ch nghĩa xã h i:ự ơ ở ậ ấ ậ ủ ủ ộ
b- Xây d ng t ng b c quan h s n xu t m i theo đinh h ng xãự ừ ướ ệ ả ấ ớ ướ
h i ch nghiã:ộ ủ
c- M r ng và nâng cao hi u qu c a quan h kinh t qu c t ;ở ộ ệ ả ủ ệ ế ố ế
K T LU NẾ Ậ
Sau đây là n i dung chi ti t c a bài th o lu n:ộ ế ủ ả ậ
A/ QUAN ĐI M C A MÁC LÊNIN V TH I KỲ QUÁ Đ LÊNỂ Ủ Ề Ờ Ộ
CNXH
I/ Tính t t y u c a th i kỳ quá đ t CNTB lên CNXHấ ế ủ ờ ộ ừ
Th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i là t t y u khách quan,ờ ộ ủ ộ ấ ế b t cấ ứ
qu c gia nào đi lên ch nghĩa xã h i đ u ph i tr i qua, k c các n c cóố ủ ộ ề ả ả ể ả ướ
n n kinh t r t phát tri n. T t nhiên, đ i v i các n c có n n kinh t phátề ế ấ ể ấ ố ớ ướ ề ế
tri n, th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i có nhi u thu n l i h n, có thể ờ ộ ủ ộ ề ậ ợ ơ ể
di n ra ng n h n so v i các n c đi lên ch nghĩa xã h i b qua ch đễ ắ ơ ớ ướ ủ ộ ỏ ế ộ
t b n ch nghĩa có n n kinh t l c h u.ư ả ủ ề ế ạ ậ
Th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i là th i kỳ c i bi n cách m ngờ ộ ủ ộ ờ ả ế ạ
sâu s c, tri t đ , toàn di n t xã h i cũ thành xã h i m i: ch nghĩa xãắ ệ ể ệ ừ ộ ộ ớ ủ
h i. Nó di n ra t khi giai c p vô s n giành đ c chính quy n b t tay vàoộ ễ ừ ấ ả ượ ề ắ
xây d ng xã h i m i và k t thúc khi xây d ng thành công nh ng c sự ộ ớ ế ự ữ ơ ở
c a ch nghĩa xã h i c v l c l ng s n xu t, quan h s n xu t, c sủ ủ ộ ả ề ự ượ ả ấ ệ ả ấ ơ ở
kinh t và ki n trúc th ng t ng.ế ế ượ ầ
Tính t t y u c a th i kỳ quá đ lên ch nghĩa xã h i đ c quy đ nhấ ế ủ ờ ộ ủ ộ ượ ị
b i đ c đi m ra đ i, phát tri n c a cách m ng vô s n và nh ng đ c tr ngở ặ ể ờ ể ủ ạ ả ữ ặ ư
kinh t , xã h i c a ch nghĩa xã h i. Đ chuy n t xã h i TBCN lên xãế ộ ủ ủ ộ ể ể ừ ộ
h i XHCN c n ph i tr i qua m t th i kỳ quá đ nh t đ nh. Tính t t y uộ ầ ả ả ộ ờ ộ ấ ị ấ ế
c a TKQĐ lên CNXH đ c lý gi i t các căn c sau đây:ủ ượ ả ừ ứ
- M t là, CNTB và CNXH khác nhau v b n ch t. CNTB đ c xâyộ ề ả ấ ượ
d ng trên c s ch đ t h u TBCN v các t li u s n xu t; d a trênự ơ ở ế ộ ư ữ ề ư ệ ả ấ ự
ch đ áp b c và bóc l t. CNXH đ c xây d ng trên c s ch đ côngế ộ ứ ộ ượ ự ơ ở ế ộ
h u v t li u s n xu t ch y u, t n t i d i 2 hình th c là nhà n c vàữ ề ư ệ ả ấ ủ ế ồ ạ ướ ứ ướ
t p th ; không còn các giai c p đ i kháng, không còn tình tr ng áp b c,ậ ể ấ ố ạ ứ
bóc l t. Mu n có xã h i nh v y c n ph i có m t th i kỳ l ch s nh tộ ố ộ ư ậ ầ ả ộ ờ ị ử ấ
đ nh.ị
- Hai là, CNXH đ c xây d ng trên n n s n xu t đ i công nghi pượ ự ề ả ấ ạ ệ
có trình đ cao. Quá trình phát tri n c a CNTB đã t o ra c s v t ch t -ộ ể ủ ạ ơ ở ậ ấ
k thu t nh t đ nh cho CNXH, nh ng mu n có c s v t ch t – k thu tỹ ậ ấ ị ư ố ơ ở ậ ấ ỹ ậ
đó c n ph i có th i gian t ch c, s p x p l i. ầ ả ờ ổ ứ ắ ế ạ
Đ i v i nh ng n c ch a t ng tr i qua quá trình CNH ti n lên CNXH ,ố ớ ữ ướ ư ừ ả ế
TKQĐ cho vi c xây d ng c s v t ch t – k thu t cho CNXH có th kéoệ ự ơ ở ậ ấ ỹ ậ ể
dài v i nhi m v tr ng tâm c a nó là ti n hành CNH XHCN.ớ ệ ụ ọ ủ ế
- Ba là, các quan h xã h i c a CNXH không t phát n y sinh trongệ ộ ủ ự ả
lòng CNTB, chúng là k t qu c a quá trình xây d ng và c i t o XHCN.ế ả ủ ự ả ạ
S phát tri n c a CNTB dù đã trình đ cao cũng ch có th t o ra nh ngự ể ủ ở ộ ỉ ể ạ ữ
đi u ki n, ti n đ cho s hình thành các quan h xã h i XHCN, do v yề ệ ề ề ự ệ ộ ậ
cũng c n ph i có th i gian nh t đ nh đ xây d ng và phát tri n các quanầ ả ờ ấ ị ể ự ể
h đó.ệ
- B n là, công cu c xây d ng CNXH là m t công vi c m i m , khóố ộ ự ộ ệ ớ ẻ
khăn và ph c t p, c n ph i có th i gian đ giai c p CN t ng b c làmứ ạ ầ ả ờ ể ấ ừ ướ
quen v i nh ng công vi c đó.ớ ữ ệ
TKQĐ lên CNXH các n c có trình đ phát tri n kinh t - xã h iở ướ ộ ể ế ộ
khác nhau có th di n ra v i kho ng th i gian dài, ng n khác nhau. Đ iể ễ ớ ả ờ ắ ố
v i nh ng n c đã tr i qua CNTB phát tri n trình đ cao thì khi ti n lênớ ữ ướ ả ể ở ộ ế
CNXH, TKQĐ có th t ng đ i ng n. Nh ng n c đã tr i qua giai đo nể ươ ố ắ ữ ướ ả ạ
phát tri n CNTB m c đ trung bình, đ c bi t là nh ng n c còn trìnhể ở ứ ộ ặ ệ ữ ướ ở
đ phát tri n ti n t b n, có n n kinh t l c h u thì TKQĐ th ng kéoộ ể ề ư ả ề ế ạ ậ ườ
dài v i r t nhi u khó khăn, ph c t p. Đ c đi m và th c ch t c a th i kỳớ ấ ề ứ ạ ặ ể ự ấ ủ ờ
quá đ t CNTB lên CNXH là s t n t i đan xen gi a nh ng y u t c aộ ừ ự ồ ạ ữ ữ ế ố ủ
xã h i cũ bên c nh nh ng nhân t m i c a CNXH trong m i quan h v aộ ạ ữ ố ớ ủ ố ệ ừ
th ng nh t v a đ u tranh v i nhau trên t t c các lĩnh v c (kinh t , chínhố ấ ừ ấ ớ ấ ả ự ế
tr , t t ng – văn hóa) c a đ i s ng xã h iị ư ưở ủ ờ ố ộ
II/ Th c ch t c a th i kì quá đ lên ch nghĩa xã ự ấ ủ ờ ộ ủ
Th c ch t c a th i kì quá đ lên ch nghĩa xã h i là chuyên chínhự ấ ủ ờ ộ ủ ộ
vô s n. Nghĩa là giai đo n: giai c p vô s n bao g m giai c p công nhân vàả ạ ấ ả ồ ấ
qu n chúng nhân dân lao đ ng,sau khi giành chính quy n ,s t c đo tầ ộ ề ẽ ướ ạ
toàn b t li u s n xu t t giai c p t s n đã b đánh b i,không còn làộ ư ệ ả ấ ừ ấ ư ả ị ạ
giai c p th ng tr và nh ng th l c ch ng phá ch nghĩa xã h i.Xóa bấ ố ị ữ ế ự ố ủ ộ ỏ
tri t đ tàn d phong ki n,tích lũy c s v t ch t đ xây d ng xã h i chệ ể ư ế ơ ở ậ ấ ể ự ộ ủ
nghĩa b ng nh ng bi n pháp chuyên chính vô s n.B n ch t là dùng bằ ữ ệ ả ả ấ ộ
máy chính quy n c ng b c.ề ưỡ ứ
Th i kì quá đ lên ch nghĩa xã h i chính là s khác bi t gi a h cờ ộ ủ ộ ự ệ ữ ọ
thuy t c a C. Mác và c a V. Lê-nin. Có th kh ng đ nh th i kì quá đế ủ ủ ể ẳ ị ờ ộ
không có trong h c thuy t C. Mác! Không ai có th kh ng đ nh đ c: N uọ ế ể ẳ ị ượ ế
C. Mác s ng đ n th i V. Lê-nin thì ông có đ ng ý lu n đi m đó không?ố ế ờ ồ ậ ể
Và có đ ng ý ghép h c thuy t c a mình vào v i h c thuy t c a Lê nin đồ ọ ế ủ ớ ọ ế ủ ể
g i chung là h c thuy t Mác - Lê nin, đ tr thành Ch nghĩa Mác - Lêọ ọ ế ể ở ủ
nin?
Theo H Chí Minh: Th c ch t c a th i kì quá đ lên ch nghĩa xãồ ự ấ ủ ờ ộ ủ
h i là quá trình c i bi n n n s n xu t l c h u thành n n s n xu t hi nộ ả ế ề ả ấ ạ ậ ề ả ấ ệ
đ i. Th c ch t phát tri n và c u t o n n kinh t qu c dân cũng là cu cạ ự ấ ể ấ ạ ề ế ố ộ
đ u tranh giai c p gay go, ph c t p trong đi u ki n m i.Khi mà nhân dânấ ấ ứ ạ ề ệ ớ
ta hình thành c b n cách m ng dân t c dân ch ,so sánh l c l ng trongơ ả ạ ộ ủ ự ượ
n c và qu c t đã có nh ng bi n đ i. Đi u này đòi h i ph i áp d ngướ ố ế ữ ế ổ ề ỏ ả ụ
toàn di n các hình th c đ u tranh c v chính tr ,kinh t ,t t ng-vănệ ứ ấ ả ề ị ế ư ưở
hóa,nh m ch ng l i các th l c đi ng c l i con đ ng xã h i ch nghĩa.ằ ố ạ ế ự ượ ạ ườ ộ ủ
III/ N i dung c a TKQĐ lên CNXHộ ủ
Th i kỳ quá đ lên CNXH là m t quá trình đ c ti n hành trên t t c cácờ ộ ộ ượ ế ấ ả
lĩnh v c c a đ i s ng xã h i, là 1 quá trình khó khăn và ph c t p.ự ủ ờ ố ộ ứ ạ
- Trên lĩnh v c kinh tự ế: th c hi n vi c s p x p, b trí l i các l cự ệ ệ ắ ế ố ạ ự
l ng s n xu t hi n có c a xã h i; c i t o quan h s n xu t cũ, xây d ngượ ả ấ ệ ủ ộ ả ạ ệ ả ấ ự
quan h s n xu t m i theo h ng t o ra s phát tri n cân đ i c a n nệ ả ấ ớ ướ ạ ự ể ố ủ ề
kinh t , b o đ m ph c v ngày càng t t đ i s ng nhân dân lao đ ng. Vi cế ả ả ụ ụ ố ờ ố ộ ệ
s p x p, b trí l i các l c l ng s n xu t c a xã h i nh t đ nh không thắ ế ố ạ ự ượ ả ấ ủ ộ ấ ị ể
theo ý mu n nóng v i, ch quan mà ph i tuân theo tính t t y u khách quanố ộ ủ ả ấ ế
c a các quy lu t kinh t , đ c bi t là quy lu t quan h s n xu t phù h pủ ậ ế ặ ệ ậ ệ ả ấ ợ
v i trình đ phát tri n c a l c l ng s n xu t.ớ ộ ể ủ ự ượ ả ấ
Đ i v i nh ng n c ch a tr i qua quá trình CNH TBCN, t t y uố ớ ữ ướ ư ả ấ ế
ph i ti n hành CNH XHCN nh m t o ra đ c c s v t ch t – k thu tả ế ằ ạ ượ ơ ở ậ ấ ỹ ậ
c a CNXH. Nhi m v tr ng tâm c a nh ng n c này trong TKQĐ làủ ệ ụ ọ ủ ữ ướ
ph i ti n hành CNH, HĐH n n kinh t theo đ nh h ng XHCN. Quá trìnhả ế ề ế ị ướ
CNH-HĐH XHCN di n ra các n c khác nhau v i nh ng đi u ki n l chễ ở ướ ớ ữ ề ệ ị
s khác nhau có th đ c ti n hành v i nh ng n i dung c th và hìnhử ể ượ ế ớ ữ ộ ụ ể
th c, b c đi khác nhau. N c ta quá đ lên CNXH b qua ch đ TBCN,ứ ướ ướ ộ ỏ ế ộ
ch a tr i qua quá trình CNH TBCN, nên trong th i gian qua, Đ ng ta chư ả ờ ả ủ
tr ng đ y m nh CNH, HĐH, t o n n t ng đ đi lên CNXH; bên c nh đóươ ẩ ạ ạ ề ả ể ạ
là ch tr ng phát tri n kinh t th tr ng đ nh h ng XHCN cũng là đủ ươ ể ế ị ườ ị ướ ể
gi i phóng s c s n xu t, ti n t i m t n n s n xu t l n.ả ứ ả ấ ế ớ ộ ề ả ấ ớ
=> Đ c đi m kinh t c b n nh t c a th i kỳ quá đặ ể ế ơ ả ấ ủ ờ ộ là s t n t i n nự ồ ạ ề
kinh t nhi u thành ph n và t ng ng v i nó có nhi u giai c p, t ng l pế ề ầ ươ ứ ớ ề ấ ầ ớ
xã h i khác nhau nh ng v trí, c c u và tính ch t c a giai c p trong xãộ ư ị ơ ấ ấ ủ ấ
h i đã thay đ i m t cách sâu s c. S t n t i c a c c u kinh t nhi uộ ỗ ộ ắ ự ồ ạ ủ ơ ấ ế ề
thành ph n là khách quan và lâu dài, có l i cho s phát tri n l c l ng s nầ ợ ự ể ự ượ ả
xu t, tăng tr ng kinh t . Theo Lênin, mâu thu n c a th i kỳ quá đ lênấ ưở ế ẫ ủ ờ ộ
ch nghĩa xã h i là mâu thu n gi a ch nghĩa xã h iủ ộ ẩ ữ ủ ộ đã giành th ng l iắ ợ
nh ng còn non y u v i ch nghĩa t b n đã b đánh b i nh ng v n cònư ế ớ ủ ư ả ị ạ ư ẫ
kh năng khôi ph c. Vì v y, th i kỳ quá đ là th i kỳ di n ra cu c đ uả ụ ậ ờ ộ ờ ễ ộ ấ
tranh “ai th ng ai” gi a ch nghĩa xã h i và ch nghĩa t b n quy t li t,ắ ữ ủ ộ ủ ư ả ế ệ
quanh co, khúc khu u và ph c t p.ỷ ứ ạ
- Trong lĩnh v c chính trự ị: ti n hành cu c đ u tranh ch ng l i cácế ộ ấ ố ạ
th l c thù đ ch ch ng phá s nghi p xây d ng CNXH; xây d ng, c ng cế ự ị ố ự ệ ự ự ủ ố
nhà n c và n n dân ch XHCN ngày càng v ng m nh, b o đ m quy nướ ề ủ ữ ạ ả ả ề