HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
212
NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, KỸ NĂNG
VÀ VIỆC ÁP DỤNG TRONG THỰC HÀNH DỰA TRÊN BẰNG CHỨNG
CỦA SINH VIÊN ĐIỀU DƯỠNG: TỔNG QUAN HỆ THỐNG
Tô Thị Liên1 , Đoàn Thành Nhân2
TÓM TẮT25
Đặt vấn đề: Thực hành dựa trên bằng chứng
(EBP) là yếu tố thiết yếu đối với ngành y tế hiện
đại, nhằm cải thiện kết quả điều trị và giảm chi
phí. Mặc dù có tầm quan trọng rõ rệt, kiến thức
và việc áp dụng EBP ở sinh viên điều dưỡng vẫn
còn hạn chế do các rào cản giáo dục và hệ thống.
Bài tổng quan này khám phá các yếu tố ảnh
hưởng đến năng lực EBP bao gồm kiến thức, thái
độ, kỹ năng và việc áp dụng, đồng thời xác định
các trở ngại và yếu tố hỗ trợ trong giáo dục điều
dưỡng.
Đối tượng, phương pháp: Tổng quan hệ
thống này tuân theo các hướng dẫn PRISMA và
MOOSE, với một quy trình được đăng ký tại
PROSPERO (CRD42020176803). Chúng tôi đã
tìm kiếm trong các cơ sở dữ liệu như PubMed,
EMBASE, Web of Science, CINAHL và VHL,
lựa chọn các nghiên cứu tập trung vào năng lực
EBP của sinh viên điều dưỡng. Chất lượng
phương pháp được đánh giá bằng công cụ của
Viện Joanna Briggs.
Kết quả: Từ 26 nghiên cứu với số lượng
tham gia từ 82 đến 1.387 người, chúng tôi nhận
1Khoa Điều dưỡng, Đi hc Nguyễn Tất Thành
2Khoa Phục Hồi Chức năng, Bệnh viện Đa khoa
khu vực miền núi phía Bắc Quảng Nam
Chịu trách nhiệm chính: Tô Thị Liên
SĐT: 0766706072
Email: ttlien@ntt.edu.vn
Ngày nhận bài: 09/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 19/6/2024
Ngày duyệt bài: 25/7/2024
thấy rằng sinh viên có năng lực EBP từ trung
bình đến cao. Tuy nhiên, tồn tại sự không nhất
quán rõ ràng giữa sự đánh giá cao EBP và khả
năng áp dụng thực tế, với các khoảng trống lớn
trong kỹ năng đánh giá phê bình và áp dụng thực
tiễn. Các yếu tố hỗ trợ bao gồm nền tảng giáo
dục vững chắc và sự tham gia tích cực vào EBP
và đào tạo nghiên cứu tốt. Ngược lại, các rào cản
chính bao gồm thiếu quyền truy cập vào các tạp
chí và nguồn thông tin trực tuyến, sự chống đối
đối với sự thay đổi, áp lực thời gian và thiếu
quyền hạn. Đề xuất áp dụng các chiến lược giáo
dục mới, như tăng cường sử dụng mô phỏng và
nghiên cứu tình huống, để nâng cao hiệu quả của
chương trình đào tạo.
Kết luận: Sự chênh lệch đáng kể giữa kiến
thức lý thuyết và kỹ năng thực hành EBP trong
sinh viên điều dưỡng làm nổi bật một khoảng
trống giáo dục quan trọng. Việc tăng cường giáo
dục và giải quyết các rào cản đã xác định có thể
cải thiện đáng kể việc tích hợp EBP vào thực
hành điều dưỡng và nâng cao kết quả chăm sóc
sức khỏe.
Từ khoá: Thực hành dựa trên bằng chứng,
giáo dục điều dưỡng, tổng quan hệ thống, năng
lực
SUMMARY
THE FACTORS INFLUENCING
KNOWLEDGE, ATTITUDES, SKILLS
AND IMPLEMENTATION IN
EVIDENCE-BASED PRACTICE
AMONG NURSING STUDENTS: A
SYSTEMATIC REVIEW
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
213
Background: Evidence-Based Practice
(EBP) is a critical component of modern
healthcare aimed at improving treatment
outcomes and reducing costs. Despite its
significance, the knowledge and application of
EBP among nursing students are limited due to
educational and systemic barriers. This review
explores the factors influencing EBP
capabilities—including knowledge, attitudes,
skills, and application—and identifies both
obstacles and facilitators within nursing
education.
Methods: This systematic review adhered to
PRISMA and MOOSE guidelines and was
registered with PROSPERO
(CRD42020176803). We conducted searches in
databases such as PubMed, EMBASE, Web of
Science, CINAHL, and VHL, selecting studies
focused on the EBP capabilities of nursing
students. Methodological quality was assessed
using the Joanna Briggs Institute tools.
Results: From 26 studies involving 82 to
1,387 participants, we found that nursing
students possess EBP capabilities ranging from
moderate to high. However, there is a clear
inconsistency between the high valuation of EBP
and the practical application, with significant
gaps in critical appraisal skills and practical
implementation. Facilitating factors include a
robust educational foundation and active
participation in EBP and quality research
training. Conversely, major barriers comprise
limited access to journals and online resources,
resistance to change, time pressures, and lack of
authority. Proposals for educational strategies
include enhancing the use of simulations and
case studies to improve training effectiveness.
Conclusions: The significant disparity
between theoretical knowledge and practical
skills in EBP among nursing students highlights
a crucial educational gap. Enhancing education
and addressing identified barriers could
significantly improve the integration of EBP into
nursing practice and enhance healthcare
outcomes.
Keywords: Evidence-based practice, nursing
education, systematic review, competency
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Thực hành Dựa trên Bằng chứng (EBP)
là phương pháp hệ thống để tích hợp chuyên
môn lâm sàng với bằng chứng nghiên cứu tốt
nhất hiện có và giá trị của người bệnh nhằm
cải thiện kết quả chăm sóc sức khỏe [1].
Được công nhận là một thành phần cơ bản
trong y tế hiện đại, EBP nâng cao chất lượng
chăm sóc người bệnh, giảm chi phí không
cần thiết [2], và là một phần không thể thiếu
trong sự phát triển chuyên môn của điều
dưỡng. Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ ủng hộ
việc 90% các quyết định y tế phải dựa trên
bằng chứng vào năm 2020, nhấn mạnh tầm
quan trọng của nó trong các lĩnh vực sức
khỏe [3].
Mặc dù có nhiều lợi ích, việc tích hợp
EBP vẫn còn gặp nhiều thách thức. Một
khoảng cách tồn tại giữa nghiên cứu học
thuật và ứng dụng thực tiễn [4], thường làm
trầm trọng thêm bởi sự hiểu biết hạn chế của
các nhà chuyên môn y tế về quy trình EBP,
điều này có thể tạo ra thái độ không thuận lợi
và gây cản trở đến việc áp dụng hiệu quả của
phương pháp này. Các nghiên cứu đã xác
định một sự khác biệt giữa nhận thức tích
cực về EBP và kiến thức thực tế cũng như
việc áp dụng của các điều dưỡng [5], cho
rằng điều này do cả rào cản tổ chức—như
hạn chế nguồn lực và khả năng tiếp cận—và
các yếu tố cá nhân bao gồm rào cản về thời
gian và sự kháng cự đối với thay đổi [6].
Việc áp dụng hiệu quả EBP đi hỏi các
năng lực cụ thể, bao gồm sự quen thuộc với
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
214
phương pháp nghiên cứu, truy cập các tạp chí
học thuật, và kỹ năng phân tích dữ liệu và
phê bình [7]. Những năng lực này là thiết yếu
để chuyển đổi kết quả nghiên cứu thành các
giải pháp chăm sóc sức khỏe thực tế. Do đó,
có nhu cầu cấp thiết về việc tăng cường đào
tạo và giáo dục để cải thiện kỹ năng EBP cho
điều dưỡng.
Trong khi tầm quan trọng của EBP trong
ngành điều dưỡng đã được khẳng định, vẫn
có một khoảng trống đáng kể trong nghiên
cứu tập trung vào cách thức các năng lực
EBP—kiến thức, thái độ, kỹ năng và việc áp
dụng—được nuôi dưỡng ở sinh viên điều
dưỡng. Các nghiên cứu trước đây chủ yếu
nhắm vào các điều dưỡng đang hành nghề,
với những hiểu biết hạn chế về nền tảng giáo
dục được cung cấp ở cấp đại học [8]. Bài
tổng quan này tìm cách giải quyết những
khoảng trống này bằng cách xem xét các yếu
tố ảnh hưởng đến năng lực EBP và các thách
thức chính trong việc áp dụng EBP trong
sinh viên điều dưỡng, qua đó nâng cao các
chiến lược giáo dục cần thiết để chuẩn bị
hiệu quả cho họ trong môi trường chăm sóc
sức khỏe.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài này là
các bài báo liên quan đến thực hành dựa trên
bằng chứng (EBP) ở đối tượng sinh viên
Điều dưỡng. Nghiên cứu tổng quan này đã
được đăng ký tại PROSPERO, một cơ sở dữ
liệu quốc tế về nghiên cứu hệ thống với số
đăng ký CRD42020176803. Tổng quan hệ
thống này tuân theo các hướng dẫn báo cáo
PRISMA (Preferred Reporting Items for
Systematic Reviews and Meta-Analyses).
Quản lý trích dẫn tài liệu được thực hiện
bằng phần mềm EndNote (Phiên bản V9.3.3,
McCracken).
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Nguồn dữ liệu và chiến lược tìm kiếm
Một tìm kiếm tài liệu hệ thống đã được
tiến hành trên các thư viện PubMed,
EMBASE, Web of Science, CINAHL và
VHL Portal. Việc tìm kiếm được giới hạn chỉ
cho các bài báo được xuất bản bằng tiếng
Anh hoặc tiếng Việt cho đến ngày 30 tháng 4
năm 2024, chỉ bao gồm các nghiên cứu liên
quan đến con người. Các thuật ngữ tìm kiếm
chính bao gồm "thực hành dựa trên bằng
chứng," "điều dưỡng dựa trên bằng chứng,"
"y học dựa trên bằng chứng," "kiến thức,"
"thái độ," "kỹ năng," và "áp dụng," được tùy
chỉnh cho mỗi cơ sở dữ liệu để thu thập toàn
bộ tài liệu liên quan.
Tiêu chí đủ điều kiện
Các tiêu chí đủ điều kiện được định nghĩa
chặt chẽ để bao gồm các nghiên cứu tập
trung vào sinh viên điều dưỡng ở cả bậc đại
học và sau đại học, điều tra kiến thức EBP,
kỹ năng, thái độ và việc áp dụng. Các tiêu
chí loại trừ bao gồm tài liệu từ các viện
dưỡng lão hoặc bệnh viện, các nghiên cứu lý
thuyết và các ấn phẩm không dựa trên nghiên
cứu.
Phương php chọn lựa nghiên cứu
Quá trình lựa chọn nghiên cứu bao gồm
hai giai đoạn xem xt do hai nhà đánh giá
độc lập thực hiện nhằm đảm bảo độ chính
xác và giảm thiểu sai lệch. Việc sàng lọc ban
đầu tiêu đề và bảng tóm tắt, tiếp theo sau đó
là đánh giá toàn văn để xác định tính phù
hợp. Các bất đồng được giải quyết thông qua
thảo luận cho đến khi đạt được sự đồng
thuận.
Đnh gi cht lượng phương php
Chất lượng phương pháp của các nghiên
cứu bao gồm được đánh giá bằng công cụ
đánh giá phê bình của Viện Joanna Briggs
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
215
Institute (JBI), đánh giá các khía cạnh chính
như tiêu chí bao gồm mẫu, bối cảnh nghiên
cứu, phương pháp đo lường và phân tích
thống kê. Các nghiên cứu có điểm số ≥ 5
được coi là có chất lượng tốt.
Trích xut dữ liệu
Việc trích xuất dữ liệu được thực hiện
bởi một nhà điều tra và được xác minh bởi
một người khác, đảm bảo tính toàn diện và
chính xác. Dữ liệu trích xuất bao gồm tác giả
đầu tiên và năm xuất bản, đặc điểm nghiên
cứu (cỡ mẫu, thiết kế nghiên cứu, phương
pháp lấy mẫu, công cụ đo), và các kết quả
liên quan đến EBP, được tổ chức hệ thống
trong Excel để phân tích.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Quá trình lựa chọn
Quá trình tìm kiếm tài liệu ban đầu đã
xác định 4,293 bản ghi từ các cơ sở dữ liệu
điện tử. Sau khi loại bỏ các bản sao và sàng
lọc dựa trên tiêu đề và tóm tắt, 28 bài báo—
27 bằng Tiếng Anh và một bằng tiếng Việt—
đã được đánh giá về tính đủ điều kiện như
được minh họa trong sơ đồ luồng PRISMA
(Hình 1). Cuối cùng, 28 nghiên cứu đã đáp
ứng các tiêu chí đủ điều kiện.
3.2. Đánh giá chất lượng phương pháp
Thang đo của Viện Joanna Briggs (JBI)
đã được sử dụng để đánh giá chất lượng
phương pháp của các nghiên cứu được bao
gồm. Điểm số cho 28 bài báo được phân tích
đã được tính toán thủ công. Hai nghiên cứu
có điểm dưới 5 đã được loại bỏ khỏi phân
tích. Bốn nghiên cứu đạt điểm tối đa là 8
điểm, chỉ ra chất lượng xuất sắc.
3.3. Đặc điểm nghiên cứu
Tổng quan đã bao gồm 26 nghiên cứu
quan sát, với phân bổ địa lý bao gồm mười
bốn nghiên cứu ở Châu Á, hai ở Châu Âu,
một ở Châu Phi, một ở Úc, bốn ở Bắc Mỹ, và
một ở Nam Mỹ. Ngoài ra, ba nghiên cứu đa
quốc gia bao gồm Châu Á và Châu Phi, và
Nam Mỹ và Châu Âu.
Kích thước mẫu dao động từ 82 đến
1,387 người tham gia, tất cả là sinh viên điều
dưỡng đại học. Các nghiên cứu đã đánh giá
ảnh hưởng của EBP qua năm lĩnh vực chủ
đề: tổng quát (n=13), kiến thức (n=12), thái
độ (n=14), kỹ năng (n=7), và áp dụng
(n=11). Nhiều thang đo khác nhau đã được
sử dụng, bao gồm Evidence-Based Practice
Competence Questionnaire (EBP-COQ)
(Bảng câu hỏi Năng lực Thực hành Dựa trên
Bằng chứng) trong bảy nghiên cứu, EBP
Beliefs (EBP-B) (các thang đo Niềm tin
EBP) và EBP Implementation (EBP-I) scales
(Áp dụng EBP) trong ba nghiên cứu,
Evidence-Based Practice Questionnaire
(EBPQ) (Bảng câu hỏi Thực hành Dựa trên
Bằng chứng) trong ba nghiên cứu, và Student
Evidence-Based Practice Questionnaire (S-
EBPQ) (Bảng câu hỏi Thực hành Dựa trên
Bằng chứng của Sinh viên) trong ba nghiên
cứu. Hai nghiên cứu áp dụng bảng câu hỏi
Knowledge, Attitudes, and Behavior
questionnaire (KAB) (Kiến thức, Thái độ và
Hành vi), và các nghiên cứu khác sử dụng
các công cụ đánh giá khác nhau. Các phương
pháp nghiên cứu chủ yếu là định lượng, bên
cạnh đó có một nghiên cứu sử dụng cả
phương pháp định lượng và định tính. Thông
tin chi tiết về các bài báo được cung cấp
trong Bảng 1.
3.4. Đo lưng kết quả
Kết quả tổng thể về Thực hành Dựa
trên Bằng chứng (EBP)
Một đánh giá toàn diện về EBP trong
sinh viên điều dưỡng sử dụng các công cụ
khác nhau cho thấy năng lực ở mức khá cao.
EBP-COQ ghi nhận điểm số từ 2,29±0,74
đến 3,68±0,46 ở nhiều quốc gia bao gồm
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
216
Tunisia, Chile, Colombia, Tây Ban Nha và
Oman. Tương tự, EBPQ cho thấy điểm số từ
4,69±0,64 đến 4,92±0,99 ở Brazil, Hoa Kỳ
và Hàn Quốc. S-EBPQ tiết lộ điểm số là
5,29±0,71 ở Thái Lan và 4,24±0,70 ở Oman.
Đáng chú ý, ở Chile, Colombia và Tây Ban
Nha, năng lực EBP của sinh viên điều dưỡng
dao động từ 71,6% đến 73,6%.
Kiến thức của sinh viên Điều dưỡng về
EBP
Trên toàn cầu, kiến thức EBP trong sinh
viên điều dưỡng có sự khác biệt đáng kể.
Đặc biệt, 90,6% sinh viên nhận thức được về
EBP, 90% thể hiện sự hiểu biết rõ ràng, và
84% có xu hướng ưu tiên nghiên cứu sử
dụng thử nghiệm lâm sàng do độ tin cậy của
chúng. Hơn nữa, 79,6% sinh viên đã nhận
được đào tạo EBP tại trường đại học của họ,
và 24,4% trong quá trình thực tập lâm sàng.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng 79,7% sinh viên
thành thạo trong việc tạo câu hỏi PICO
(Problem, Intervention, Comparison,
Outcome), trong khi 59% có thể tìm kiếm
hiệu quả các cơ sở dữ liệu chính. Ở Rwanda,
92% sinh viên nhận thức được tầm quan
trọng của việc tìm kiếm và truy cập bằng
chứng hiệu quả. Các nguồn bằng chứng phổ
biến bao gồm sách giáo khoa (84%), internet
(68,2%-77%), và bài báo nghiên cứu gốc
(48,7%), cùng với việc tham vấn các chuyên
gia y tế.
Tuy nhiên, các đánh giá kiến thức thường
cho thấy điểm số thấp hơn so với các năng
lực EBP khác. Sử dụng EBP-COQ, điểm số
dao động từ 2,70±0,74 đến 3,41±0,66, và
EBPQ phản ánh điểm số từ 4,55±0,86 đến
4,92±0,99. Kết quả S-EBPQ cho việc thu
thập và áp dụng bằng chứng lần lượt là 5,10
± 0,81 và 5,37 ± 0,8, với tổng điểm kiến thức
là 3,785 ± 0,84.
Mặc dù có sự quan tâm cao đến EBP
(71,6%), vẫn tồn tại những khoảng trống, đặc
biệt là chỉ có 31,3% sinh viên định nghĩa
đúng EBP và ít người thể hiện kỹ năng đánh
giá phê bình và hiểu biết về phân tích tổng
hợp. Những thiếu sót này nhấn mạnh nhu cầu
tăng cường đào tạo, khi có ít hơn 40% sinh
viên nhận được đào tạo nghiên cứu đáng kể,
làm nổi bật một khoảng trống lớn trong sự
chuẩn bị cho EBP.
Thi độ của sinh viên Điều dưỡng đối
vi EBP
Sinh viên nói chung có quan điểm tích
cực về vai trò của EBP trong việc cải thiện
chăm sóc người bệnh, với đa số lớn nhận
thức được lợi ích của nó đối với chất lượng
chăm sóc lâm sàng—89,4% tin rằng các
hướng dẫn của EBP cải thiện chăm sóc, và
87,2% coi đó là yếu tố quan trọng cho kết
quả lâm sàng tối ưu. Hầu hết sinh viên ủng
hộ vai trò của EBP trong quyết định lâm sàng
(92%) và tỏ ra háo hức sử dụng nó trong môi
trường chuyên nghiệp (76,9%), nhiều người
coi đó là phương tiện để định nghĩa vai tr
điều dưỡng (81,7%) và tăng cường quyền tự
chủ (81,2%). Sự tự tin trong việc đánh giá
nghiên cứu cũng cao, với 76,4% thoải mái
phê bình các nghiên cứu khoa học.
Mặc dù có sự đồng thuận cao, một số
nghiên cứu ghi nhận sự hoài nghi đáng kể,
với 50% sinh viên cảm thấy EBP quá cứng
nhắc và 56% nghi ngờ tính độc đáo của nó
đối với ngành điều dưỡng. Ngoài ra, một
phần đáng kể cho rằng EBP quá tốn thời
gian, chỉ có 28,7% không đồng ý với quan
điểm này. Mối quan tâm về việc EBP mang
tính lý thuyết và tác động hạn chế đến kết
quả người bệnh cũng phổ biến, đề xuất các
lĩnh vực cần cải thiện trong giáo dục.
Các công cụ đánh giá như EBP-COQ và
EBPQ phản ánh những thái độ này với điểm
số nói chung ủng hộ quan điểm tích cực đối