
59
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
Xoắn tử cung trong thai kỳ
Báo cáo 1 trường hợp và điểm qua y văn
Phạm Thanh Hải*, Văn Phụng Thống*, Nguyễn Long*, Lê Thanh Bình*
Tóm tắt
Xoắn tử cung là bệnh lý rất hiếm gặp trong thai kỳ và đa phần không rõ nguyên nhân. Bệnh lý có
thể gây suy thai với tử suất khoảng 12%. Chúng tôi đã gặp 1 trường hợp xoắn tử cung cấp với
các triệu chứng đau bụng dữ dội và nôn ói ở thai lưu 27 tuần. Chúng tôi tiến hành mổ lấy thai
cấp cứu và quan sát thấy tử cung xoay từ phải sang trái 1800. Tiến hành xoay tử cung về vị trí
bình thường, phẫu thuật lấy thai. Trong phạm vi bài báo ca này chúng tôi còn mô tả lại kinh
nghiệm xử trí và tóm tắt y văn để phát hiện sớm triệu chứng và lưu ý trong phẫu thuật xoắn tử
cung để đạt được hiệu quả tốt nhất cho mẹ và con.
Bệnh án
Bệnh sử và tiền sử
Sản phụ 23 tuổi (chiều cao 155 cm, cân nặng
48 kg), mang thai khoảng 26 tuần 4 ngày.
Một lần sanh thường đủ tháng vào năm
2016, cân nặng 3.100g, không biến chứng
sau sanh, không tiền căn sẩy thai hay bỏ
thai. Sản phụ không mắc bệnh lý nội khoa
trước đó, chưa có tiền căn phẫu thuật vùng
bụng chậu. Bệnh nhân khám và theo dõi thai
tại bệnh viện Từ Dũ, các xét nghiệm thường
quy lúc khám thai chưa ghi nhận bất thường,
test dung nạp đường âm tính.
Sản phụ đột ngột đau bụng từ lúc 01 giờ
ngày 22 tháng 02 năm 2019. Sau đó mệt
nhiều, vã mồ hôi lạnh và nôn ói không kiểm
soát, không ra huyết âm đạo. Chưa ghi nhận
tiền sử đau bụng tương tự trước và trong
thời gian mang thai. Sản phụ được đưa đến
bệnh viện Từ Dũ lúc 02 giờ 42 phút cùng
ngày.
Tình trạng lúc nhập viện
Sản phụ tỉnh, tiếp xúc chậm, than đau bụng
nhiều, mạch nhanh nhẹ 124 nhịp/phút, huyết
áp không đo được, thân nhiệt 370C, nhịp thở
20 lần/phút, da niêm nhợt, vã mồ hôi, tay
chân lạnh, tim đều, phổi không ran, bụng
mềm, tử cung không căng cứng, tim thai
không nghe được, âm đạo không ra huyết,
cổ tử cung đóng, ngôi thai di động, ối còn.
Kết quả siêu âm nghi ngờ nhau bong non
khoảng 30%, tim thai âm tính. Bệnh nhân
được chẩn đoán: Sốc mất máu nghĩ do nhau
bong non / Thai lưu khoảng 27 tuần.
Điều trị
Bệnh nhân được chuyển mổ lấy thai cấp
cứu. Rạch da theo đường dọc giữa dưới rốn,
vào ổ bụng không dính, không dịch ổ bụng,
không quan sát thấy đáy bàng quang, tử
cung xoắn 1800 từ phải sang trái quanh trục
dọc tử cung, dây chằng tử cung cùng trình
diện ngay vết mổ, toàn bộ tử cung và hai
phần phụ tím, nề. Tiến hành xoay đáy tử
cung để tháo xoắn, sau tháo xoắn tử cung và
hai phần phụ hồng trở lại rất nhanh. Đoạn
*Bệnh viện Từ Dũ, DĐ: 0918449869,
Email:haiphamtd@gmail.com

60
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 19, Số 1, Tháng 10 – 2019
dưới tử cung tăng sinh mạch máu nhiều.
Rạch ngang đoạn thân eo tử cung bắt ra
bằng chân 01 bé trai Apgar (0,0). Nước ối
màu đỏ lẫn huyết khoảng 400ml. Bóc nhau
bằng tay, quan sát diện nhau bong khoảng
30%. Tử cung gò kém, tiến hành xoa đáy tử
cung, thuốc gò tử cung, thắt động mạch tử
cung hai bên. Kiểm tra thấy tử cung gò tốt,
cơ tử cung hồng, không còn sung huyết, hai
phần phụ hồng. Máu mất tổng cộng sau phẫu
thuật khoảng 400 ml. Chẩn đoán sau mổ:
Sốc do đau vì xoắn tử cung – nhau bongnon/
thai lưu khoảng 27 tuần.
Theo dõi hậu phẫu
Sau mổ bệnh nhân được xét nghiệm công
thức máu kiểm tra, kết quả Hb 7,6g/dl, Hct
24%. Bệnh nhân được truyền tổng cộng 03
đơn vị hồng cầu lắng, kết quả xét nghiệm
sau đó cải thiện (Hb 9,6 g/dl, Hct 29,7%).
Kháng sinh điều trị phối hợp (Vitafxim và
Gentamycin) được sử dụng trong thời gian
hậu phẫu. Bệnh nhân hồi phục tốt và được
xuất viện sau6 ngày.
Bàn luận
Xoắn tử cung rất hiếm gặp trong thai kỳ,
trong y văn hầu như chỉ mô tả vài trường
hợp. Xoắn tử cung được định nghĩa tử cung
xoắn theo trục dọc hơn 45 độ, độ xoắn có
thể thay đổi từ 60 đến 720 độ, trong y văn
thường báo cáo các trường hợp xoắn tử cung
180 độ.2 Vị trí xoắn thường xảy ra chỗ tiếp
giáp cổ tử cung và thân tử cung. Tử cung có
thể xoay ít trong thai kỳ nhưng hiếm khi trên
45 độ và thường xoay phải.10 Trong trường
hợp của chúng tôi, vị trí xoắn tử cung cũng
xảy ra tại chỗ tiếp nối này.
Xoắn tử cung gây suy thai với tử suất 12%.
Nguyên nhân có thể do thiếu máu mô khi
động mạch tử cung bị chèn ép.2 Một số giải
thích khác do chèn ép tĩnh mạch làm tăng áp
lực giường tử cung nhau, gây bong nhau,
dẫn đến xuất huyết trong TC và thai suy.7
Tuổi mẹ, số lần mang thai và tuổi thai không
có vai trò trong bệnh sinh xoắn tử cung.
Năm phần trăm xoắn tử cung gặp ở thai phụ
tuổi nhỏ hơn 20 và 5% ở thai phụ trên 40
tuổi. Ba mươi sáu phần trăm xảy ra xoắn tử
cung ở thai phụ con so. Sáu phần trăm xoắn
tử cung xảy ra trong tam cá nguyện đầu tiên,
26% trong tam cá nguyệt thứ 2, 49% trong
tam cá nguyệt thứ 3 đến trước 40 tuần, và
18% xảy ra ở thai đủ tháng, 1% không rõ
tuổi thai.13
Tử suất mẹ thay đổi tùy thuộc và tuổi thai,
chưa có trường hợp tử vong mẹ báo cáo ở
tuổi thai dưới 20 tuần, tỉ lệ tử vong 17% ở
tuổi thai 20-28 tuần, 10% ở tuổi thai 29-34
tuần, tỉ lệ 9% ở thai đủ tháng.10Nhìn chung
tử suất ở mẹ chiếm 13% và tăng theo tuổi
thai và mức độ xoắn.6 Tuy nhiên từ năm
1960, chỉ có 1 trường hợp tử vong mẹ được
báo cáo.3,5 Với sự phát triển của y học đặc
biệt là các phương tiện hồi sức cấp cứu nên
tỉ lệ tử vong mẹ do xoắn tử cung giảm đáng
kể.
Nguyên nhân xoắn tử cung chưa rõ ràng.
Trong một báo cáo loạt ca bởi Piot mô tả các
yếu tố thuận lợi đi kèm và yếu tố nguyên
nhân: 32% trường hợp có u xơ cơ tử cung,
15% kèm bất thường khác của tử cung như
tử cung đôi,8% dính vùng chậu, 7% có nang
buồng trứng hay u phần phục khác, 5% bất
thường kiểu thế của thai và thai nhi bất
thường 3%. Trong báo cáo loạt ca này 30%
không phát hiện được nguyên nhân.8
Các nghiên cứu gần đây không ghi nhận các
yếu tố nguyên nhân vùng chậu mà trước đây
được đề cập như tiền sử mổ lấy thai, và đề
nghị chụp cộng hưởng từ (MRI) những bệnh
nhân sau mổ lấy thai để tìm vùng lành kém
do thiếu máu nuôi, gây ra cổ tử cung dài có
cấu trúc yếu và gập góc dễ gây xoắn tử
cung.5
Chẩn đoán xoắn tử cung trong thai kỳ khó
khăn do triệu chứng không điển hình và có
thể tương tự như các bệnh lý cấp cứu sản
khoa thường gặp, như vỡ tử cung, dính vết
mổ lấy thai hay nhau bong non, những chẩn
đoán này thường được ưu tiên trước. Trong

61
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC
báo cáo loạt ca có 75% bệnh nhân có đau
bụng dưới không đặc hiệu và mức độ đau
khác nhau, 19% có sốc và 10% có xuất
huyết tử cung bất thường.2
Xoắn tử cung trong thai kỳ cũng có thể có
các triệu chứng gây nhầm lẫn với các bệnh
khác như 16% có triệu chứng đường tiêu
hóa, 7% triệu chứng đường niệu. Mười bảy
phần trăm có liên quan đến sanh khó trong
giai đoạn 1 chuyển dạ, trong khi 11% không
có triệu chứng 2 (bảng 1)
Bảng 1. Triệu chứng lâm sàng theo mức độ xoắn tử cung 4
Mức độ xoắn TC (n=212 TH)
Tiêu hóa
Hệ niệu
Đau
Sốc (xuất huyết)
Sanh khó
Khác*
Không có
≤ 90 độ (n=66)
10
5
43
4 (6)
7
13
9
>90 đến 180 độ (n=122)
17
0
91
22 (13)
19
19
14
>180 đến 360 độ (n=14)
7
10
14
6 (1)
3
3
0
>360 độ (n=6)
0
0
6
6 (1)
6
6
0
Không rõ (n=4)
0
0
4
2 (0)
0
0
0
Một số trường hợp có thể có 1 hay nhiều triệu chứng
* Tử cung cường tính, ối vỡ non con non, tiền sản giật, vỡ tử cung…
Nguyên nhân đau trong xoắn tử cung do tắc
động mạch gây thiếu máu nuôi cơ tử cung,
và / hoặc tắc tĩnh mạch về làm cơ tử cung
căng cứng hoặc phù nề dẫn đến tăng áp lực
tử cung. Triệu chứng đường niệu và tiêu hóa
do chèn ép trực tiếp hay thay đổi vị trí giải
phẫu các cơ quan lân cận. Có thể có xuất
huyết gây sốc giảm thể tích, hoặc sốc thần
kinh do đau (kích thích thần kinh giao cảm
sâu).1,6
Trong tình huống của chúng tôi triệu chứng
đau cấp tính và sốc ở mẹ tương tự các
trường hợp được báo cáo trong y văn, do đó
các bác sĩ lâm sàng chẩn đoán đầu tiên
thường là các bệnh lý cấp cứu sản khoa
thường gặp như nhau bong non, vỡ tử cung
hay dính sẹo mổ; chỉ chẩn đoán xác định
xoắn tử cung trong mổ lấy thai cấp cứu.1
Trong xoắn tử cung có các triệu chứng
không rõ ràng, các dấu hiệu có thể gợi ý
xoắn tử cung bao gồm:
- Nôn ói dai dẳng
- Tụt huyết áp, nghĩ do sốc thần kinh hơn
là sốc do giảm thể tích. Không có mất
máu hoặc thai qua cổ tử cung, đây là dấu
hiệu xoắn tử cung.
- Đặt sonde tiểu ra nước tiểu nhiều và
trong để loại trừ vỡ tử cung, có thể làm
nước tiểu có máu ; giảm thể tích tuần
hoàn có thể gây vô niệu hay nước tiểu ít.
- Nồng độ hemoglobin của mẹ trong giới
hạn bình thường, giúp phân biệt với các
bệnh lý xuất huyết lượng nhiều (do vỡ tử
cung hoặc nhau bong non) cũng như do
sốc và đau.
- Siêu âm bánh nhau bám mặt sau tử cung
trong khi trước đó ghi nhận siêu âm bánh
nhau bám mặt trước hoặc thấp hơn vị trí
trước đó.
Có thể sử dụng siêu âm, CT và MRI để chẩn
đoán xoắn tử cung.1 Tuy nhiên do xoắn tử
cung thường có triệu chứng mơ hồ và hoặc
đòi hỏi phải có xử trí sản khoa cấp cứu, do
đó hạn chế sử dụng hình ảnh cho mục đích
chẩn đoán
Các dấu hiệu xoắn tử cung trên siêu âm.3
- Thay đổi vị trí bánh nhau so với trước đó
-
Thay đổi vị trí u xơ tử cung so với trước đó
- Siêu âm doppler được dòng chảy mạch
máu của buồng trước ở mặt trước tử cung.
Xử trí xoắn tử cung gần như phải phẫu
thuật mổ lấy thai, tháo xoắn cho tử cung, từ
đó ngừa các yếu tố làm xấu đi tình trạng mẹ
và thai. Lợi ích của chẩn đoán xoắn tử cung
trước rạch cơ tử cung giúp chọn đường rạch

62
THỜI SỰ Y HỌC, Chuyên đề SỨC KHỎE SINH SẢN, Tập 19, Số 1, Tháng 10 – 2019
cơ TC chính xác ở mặt trước, ngăn ngừa
rạch cơ tử cung thành sau.1Một số báo cáo
xoắn tử cung nặng đến mức không thể tháo
xoắn, phải rạch cơ tử cung lấy thai ở thành
sau tử cung, sau đó mới có thể xoay tử cung
về vị trí bình thường khi buồng tử cung
trống. Hoặc một số báo cáo các phẫu thuật
viên vô tình rạch mặt sau tử cung đến khi
phát hiện ra xoắn tử cung.4
Hình ảnh xoắn tử cung lúc tuổi thai 27 tuần.
Nguồn: BMJ Case Rep. 2014; 2014: bcr2014205558
Tỉ lệ xoắn tử cung tái phát hoặc vỡ tử cung
(do rạch cơ tử cung mặt sau lấy thai) ở thai
kỳ tiếp theo chưa được nghiên cứu.2 Do đó
thai phụ có tiền sử rạch cơ tử cung mặt sau
được khuyến cáo nên được mổ lấy thai ở các
thai kỳ sau. Một số báo cáo có thực hiện
may ngắn dây chằng tròn sau phẫu thuật
tháo xoắn tử cung để cố định tử cung và
ngừa tái phát. Tuy nhiên hiệu quả của can
thiệp này chưa được chứng minh.
Tài liệu tham khảo
1. Deshpande G, Kaul R, Manjuladevi P. A
case of torsion of gravid uterus caused by
leiomyoma. Case Rep Obstet Gynecol
2011;206–418.
2. Dua A, Fishwick K, Deverashetty B. Uterine
torsion in pregnancy: a review. The Internet
Journal of Gynecology and Obstetrics
2006;6:1.
3. Guie P, Adjobi R, Nguessan E, et al. Uterine
torsion with maternal death: our experience
and literature review. Clin Exp Obstet
Gynecol 2005;32:245–6.
4. Jensen JG. Uterine torsion in
pregnancy.Acta Obstet Gynecol Scand.
1992 May;71(4):260-5
5. Kawakami S, Togashi K, Sagoh T, et al.
Uterine deformity caused by surgery during
pregnancy. J Comput Assist Tomogr
1994;18:272–4.
6. Nesbitt REL, Corner GW. Torsion of the
human pregnant uterus. Obstet Gynecol
Surv 1956;11:311–32.
7. O’Grady JP. Malposition of the uterus. 2013.
http://www.emedicine.medscape.com/article/
272497.
8. Piot D, Gluck M, Oxorn H. Torsion of gravid
uterus. Can Med Assoc J 1973;109:1010–
11.
9. Robinson AL, Duvall HM. Torsion of the
pregnant uterus. J Obstet Gynaecol Br
Commonw 1931;38:55–84.
10. Sparić R, Pervulov M, Stefanović A, et al.
Uterine torsion in term pregnancy. Srp Arh
Celok Lek 2007;135:572–5

