Bé m«n Gia c«ng ¸p lùc VIÖN C¬ KhÝ - §HBK Hμn«i 1
1.1.1 Kh¸i qu¸t vÒ qu¸ tr×nh biÕn d¹ng
Sù dÞch chuyÓn t−¬ng ®èi gi÷a c¸c chÊt ®iÓm, c¸c phÇn tö cña vËt thÓ r¾n d−íi
t¸c dông cña ngo¹i lùc, nhiÖt ®é hoÆc cña mét nguyªn nh©n nμo ®ã dÉn ®Õn sù thay
®æi vÒ h×nh d¹ng, kÝch th−íc vËt thÓ, liªn kÕt vËt liÖu ®−îc b¶o toμn, ®−îc gäi lμbiÕn
d¹ng dÎo.
9TÊt c¶ mäi ph−¬ng ph¸p GCAL ®Òu dùa trªn mét tiÒn ®Ò chung lμthùc
hiÖn mét qu¸ tr×nh biÕn d¹ng dÎo.
9VËt liÖu d−íi t¸c dông cña ngo¹i lùc sÏ thay ®æi h×nh d¹ng vμkÝch th−íc
mμkh«ng mÊt ®i sù liªn kÕt bÒn chÆt cña nã.
9Kh¶ n¨ng biÕn d¹ng dÎo ®−îc coi lμmét ®Æc tÝnh quan träng cña kim lo¹i.
Ch
−
¬
ng
1
.
Nh
÷
ng
kiÕn
th
ø
c
c
¬
s
vÒ
biÕn
d
¹
ng
d
Î
o
1.1 c¬ së vËt lý cña qu¸ tr×nh biÕn d¹ng (C¬ së kim lo¹i häc)
Bé m«n Gia c«ng ¸p lùc VIÖN C¬ KhÝ - §HBK Hμn«i 2
§Ó lμm s¸ng tá qu¸ tr×nh biÕn d¹ng Ætheo dâi thÝ nghiÖm kÐo gi¶n ®¬n. D−íi t¸c dông
cña lùc kÐo, mÉu kÐo liªn tôc bÞ kÐo dμi cho ®Õn khi bÞ kÐo ®øt. Trong thÝ nghiÖm kÐo víi
c¸c thiÕt bÞ phï hîp ta cã thÓ ®o ®−îc lùc kÐo vμ®é d·n dμit−¬ng øng, tõ ®ã x¸c ®Þnh
øng suÊt vμbiÕn d¹ng theo c¸c mèi quan hÖ sau:
Đ−êng cong øng suÊt - biÕn d¹ng
- Vïng biÕn d¹ng ®μn håi
- Vïng biÕn d¹ng ®μn håi – dÎo
(trong ®ã biÕn d¹ng ®μn håi rÊt nhá
so víi biÕn d¹ng dÎo
- Vïng ph¸ huû
BiÕn d¹ng mÉu khi thö kÐo
Cho SV xem Video thö kÐo mÉu.
Bé m«n Gia c«ng ¸p lùc VIÖN C¬ KhÝ - §HBK Hμn«i 3
BiÕn d¹ng ®μn håi vμbiÕn d¹ng dÎo trong tinh thÓ
BiÕn d¹ng cña vËt thÓ lμtæng hîp cña c¸c qu¸ tr×nh biÕn d¹ng trong tõng h¹t tinh
thÓ vμtrªn biªn giíi h¹t Æmuèn t×m hiÓu c¬ chÕ cña qu¸ tr×nh biÕn d¹ng trong ®a
tinh thÓ tr−íc hÕt h·y nghiªn cøu sù biÕn d¹ng trong ®¬n tinh thÓ lý t−ëng (kh«ng
cã khuyÕt tËt).
BiÕn d¹ng ®μn håi
Bé m«n Gia c«ng ¸p lùc VIÖN C¬ KhÝ - §HBK Hμn«i 4
BiÕn d¹ng dÎo trong tinh thể
BiÕn d¹ng trong ®¬n tinh thÓ cã hai c¬ chÕ chñ yÕu: tr−ît vμ®èi tinh.
Tr−ît
Khi mÉu ®¬n tinh thÓ bÞ kÐo ÆxuÊt hiÖn c¸c bËc trªn bÒ mÆt cña mÉu. §iÒu ®ã chøng tá
cã sù tr−ît lªn nhau gi÷a c¸c phÇn cña tinh thÓ. Sù tr−ît x¶y ra chñ yÕu trªn nh÷ng mÆt
nhÊt ®Þnh vμdäc theo nh÷ng ph−¬ng nhÊt ®Þnh gäi lμmÆt tr−ît vμph−¬ng tr−ît. Møc ®é
tr−ît th−êng lμb»ng mét sè nguyªn lÇn kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nguyªn tö trªn ph−¬ng
tr−ît.
Bé m«n Gia c«ng ¸p lùc VIÖN C¬ KhÝ - §HBK Hμn«i 5
MÆt tr−ît vμph−¬ng tr−ît lμnh÷ng mÆt vμph−¬ng cã mËt ®é nguyªn tö lín nhÊt. §iÒu
nμy còng dÔ hiÓu bëi lÏ lùc liªn kÕt gi÷a c¸c nguyªn tö trªn mÆt vμph−¬ng ®ã lμlín
nhÊt so víi nh÷ng mÆt vμph−¬ng kh¸c.
Sè l−îng hÖ tr−ît cμng lín th× kh¶ n¨ng x¶y ra tr−ît cμng nhiÒu cã nghÜa lμcμng dÔ
biÕn d¹ng dÎo. ÆBëi vËy kh¶ n¨ng biÕn d¹ng dÎo cña kim lo¹i cã thÓ ®−îc ®¸nh gi¸
th«ng qua sè l−îng hÖ tr−ît.
§Æc ®iÓm cña tr−ît:
-Tr−ît chØ x¶y ra d−íi t¸c dông cña øng suÊt tiÕp.
-Ph−¬ng m¹ng kh«ng thay ®æi tr−íc vμsau khi tr−ît.
- Møc ®é tr−ît b»ng mét sè nguyªn lÇn kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nguyªn tö
- øng suÊt tiÕp cÇn thiÕt ®Ó g©y ra tr−ît kh«ng lín.