Chương 3: Các qui luật địa lý chung của Chương 3: Các qui luật địa lý chung của
Trái đấtTrái đất
•• Vỏ Trái đất nói chung hay vỏ cảnh quan Vỏ Trái đất nói chung hay vỏ cảnh quan
nói riêng hoặc từng bộ phận của nó là nói riêng hoặc từng bộ phận của nó là
một hệ thống động lực. một hệ thống động lực.
•• Các hệ thống này không ngừng vận động Các hệ thống này không ngừng vận động
và phát triển theo những qui luật chung và phát triển theo những qui luật chung
nhất tạo nên sự thống nhất giữa các hợp nhất tạo nên sự thống nhất giữa các hợp
phần cấu tạo và sự phân hóa thành các phần cấu tạo và sự phân hóa thành các
bộ phận lãnh thổ nhỏ hơn. bộ phận lãnh thổ nhỏ hơn.
•• Các qui luật địa lý chung của Trái đất Các qui luật địa lý chung của Trái đất
trình bày trong chương này gồm:trình bày trong chương này gồm:
•• 1) Tính hoàn chỉnh của Vỏ cảnh quan1) Tính hoàn chỉnh của Vỏ cảnh quan
••
2) Sự tuần hoàn của vật chất và năng 2) Sự tuần hoàn của vật chất và năng
lượng của Vỏ cảnh quanlượng của Vỏ cảnh quan
•• 3) Tính nhịp điệu của Vỏ cảnh quan3) Tính nhịp điệu của Vỏ cảnh quan
•• 4) Qui luật địa đới 4) Qui luật địa đới
•• 5) Qui luật phi địa đới. 5) Qui luật phi địa đới.
3.1 Tính hoàn chỉnh của vỏ cảnh quan3.1 Tính hoàn chỉnh của vỏ cảnh quan
•• Vỏ cảnh quan Trái đất là một thể thống Vỏ cảnh quan Trái đất là một thể thống
nhất và hoàn chỉnh về mặt cấu trúc nhất và hoàn chỉnh về mặt cấu trúc
thành phần, nhthành phần, nhưngưng không đồng nhất về không đồng nhất về
mặt lãnh thổ, mặt lãnh thổ, có sự phân dị thành các địa có sự phân dị thành các địa
tổng thể với qui mô khác nhautổng thể với qui mô khác nhau. .
•• Bất kỳ địa tổng thể ở qui mô nào cũng là Bất kỳ địa tổng thể ở qui mô nào cũng là
một hệ thống có các đặc điểm sau:một hệ thống có các đặc điểm sau:
1) Gồm nhiều thành phần cấu tạo và 1) Gồm nhiều thành phần cấu tạo và
giữa chúng có mối quan hệ vật chất và giữa chúng có mối quan hệ vật chất và
năng lượng. năng lượng.
2) Có mối liên hệ với bên ngoài và do đó 2) Có mối liên hệ với bên ngoài và do đó
mỗi địa tổng thể là một bộ phận của một mỗi địa tổng thể là một bộ phận của một
hệ thống lớn hơn.hệ thống lớn hơn.
3) Sự thống nhất nội hệ thống chỉ có tính 3) Sự thống nhất nội hệ thống chỉ có tính
chất tương đối, do đó mỗi địa tổng thể lại chất tương đối, do đó mỗi địa tổng thể lại
có thể phân hóa thành những địa tổng thể có thể phân hóa thành những địa tổng thể
nhỏ hơn, tạo nên đặc tính cấu trúc bậc nhỏ hơn, tạo nên đặc tính cấu trúc bậc
của hệ thống.của hệ thống.
3.1.2 Sự thống nhất của hệ thống vật liệu3.1.2 Sự thống nhất của hệ thống vật liệu
•• Mỗi thành phần của vỏ cảnh quan Mỗi thành phần của vỏ cảnh quan (nền (nền
đá, địa hình, thổ nhưỡng, nước, thế giới đá, địa hình, thổ nhưỡng, nước, thế giới
hữu cơ, v.v…)hữu cơ, v.v…) tồn tại và phát triển theo tồn tại và phát triển theo
những qui luật riêng của nó. những qui luật riêng của nó.
•• Tuy nhiên từng thành phần không tồn Tuy nhiên từng thành phần không tồn
tại và phát triển một cách cô lập, mà tại và phát triển một cách cô lập, mà
chúng chịu ảnh hưởng của các thành chúng chịu ảnh hưởng của các thành
phần khác và tác động ảnh hưởng của phần khác và tác động ảnh hưởng của
mình tới các thành phần khác.mình tới các thành phần khác.