Xây dựng và sửa đổi luật để thúc đẩy các ứng dụng công nghệ blockchain: Kinh nghiệm quốc tế và gợi suy cho Việt Nam

Bài viết này tập trung vào việc nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng và sửa đổi luật để thúc đẩy ứng dụng công nghệ blockchain, đặc biệt là trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hoàn thiện hành lang pháp lý cho lĩnh vực này. Các đặc tính vượt trội của blockchain, cùng với sự phổ biến của tài sản mã hóa, tiền mã hóa, có thể đóng góp tích cực cho đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế của Việt Nam. Nghiên cứu này tổng hợp kinh nghiệm của Nhật Bản, Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu, từ đó đưa ra gợi ý cho Việt Nam trong việc sửa đổi và bổ sung các văn bản pháp luật liên quan.

Bài viết hướng đến các nhà hoạch định chính sách, các nhà nghiên cứu và các chuyên gia pháp lý quan tâm đến việc phát triển khung pháp lý cho công nghệ blockchain ở Việt Nam.

Bài viết trình bày tổng quan về công nghệ blockchain và các ứng dụng tiềm năng của nó trong nhiều lĩnh vực như ngân hàng, tài chính, bảo hiểm, sản xuất, logistics và giáo dục. Nghiên cứu đi sâu vào các vấn đề pháp lý chính liên quan đến ứng dụng blockchain, bao gồm cả tài sản mã hóa và hợp đồng thông minh. Phân tích kinh nghiệm xây dựng và điều chỉnh pháp lý của Nhật Bản, Hoa Kỳ và Liên minh Châu Âu trong quản lý tài sản mã hóa, bao gồm định nghĩa, phân loại, phương thức quản lý và các quy định về chống rửa tiền. Bài viết cũng thảo luận về các vấn đề pháp lý liên quan đến hợp đồng thông minh, bao gồm thẩm quyền xét xử và bản chất pháp lý của hợp đồng thông minh. Dựa trên phân tích, nghiên cứu đề xuất một số gợi ý cho Việt Nam trong việc bổ sung, sửa đổi luật hiện hành và dự thảo luật để tạo điều kiện thuận lợi cho các ứng dụng công nghệ blockchain:

1. **Nhận diện bản chất pháp lý của tài sản kỹ thuật số (bao gồm tài sản mã hóa):**
* Khẳng định tài sản kỹ thuật số là tài sản, là loại quyền tài sản và thuộc nhóm động sản, đồng thời bổ sung quyền tài sản có thể được ghi nhận điện tử trong Luật Dân sự.
* Tài sản mã hóa là một loại tài sản kỹ thuật số.
* Phân loại tài sản mã hóa thành 2 nhóm chính: nhóm có tính chất như chứng khoán và nhóm có tính chất phi chứng khoán (theo cách tiếp cận như FIT21 của Hoa Kỳ).
* Đối với tài sản mã hóa có tính chất phi chứng khoán: Xem xét phân loại thành 4 loại (theo cách tiếp cận như MICA của EU): (i) token điện tử; (ii) token tham chiếu tài sản; (iii) token tiện ích; (iv) Các tài sản mã hóa phi chứng khoán khác.
* Thành lập cơ quan chuyên trách quản lý, hoạch định chính sách và giám sát các hoạt động của tài sản mã hóa có tính chất phi chứng khoán.

2. **Nhận diện bản chất pháp lý của hợp đồng thông minh:**
* Khẳng định Hợp đồng thông minh là một loại hợp đồng điện tử.
* Cân nhắc theo hướng các bên tham gia vào hợp đồng thông minh được mặc định là có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự đầy đủ để thực hiện hành vi pháp lý tương ứng, trừ trường hợp có bằng chứng ngược lại theo cách tiếp cận của luật Trung Quốc đối với hợp đồng điện tử.