359
XẠ TRỊ GIA TỐC ĐA PHÂN LIỀU TRƢỚC PHẪU THUẬT
UNG THƢ TRỰC TRÀNG
I. ĐẠI CƢƠNG
Xạ trị đa phân liều tiền phẫu ung thư trực tràng là làm kỹ thuật bức xạ ion
hóa năng lượng cao bằng máy gia tốc tuyến tính với liều xạ được chia đều 2 lần
trong ngày cho toàn bộ thể tích xạ trị, thời gian xạ trị cách nhau 6 - 8 giờ nhằm
mục đích tăng khả năng tiêu diệt các tế bào ung thư giúp phẫu thuật được thuận lợi
hơn.
II. CHỈ ĐỊNH
- Xạ trị tiền phẫu: Chỉ định cho các trường hợp ung thư trực tràng không phẫu
thuật ngay được (u trực tràng thấp, u chiếm trên 2/3 chu vi di động kém hoặc u
cố định.
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
- Thể trạng suy kiệt
IV. CHUẨN BỊ
1. Ngƣời thực hiện
- Bác sĩ xạ trị
- Kĩ sư vật lí xạ trị
- Kỹ thuật viên xạ trị
- Kỹ thuật viên làm khuôn cố định.
- Điều dưỡng.
2. Phƣơng tiện
- Máy xạ trị Cobalt 60, Gia tốc tuyến tính.
- Máy chụp Cắt lớp vi tính - Mô phỏng
- Hệ thống lập kế hoạch xạ trị 3D - TPS
- Hệ thống đúc khuôn chì.
- Thuốc: Thuốc cản quang, thuốc an thần.
3. Ngƣời bệnh
- Giải thích r cho người bệnh và gia đình người bệnh trước khi tiến hành các
bước lập kế hoạch điều trị. Các tác dụng phụ và tai biến có thể xẩy ra trong quá
trình điều trị.
360
- An thần cho người bệnh khi cần thiết.
4. Hồ sơ bệnh án: Theo quy định của Bộ Y tế.
V. CÁC BƢỚC TIẾN HÀNH
1. Chụp cắt lớp vi tính - mô phỏng
- Chụp cắt lớp vi tính trên hệ thống CT-SIM có định vị không gian 3 chiều.
- Truyền dữ liệu lên hệ thống lập kế hoạch điều trị.
2. Đúc khuôn chì: Theo kế hoạch xạ trị.
3. Lập kế hoạch xạ trị: tính toán liều lượng và thời gian xạ trị trên hệ thống. Lập
kế hoạch điều trị
4. Mô phỏng xác định tâm trƣờng chiếu xạ: theo kế hoạch xạ trị.
5. Thể tích xạ trị: bao gồm u trực tràng, hệ thống hạch cạnh trực tràng, hạch chậu
ngoài và chậu gốc, hạch lỗ bịt.
6. Trƣờng chiếu
- Trường chiếu trước và sau:
+ Giới hạn dưới là đường ngang đi qua lỗ bịt hoặc ụ ngồi tùy thuộc vào u trực
tràng cao hay thấp.
+ Giới hạn trên là đường ngang đi qua khoang gian đốt sống L5 – S1
+ Hai bên là đường dọc bờ ngoài tiểu khung 1,5 đến 2 cm
- Trường chiếu bên: người bệnh nằm ngửa quay máy + 900 và - 2700
+ Giới hạn trên của trường chiếu đi lướt mặt trước xương cùng (8-10cm chiều
cao, chiều rộng ít hơn trường chiếu trước 2 cm)
+ Giới hạn trên và dưới tương tự trường chiếu trước - sau.
7. Liều lƣợng xạ trị
- Liều lượng tia xạ 30cGy – 45cGy, 200cGy/ngày. Xạ trị 2 lần trong ngày,
khoảng cách 6 - 8 giờ, tuần 3.
- Kỹ thuật đồng tâm.
- Nghỉ 3 - 4 tuần trước phẫu thuật.
VI. THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN
1. Theo dõi
- Theo d i diễn biến và toàn trạng người bệnh
- Làm các xét nghiệm thường quy
361
2. Xử trí tai biến
- Choáng nhẹ: điều trị an thần, chống nôn
- Cháy da, loét da: ngừng điều trị tạm thời và săn sóc tại chỗ hàng ngày
- Rối loạn tiêu hóa: ỉa chảy, táo bón, ngừng điều trị tạm thời, điều trị triệu chứng
- Tắc ruột do u, do bã thức ăn: làm hậu môn nhân tạo trước.