“Kỹ nghệ ngườm” trong nền khảo cổ học Thái Nguyên và những vấn đề nghiên cứu đặt ra

Nguyễn Đức Thắng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 118(04): 27 - 31<br /> <br /> “KỸ NGHỆ NGƢỜM” TRONG NỀN KHẢO CỔ HỌC THÁI NGUYÊN<br /> VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ĐẶT RA<br /> Nguyễn Đức Thắng*<br /> Trường Đại học Sư phạm - ĐH Thái Nguyên<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Các nhà khảo cổ học đã phát hiện trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên nhiều di tích thuộc thời đại đồ đá,<br /> trong đó việc phát hiện ra Mái Đá Ngƣờm cũng với Kỹ nghệ Ngƣờm có giá trị khoa học và ý nghĩa<br /> to lớn về lịch sử, văn hóa. Song, bên cạnh đó vẫn còn có nhiều vấn đề khoa học cần phải đƣợc tiếp<br /> tục nghiên cứu. Từ đó góp phần làm sáng tỏ những giá trị khảo cổ học còn tiềm ẩn trên mảnh đất<br /> Thái Nguyên, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến Kỹ nghệ Ngƣờm.<br /> Từ khóa: Khảo cổ học Thái Nguyên, Thái Nguyên, Mái Đá Ngườm, Kỹ nghệ Ngườm, đồ đá cũ.<br /> <br /> Thái Nguyên là một vùng đất có bề dày lịch<br /> sử. Ngay từ những thập kỷ 20 của thế kỷ XX,<br /> các nhà khảo cổ học ngƣời Pháp đã phát hiện<br /> đƣợc những dấu tích đầu tiên của con ngƣời<br /> tiền sử trên đất Thái Nguyên. Vào đầu những<br /> năm 1970 và liên tiếp trong những năm 1980,<br /> 1981, 1982, các nhà khảo cổ học Việt Nam đã<br /> phát hiện, khai quật và nghiên cứu cụm di tích<br /> Thần Sa, thuộc huyện Võ Nhai, trong đó có di<br /> tích Ngƣờm- Miệng Hổ nổi tiếng. Việc là<br /> phát hiện và xác lập một kỹ nghệ khảo cổ học<br /> mới - kỹ nghệ Ngƣờm, có niên đại hậu kỳ đá<br /> cũ. Thành tựu đó có ý nghĩa rất to lớn không<br /> những đối với việc nhận thức tiền sử Việt<br /> Nam mà cả khu vực Đông Nam Á. Nhƣng từ<br /> đó đến nay, hơn 30 năm đã trôi qua, công<br /> cuộc tìm kiếm, thăm dò khảo cổ học trên đất<br /> Thái Nguyên dƣờng nhƣ chững lại.*<br /> Trong thời gian 30 năm đó, các phát hiện<br /> khảo cổ học khác ở Thái Nguyên nằm rải rác<br /> ở nhiều nơi, diễn ra trong thời gian dài, lại do<br /> nhiều cơ quan, nhiều cá nhân thực hiện, nên<br /> việc hệ thống hóa các tƣ liệu là một yêu cầu<br /> bức thiết. Hơn nữa, nghiên cứu thời đại đồ đá<br /> ở Thái Nguyên không thể chỉ tiến hành riêng<br /> rẽ mà phải đặt trong mối quan hệ khu vực,<br /> trên một bình tuyến rộng hơn. Do đó, các vấn<br /> đề về những di tích thời đại đồ đá ở Thái<br /> Nguyên đã đến lúc đặt ra và cần nghiên cứu<br /> đồng bộ, nghiêm túc, toàn diện.<br /> *<br /> <br /> Tel: 0978 623600, Email: ducthangdhsptn@gmail.com<br /> <br /> Đôi nét về kỹ nghệ Ngƣờm ở Thái Nguyên<br /> Kỹ nghệ mảnh tước Ngườm: đƣợc phát hiện ở<br /> xã Thần Sa, huyện Võ Nhai, tỉnh Thái<br /> Nguyên từ năm 1981. Đây là kỹ nghệ nằm<br /> trong dòng truyền thống đá cuội, nhƣng bên<br /> cạnh những công cụ đƣợc chế tác từ hòn cuội<br /> là sự phổ biến rộng rãi công cụ mảnh tƣớc.<br /> Những mảnh tƣớc nhỏ nhắn, mỏng tách ra từ<br /> đá cuội đƣợc tu chỉnh thành những con dao,<br /> chiếc nạo, mũi nhọn. Không tìm thấy bằng<br /> chứng của sự tham gia của những hạch đá<br /> chuẩn bị trƣớc. Những công cụ mảnh tƣớc ở<br /> Ngƣờm và Miệng Hổ đều không phải là đồ<br /> đá nhỏ.<br /> Điểm khác nhau giữa kỹ nghệ mảnh Ngƣờm<br /> với kỹ nghệ cuội ghè là: Một bên nhằm tạo ra<br /> những mảnh tƣớc và lấy nó làm đối tƣợng chế<br /> tác công cụ, “hạch đá cuội” chỉ còn là cái<br /> xác, ít đƣợc sử dụng với một bên nhằm tạo ra<br /> những công cụ từ chính hạch cuội đó, mảnh<br /> tƣớc chỉ là phần phụ gia trong bộ công cụ.<br /> Mối quan hệ giữa kỹ nghệ Ngƣờm với<br /> những nền văn hóa khảo cổ khác<br /> Việc phát hiện di tích Ngƣờm đã cung cấp<br /> cho giới khảo cổ những nhận thức mới về con<br /> đƣờng phát triển kỹ nghệ Ngƣờm - kỹ nghệ<br /> mảnh tƣớc ở hậu kỳ đá cũ Việt Nam và Đông<br /> Nam Á. Địa tầng di chỉ mái đá Ngƣờm nếu<br /> không kể lớp mặt, dày 0,20m - 0,30m có độ<br /> dày 1,45m, đƣợc chia làm 3 tầng văn hoá phát<br /> triển kế tiếp nhau từ sớm đến muộn. Nhìn<br /> chung, 3 tầng văn hoá ở Ngƣờm phát triển<br /> 27<br /> <br /> Nguyễn Đức Thắng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> 118(04): 27 - 31<br /> <br /> liên tục, không bị ngăn cách bởi tầng vô sinh,<br /> nhƣng có sự thay đổi khá rõ trong tổ hợp di<br /> vật và thành phần động vật từ Cánh Tân<br /> muộn đến đầu Toàn Tân.<br /> <br /> tƣớc, công cụ cuội ghè chiếm tỷ lệ thấp, còn<br /> Sơn Vi không phát triển kỹ thuật gia công<br /> công cụ mảnh tƣớc và công cụ mảnh tƣớc<br /> hoàn toàn hiếm hoi.<br /> <br /> Về tầng văn hoá dƣới cùng (tầng I), các nhà<br /> nghiên cứu cho rằng tổ hợp di vật ở đây đặc<br /> trƣng cho kỹ nghệ ít nhiều phân biệt với kỹ<br /> nghệ mảnh tƣớc ở Đông Nam Á, và chúng tạo<br /> nên một kỹ nghệ với đặc thù riêng: Kỹ nghệ<br /> Ngƣờm thuộc hậu kỳ đá cũ, có tuổi sớm hơn<br /> văn hoá Sơn Vi. Diện mạo cơ bản của kỹ<br /> nghệ Ngƣờm đƣợc nhận biết bởi vai trò chủ<br /> thể của công cụ mảnh và của những kỹ nghệ<br /> chế tác mảnh. Các nhà khảo cổ đã xác lập một<br /> kỹ nghệ khảo cổ học mới: kỹ nghệ Ngƣờm,<br /> có ngƣời gọi là văn hoá Ngƣờm.<br /> <br /> Hai tác giả Quang Văn Cậy và Trình Năng<br /> Chung đã đƣa ra một kết luận khi tiến hành<br /> khai quật Ngƣờm lần 2 vào năm 1982. Đó là<br /> “…chưa có đủ cơ sở để xếp Ngườm II vào<br /> phạm trù văn hóa Sơn Vi ...” [4].<br /> <br /> Cho đến nay, đã có một số tác giả đã viết về<br /> mối quan hệ văn hóa giữa kỹ nghệ Ngƣờm và<br /> các văn hóa khác:<br /> Mối quan hệ với văn hóa Sơn Vi<br /> Mối quan hệ giữa Ngƣờm và Sơn Vi đƣợc<br /> chú ý nhiều khi phân tích kỹ thuật - hình thái<br /> công cụ phát hiện ở tầng văn hóa thứ II ở mái<br /> đá Ngƣờm đƣợc coi là thuộc văn hóa Sơn<br /> Vi.Theo Trịnh Căn trong bài nghiên cứu trên<br /> thông báo "Những phát hiện mới về khảo cổ<br /> học năm 1987" thì mái đá Ngƣờm có các giai<br /> đoạn phát triển: Thần Sa, Sơn Vi, Hòa Bình<br /> và Bắc Sơn [1; 2]. Tuy nhiên khi đi sâu<br /> nghiên cứu các địa tầng và các công cụ của<br /> văn hóa Sơn Vi trong địa tầng Ngƣờm, các<br /> tác giả Quang Văn Cậy và Trình Năng Chung<br /> có một số kết luận đáng lƣu ý. Các công cụ<br /> của văn hóa Sơn Vi có mặt ở cả 3 tầng văn<br /> hóa và không tập trung trong ở bất kỳ tầng<br /> văn hóa nào. Nhƣng công cụ kiểu Sơn Vi nhƣ<br /> công cụ rìa lƣỡi dọc, công cụ phần tƣ cuội và<br /> công cụ mũi nhọn không thật điển hình nhƣ<br /> những công cụ cùng loại ở vùng Phú Thọ,<br /> Yên Bái, Bắc Giang. Khi tiến hành so sánh kỹ<br /> nghệ Ngƣờm và Sơn Vi, hai tác giả trên đã có<br /> nhận xét về những đặc trƣng gần nhau trong<br /> kỹ thuật chế tác công cụ nhƣng những điểm<br /> khác biệt nổi bật nhƣ: kỹ nghệ Ngƣờm phát<br /> triển kỹ thuật gia công tu chỉnh công cụ mảnh<br /> 28<br /> <br /> Mối quan hệ với văn hóa Hòa Bình<br /> Theo giáo sƣ Hà Văn Tấn, trong lớp trên cùng<br /> của tầng văn hóa thứ III có độ dầy 0,40cm,<br /> ngoài một số công cụ chặt thô hình núm cuội,<br /> mũi nhọn không qua tu chỉnh còn có khá<br /> nhiều công cụ chặt hình hạnh nhân, rìu ngắn,<br /> rìu dài, rìu mài lƣỡi, là những hiện vật thƣờng<br /> gặp trong văn hóa Hòa Bình. Tuy nhiên bộ<br /> công cụ Hòa Bình ở đây vắng mặt công cụ<br /> hình đĩa, là công cụ phổ biến trong các di tích<br /> Hòa Bình. Cùng với công cụ trong lớp văn<br /> hóa trên cùng này còn phát hiện đƣợc hai ngôi<br /> mộ đƣợc chôn theo tƣ thế ngồi, nằm co khá<br /> giống với mộ Hòa Bình.<br /> Tuy nhiên, khi so sánh những đặc trƣng cơ<br /> bản của mảnh tƣớc Ngƣờm với mảnh tƣớc<br /> Hòa Bình thì có sự khác biệt khá lớn. Trong<br /> các di tích văn hóa Hòa Bình, mảnh tƣớc khá<br /> nhiều song công cụ làm từ mảnh tƣớc nhỏ với<br /> dấu tu chỉnh lần hai nhƣ ở Ngƣờm rất hiếm và<br /> không đặc trƣng.<br /> Bộ sƣu tập công cụ ở mái đá Ngƣờm phản<br /> ánh quá trình phát triển liên tục của kỹ nghệ<br /> đá cuội, trong đó bảo lƣu các yếu tố kỹ thuật<br /> và loại hình có tính chất truyền thống và hình<br /> thành một số yếu tố mới tạo nên các bƣớc<br /> phát triển của kỹ nghệ cuội. Những đặc trƣng<br /> cơ bản của Sơn Vi và Hòa Bình hầu nhƣ<br /> không điển hình tại Ngƣờm.<br /> Mối quan hệ với văn hóa Bắc Sơn<br /> Gần liền kề với khu vực phân bố kỹ nghệ<br /> Ngƣờm là khu vực phân bố văn hóa Bắc Sơn.<br /> Trong một thời gian khá dài mối quan hệ giữa<br /> Ngƣờm và Bắc Sơn từng đƣợc tranh luận khá<br /> sôi nổi. Năm 1981 khi tiến hành khai quật mái<br /> <br /> Nguyễn Đức Thắng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> đá Ngƣờm trong tầng văn hóa I ở Ngƣờm, các<br /> nhà khai quật đã thấy đƣợc sự hiện diện của<br /> văn hóa Hòa Bình, Bắc Sơn. Trong đó có<br /> một chiếc rìu mài lƣỡi Bắc Sơn. Trong cả hai<br /> đợt khai quật (1980 và 1982) đã có 7 chiếc rìu<br /> mài lƣỡi Bắc Sơn đƣợc tìm thấy.<br /> Khi nghiên cứu nét tƣơng đồng và khác biệt<br /> giữa công cụ mảnh tƣớc của hai nền văn hóa<br /> này chúng ta đã giải quyết đƣợc câu hỏi về<br /> mối quan hệ của chúng. Trƣớc hết cần phải<br /> khẳng định cả kỹ nghệ Ngƣờm và văn hóa<br /> Bắc Sơn đều có chung một khuynh hƣớng,<br /> một con đƣờng phát triển. Đó là con đƣờng<br /> phát triển công cụ mảnh. Ở Ngƣờm, kỹ nghệ<br /> mảnh tồn tại trong cả ba tầng văn hóa còn<br /> trong văn hóa Bắc Sơn, mảnh cuội lớn đƣợc<br /> sử dụng nhƣ là đối tƣợng chủ yếu để chế tác<br /> công cụ. Có thể nói rằng văn hóa Bắc Sơn<br /> đƣợc xếp vào kỹ nghệ mảnh mang phong<br /> cách đồ đá lớn, còn kỹ nghệ mảnh ở Ngƣờm<br /> mang phong cách mảnh nhỏ hơn. Các công cụ<br /> mảnh trong kỹ nghệ Ngƣờm và văn hóa Bắc<br /> Sơn đều mang tính phi định hình. Chủ nhân<br /> của kỹ nghệ Ngƣờm dùng mảnh tƣớc có hình<br /> thức nhỏ để chế tạo công cụ mũi nhọn và nạo,<br /> còn chủ nhân của văn hóa Bắc Sơn dùng<br /> mảnh cuội lớn để chế tạo công cụ chặt, nạo,<br /> cuốc, rìu ghè đẽo hình bầu dục thậm chí cả rìu<br /> mài lƣỡi. Mảnh tƣớc trong văn hóa Bắc Sơn<br /> phổ biến là những mảnh tƣớc lớn, thô làm<br /> công cụ (kích thƣớc từ 5cm - 15cm) đƣợc ghè<br /> đẽo một cách thô sơ. Mảnh tƣớc ở Ngƣờm có<br /> kích thƣớc nhỏ nhắn hơn khoảng từ 3cm 5cm. Theo tác giả Trình Năng Chung sự khác<br /> biệt này có lẽ do môi trƣờng nguyên liệu đá<br /> và phƣơng thức kinh tế đem lại. Trong văn<br /> hóa Bắc Sơn phổ biến kỹ thuật bổ cuội thành<br /> những mảnh tƣớc lớn để chế tác công cụ. Họ<br /> không chỉ bổ đôi mà còn bổ ba, bổ tƣ. Trong<br /> kỹ nghệ Ngƣờm, kỹ thuật bổ cuội đã xuất<br /> hiện nhƣng chƣa mang tính chủ đạo. Một kỹ<br /> thuật ghè đẽo nổi bật của kỹ nghệ Bắc Sơn là<br /> ghè đẽo hai mặt. Trong khi đó, ở Ngƣờm kỹ<br /> thuật ghè đẽo một mặt đóng vai trò chủ thể.<br /> Nhƣ vậy, giữa Ngƣờm và Bắc Sơn có nhiều<br /> điểm tƣơng đồng và khác biệt. Nét tƣơng<br /> đồng lớn bao trùm là việc sử dụng rộng rãi<br /> những mảnh tƣớc cuội làm công cụ. Hệ quả<br /> <br /> 118(04): 27 - 31<br /> <br /> kèm theo là tính phi định hình, bất ổn định<br /> trong loại hình mảnh [5].<br /> Những nghiên cứu trên đã phần nào khẳng<br /> định Ngƣờm là một trong những cội nguồn<br /> chính của văn hóa Bắc Sơn. Tuy nhiên,<br /> Ngƣờm có phải là cội nguồn duy nhất hay<br /> không còn là vấn đề cần nghiên cứu thêm [7].<br /> Mối quan hệ với các nền văn hóa khảo cổ khác<br /> Trên địa bàn của Bắc Thái xƣa và Thái<br /> Nguyên ngày nay còn có những phát hiện<br /> đáng chú ý về mối quan hệ giữa kỹ nghệ<br /> Ngƣờm với các nền văn hóa khảo cổ khác.<br /> Bằng chứng là tháng 8 năm 1985, tại xã Yên<br /> Đĩnh, huyện Phú Lƣơng (ngày nay xã Yên<br /> Đĩnh thuộc huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Cạn),<br /> các nhà khảo cổ đã phát hiện di chỉ hang Nà<br /> Coóc. Cuộc khai quật đƣợc tiến hành vào<br /> tháng 1 năm 1986. Tầng văn hoá khảo cổ dầy<br /> 1,1m, chia làm 2 lớp. Các hiện vật phần lớn là<br /> đồ đá, ít công cụ xƣơng cùng nhiều vỏ<br /> nhuyễn thể. Đã tìm thấy 2 ngôi mộ, 1 ngôi mộ<br /> chôn đôi, đều trong tƣ thế nằm co, có kè đá<br /> xung quanh.<br /> Bộ sƣu tập đá ở Nà Coóc có gần 3.000 tiêu<br /> bản, gồm rìu tứ giác đƣợc mài nhẵn toàn thân,<br /> mảnh vòng đá, một lƣỡi cƣa làm bằng đá<br /> phiến thạch, dọi xe chỉ bằng đất nung, rìu mài<br /> phần lƣỡi, rìu ngắn Hoà Bình, công cụ cuội<br /> chặt thô, và một số mảnh tƣớc có dấu vết tu<br /> chỉnh kiểu Ngƣờm. Những ngƣời khai quật<br /> cho rằng, di chỉ Nà Coóc là địa điểm cƣ trú<br /> của nhiều thời: từ đá cũ qua thời đá giữa đến<br /> thời đá mới [3]. Kết quả nghiên cứu Nà Coóc<br /> cho chúng ta thêm tài liệu để tìm hiểu sâu<br /> thêm về mối quan hệ giữa nhóm di tích Thần<br /> Sa với vùng xung quanh.<br /> Năm 1985, các nhà khảo cổ học đã tiến hành<br /> điều tra ở khu vực xã Bản Ngoại thuộc huyện<br /> Đại Từ đã phát hiện những dấu tích của văn<br /> hoá Hà Giang thể hiện trên những chiếc rìu<br /> bôn có vai, có nấc [6]. Năm 1991, nghiên cứu<br /> của nhóm tác giả Bùi Vinh, Trình Năng<br /> Chung và Triệu Đình Huyên đã khẳng định<br /> hai chiếc bôn đang lƣu giữ tại bảo tàng Thái<br /> 29<br /> <br /> Nguyễn Đức Thắng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Nguyên hiện nay là bôn đá thuộc văn hóa Hà<br /> Giang. Mặt khác, nhóm tác giả cũng đề cập<br /> đến một thực tế là ở Thái Nguyên còn tồn tại<br /> một số rìu vai vuông và dạng bôn có nấc có<br /> hình dáng nhƣ ở Hạ Long nhƣng có kích<br /> thƣớc lớn hơn. Những loại rìu, bôn nhƣ vậy<br /> cũng đã tìm thấy nhiều ở vùng Hà Giang, Cao<br /> Bằng [10].<br /> Có thể thấy Thái Nguyên là một trong những<br /> địa bàn phân bố của văn hóa Hà Giang, có<br /> tầm quan trọng khá đặc biệt trong thời đại đá<br /> Việt Nam.<br /> Các vấn đề cần đƣợc tiếp tục nghiên cứu.<br /> Kỹ nghệ Ngƣờm có một vị trí quan trọng<br /> trong thời đại đồ đá ở Việt Nam và khu vực<br /> Đông Nam Á. Giáo sƣ Hà Văn Tấn trong bài<br /> viết “Ngườm, Lang Rongrien và Bạch Liên<br /> Động” công bố trong “Những phát hiện mới<br /> về Khảo cổ học năm 1990” đã viết: “...càng<br /> ngày càng có thêm tài liệu để chúng ta thấy<br /> rằng kỹ nghệ Ngườm không phải là một kỹ<br /> nghệ đơn độc, có tính địa phương. Việc phát<br /> hiện kỹ nghệ mảnh ở Lang Rongrien và Bạch<br /> Liên Động đã cho biết rằng kỹ nghệ mảnh<br /> tước với công cụ nhỏ có niên đại cuối<br /> Pleistocene đã tồn tại trước kỹ nghệ hạch<br /> cuội kiểu Sơn Vi - Hòa Bình trên một vùng<br /> rộng lớn ở lục địa Đông Nam Á. Vấn đề là ở<br /> chỗ giải thích sự chuyển biến từ kỹ nghệ<br /> mảnh sang kỹ nghệ hạch cuội như thế<br /> nào...”[8].<br /> Thành tựu nổi bật của khảo cổ học Việt Nam<br /> tại Thái Nguyên là phát hiện và xác lập một<br /> kỹ nghệ khảo cổ học mới - kỹ nghệ Ngƣờm,<br /> có niên đại hậu kỳ đá cũ. Mặc dù kỹ nghệ<br /> Ngƣờm đã đƣợc nghiên cứu khá nhiều, nhƣng<br /> vẫn còn rất nhiều vấn đề cần làm sáng tỏ nhƣ<br /> về nguồn gốc và khuynh hƣớng phát triển của<br /> kỹ nghệ Ngƣờm, chủ nhân, phạm vi phân<br /> bố… Vấn đề có hay không văn hóa Sơn Vi<br /> trên đất Thái Nguyên? Vấn đề diện mạo và<br /> đặc trƣng của văn hóa đá mới sơ kỳ, hậu kỳ<br /> đá mới ở Thái Nguyên?<br /> 30<br /> <br /> 118(04): 27 - 31<br /> <br /> Kết luận<br /> Qua quá trình nghiên cứu lâu dài, các nhà<br /> khảo cổ học nhận thấy ở Đông Nam Á lục địa<br /> chủ yếu đi theo con đƣờng sử dụng hạch cuội<br /> chế tác thành công cụ còn Đông Nam Á hải<br /> đảo sử dụng mảnh tƣớc chế tác công cụ là<br /> chính. Tuy nhiên, khi phát hiện và nghiên cứu<br /> các di tích hang Miệng Hổ và mái đá Ngƣờm,<br /> chúng ta thấy kỹ nghệ Ngƣờm hay kỹ thuật<br /> chế tác công cụ bằng mảnh tƣớc ở Đông Nam<br /> Á lục địa đã đƣợc xác lập. Phát hiện quan<br /> trọng này đã mở ra hƣớng nghiên cứu kỹ nghệ<br /> mảnh ở Đông Nam Á và Nam Trung Quốc.<br /> Kỹ nghệ Ngƣờm có ý nghĩa vô cũng quan<br /> trọng trong nghiên cứu khảo cổ học. Việc<br /> nghiên cứu kỹ nghệ Ngƣờm đã có nhiều thành<br /> tựu và vẫn còn những vấn đề cần đƣợc<br /> nghiên cứu tiếp nhƣ đã nêu ở phần 3 của bài<br /> viết này.<br /> Năm 2011, Viện Khảo cổ học đã khởi động<br /> lại công việc nghiên cứu khảo cổ tại Thái<br /> Nguyên, phối hợp với Đại học Sƣ phạm Thái<br /> Nguyên và Bảo tàng Thái Nguyên tổ chức<br /> một số đợt điều tra, khảo sát nhằm phát hiện<br /> mới một số di tích khảo cổ. Trong các năm<br /> tiếp theo là 2012, 2013 trƣờng Đại học Sƣ<br /> phạm Thái Nguyên tiếp tục kết hợp với Viện<br /> Khảo cổ học tiếp tục nghiên cứu trên địa bàn<br /> tỉnh Thái Nguyên. Cho đến nay, chúng ta đã<br /> phát hiện đƣợc tổng cộng 24 di chỉ hang động<br /> thuộc thời đại đồ đá và đang tích cực nghiên<br /> cứu. Trong thời gian tới sẽ có những kết quả<br /> và phát hiện mới góp phần giải quyết các vấn<br /> đề đang đƣợc đặt ra.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Trịnh Căn (1986). Về hai chiếc Rìu tay bằng đá<br /> cuội ở Mái đá Ngƣờm (Bắc Thái). Trong Những<br /> phát hiện mới về Khảo cổ học 1986. Viện Khảo cổ<br /> học, Hà Nội: 58.<br /> 2. Trịnh Căn (1987). Những công cụ kiểu Sơn Vi<br /> trong văn hóa Thần Sa. Trong Những phát hiện<br /> mới về Khảo cổ học năm 1987. Viện Khảo cổ học,<br /> Hà Nội: 24 - 25.<br /> 3. Quang Văn Cậy, Trịnh Căn và Bùi Văn Lợi<br /> (1986). Hang Nà Coóc huyện Phú Lƣơng (Bắc<br /> <br /> Nguyễn Đức Thắng<br /> <br /> Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ<br /> <br /> Thái). Trong Những phát hiện mới về Khảo cổ học<br /> 1986. Viện Khảo cổ học, Hà Nội: 64.<br /> 4. Quang Văn Cậy và Trình Năng Chung (1998).<br /> Góp bàn về mối quan hệ kỹ nghệ Ngƣờm và văn<br /> hóa Sơn Vi. Tìm hiểu văn hóa Sơn Vi. Sở Văn hóa<br /> - Thông tin và thể thao tỉnh Phú Thọ.<br /> 5. Trình Năng Chung (1991). Kỹ nghệ Ngƣờm và văn<br /> hoá Bắc Sơn. Khảo cổ học, số 2, Hà Nội: 16 - 21.<br /> 6. Trình Năng Chung (1987). Điều tra Khảo cổ<br /> học ở huyện Đại Từ (Bắc Thái). Trong Những<br /> phát hiện mới về Khảo cổ học 1987, Viện Khảo cổ<br /> học, Hà Nội: tr. 262.<br /> 7. Hà Hữu Nga (2001), Văn hóa Bắc Sơn.<br /> Nxb.Khoa học Xã hội, Hà Nội : tr.130 - 131.<br /> <br /> 118(04): 27 - 31<br /> <br /> 8. Hà Văn Tấn (1990). Ngƣờm, Lang Longrien và<br /> Bạch Liên Động. Trong Những phát hiện mới về<br /> Khảo cổ học năm 1990. Viện Khảo cổ học, Hà<br /> Nội : 45 - 48.<br /> 9. Nguyễn Đức Thắng (2012). Phát hiện di tích<br /> hang động tiền sử ở huyện Phú Lƣơng, Thái<br /> Nguyên. Bài trình bày trong Hội thảo những phát<br /> hiện mới về Khảo cổ học năm 2012, Hà Nội.<br /> 10. Bùi Vinh, Trình Năng Chung, Triệu Đình<br /> Huyên (1991). Bôn có vai - có nấc tại Bắc Thái.<br /> Trong Những phát hiện mới về Khảo cổ học 1991.<br /> Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội: tr. 27<br /> <br /> SUMMARY<br /> NGUOM TECHNOLOGY IN THAI NGUYEN ARCHAEOLOGY<br /> AND FURTHER RESEARCH ISSUES<br /> Nguyen Duc Thang*<br /> College of Education - TNU<br /> <br /> The archaeologists have discovered relics of Neolithic era in Thai Nguyen province, in which the<br /> discovery of the Nguom stone roof together with Nguom industry having scientific value and<br /> tremendous sense of history and culture. Besides, there are still many scientific issues need to be<br /> further studied. This will help unravel the hidden archaeological value in Thai Nguyen, especially<br /> issues related to Nguom industry.<br /> Keywords: Thai Nguyen archaeology, Thai Nguyen, Nguom stone roof<br /> <br /> Ngày nhận bài:13/3/2014; Ngày phản biện:15/3/2014; Ngày duyệt đăng: 25/3/2014<br /> Phản biện khoa học: PGS.TS Hà Thị Thu Thủy – Trường Đại học Sư phạm - ĐHTN<br /> *<br /> <br /> Tel: 0978 623600, Email: ducthangdhsptn@gmail.com<br /> <br /> 31<br /> <br />