126
VIÊM LOÉT DẠ DÀY TÁ TRÀNG
Ở TRẺ EM (K29)
1. ĐỊNH NGHĨA
- Viêm dạ dày: là những tổn thương vi thể trên mô học
của niêm mạc dạ dày thể hiện sự đáp ứng của niêm mạc dạ
dày với các yếu tố tấn công.
- Loét dạ dày và tá tràng: là tình trạng tổn thương sâu
phá vỡ lớp cơ niêm, làm mất tổ chức niêm mạc một cách có
giới hạn ở phần ống tiêu hóa có bài tiết acid và pepsin.
2. CÁC NGUYÊN NHÂN THƯỜNG GẶP
Có nhiều nguyên nhân gây viêm loét dạ dày tá tràng ở
trẻ em:
- Nhiễm khuẩn: Helicobacter pylori, lao, Herpes simplex
virus, Varicella zoster virus, nấm Candida albicans…
- Stress.
- Thuốc kháng viêm non-steroide hoặc Corticoids.
- Bệnh lý tự miễn: Crohn, viêm dạ dày tăng eosinophil
hoặc viêm dạ dày dị ứng.
è Cần xác định nguyên nhân gây VLDDTT, không chỉ
tập trung vào Helicobacter pylori.
3. TIẾP CẬN CHẨN ĐOÁN
Thường bệnh nhi tới khám vì:
- Xuất huyết tiêu hóa (ói máu hoặc tiêu phân đen).
127
- Có hội chứng dạ dày tá tràng kinh điển (đau bụng
vùng thượng vị, đau liên quan đến ăn uống, kèm đầy bụng, ợ
hơi, ợ chua, có cơn đau gây thức giấc buổi tối...).
- Đau bụng mơ hồ: thường gặp nhất à cần hỏi kỹ bệnh
sử, khám lâm sàng và làm một số cận lâm sàng ban đầu ở trẻ
đau bụng để tìm “Dấu hiệu cảnh báo” bệnh lý tại dạ dày.
Lưu đồ tiếp cận
!
Trẻ đau bụng
Dấu cảnh báo bệnh sử Dấu cảnh báo lâm sàng Dấu cảnh báo cận lâm sàng
Nguyên nhân tại dạ dày tá tràng
Theo dõi viêm/ loét dạ dày tá tràng
Nội soi DDTT để xác định chẩn đoán *
Điều trị theo mức độ tổn thương trên
nội soi và bằng chứng nhiễm Hp
Nguyên nhân ngoài
dạ dày tá tràng
Chỉ định CLS phù hợp để
tìm nguyên nhân
* Trong tình huống không thực hiện
nội soi ngay, xem hướng dẫn xử trí
sau khi có chỉ định nội soi
Hội chẩn chuyên khoa
Có dấu hiệu cảnh báo nguyên nhân thực thể
Cần cảnh giác bụng ngoại
khoa trên nền đau bụng mạn
128
3.1. Dấu bệnh sử cảnh báo tổn thương dạ dày tá tràng
trên trẻ đau bụng mạn
- Đau bụng kéo dài ở trẻ > 05 tuổi.
- Đau vùng thượng vị, đau liên quan đến ăn uống.
- Cơn đau thức giấc buổi tối.
- Ói mửa nặng.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Chậm tăng trưởng không rõ nguyên nhân.
- Ói máu, tiêu máu.
- Tiền sử gia đình có cha mẹ bị ung thư dạ dày, anh chị
em ruột hoặc người sống chung viêm dạ dày do Helicobacter
pylori.
- Tiền sử có dùng thuốc khám viêm non-steroide hoặc
corticoide.
3.2. Dấu hiệu lâm sàng cảnh báo bệnh ở dạ dày tá tràng
- Ấn đau thượng vị.
- Dấu hiệu thiếu máu: da xanh, niêm nhạt...
3.3. Dấu hiệu cận lâm sàng cảnh báo bệnh ở dạ dày tá tràng
- Máu ẩn/phân dương tính.
- Công thức máu: thiếu máu: Hgb giảm so với lứa tuổi
hoặc Hct < 30% ở trẻ lớn.
- Ngoài ra, cần chú ý tìm các dấu hiệu cảnh báo cận
lâm sàng khác (đau bụng không do dạ dày): Tổng phân tích
nước tiểu, siêu âm bụng, VS, KSTĐR/phân.
!
129
4. TIÊU CHUẨN CHẨN ĐOÁN
- VLDDTT trên nội soi: khi thấy sang thương viêm
nốt hoặc loét, viêm sướt, phù nề, sung huyết mức độ trung
bình-nặng.
- VDDTT trên GPB: khi thấy thâm nhiễm tế bào viêm
≥ 2-5 tế bào bạch cầu trong 1 vi trường.
- VLDDT do Helicobacter pylori: nội soi dạ dày có tổn
thương đặc biệt sang thương nốt hang vị hoặc loét tá tràng và
đủ tiêu chuẩn nhiễm Helicobacter pylori.
- Chẩn đoán nhiễm Helicobacter pylori:
+ Tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm Helicobacter pylori lần
đầu ở trẻ em:
§ Cấy dương tính, hoặc
§ Mô học và Clo test cùng dương tính, hoặc
§ Mô học và PCR cùng dương tính.
§ Trường hợp đang xuất huyết tiêu hóa thì chỉ cần
1 trong các xét nghiệm trên dương.
5. XỬ TRÍ
5.1. Chỉ định nhập cấp cứu
- Trẻ đến khám vì triệu chứng xuất huyết tiêu hóa nặng,
có sốc, suy hô hấp.
- Chỉ định nhập viện:
+ Trẻ xuất huyết tiêu hóa nhưng không có rối loạn
huyết động.
+ Trẻ đau bụng nặng, ảnh hưởng ăn uống, sinh hoạt,
đã điều trị ngoại trú không đáp ứng, thân nhân
lo lắng.
130
+ Trẻ suy kiệt nặng do đau bụng làm ăn uống kém,
ói nhiều.
5.2. Khám chuyên khoa: khám Tiêu hóa khi trẻ có chỉ định
nội soi dạ dày
- Đau thượng vị kéo dài.
- Ói máu/Tiêu phân đen.
- Ói mửa kéo dài nặng.
- Thiếu máu không rõ nguyên nhân.
- Sụt cân, chậm tăng cân không rõ nguyên nhân.
- Trẻ đau bụng mạn + Máu ẩn trong phân dương.
- Trẻ đau bụng mạn + Tiền sử cha mẹ bị ung thư dạ dày.
Chú ý: cần ngưng kháng sinh ít nhất 4 tuần, PPI ít nhất 2
tuần trước khi nội soi.
Tại phòng khám chuyên khoa Tiêu hóa:
- Xem lại chỉ định nội soi dạ dày + hẹn lịch nội soi
dạ dày.
5.3. Điều trị
- Trẻ có dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa hoặc hội chứng dạ
dày tá tràng điển hình, nặng:
+ Nhập viện + Cho thuốc PPI.
+ Nội soi bán khẩn.
- Trẻ theo dõi viêm dạ dày tá tràng không có triệu
chứng nặng:
+ Điều trị ngoại trú:
§ Hạn chế cho thuốc PPI (trừ khi trẻ có hội chứng
dạ dày tá tràng điển hình, phải ngưng PPI ít nhất
02 tuần trước nội soi).