Bài giảng Chiếu sáng bao gồm những nội dung về khái niệm chung; các đại lượng và đơn vị đo ánh sáng; các loại nguồn sáng nhân tạo; các phương pháp thiết kế chiếu sáng; hiệu suất và các cấp bộ đèn. Mời các bạn tham khảo bài giảng để nắm bắt nội dung chi tiết, với các bạn chuyên ngành Điện - Điện tử thì đây là tài liệu hữu ích.
Ệ • I. KHÁI NI M CHUNG
• II. CÁC Đ I L
Ạ ƯỢ Ơ Ị NG VÀ Đ N V ĐO ÁNH
SÁNG
Ạ Ạ Ồ • II. CÁC LO I NGU N SÁNG NHÂN T O
ƯƠ Ế Ế NG PHÁP THI T K
CHI U SÁNG
• V. HI U SU T VÀ CÁC C P B ĐÈN
Ấ Ộ Ấ Ệ
ấ ứ ệ ế
ế ả ạ Trong b t c xí nghi p nào, ngoài chi u sáng ự nhiên còn ph i dùng chi u sáng nhân t o. t
ệ
ổ ế ạ ệ ế ể ấ Hi n nay ph bi n nh t là đùng đèn đi n đ chi u sáng nhân t o.
ư ậ ữ
ể ả ở u đi m sau: thi
ầ ệ ử ụ t b đ n gi n, s d ng thu n c ánh sáng g n gi ng
ế S dĩ nh v y là vì chi u sáng đi n có nh ng ậ ế ị ơ ư ố ẻ ạ ượ tiên, giá thành r , t o đ ự ánh sáng t nhiên.
ủ ố ệ
• Nh ng s li u sau đây nói lên vai trò c a ọ
ủ ữ ế
ườ ộ ọ ệ ờ
ằ ầ ủ ế ẽ ả
•
ấ ế chi u sáng quan tr ngc a chi u sáng trong ệ ở 1 xí nghi p i ta đã tính r ng XNCN. Ng ể ế d t, n u đ r i tăng 1,5 l n thì th i gian đ làm các thao tác ch y u s gi m 825% ; ộ năng su t lao đ ng tăng 45%.
ủ
ạ ẻ ế ẳ ạ ắ
ệ ạ ứ ẩ ạ ấ
ộ ế ưở ng n u ánh sáng không đ , Trong phân x ả ẽ công nhân s ph i làm vi c trong tr ng thái ả cang th ng, h i m t, h i s c kho , k t qu ế là gây ra hàng lo t ph ph m và năng su t ả lao đ ng gi m sút. v.v…
ư ệ
• Đó là ch a k đ n nh ng công vi c không ủ c n u không đ ánh sáng ho c
ư ể ế ượ ế ể
ự ố th làm đ ánh sáng không gi ng ánh sáng t ặ nhiên.
ạ • Ch ng h n công tác
ậ ắ ộ ẳ ấ ể ở ộ b ph n ki m tra ch t ữ ầ ượ ng máy, nhu m m u và s p ch in v.v… l
ắ ườ i.
• 3. Quang thông F
• 4.Hi u su t phát sáng H (lm/W)
ệ ấ
• 5. C ng đ sáng – I
ườ ộ
ộ ọ • 6. Đ r i E
• 7. Đ chói (huy đ ) L
ộ ộ
• 8. Nhi
ệ ộ t đ màu: (color temperature)
• 9. Ch s hoàn màu IRC. (Color
ỉ ố
Rendering Index)
• Ánh sáng là các b cứ xạ đi nệ từ có b
cướ sóng
ả quang phổ nhìn th y đ ừ ứ ng (t c là t ấ ượ kho ng 400 c nm
ằ ằ ế n m trong vùng ườ ắ b ng m t th đ n 700 nm).
• Ánh sáng do M tặ Tr iờ t o ra còn đ
ạ ượ ọ
ắ ắ ọ
ơ ắ ề ế
c g i là ánh n ng (hay còn g i là ánh sáng tr ng bao ồ g m nhi u ánh sáng đ n s c bi n thiên liên ụ ừ ỏ ế t c t đ đ n tím)
•
• Vì m t ng
ắ
i ầ ươ ứ ớ ạ ả ườ ch nh y c m v i ba vùng ớ ng ng v i vùng màu
ổ ố ỉ ầ ng ch c n dùng
ạ ườ đỏ, xanh lá cây và
ả ể ạ ọ màu g cố ) đ t o ra c m giác
ề ầ ắ ỉ quang phổ (g n t da cam, xanh lá cây và xanh lam trên quang ph ), ph i màu phát x th ồ ba ngu n sáng có màu xanh lam (g i là ế v h u h t màu s c.
• Ph i màu c ng s d ng h màu
ử ụ ộ ố ệ RGB
ộ ạ ươ ố ng đ i
• Chúng ta có khái ni m đ nh y t i ươ ứ
ạ ươ
ỷ ố ữ ớ ệ ố ủ ắ ủ ộ ườ : Đ nh y t ng đ i c a c a m t ng λ ớ ắ ướ m t V t ng ng v i ánh sáng b λ ấ ứ ạ ướ s gi a công su t b c x b là t ấ ứ ạ ướ 550nm v i công su t b c x b c sóng c sóng .λ c sóng
• Đ th th hi n hàm đ nh y theo b
ồ ị ể ệ ộ ạ ướ c
sóng.
V (cid:0)
P 550 P (cid:0)
(cid:0)
• Góc kh i đ
ủ ệ ở
ố ượ ạ ầ c t o b i di n tích S = r2 c a ị hình c u bán kính r có giá tr là 1 sr.
• N u S là di n tích c a c m t c u, ta có:
2
ủ ả ặ ầ ệ ế
(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)
max
ủ ồ ộ • Quang thông F c a m t ngu n sáng là năng
ộ ơ ộ ị ng do m t ngu n sáng phát ra qua m t đ n v
ị ờ ồ ượ l ộ ơ ệ di n tích trong m t đ n v th i gian
• V( ) đ nh y c a m t theo b c x b
λ ứ ạ ướ ạ ủ ắ ộ c sóng
λ
λ λ ứ ạ ố • P( ) hàm phân b năng b c x theo ố (phân b
ấ công su t theo ).λ
• Đ n v c a quang thông là lumen, kí hi u [lm]
ị ủ ệ ơ
Công su t (W)
Quang thông (lm)
Đèn nung sáng
100
1390
13,9
40
540
93
Sodium cao áp
100
10000
100
Sodium h ápạ
180
33000
183
Th y ngân cao áp
1000
58000
58
Metan Halide
2000
190000
95
4.Hi u su t phát sáng H (lm/W)
• C ng đ sáng c a 1 ngu n sáng theo m t ượ
ộ ồ
ủ ng nào đó, là l
ố ằ ị
ườ ươ ồ ử ươ ộ ph ng quang thông mà ộ ơ ngu n g i đi trong m t đ n v góc kh i n m theo ph ấ ng y.
ị ườ ộ ệ candela, kí hi u là
I
ơ • Đ n v c [cd] ng đ sáng là (cid:0) F
(cid:0)
ng không
ng) ng)
0,8cd (theo m i h gian) 35cd (theo m i h 400cd (theo m i h 1500cd (h
Đèn nung sáng 40W/220V Đèn nung sáng 300W/220V Đèn nung sáng 300W/220V (có chao đèn)
• C
ườ ộ ố ủ ộ ồ ng đ sáng c a m t s ngu n sáng.
• Tuy nhiªn cïng mét kiÓu ®Ìn l¹i ®ược
th«ng thường c¸c nhµ chÕ t¹o bãng ®Ìn th ường ®a ra c¸c biÓu ®å ph©n bè cường ®é s¸ng theo c¸c hướng kh¸c nhau trong kh«ng gian.
thiÕt kÕ với nhiÒu kÝch cì vÒ c«ng suÊt kh¸c nhau mÆc dï chúng vÉn cïng mét cã mét qui luËt ph©n bè cường ®é s¸ng.
• ChÝnh vì vËy c¸c tµi liÖu thiÕt kÕ chiÕu
Kh¸i niÖm vÒ : ®ường cong ph©n bè cường ®é s¸ng cña ®Ìn
s¸ng l¹i x©y dùng biÓu ®å chiÕu s¸ng cña ®Ìn qui ước cã quang th«ng lµ 1000 lm cho c¸c kiÓu lo¹i ®Ìn.
90 60 0 0 90 60 0 0
30 0 30 0 0 0 0 0
ộ ể
ộ ề ặ ủ ệ ư ườ ồ ế ộ ủ • Đ đánh giá đ chi u sáng c a m t ngu n ộ ậ ấ ỳ sáng lên m t b m t c a m t v t b t k , ề ộ ọ i ta đ a ra khái ni m v đ r i. ng
• Đ r i là m t đ quang thông trên b m t
ề ặ
E (cid:0)
F S
ộ ọ ượ ậ ộ ế c chi u sáng đ
• Đ n v đ r i là lux, kí hi u là [lux]
ị ộ ọ ệ ơ
ộ ọ ạ
ị • a. Xác đ nh đ r i t ế ủ ươ ể tuy n c a nó trùng v i ph i đi m mà pháp ủ ớ ng c a R
• c.Đé räi tiªu c huÈn: Etc
ị • b. Xác đ nh đ r i t ế ủ ể ươ tuy n c a nó khác v i ph ộ ọ ạ i đi m mà pháp ủ ớ ng c a R
• Đ r i t
ồ i đi m th ng góc v i ngu n sáng.
I
(cid:0)
E
2
F S
. S
I R
IS . 2. SR
(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)
•
Đ r i t .α
(cid:0)
• Ta có :
(cid:0) (cid:0)
. S
ộ ươ ẳ ng th ng
• Do nghiêng m t góc S
ớ so v i ph (cid:0)
đ ngứ (cid:0) (cid:0)
(cid:0)
(cid:0)
α cos 2 R
• Nên ta có : E
cos
cos
2
I S
S 2 R
I R
(cid:0) (cid:0)
• Căn cø vµo tÝnh chÊt c«ng viÖc, vµo
• Khi thiÕt kÕ cÇn ph¶i căn cø vµo c¸c tiªu
®iÒu kiÖn ®¶m b¶o søc khoÎ cña c«ng nh©n, vµo kh¶ năng cung cÊp ®iÖn cña mçi nưíc (cid:0) Ban bè những tiªu chuÈn vÒ ®é räi tiªu chuÈn cho c¸c lo¹i hình c«ng viÖc kh¸c nhau
• Trong thùc tÕ vËn hµnh xuÊt hiÖn bôi, bå hãng, khãi … cã thÓ b¸m vµo bãng ®Ìn, lµm gi¶m quang th«ng cña ®Ìn.
• Vì vËy khi thiÕt kÕ chiÕu s¸ng cÇn ph¶i
chuÈn ®ã ®Ó tÝnh to¸n.
tăng thªm tiªu chuÈn ®é räi b»ng c¸ch
nh©n nã víi c¸c hÖ sè dù trữ
•
•
ộ ọ ằ Đ r i đêm trăng r m: 0,25 lx.
ườ ế ố ng ph có đèn chi u sáng:
•
ộ ọ Đ i r i cho đ (2050) lx.
•
ộ ọ ở Đ r i cho nhà : (100300) lx.
•
ộ ọ ệ Đ r i cho phòng làm vi c: (200 400) lx.
ộ ọ ư ở ữ ộ Đ r i gi a tr a hà n i: (3500070000) lx.
•
ư ể ặ ồ
ệ ữ ắ ử ụ
ứ ấ ộ ệ Đ đ c tr ng cho các quan h gi a ngu n ố ớ ơ ấ s c p và th c p đ i v i m t, ta s d ng khái ni m đ chói.
ủ
ộ ề ặ • Đ chói L c a m t b m t phát sáng dS theo ộ ng đ ng kh o sát là t
I
ỷ ố ữ ườ s gi a c ệ ng đó và di n tích dS ộ ộ ướ m t h sáng I theo h
cd
2cm
(
/
)
dS
ả ướ L (cid:0)
• Ví d : đ chói c a m t tr i: 2.109 cd/m2.
ặ ờ ụ ộ ủ
•
ủ
ộ
ặ ờ • Đ chói c a m t tr i: 2.109 cd/m2.
ủ
ặ
ộ
• Đ chói c a m t trăng: 2500 cd/m2.
ủ
ộ
ỳ
• Đ chói c a bóng hu nh quang : 500015000 cd/m2.
ủ
ộ
• Đ chói c a đèn nung sáng: 5,5.106 cd/m2.
Ví d : ụ
• a. Đ chói c a ngu n
ủ ộ ồ
• b. Đ chói c a ngu n đ
ồ ượ ủ ở ộ c bao b i m t
ộ hình c uầ ộ ề ủ ề ặ • c. Đ chói c a b m t truy n sáng
• Đ chói c a m t ngu n sáng
• Đ chói L c a m t b m t phát sáng hình ườ
ủ ộ ộ ồ
I
ủ ng c a ng i
L
(cid:0)
ộ ề ặ ủ ộ ầ c u có bán kính rN theo ph quan sát : (cid:0) (cid:0)
S
n
bk
(cid:0) ươ I 2. N r
ượ ở
c bao b i
•
ủ ầ ộ ộ m t hình c u
ể ườ ộ ồ i ta bao ngu n
ả • Đ làm gi m đ chói, ng ộ ở sáng b i m t hình c u bán kính RN
L
(cid:0)
(cid:0)
ầ (cid:0) I . 2 NR .
τớ ề ệ ố • V i là h s truy n sáng.
• Đ chói c a ngu n sáng th c p
ứ ấ ủ ộ ồ
ề (cid:0)
L ạ
(cid:0) E . ế • Khi ánh sáng truy n đ n m t b m t, thì nó (cid:0) ặ c ph n x ho c truy n khuy ch tán
ộ ề ặ ế ề
ả ẽ ượ s đ ậ ị theo đ nh lu t Lambert.
• V i
ρớ ạ ủ ề ặ ệ ố ả là h s ph n x c a b m t.
ệ ộ
• Nhi
ơ
Lo i ánh sáng tr ng
ắ D i nhi
2500 (cid:0)
ạ chính xác h n các lo i ánh sáng tr ng. ả ắ màu (oK) 3000
4500 (cid:0) 6000 (cid:0)
5000 8000
• Nhi
ệ ộ ủ ạ t đ màu c a các lo i ánh sáng.
• Ch s hoàn màu IRC cho bi
ấ ượ ỉ ố ế
ng ánh ủ ự ả sáng, đánh giá theo s c m th chính xác c a màu s c. ắ
• Ch s hoàn màu IRC thay đ i t ố ớ
ỉ ố ổ ừ
ơ ắ ế ắ ố ớ 0 (đ i v i ánh sáng đ n s c) đ n 100 (đ i v i ánh sáng tr ng).
• Ch s IRC càng cao thì ch t l
ỉ ố ấ ượ ng ánh sáng càng
t t.ố
ế ấ ỹ ậ • Trong k thu t chi u sáng th ng chia ch t
•
ượ ế ng chi u sáng làm ba m c đ sau: l
ng kém, dùng trong công
•
ấ ượ ỏ ệ ệ ắ IRC = 66 _ Ch t l nghi p không đòi h i phân bi t màu s u.
ấ ượ ườ ng trung bình, dùng trong ấ ượ ng nhìn ng, khi ch t l
•
ậ ặ ệ IRC 85 _ Ch t l ệ công vi c bình th màu không th t đ c bi t.
ng cao và các
ấ ượ ng cao, dùng cho các công ấ ượ ỏ t đòi h i ch t l ệ ầ ắ IRC 95 _ Ch t l ệ ặ ệ vi c đ c bi ệ công vi c đòi c n phân bi t màu s c.
• 1.Đèn nung sáng • 2 .Đèn phóng đi nệ
• 3.Đèn Metal Halide
ỳ • 4.Đèn hu nh quang
• a. C u t o :
ấ ạ
ơ ả ồ
ạ
ệ
ượ ấ ấ ạ ở ặ c áp su t r t
ộ ứ ầ ỏ ấ ạ • Đèn nung sáng có c u t o khá đ n gi n g m ạ dây tóc kim lo i (lo i Tungsteinse, vonfram) phát sáng khi có dòng đi n ch y qua, đ ủ đ t trong m t bóng th y tinh ơ nh , ch a đ y khí tr (Argon, Kripton, Ne).
•
• 1.Outline of Glass bulb
• 2.Low pressure inert gas (argon, neon,
• 3.Tungsten filament
• 4.Contact wire (goes out of stem)
• 5.Contact wire (goes into stem)
• 6.Support wires
• 7.Stem (Glass mount)
• 8.Contact wire (goes out of stem)
• 9.Cap (Sleeve)
• 10.Insulation (Vitrite)
• 11.Electrical contact
nitrogen)
ủ
ệ ệ ấ ấ ấ
ệ ệ ớ ỏ • Hi u su t sáng c a đèn nung sáng khá nh . Hi u su t đèn càng cao khi công su t đèn ỏ càng l n và đi n áp làm vi c càng nh .
• Công su t danh đ nh : (40
(cid:0) ấ ị 1000) W
• Nhi
(cid:0) ệ ộ t đ màu (Tm) : 2500 oK 3000oK
• Ch s hoàn màu IRC :100
ỉ ố
• Tu i th : kho ng 1000 gi
ả ổ ọ ờ
• Đ c tính c a đèn nung sáng trình bày b ng
ủ ả
Quang thông (lm)
Hi u su t sáng (lm/W)
120/127 V 220/230 V
127 V
220 V
40
500
430
12,5
10,0
75
1120
970
14,9
12,9
100
1590
1390
15,9
13,9
200
3430
2990
17,5
14,9
500
9600
8700
19,2
17,4
1000
21000
18700
21,0
18,7
ặ 2.4 Công su t ấ (W)
•
Ư ể u đi m :
• Nhi u ch ng lo i theo kích th
ề ủ ướ ệ ấ c, c p đi n
ạ áp và công su t.ấ
• Quang thông gi m không đáng k khi xu t
ể ả ấ
ệ ệ ệ hi n chênh l ch đi n áp.
ả ầ ơ ộ • S đ n i dây đ n gi n, không c n các b
ơ ồ ố ụ ậ ph n ph .
ụ ề
• Kh năng làm vi c không ph thu c vào đi u ng (nhi
ả ệ ủ ệ ộ ộ ẩ ệ ườ ộ t đ , đ m,…) ki n c a môi tr
• G n nh thích h p v i m i đi u ki n s
ệ ử ẹ ề ợ ớ ọ ọ
d ng.ụ
• Nh
ượ ể c đi m :
• Hi u su t phát sáng th p.
ệ ấ ấ
ọ ấ ạ ổ ơ • Tu i th th p h n các lo i đèn khác.
• a. C u t o :
ấ ạ
ủ ệ ồ
• Bóng đèn phóng đi n g m m t ng th y tinh ạ có đ t hai đi n c c, trong ch a h i kim lo i
ộ ố ứ ơ ệ ự ặ
ấ ệ ế
ệ ệ • Khi xu t hi n m t đi n th cao gi a hai đi n c hình
ệ
ườ ng
ả ữ ộ ồ ệ ượ ự c c thì dòng h quang phóng đi n đ ộ ự ư thành, nh ng s phóng đi n này là m t dãi ư ự ở ơ ắ màu đ n s c, th vùng c c tím, ch a ấ ượ c. ph i là ánh sáng nhìn th y đ
ậ ủ ầ ạ
• Vì v y bóng đèn c n n p h i th y ngân Natri ợ hay Halogen thích h p đ t o ra ánh sáng.
ơ ể ạ
• Đ c đi m c a đèn phóng đi n cap áp là có
ủ ệ
ố
ệ ệ ữ ườ ộ ặ ấ ệ ể ệ ố ườ xu t hi n khái ni m đ hi n m i quan h gi a c ể ng ph i quang : Th ng đ sáng và góc
• Đèn h i Natri áp su t th p
ấ ơ ấ
• Đèn h i Natri áp su t cao
ơ ấ
• Ánh sáng đ n s c màu vàng cam.
ơ ắ
• Đ c đi m :
ể ặ
• Hi u su t sáng cao : (100
(cid:0) ệ
ấ 200)lm/W
• Ánh sáng đ n s c màu vàng cam : IRC = 0
ơ ắ
• Công su t nh : (18
(cid:0) ấ ỏ
180)W
ộ ỏ • Đ chói nh
• Tu i th dài :kho ng
ả ổ ọ
8000 gi ờ
• Th
ườ ệ ố ế ả ng dùng trong chi u sáng b o v , l i đi,
bãi xe.
• Đ c đi m :
ể ặ
• Hi u su t sáng (70
(cid:0) ệ
ấ 130) lm/W
• Nhi
(cid:0) t đ màu (2000
ệ ộ 2500)oK
• Ch s hoàn màu IRC (20
(cid:0) ỉ ố
80)
• Tu i th đ n 10000
ọ ế
ổ giờ
• Th
ườ ế ng dùng trong chi u sáng các trung tâm
ươ ử ạ ạ th ng m i, ngân hàng, khách s n, c a hàng,
•
ễ ể ả ộ tri n lãm, sân th thao, phòng h i th o…
• Đèn cao áp th y ngân có hai lo i :
ủ ạ
ặ ả
ệ ấ
ạ ấ ư ỗ ắ ế ắ ấ
ấ ổ ư ấ ư • Lo i dùng thêm ch n l u, khi l p đ t ph i có ch n l u riêng tùy theo đi n th và công su t ủ ạ ạ c a m i lo i bóng. Lo i này b t sáng r t ị ậ ch m nh ng r t n đ nh.
ỉ
ạ ượ ầ ắ ố ế ố ớ
ư • Lo i không c n ch nh l u vì bên trong bóng ộ c m c n i ti p ng phóng đi n v i m t ợ ố ệ ố
ư ạ
ớ ậ ộ
ướ ệ đ tim s i đ t Wolfram phát ra khi đ t nóng. ắ Lo i này b t sáng nhanh nh ng khi nóng lên, ị ắ bóng hay b t t, ngu i bóng m i b t sáng lên ượ ố ự ế ạ c n i tr c ti p vào l i. Bóng đ l i đi n.
• Đ c đi m :
ể ặ
• Hi u su t sáng : (40
(cid:0) ệ ấ 95) lm/W
• Nhi
(cid:0) ệ ộ t đ màu :(3000 4500)oK
• Ch s hoàn màu IRC : (40
ỉ ố
• Tu i th kho ng : 4000 gi
ả ổ ọ (cid:0) 60) ờ
ơ ố ư ớ • Áp d ng gi ng nh v i bóng đèn h i Natri
ụ cao áp.
ủ
ổ ứ • Đèn Metal Halide ch a khí trong đèn là h n ợ h p khí th y ngân và các khí Halogen kim ạ ở lo i ấ áp su t cao.
• S d ng đèn Metal Halide thì r t kinh t ắ ố
ử ụ ậ ễ ả ấ ấ màu s c t
ệ ắ ữ ầ ế và ể t, th giá v n hành th p, di n t ắ hi n màu s c ánh sáng ban ngày và ánh sáng ơ tr ng cho nh ng n i có yêu c u cao.
Sodium h ápạ
Sodium cao áp
Metal halide
Natri h ạ áp
Natri cao áp 50 (cid:0)
100 80 (cid:0)
35 3500
18 – 180
3500
70 (cid:0)
180
cao
cao
cao
Thu ỷ ngân cao áp 100 – 2000 Trung bình
trung bình
50 – 60
50
< 50
65 (cid:0)
90
20 (cid:0)
80
40 – 60
130
220
95
130
100 (cid:0) 200
2200
1800
3000(cid:0) 6000
1800
3000 – 4500
70 (cid:0) 2000 (cid:0) 2500
kém
Trung bình
trung th cự
màu s c ắ trunh th cự
130000
180000
1500 55000
24000
18000
10000
10000
2000 24000
24000 (cid:0) 300000 12000(cid:0) 200 00
• a.C u t o:
ấ ạ
• Bóng là m t ng phóng đi n v i hai đi n c c
ộ ố ệ
ớ ủ ố ơ ệ ự ượ c
•
ủ ộ ớ ỳ và h i th y ngân, thành trong c a ng đ tráng m t l p phát sáng (hu nh quang).
ồ
ộ
ế i
ạ ệ Khi các tia h quang phóng đi n va ch m vào ủ ượ ầ ớ ng c a l p phát sáng, m t ph n năng l ạ ầ ệ t năng, ph n còn l chúng bi n thành nhi thành ánh sáng.
• Có hai lo i bóng đèn hu nh quang:
ạ ỳ
• Lo i b t sáng b ng b m i (starter) và c p
ộ ồ ấ
ạ ậ ệ ườ ằ ằ ấ ư đi n áp b ng ch n l u (ballast) th ng.
ứ ầ ố ờ • Lo i b t sáng t c th i không c n đ t nóng
ạ ậ c.ướ tr
ỳ ệ
ở
ề ộ ọ ướ ả ổ ử ụ • Đèn hu nh quang s d ng cho công vi c có yêu ầ c u v đ r i cao (100 – 150 lux tr lên) và ị ệ đi n áp l i ph i n đ nh.
• Không đ
ể ế ỳ c dùng đèn hu nh quang đ chi u
ượ ự ố sáng s c .
• Hi u su t sáng : (40
(cid:0) ệ ấ 105)lm/W
• Nhi
(cid:0) t đ màu : (2800
ệ ộ 6500)oK
• Ch s hoàn màu IRC : (55
(cid:0) ỉ ố 92)
• Tu i th kho ng :7000 gi
ả ổ ọ ờ
•
Ư ể u đi m :
• Di n tích chi u sáng l n.
ệ ế ớ
• Ánh sáng phát ra g n v i ánh sáng t
ầ ớ ự nhiên.
• Quang thông gi m ít (1
(cid:0) ả ệ ) khi đi n áp thay
ổ ạ đ i trong ph m vi cho phép.
ể ế • Khuy t đi m :
ấ ạ
ứ ạ • C u t o ph c t p. • Giá thành cao,cos(cid:0) th p.ấ
• Quang thông và ph m vi phát quang ph thu c
ụ
ệ ộ ạ ậ ộ t đ . Đ i v i các lo i b t sáng b ng
ằ ộ ồ i 15oC thì b m i
vào nhi ộ ồ b m i, khi nhi ạ ộ không ho t đ ng đ ạ ố ớ ệ ộ ướ t đ d ượ c.
ấ ư ả ỗ
ử ượ l ệ ườ ợ • Ngày nay, các nhà s n xu t đ a các h n h p ớ ng l n Ne,Kr, Ar vào môi ử ụ ng phóng đi n, s d ng Amalgam thay khí nguyên t tr
ử ụ ế ơ ỷ th h i thu ngân trong bóng đèn, s d ng
ầ ố ệ ấ bóng đèn t n s cao, nâng cao hi u su t phát
ủ quang c a bóng đèn.
ữ
ế t k chi u sáng ế ế t k .
• 3. Các b sáng.
ướ ế ế ế ế c ti n hành thi t k chi u
• 4.Các d ng chi u sáng
ế ạ
ờ ố t,
ế ổ
ụ
ủ ụ ng không liên t c, không đ
ộ ọ ầ
ả ệ
ế • Vi c thi u sáng nh h ấ ưở ứ ộ
ộ
ạ ơ ỉ ế ự ế ng tr c ti p đ n ườ ẻ ủ i năng su t lao đ ng và s c kho c a ng ư lao đ ng trong công tác cũng nh trong sinh ho t và ngh ng i.
• B i v y chi u sáng c n ph i b o đ m các
ả ả ả
ể ế i thi u nh t đ nh, các yêu c u này
ầ ấ ị ẩ ấ ượ ượ
ầ ố ư c xem nh tiêu chu n ch t l ắ ể ị
ế ế ở ậ ầ yêu c u t ng ánh đ ẩ sáng, nguyên t c đ đ nh ra tiêu chu n và thi ế t k chi u sáng.
• Ph i b o đ m đ đ r i cho các lo i công tác
ả ả ủ ộ ọ ả
ả ổ ị ạ khác nhau và ánh sáng ph i n đ nh.
ộ
ấ ệ
ị ượ
ơ ộ ượ ầ
ộ c quá hai l n trong m t gi ệ
ụ
ộ ồ ự • Nguyên nhân làm cho ánh sáng dao đ ng là do s ổ ủ ậ thay đ i c a đi n áp cung c p. vì v y theo quy ớ ệ c dao đ ng l n h n 4% đ nh đi n áp không đ ờ uđm và không đ . ế ộ nguyên nhân gây ra dao đ ng đi n áp là do ch ề ủ ệ đ làm vi c không đ u c a các máy công c , là h quang, máy hàn ...
ộ ệ ộ
ơ ọ ủ ệ ộ
• M t nguyên nhân khác gây ra dao đ ng đi n áp là rung đ ng c h c c a đèn đi n cho nên đèn ầ c n ph i gi
ữ ố ị ả c đ nh.
ể ắ
ề
• Đ m t quan sát t ả không ph i đi u ti
ề ắ ỏ
ệ ượ
ệ ỏ ị
ủ
ồ ằ ủ
ậ ả ồ
ồ
ế ể ế
• Nguyên nhân c a ánh sáng chói là: dây tóc ủ c a ngu n sáng n m trong vùng nhìn c a ớ ạ ạ ắ m t, có v t ph n x m nh, ngu n sáng ch p ể ạ nháy ( hàn h quang, thép ra lò ...). đ h n ch ánh sáng chói có th dùng chi u sáng ờ ệ gián ti p, góc b o v thích h p, bóng m ,
ế ả ợ
ở ị ợ chao đèn v trí thích h p.
ủ ề
ế ị ặ chính xác ho c sai l m
ế ế ầ ả ố t k chi u sáng c n ph i có s ố • Mu n thi
•
ệ li u sau đây:
ặ ằ ủ
•
ệ ặ ằ ặ ưở ưở M t b ng c a xí nghi p, phân x đ t các máy trên m t b ng phân x ị ng, v trí ng.
ặ ắ ưở ể ng đ xác
•
ặ ằ ị ị M t b ng và m t c t nhà x đ nh v trí chao đèn.
ữ ặ
ệ ệ ệ ủ ể Nh ng đ c đi m c a quá trình công ngh ầ (làm vi c chính xác, c n phân bi t màu,
• c
ộ ị ừ ộ
• không ...)
•
ỏ ậ ị ườ ỳ ng đ th giác tu thu c vào t ng công ệ vi c có đòi h i t p chung th giác cao hay
ố ệ ậ ư ề ệ ồ S li u v ngu n đi n v t t .
ọ ồ
• 2. Ch n h th ng chi u sáng.
ệ ố ế ọ
• 3. Ch n đ r i và h s d tr .
ệ ố ự ữ ộ ọ ọ
• 4. Ch n lo i đèn đi n ( bao g m bóng đèn và
ệ ồ
ạ ọ chao đèn ).
• 5. Phân b đèn trong không gian c n chi u sáng.
ế ầ ố
ọ
ố • 6. Tính toán ch n công su t ngu n sáng, s ặ ấ ể ượ ạ ồ ồ ng ngu n sáng ho c ki m tra l i l
• k t qu thi
ế ả ế ế t k .
• Sau khi thi
ế ế ế ầ ả ế ế t k chi u sáng c n ph i thi t k
ệ ố ệ ế ạ ấ m ng cung c p đi n cho h th ng chi u sáng.
• Khi thi
ế ế ế ề ả ầ t k chi u sáng c n ph i so sánh v kinh
ế ậ ỹ ươ ể t và k thu t các ph ng án có th .
ế ự ế • a. Chi u sáng tr c ti p:
• b. Chi u sáng ki u n a tr c ti p:
ể ử ự ế ế
• c. Chi u sáng ki u h n h p
ể ỗ ợ ế
• d. Chi u sáng ki u n a gián ti p
ể ử ế ế
ể ế ế • e. Chi u sáng ki u gián ti p:
(cid:0)
quang thông do ề ặ ế • Là chi u sáng có trên 90 ố ứ ạ ướ đèn b c x h ng xu ng b m t sàn.
• Chi u sáng tr c ti p đ
ự ế ượ ế ạ c phân làm hai lo i:
ự ế ậ
ệ
• Tr c ti p h p khi quang thông đèn t p trung chính vào m t ph ng làm vi c, khi đó các ườ i. t
ẹ ặ ề ẳ ị ố ng bên đ u b t
ố • Tr c ti p r ng khi quang thông đèn phân b i, khi
ượ ự ế ộ ử ơ ộ r ng h n trong n a không gian phía d ườ ng bên cũng đ đó các t ướ ế c chi u sáng.
(cid:0) (cid:0) quang thông
ế • Là chi u sáng có 60 ứ ạ
90(cid:0) ướ ượ ố đèn b c x xu ng phía d ầ ườ ng bên và tr n cũng đ t i, khi đó các ế c chi u sáng.
• Ki u chi u sáng này thích h p trong các văn
ể ế ợ
phòng, nhà ở(cid:0)
(cid:0)
ầ ườ 60% quang thông ng bên và tr n
•
ượ ế • Là chi u sáng có 40% ứ ạ đèn b c x khi đó các t ế c chi u sáng. đ
ế ế ợ
ồ ỗ Chi u sáng h n h p bao g m chi u sáng ụ ộ ế chung và chi u sáng c c b .
ế ế ộ ệ
ặ ầ ằ ộ
• Chi u sáng chung là chi u sáng toàn b di n ệ tích ho c m t ph n di n tích b ng cách phân ố b ánh sáng đ ng đ u kh p phòng ho c t ng khu v c.ự
ặ ừ ề ắ ồ
ụ ộ ế ế ỉ ề • Chi u sáng c c b là chi u sáng ch trên b
ệ ặ m t làm vi c.
•
(cid:0) ế 40% quang thông
: Là chi u sáng có 10% ố ứ ạ ướ đèn b c x h ng xu ng phía sàn.
• Là chi u sáng có trên 90% quang thông đèn
ế ứ ạ ầ b c x lên phía trên tr n.
ế ữ
ử ụ ả ế • Hai ki u chi u sáng gián ti p và n a gián ng s d ng cho các phòng khán gi ,
ể ườ ế ti p th các nhà hàng, nhà ăn(cid:0)
• Ch n h th ng chi u sáng.
ệ ố ế ọ
ọ ệ ế
ượ ư ầ ứ • Vi c ch n h th ng chi u sáng cũng căn c ể c đi m
ế ệ ố ế vào yêu c u chi u sáng và u nh ệ ố ủ ừ c a t ng h th ng chi u sáng.
•
ữ
ữ
•
ớ ế ng chi u sáng.
ị ữ ệ
ơ ị
•
ụ ộ ượ ể ơ ầ Nh ng n i th giác c n làm vi c chính xác ậ (công tác th giác b c i, ii, iii, iv) tr nh ng ế n i không th chi u sáng c c b đ ừ ữ c.
ữ ẳ
ơ ầ ứ ế ặ Nh ng n i c n chi u sáng m t ph ng ộ ọ nghiêng và đ ng có đ r i cao.
ố
ạ
• Nh ng n i m t đ phân b thi ặ ế ng chi u sáng
•
ậ ộ ơ không t o ra bóng t ỏ không đòi h i thay đ i h trong quá trình làm vi c. ệ
ữ ặ ỉ
•
ệ ạ ộ ơ Nh ng n i mà trên m t công tác ch làm m t lo i công vi c.
ơ ộ ị ạ ữ ng đ th giác cao và lâu (lo i v tr lên),
ố ỏ Nh ng n i mà công tác không đòi h i ở ườ c các phòng thu, l i đi, kho.
•
ữ ừ c chia thành t ng nhóm
•
ặ các khu v c khác nhau trên m t công tác.
ữ ộ
•
ơ ỏ ộ ọ ậ Nh ng n i mà các b ph n công tác khác nhau đòi h i đ r i khác nhau.
ữ ự ớ ặ
ơ ỏ ộ ọ ặ ớ
ụ ộ ượ Nh ng n i mà các khu v c l n trên m t công tác đòi h i đ r i cao ho c có các thi ế không dùng chi u sáng c c b đ ế ị t b quá l n c.
V. HI U SU T VÀ CÁC C P B ĐÈN
•
ự
ế
ế
ấ
ộ
ộ
ộ B đèn c p A đ n J thu c nhóm b đèn chi u sáng tr c ti pế
ự ế
ấ
ộ
ườ
• + B đèn c p A đ n E : chi u sáng tr c ti p tăng c
ng
ơ
ế ươ
ế ố ớ
khi quang thông t
ng đ i l n h n 430lm
ự ế ộ
ộ
ấ
• + B đèn c p F đ n J : chi u sáng tr c ti p r ng khi
ế ỏ ơ
ế quang thông nh h n 430lm
•
ế
ế
ấ
ộ
ộ
ộ B đèn c p K đ n N thu c nhóm b đèn chi u sáng bán ự ế tr c ti p.
•
ế
ế
ấ
ộ
ộ
ỗ
ộ B đèn c p O đ n S thu c nhóm b đèn chi u sáng h n h p.ợ
•
ế
ế
ấ
ộ
ộ
ộ
B đèn c p T thu c nhóm b đèn chi u sáng gián ti p
m
ố
ộ ư ấ ướ ặ • Đ kín IP (international protection rating) đ c ụ ố ứ ế ị ệ t b đi n ch ng b i (s th ố ứ c (s th 2 ) tr ng cho các thi nh t) và n
ụ ụ ố
ị ố ướ ể ị ố ể • Ví d IP54 : s 5 bi u th ch ng b i, s 4 ậ c xâm nh p ố bi u th ch ng n
• S th nh t t
ố ứ ấ ừ ế ả ệ 0(không b o v ) đ n 6(hoàn
toàn kín)
ế ả ệ 0 (không b o v ) đ n 8(ngâm
ừ ố ứ • S th hai t chìm lâu dài)
• Đ kín IK :nói lên c p b o v c a kính
ộ
ả ế ị ệ ệ ệ ủ ấ ố t b đi n) ch ng các tác
ộ ỏ ả đèn(v b o v thi ơ đ ng c khí bên ngoài.
• Ví d IK00: không b o v
•
ụ ả ệ
ộ IK10 : tác đ ng bên ngoài 20 joule
ệ
ấ ấ ố ấ
ế ệ ệ ừ • C p cách đi n t ậ ệ ng), đ n III (đi n áp ng ệ ườ ng
ế 0 (không cách đi n), I (n i ộ đ t các b ph n cách đi n),II (cách đi n g p ườ đôi tăng c đ n 50V
ộ ọ ọ ể • Ch n đ r i có th làm theo hai cách:
ị
ọ ể ệ ạ ơ ỗ
•
ụ ẩ • Ch n theo tiêu chu n riêng đã quy đ nh c th cho m i lo i công tác và n i làm vi c ổ ( tra s tay ).
ẩ
ứ ữ ậ ả
ế ọ N u không có tiêu chu n thì ch n theo tiêu ướ ậ ẩ c v t nhìn, chu n chung căn c vào kích th ệ ố ề ộ ươ ng ph n gi a v t nhìn và n n – h s đ t ạ ủ ề ả ph n x c a n n.
• Đ r i tiêu chu n đ thi
ẩ ể ế ế
ộ ọ ở ậ
ậ ầ ư ộ ả
ủ ệ ố ự ữ
ộ ọ ả ả ẩ
t k là không chính ờ xác, b i vì sau m t th i gian v n hành quang thông c a đèn gi m đi, vì v y c n đ a vào ệ ố h s d tr hay h s bù gi m quang có ớ ệ nghĩa là đ r i tiêu chu n ph i nhân v i h ố ự ữ s d tr
ệ ồ
•
ệ ượ ệ ệ ề ọ ụ • Đèn đi n bao g m bóng đèn, chao đèn và các ph c ch n theo ba đi u ki n. ki n khác. đèn đi n đ
ặ ỳ ườ ụ ng có b i
ng, tu theo môi tr ổ ể ườ Đ c tính môi tr hay không, có nguy hi m n hay có
• hoá ch t làm h ng đèn mà ch n lo i đèn h kín
ạ ở ọ ỏ
•
ấ hay phòng n . ổ
ặ ặ
ố ớ ườ ố ủ ọ
•
ế Đ c tính phân b quang thông và đ c tính quang ầ ng, yêu c u đ i v i h c không gian c a môi tr chi u sáng.
ỉ Ch tiêu kinh t ế .
• Có nh ng tiêu chu n riêng qui đ nh s n các lo i
ữ ẩ ạ ẵ ị
ệ ườ ơ đèn đi n dùng cho các môi tr ng và n i công tác
c thụ ể
• Chi u sáng c c b khá đ n gi n và ph i căn
ế ả ơ
ụ ộ ả ụ ể ể ế ị ả ứ c vào hoàn c nh c th đ quy t đ nh.
• D i đây s trình bày cách b trí đèn cho
ẽ ố
ướ ế chi u sáng chung.
ả ế
ấ ề ặ ẽ • Chi u sáng chung s ph i dùng nhi u đèn. ả ợ ị
ề ượ ị c v trí h p ữ
•
ườ ầ v n đ đ t ra là ph i xác đ nh đ ả ủ lý c a các đèn và kho ng cách gi a đèn và tr n nhà, t ặ ng nhà và m t công tác.
ế ố
•
có hai cách b trí đèn trong chi u sáng chung là:
•
ố B trí hình vuông.
ố B trí hình thoi
l La
La La
Lb Lb
b) Bè trÝ ®Ìn the o hình thoi ữ a) Bè trÝ ®Ìn the o hình ch nhËt
• Ph
ươ ố ấ ả t nh t là làm sao tho
•
ố ng án b trí đèn t ầ mãn các yêu c u sau:
•
ế ệ ượ ạ ắ ả H n ch hi n t ng loá m t và ph i an toàn.
•
ộ ọ ố ạ ấ ể ệ T o ra đ r i t t nh t đ làm vi c.
ế ệ ệ ế ị Ti t ki m đi n năng và thi ế t b chi u sáng.
• Ph
ố
ươ ng án b trí đèn hình vuông n u đ r i đ t ầ ế ẽ ế ấ ộ ọ ạ ấ ỏ yêu c u thì công su t chi u sáng s nh nh t.
• Trong th c t
ự ế ệ ụ ộ ố vi c b trí đèn còn ph thu c
ưở vào các xà ngang trong phân x ng,
• đ
•
ườ ể ủ ầ ụ ế ng di chuy n c a c u tr c ( n u có ).
ọ ừ ế ặ đèn đ n m t công tác là
•
ả G i kho ng cách t h.
•
ọ ừ ầ ế ả G i kho ng cách t tr n đ n đèn là hc.
ớ ề ủ ặ
ộ Đ cao c a m t công tác so v i n n nhà là hcv.
• Đé cao tre o ®Ìn tÝ nh tõ t©m cña bãng ®Ìn
•
®Õn bÒ m Æ t c«ng t¸c (HV).
hc – Kho¶ng c¸ch tõ trÇn ®Õn ®Ìn.
hc
h §é cao cña m Æ t lµm viÖc.
H §é cao tre o ®Ìn.
(cid:0)
H
L(cid:0) H
h
• S au khi ®∙ ng hiª n c ø u c hän p hương ¸n v µ q ui c ¸c h b è trÝ ®Ìn, lo ¹i ®Ìn ta tiÕn hµnh tÝnh to ¸n c hiÕu s ¸ng .
• Thùc c hÊt lµ x¸c ®Þnh c «ng s uÊt c ña c ¸c ®Ìn ®Ó ®¹t ®ược c ¸c tiª u c huÈn ®∙ c hän.
•
• + Căn c ø v µo Etc ®∙ c hän p hï hîp v íi tõ ng
Né i d ung c hÝnh c ña p hương p h¸p tÝnh c «ng s uÊt c hiÕu s ¸ng b ao g åm :
tÝnh
lo ¹i c «ng v iÖc tro ng p h©n xưởng . (cid:0) tæ ng c «ng s uÊt c hiÕu s ¸ng , c «ng s uÊt c ho tõ ng ®Ìn, s è lượng b ãng ®Ìn..
•
•
min
(cid:0)
NÕu khu v ùc thiÕt kÕ c hiÕu s ¸ng c ã y ª u c Çu c ao v Ò ¸nh s ¸ng thì s au khi tÝnh to ¸n c «ng s uÊt c hiÕu s ¸ng , c hän c «ng s uÊt c ô thÓ c ho c ¸c ®Ìn s ö d ô ng , c «ng v iÖc c uè i c ïng c ña thiÕt kÕ c hiÕu s ¸ng lµ tÝnh to ¸n kiÓm tra.
(cid:0) (cid:0)
max
Né i d ung c hÝnh c ña c «ng v iÖc nµy lµ c hó ng ta p h¶i x¸c ®Þnh ®îc ®é räi tè i thiÓu (Em in) v µ ®é räi tối ®a (Em ax). E s au ®ã tÝnh to ¸n hÖ s è ®iÒu ho µ. E
• a.p hương p h¸p s uÊt p hô t¶i c hiÕu
• b .p hương p h¸p q uang th«ng .(ks d
• c .p hương p h¸p ®iÓm .
s ¸ng .
• C«ng s uÊt c Çn c ho c hiÕu s ¸ng the o
c «ng thø c s au:
P
cs
. Sp 0
• p 0 s uÊt p hô t¶i c hiÕu s ¸ng [W/m 2] tra
(cid:0)
• S [m 2] : d iÖn tÝc h c Çn tÝnh to ¸n c hiÕu s ¸ng (d iÖn tÝc h m Æt b »ng nhµ xưởng ).
b ¶ng .
• Ph l
ngươ p h¸p v õ a nª u c hØ d ïng ®Ó
cướ ngượ tro ng v iÖc d ù kiÕn p hô t¶i ho Æc
d ïng c ho nh ngữ níi c ã y ª u c Çu kh«ng
c ao v Ò thiÕt kÕ c hiÕu s ¸ng .
• The o p hương p h¸p nµy to µn b é q uang th«ng p h¸t ra tõ c ¸c ®Ìn (F(cid:0) d Ìn) c hØ c ã m é t s è nµo ®ã ®Õn ®ược b Ò m Æt c ña d iÖn tÝc h c Çn TKCS ta g äi lµ p hÇn q uang th«ng hữu Ýc (F h u). ữ
uÝ c
s d
(cid:0) (cid:0) (cid:0) b iÓu thø c s au: K
(cid:0)
•
F . Fn 0
de n
•
• Fhuu Ýc ho Æc F(cid:0) : Tæ ng q uang th«ng
• F(cid:0) d e n : Tæ ng q uang th«ng p h¸p ra c ña tÊt
c hiÕu tíi d iÖn tÝc h s ¶n xuÊt.
• F0 : Quang th«ng p h¸t ra tõ 1 ®Ìn (g i¶ thiÕt khu v ùc c s c hØ s ö d ô ng m é t lo ¹i
c ¶ c ¸c ®Ìn.
• n : Tæ ng s è b ãng ®Ìn s ö d ô ng .
• Ks d : HÖ s è s ö d ô ng q uan th«ng .
b ãng ®Ìn).
ngườ v µ c ¸c v Ët
•
iườ ta x©y d ùng b ¶ng tra
Tro ng thùc tÕ ng Ks d the o (lo ¹i ®Ìn,(cid:0) ; (cid:0) tr; (cid:0) t; (cid:0) n ..).
ượ q uan th«ng c Çn thiÕt c ho ng
• F(cid:0) = Kd tr. Etb . S
• Etb ®é räi trung bình [lx].
• S d iÖn tÝc h c Çn TKCS [m 2].
• Kd tr : hÖ s è d ù trữ tÝnh ®Õn v iÖc b ¸m
tæ ng l ®iÖn tÝc h s ¶n xuÊt the o c «ng thø c
b ô i b Èn v µo b ãng ®Ìn khi l¾p ®¹t.
ngườ tro ng c ¸c tµi liÖu c hiÕu
• Th«ng th s ¸ng ng
• Tuy nhiª n Em in v µ Etb c ã q uan hÖ p hô thué c v µo c ¸c h b è trÝ ®Ìn (v µo kho ¶ng c ¸c h giữa c ¸c d Éy ®Ìn v µ ®é c ao tre o ®Ìn.
• Tro ng thùc tÕ z =Em in/Etb p hô thué c v µo
iườ ta c ho tr c ướ Em in (b ¶ng tra).
•
L/H v µ th«ng th ngườ z =0,8 (cid:0) 1,4.
•
Tõ ®ã nÕu ta ®∙ b è trÝ ®Ìn råi thì tõ L/H c ã thÓ tra ®îc z (cid:0)
Etb = Em in /z
c ho m ç i b ãng ®Ìn.
F 0
. min . S EK dtr .. Knz
s d
• Ng o µi ra nÕu b iÕt ®
(cid:0)
cượ F0 c hó ng ta cượ lo ¹i b ãng ®Ìn thùc tÕ tra b ãng ®Ìn (P0 ; Ud m ).
c s
. Pn 0
(cid:0) c ã thÓ tìm ® c Çn s ö d ô ng (cid:0) P
cướ tø c lµ ta biÕt tr
• Thì c hó ng ta c ò ng c ã thÓ x¸c ®Þnh
®Ìn tr ượng bãng ®Ìn).
. S min
tæ ng quang th«ng c Çn thiÕt c ho khu vùc c Çn TKCS the o c «ng thø c s au:
F
. Fn 0
. EK dtr . Kz
s d
(cid:0) (cid:0) (cid:0)
đ Ìn (P0 ; F0;
n
(cid:0)
s d
• Chó ý : HÖ s è s ö d ô ng q uang th«ng c ã
•
• Tro ng ®ã (cid:0) : g äi lµ c hØ s è hình d ¹ng c ña
thÓ tra tõ c ¸c b ¶ng tra: Ks d = f (lo ¹i ®Ìn; (cid:0) ; (cid:0) trÇn; (cid:0) tê ng ; (cid:0) nÒn )
căn p hß ng .
• Nã ®
(cid:0)
(cid:0)
)
. ba .( aH
b
• a, b : c hiÒu d µi v µ c hiÒu ré ng c ña c ăn
(cid:0)
• H : lµ ®é c ao tre o ®Ìn.
p hß ng c Çn THCS .
• Tro ng p hương p h¸p c hØ q uan t©m
®Õn ®é räi c hiÕu trùc tiÕp từ c ¸c ®Ìn tíi v µ v ì v Ëy c hó ng ta s Ï tÝnh ®é räi tõ m é t ®Ìn ®Õn m é t d iÖn tÝc h d s (t¹i ®iÓm A) như HV.
R
d (cid:0) I(cid:0) (cid:0)
ng H
(cid:0)
d S (cid:0) Gãc t¹o bë i ph¸p tuyÕn cña dS víi tia tíi. (cid:0) Gãc t¹o bë i ® ườ th¼ng ®ø ng víi tia tíi. R Kho¶ng c¸ch tõ ®Ìn tíi ể ®i m A. H đé cao tre o ®Ìn. P
• Tõ kh¸i niÖm v Ò g ãc khè i ta c ã :
ằ
ế ẳ ớ ớ ầ th ng góc v i tia t ế i thì ta có
dS
(cid:0) 2 .dR (cid:0) cos
(cid:0)
•
nướ g (cid:0) c ã thÓ x¸c ®Þnh
•
•
(cid:0)
d F = I(cid:0) .d (cid:0)
.
E
I (cid:0)
A
• Tõ ®Þnh ng hÜa v Ò ®é räi ta c ã dF dS
cos 2 R
(cid:0) (cid:0)
• Tro ng thùc tÕ thường ng
iườ ta b iÕt
• Vì v Ëy c hung ta s Ï c huy Ón c «ng thø c
®ược ®é c ao tre o ®Ìn (H) nhiÒu h¬n lµ kho ¶ng c ¸c h tõ ®Ìn ®Õn 1 ®iÓm (R).
tÝnh ®é räi c ña ®Ìn c hØ the o H m µ th«i.
• XÐt tam g i¸c v u«ng (HV). R (cid:0)
H (cid:0)cos
•
(cid:0)
.
I (cid:0)
2
(cid:0)
cos
.
A
cos 2
(cid:0)
H
S (cid:0)
I(cid:0) R
3
H
(cid:0)
•
thay b iÓu thø c nµy v µo b iÓu thø c trª n E ta c ã:
E
(cid:0)
A
. (cid:0) cos I Vµ nÕu (cid:0) = (cid:0) th× 2 H
A
(cid:0)
• Vì tro ng thùc tÕ c ïng m é t kiÓu ®Ìn c ã
nhiÒu lo ¹i c «ng s uÊt kh¸c nhau, m Æc d ï c hung c ïng c ã ®ường c o ng p h©n b è c ường ®é s ¸ng nh ư nhau (lượng q uang th«ng p h¸t ra c ña c ¸c ®Ìn c ò ng kh¸c nhau). Cho nª n tro ng c ¸c tµi liÖu c huy ª n iườ ta c ho b iÕt b iÓu ®ồ p h©n m «n ng b è c ường ®é s ¸ng c ña m é t lo ¹i ®Ìn q ui cướ ã q uang th«ng là 1000 lm .
•
ườ
c ña ộ ng đ
•
VËy nÕu g äi I(cid:0) lµ c ộ ng đ sáng ®Ìn q ui ưíc 1000 lm v µ I’(cid:0) lµ c ườ sáng c ña m é t ®Ìn thùc b Êt ký ta
' I (cid:0)
' I (cid:0) I (cid:0)
F d 1000
d. FI (cid:0) 1000
3
(cid:0)
• Do ®ã:
(cid:0) (cid:0) hay
.
E
A
2
. FI (cid:0) d 1000
cos H
(cid:0)
• Cho nª n ta c ã:
3
(cid:0)
(cid:0)
I
.
i
i
(cid:0) (cid:0)
E
A
cos 2
F d 1000
(cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0) (cid:0)
H
(cid:0) (cid:0)
A
tra ®
3 2 1
ữ
4 6 5
+ Do tÝ nh chÊt c«ng viÖc t¹i ®iÓm c ượ A. Ta Em in vµ trong thiÕt kÕ ta vÉn nªn thªm hÖ s è dù tr . Cho nªn ta cã: EA = Kdtr.Em in
.EK dtr
F d
n
(cid:0) tiÓu c Çn thiÕt c ña m ç i ®Ìn lµ: min
μ.
E
i
(cid:0)
1i
3
(cid:0)
.
i
(cid:0)
E
i
(cid:0) cos I i 2 H
• Đé i räi d o ®Ìn thø i c hiÕu tíi
•
(cid:0)
(cid:0) HÖ s è kÓ ®Õn ®é räi c ña c ¸c ®Ìn
kh¸c ảnh hưởng ®Õn ®iÓm ®ang xÐt
•
nhưng tra ®ược tÝnh tro ng (cid:0) trª n.
Th«ng thê ng (cid:0) = 1,1 (cid:0) 1,2
ế ụ ồ
ế ư
• Chi u sáng dân d ng bao g m chi u sáng cho ở ộ ạ , h i ạ ng h c, c quan, văn phòng đ i
ự ườ
•
ng, tr ử ơ ị ệ ườ ệ ệ các khu v c ánh sáng sinh ho t nh nhà ọ tr di n, c a hàng siêu th , b nh vi n
ự ế ầ nh ng khu v c này yêu c u chi u sáng
ị ố ộ ọ
ư ậ Ở ữ ậ ỏ chung, không đòi h i th t chính xác tr s đ r i ố ỹ cũng nh các thông s k thu t khác.
ế ả ỳ
ỳ
ỹ ầ ợ ố ọ
ể ử ụ ỳ ụ • Trong chi u sáng dân d ng, tu theo kh năng ứ ộ kinh phí, tu theo m c đ yêu c u m quan có ạ th s d ng m i lo i đèn: đèn s i đ t, đèn hu nh quang, đèn halogen, đèn cao áp …
• V s đ đ u dây t
ẽ ơ ồ ấ ế ừ b ng đi n đ n t ng
bóng đèn.
• Đó là b n v m t b ng c p đi n chi u sáng.
ẽ ặ ằ ệ ế ấ ả
• V s đ nguyên lý l
ẽ ơ ồ ướ ệ ế i đi n chi u sáng.
ầ ử ự ọ ể • L a ch n và ki m tra các ph n t
ầ ơ ồ trên s đ ẫ (áptômát, c u chì, thanh cái, dây d n )
ụ ạ ế ế ả ị
ườ ế đo th bao g m c tính toán thi ợ Trong tr ồ ng h p này có hai cách làm.
ấ ế
ấ ạ ạ ấ
•
ả i chung cho c chi u sáng và ấ ủ ấ ự ế ượ ế ụ ả • L y su t ph t ừ ) tìm đ qu t, sau đó tr đi công su t c a qu t ( l y theo th c t c công su t chi u sáng
ấ ụ ả
ế i cho chi u sáng đ tính ạ ấ ế ể t k chi u sáng, còn qu t l y theo
ấ L y riêng su t ph t ế ế toán thi ự ế , tính toán riêng. th c t
• Thi ệ
ế ế ỏ ộ ị t k chi u sáng cho m t siêu th nh ,
ế di n tích 10 x10 = 100m2
• S l
ố ượ ỗ ng này đ c b trí thành 5 dãy, m i
ỗ ụ ụ
ượ ố dãy 15 bóng chia làm 5 c m, m i c m 3 bóng.
• M t b ng b trí đèn và đi dây cho trên hình 8
ặ ằ ố
– 9 .
• Không c n ki m tra đi u ki n c t ng n
ệ ắ ề ắ ể
• K1K2Icp ≥ Itt = 3,409 ( A )
•
ạ ồ ầ m ch vì xa ngu n.
ự ạ ọ
•
ự ị ề ề ợ ế ạ ồ D đ nh dùng dây đ ng b c nh a h áp, lõi m m nhi u s i do CADIVI ch t o, đi
•
ẽ riêng r : K1 = K2 = 1
ọ ạ
ề Ch n dùng dây đôi m m tròn lo i VCm ( 2 x 1 ) có Icp = 10 A
ấ ả
ưở • V i các nhà x ế ầ
ệ ng s n xu t công nghi p ng là chi u sáng chung khi c n tăng ng ớ ườ th ườ c
• ánh sáng t ụ ộ c c b .
•
ạ ể ệ ế i đi m làm vi c đã có chi u sáng
ưở ầ
ấ ặ ả Vì là phân x ề ộ ọ ạ chính xác v đ r i t ng s n xu t, yêu c u khá i m t bàn công tác,
• nên đ thi ườ
t k chi u sáng cho khu v c này
ự ệ ố ử ụ ươ ế ế ể ng dùng ph ế ng pháp h s s d ng. th
• Trình t sau :
ự ươ tính toán theo ph ư ng pháp này nh
• H = h – h1 – h2
ị ộ • 1. Xác đ nh đ treo cao đèn
• h – đ cao c a nhà x
ủ ộ ưở ng
ừ ầ ế ả • h1 – kho ng cách t tr n đ n bóng đèn
ộ ệ ặ • h2 – đ cao m t bàn làm vi c
• Kdt h s d tr tra b ng 8 – 12
ệ ố ự ữ ả
• 7.Tra s tay tìm công su t bóng có F > Ftt
ổ ấ
• B ng 8 – 13 Bóng đèn s i đ t ( nung sáng )
ợ ố ả
• Bóng đèn hu nh quang
ỳ
•
ẽ ơ ồ ấ ế ệ ặ
8.V s đ c p đi n chi u sáng trên m t b ng ằ
• 9. V s đ nguyên lý c p đi n chi u sáng
ẽ ơ ồ ế ệ ấ
ầ ử ự ọ • 10. L a ch n các ph n t ơ ồ trên s đ nguyên
lý
• Thi
ế ưở ơ ng c khí
ế ế t k chi u sáng cho phân x ầ ệ
ặ
có di n tích S = 20m x 50m, tr n nhà cao ầ 4,5m, m t công tác 0,8m, đèn treo cách tr n 0,7m.
•
ố ượ ị Xác đ nh s l ấ ng, công su t bóng đèn.
ợ ố ự ị ấ ả ng s n xu t, d đ nh dùng đèn s i đ t,
•
ưở Vì là x φ cos = 1
•
ộ ọ ế ọ Ch n đ r i cho chi u sáng chung là E = 30 lx
ầ ứ
ặ ầ ộ
Căn c vào tr n nhà cao h = 4,5m, m t công tác h2 = 0,8m, đ cao treo đèn cách tr n h1 = 0,7m.
• V y: H = 4,5 – 0,8 – 0,7 = 3m
ậ
• Tra b ng chi u sáng nhà x
ưở ả ng ch n L/H =
•
ị ượ ả ọ ữ ế 1,8, xác đ nh đ c kho ng cách gi a các đèn.
L = 1,8 . H = 1,8 .3 = 5,4m
ề ộ ứ ọ ủ • Căn c vào b r ng c a phòng ( 20m ) ch n
L = 5m
c b trí làm 4 dãy cách nhau 5m,
ổ ẽ ượ ố • Đèn s đ ườ cách t ộ ng 2,5m t ng c ng 36 bóng ,
• m i dãy 9 bóng.
ỗ
ọ
ề ườ ủ • Căn c vào b dài c a phòng ( 50m ) ch n L ng 5m ứ = 5m, cách t
• Tra b ng ch n bóng đèn s i đ t 200w có F =
ợ ố ọ
•
ả 2528 lumen
ưở ế ặ ng, còn đ t
Ngoài chi u sáng trong nhà x thêm 4 bóng 100 w cho 2 phòng thay
• qu n áo và 2 phòng WC. T ng công su t ưở
ấ ổ
•
ầ ế chi u sáng toàn x ng.
P = 36.200 + 4.100 = 7600( W) = 7,6 KW
• 2.Thi
ế ệ ế ị ướ t b l i đi n chi u sáng
• 2.Thi
ế ệ ế ị ướ t b l i đi n chi u sáng
• Đ t riêng m t t
ế
ưở ệ ừ ủ ặ ấ l y đi n t ộ ủ t ạ chi u sáng c nh c a ra vào ố phân ph i phân x ử ng
ề ủ ồ
• v . T g m 1 áptômát 3 pha và 10 áptômát nhánh 1 pha, m i áptômát c p đi n cho 4
ệ ấ ỗ
• bóng đèn. S đ c p đi n trên m t b ng và ơ ồ s đ nguyên lý trên hình 8 – 22 và 8 – 13
ơ ồ ấ ặ ằ ệ
• Ta ch n dùng áptômát 3 pha 50A do Clipsal ố ch t o có thông s ghi trong b ng sau:
ọ ế ạ ả
ế ạ t k chi u sáng và qu t cho
ậ • Bài t p .1: Thi ộ ớ ướ ế ế ọ m t l p h c kích th c 8m x 10m.
ế ế ế ậ • Bài t p .2: Thi
ộ ệ ướ ệ ủ ạ t k chi u sáng cho m t phòng làm vi c c a văn phòng đ i di n n c
• ngoài, kích th
ướ c 4m x 6m
ộ ộ
ườ ế ế t k chi u sáng cho m t h i ướ ậ • Bài t p .3: Thi ng, kích th tr ế c 12m x 20m
ế ế ệ ố ế ậ • Bài t p .4. Thi
ưở ẩ t k h th ng chi u sáng ấ ng may xu t kh u có
•
chung cho phân x kích
ướ ọ ọ ầ th c 15m x 30m . yêu c u đ r i 100lx
• Bt1: Thi
ế ưở ế ế
ạ ệ
ầ
ể ầ i thi u E min
ơ ng c t k chi u sáng cho phân x khí chao đèn v n năng có di n tích S = 12m x ặ 16m, tr n nhà cao 4,5m, m t công tác 0,85m, ộ ọ ố đèn treo sát tr n. Đ r i t ử ụ =350lux, Ksd= 0,36, s d ng đèn nung sáng ụ ệ ố phòng có ít khói b i, h s tính toán Z=1,1.
• Bt2: Thi
ế ưở ế ế
ạ
ầ ệ ặ
ộ ọ ố ử ụ ụ ệ ố
ơ ng c t k chi u sáng cho phân x khí chao đèn v n năng có di n tích S = 12m x 24m, tr n nhà cao 6,55m, m t công tác 0,85m, ể ầ i thi u E đèn treo cách tr n 0,7m. Đ r i t min =300lux, Ksd= 0,396, s d ng đèn nung sáng phòng có ít khói b i, h s tính toán Z=1,12.
ị ộ • 1. Xác đ nh đ treo cao đèn
ị ả • 2.Xác đ nh kho ng cách L , La, Lb
• 3. Xác đ nh ch s c a phòng
ỉ ố ủ ị
• 4.Xác đ nh quang thông c a đèn và ch n đèn
•
ủ ọ ị
ẽ ơ ồ ấ ệ ế ặ
5.V s đ c p đi n chi u sáng trên m t b ng ằ
• 6. V s đ nguyên lý c p đi n chi u sáng
ẽ ơ ồ ế ệ ấ
ầ ử ự ơ ồ ọ • 7. L a ch n các ph n t trên s đ nguyên lý
• 2.1 Nguyên t c và các tiêu chu n chi u sáng
ế ắ ẩ
nhân t oạ
• 2.2 Cách ph
ươ ế ng pháp tính toán chi u sáng.
a. Chi u sáng trong nhà máy công nghi p.
ế ệ
ườ ả ố ng ph và qu ng
ế b. Chi u sáng các đ ườ ng. tr
c. Chi u sáng nhà
ế ở ơ ộ n i công c ng.
ế
•.
ẩ d. Các tiêu chu n chi u sáng Vi ẩ ử ụ ượ ả chu n s d ng năng l ệ t Nam và qui ệ ng hi u qu
• Khi l a ch đ d i tiêu chu n c n chú ý:
ọ ộ ọ ẩ ầ ự
ệ ố ệ ả ạ - Đ chính xác c a công vi c và h s ph n x
ộ ề ặ ủ ệ b m t làm vi c.
ờ ộ ẳ - S kéo dài đ căng th ng trong th i gian làm
ự vi c.ệ
- Đ c tính ch t l
ấ ượ ặ ng ánh sáng.
- Các thông s k thu t h th ng chi u sáng.
ậ ệ ố ố ỹ ế
ầ ầ ộ ệ - Các yêu c u an toàn lao đ ng và yêu c u v
sinh
• Tùy theo đ c tính làm vi c chia thành ba nhóm
ệ ặ
(TCXD 161986):
ọ
ườ ặ ằ ồ ệ Nhóm 1: G m văn phòng ,phòng h c.. trong đó ệ i làm vi n nhìn lên m t ph ng làm vi c ng
ố
ể ướ ư - Nhóm 2: phòng ăn u ng, gian tr ng bày, phòng ề ệ ậ ở ầ tri n lãm.. Trong đó c n phân bi nhi u t v t ng khác nhau và quan sát xung quanh. h
- Nhóm 3: phòng hòa nh c, h i tr
ộ ườ ạ ng.. Trong đó
ủ ế ế ch y u ti n hành quan sát xung quanh.
ệ
ế
ỹ
ẩ ị ố ạ • TCXDVN 3332005 Chi u sáng nhân t o đ i ậ ạ ế ớ v i các chi u sáng công c ng và k thu t h ầ t n đô th Tiêu chu n thi ộ ế ế t k .
ử ụ
• QCXDVN 09:2005 các công trình s d ng ả ệ ng hi u qu .
ượ năng l
• Các bài toán chi u sáng thành hai lo i:
ế ạ
- Xác đ ng s b đèn theo giá tr đ r i cho
ị ộ ọ ố ộ
ị c.ướ tr
- Xác đ nh các giá tr đ r i trên m t ph ng
ị ặ ẳ
ố ủ ấ
ự ể ị ộ ọ tính toán theo s phân b c a đèn, công su t đèn ( bài toán ki m tra )
• 2.2.1. Ph
ươ ệ ố ử ụ
