Bài giảng Dược lý học: Bài 5 - DS. Trần Văn Chện

BÀI 5 THUỐC TÁC DỤNG TRÊN HỆ THẦN KINH THỰC VẬT

Tài liệu tham khảo

DS. Trần Văn Chện

1.Bộ Y tế (2007), Dược lý học tập 1, NXB Y

học.

2.Bài giảng “Thuốc tác dụng trên hệ TKTV”,

TS. Nguyễn Thùy Dương, Bộ môn Dược

lực học, Trường ĐH Dược Hà Nội.

1

2

MỤC TIÊU HỌC TẬP

1.Thuốc tác dụng trên hệ cholinergic.

CÁC HỆ PHẢN ỨNG CỦA HỆ TKTV

2.Thuốc tác dụng trên hệ adrenergic.

3. Thuốc tác dụng trên sinap thần kinh cơ và

Hệ Cholinergic Hệ Adrenergic Hệ dopaminergic

thần kinh thực vật.

Hệ M Hệ α-adrenergic

4. Các thuốc cụ thể.

3

4

Hệ β-adrenergic Hệ N

1

5

6

7

Tác dụng sinh học

CÁC HỆ PHẢN ỨNG CỦA HỆ TKTV CÁC HỆ PHẢN ỨNG CỦA HỆ TKTV

HỆ CHOLINERGIC

Hệ muscarinic (hệ M) Cường giao cảm (adrenalin, noradrenalin)

Tim mạch: Tăng hoạt động tim, tăng co bóp, co mạch tăng huyết áp. Hô hấp: Giảm co thắt cơ trơn, giãn cơ phế quản. Mắt & khác: Giãn đồng tử, giảm tiết dịch.

Cường phó giao cảm (hệ M, muscarin; hệ N, nicotin)

8

Hệ phản ứng với acetylcholin, bị kích thích bởi muscarin, bị phong bế bởi atropin. Hệ này có ở màng sau synap sợi sau hạch phó giao cảm và tuyến mồ hôi. Receptor M1,M3,M5: ở cơ trơn khí phế quản, tiêu hóa, tiết niệu, tuyến tiết. Receptor M2, M4: có nhiều ở cơ tim và cơ trơn mạch máu. Khi kích thích hệ M: co cơ trơn khí PQ, tiêu hóa, tiết niệu, tăng tiết dịch, giãn cơ trơn mạch máu, ức chế tim và hạ huyết áp. Tim mạch: Giảm hoạt động tim, giãn mạch hạ huyết áp. Hô hấp: Tăng co thắt cơ trơn, co thắt phế quản. Mắt & khác: Co đồng tử, tăng tiết dịch các tuyến ngoại tiết.

2

HỆ CHOLINERGIC HỆ ADRENERGIC

Hệ α-adrenergic Hệ Nicotinic (hệ N)

Hệ phản ứng với acetylcholin, bị kích thích bởi nicotin ở liều

thấp, bị phong bế bởi nicotin liều cao.

Hệ này có ở các hạch giao cảm, hạch phó giao cảm, bản

vận động cơ xương và tuyến tủy thượng thận.

Khi kích thích hệ nicotinic gây co cơ vân, kích thích tim, co

mạch, tăng huyết áp, giãn đồng tử.

9

10

Hệ này bao gồm các receptor α1 và α2 Receptor α1: màng sau synap sợi sau hạch giao cảm, trên cơ trơn mạch máu ngoại vi, dưới da, nội tạng, cơ vòng tiêu hóa, tiết niệu, cơ tia mống mắt. Khi kích thích receptor α1: co cơ trơn mạch máu, tăng huyết áp, co cơ tia mống mắt làm giãn đồng tử, co cơ trơn tiết niệu. Receptor α2: ở màng trước synap của sợi sau hạch giao cảm đi tới cơ trơn mạch máu, tiểu cầu, tế bào mỡ. Khi kích thích, làm giảm tiết renin, giãn mạch và hạ huyết áp, tăng kết dính tiểu cầu. Ở ngoại vi, receptor α1 chiếm ưu thế nên khi kích thích hệ α-adrenergic ngoại vi thường gây co mạch và tăng huyết áp.

HỆ ADRENERGIC HỆ DOPAMINERGIC

Hệ β-adrenergic Hệ dopaminergic

Hệ này bao gồm các receptor β1 và β2, β3. Hệ này có nhiều ở cơ trơn mạch máu thận, nội tạng, TKTW. Receptor β1: màng sau synap của sợi sau hạch giao cảm Hệ này bao gồm các receptor D1,2,3,4,5. chi phối hoạt động của tim. Ở ngoại vi, receptor D1 chiếm ưu thế hơn D2, ở trung ương Receptor β2: ở màng sau synap của sợi sau hạch giao cảm thì ngược lại. ở cơ trơn mạch máu, phế quản, tiêu hóa, tiết niệu, cơ vân, Receptor D1: chủ yếu ở cơ trơn mạch thận. hệ chuyển hóa glucid. Khi kích thích hệ dopaminergic ngoại vi gây giãn cơ trơn Receptor β3: có ở cả mô mỡ. mạch thận. Khi kích thích hệ β gây kích thích tim, tăng co bóp cơ tim,

12

giãn các cơ trơn, tăng chuyển hóa. 11

3

Cơ chế phân tử khi kích thích hệ adrenergic - cholinergic Cơ chế phân tử khi kích thích hệ adrenergic - cholinergic Hệ adrenergic – receptor α1

Khi kích thích: xung động thần kinhcúc tận cùngcác dẫn truyền thần kinhreceptor màng TB cặp đôi với protein Gchất truyền tin thứ 2đáp ứng trên cơ quan đích. Tác dụng của các catecholamin trên hệ adrenergic và acetylcholin trên hệ cholinergic được thực hiện thông qua các receptor nằm trên màng TB. Các receptor cặp đôi với protein G (guanyl nucleotid), quan trọng có 3 loại/ (20 loại protein):

Recepter α1 cặp đôi với Gp. Các catecholamin gắn vào receptor α1 trên màng TBhoạt hóa receptorgây kích thích protein Gp. Các tiểu đơn vị α của protein Gp tách rahoạt hóa phospholipase Ctăng thủy phân polyphosphoinositidIP3 (Inositoltriphosphat), DAG (Diacylglycerol). IP3: kích thích giải phóng calci tự do từ nơi dự trữtăng nồng độ calci/ bào tương, đồng thời hoạt hóa protein kinase làm mở kênh calci, tăng nồng độ calci nội bào gây nên cơn co trơn mạch máu, tăng huyết áp, co cơ trơn tiết niệu.

13

14

KÍCH THÍCH CÁC RECEPTOR ADRENERGIC

Gi: là protein G ức chế adenylcyclase. Gs: là protein G kích thích adenylcyclase. Gp: là protein G kích thích phospholipase C. Mỗi protein G đều được cấu tạo bởi 3 tiểu đơn vị: α, β và γ

Cơ chế phân tử khi kích thích hệ adrenergic - cholinergic Hệ adrenergic – receptor α2

α2-adrenergiclàm ức receptop thích

Recepter α2 nằm ở màng trước synap và cặp đôi với protein Gi. Kích chế adenylcyclasegiải phóng catecholamingây ức chế tim, giãn mạch, hạ huyết áp, tăng kết dính tiểu cầu. Hệ adrenergic – receptor β

Receptop β-adrenergic cặp đôi với protein Gs.

Các catecholamin gắn vào receptop β-adrenergic sẽ hoạt

hóa adenylcyclase qua protein Gs, làm tăng AMPv, gây kích

15

16

thích tim, giãn cơ trơn và tăng chuyển hóa.

4

17

Cơ chế phân tử khi kích thích hệ adrenergic - cholinergic Hệ cholinergic – Hệ muscarinic (M)

Recepter M1 có nhiều ở cơ trơn khí PQ, tiêu hóa, tiết niệu, tuyến tiết. Khi kích thích recepter M1hoạt hóa protein Gp, tương tự kích thích α1. Recepter M2 có nhiều ở cơ tim và cơ trơn mạch máu. Khi kích thích M2 làm hoạt hóa protein Gi, tương tự kích thích α2. Các loại thụ thể của hệ adrenergic

Hệ cholinergic – Hệ nicotinic (N)

17

18

Recepter nicotinic có ở hạch giao cảm và phó giao cảm (Nn) và trên bản vận động cơ xương (Nm). Khi kích thích sẽ làm mở kênh Na+, gây khử cực màng TB tạo điện thế sau synapgây co cơ vân, kích thích hô hấp, kích thích tim, co mạch và tăng huyết áp.

Thuốc tác dụng trên hệ adrenergic

19

20

Thuốc kích thích hệ adrenergic (thuốc cường giao cảm): Thuốc kích thích trực tiếp α và β-adrenergic: adrenalin, noradrenalin, dopamin. Thuốc kích thích trực tiếp α-adrenergic: + Thuốc kích thích α1-adrenergic: heptaminol, metaraminol, phenylephrin. + Thuốc kích thích α2-adrenergic (gây hủy giao cảm): methyldopa. Thuốc kích thích trực tiếp β-adrenergic: + Kích thích β-adrenergic không chọn lọc: isoprenalin, dobutamin, ethylnephrin… + Kích thích chọn lọc β2-adrenergic: salbutamol, terbutalin… Thuốc kích thích gián tiếp hệ adrenergic: ephedrin, amphetamin.

5

Thuốc tác dụng trên hệ cholinergic

Thuốc ức chế hệ adrenergic (thuốc hủy giao cảm)

Thuốc ức chế trực tiếp hệ α-adrenergic: Thuốc kích thích hệ cholinergic + Alcaloid cựa lõa mạch: ergotamin, ergotoxin,… + Thuốc kích thích trực tiếp hệ M và N: acetylcholin, +Dẫn xuất imidazol: prazosin, tolazolin, phentolamin,… metacholin,… +Dẫn xuất haloalkylamin: phenoxybenzamin + Thuốc kích thích trực tiếp hệ M: pilocarpin. Thuốc ức chế trực tiếp hệ β-adrenergic: + Thuốc kích thích gián tiếp hệ M và N (thuốc kháng +Chọn lọc β1: atenolol, acebutolol, metoprolol,… cholinesterase): neostigmin, physostigmin, pyridostigmin,… +Không chọn lọc (ức chế cả β1 và β2): propranolol, timolol, +Thuốc kích thích trực tiếp hệ N: nicotin, lobelin,… alprenolol, pindolol,…

Thuốc ức chế gián tiếp hệ adrenergic: reserpin, yohimbin,

21

22

24

THUỐC CHÍNH

Thuốc tác dụng trên hệ cholinergic

guanethidin, bretylium,…..

giao Thuốc ức chế hệ cholinergic Cường cảm Adrenalin HCl, Ephedrin HCl, Amphetamin sulfat, naphazolin nitrat, +Thuốc ức chế hệ M (thuốc hủy phó giao cảm): atropin, Hủy giao cảm Ergometrin maleat, Ergotamin tatrat, scopolamin,…

+ Thuốc ức chế receptor N ở hạch (thuốc phong bế hạch):

trimethaphan camsylat, hexamethonium,… Methyldopa, Guanethidin sulfat Prazosin, terazosin, alfuzosin (Chẹn alpha) Acebutolol, atenolol, propranolol HCl, nadolol, betaxolol + Thuốc ức chế receptor N ở cơ vân (thuốc mềm cơ):

phó tubocurarin, gallamin, suxamethonium,…. Cường giao cảm Acetylcholin, Pilocarpin HCl, Physostigmin, Neostigmin

23

Atropin sulfat, Homatropin HCl, Buscopan Hủy phó giao cảm

6

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

25

26

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

1. Adrenalin (Epinephrin) Nguồn gốc: nội sinh (được tiết ra ở nhiều nơi như ngọn sợi sau hạch giao cảm, TKTW – nhiều ở tủy thượng thận). Dược động học: Hấp thu: ít được hấp thu, bị phân hủy ở đường tiêu hóa. Hấp thu qua đường đặt dưới lưỡi, đường tiêm (tiêm dd, IM hấp thu chậm do gây co mạch; tiêm IV hấp thu nhanh, mạnh  gây tai biến như phù phổi cấp, giãn mạch mạnh, tai biến mạch máu não). Adrenalin chủ yếu dùng truyền TM. Chuyển hóa: bị chuyển hóa bởi 2 emzym là COMT (catecholoxymethyltranferase) , MAO (monoamin oxidase) chất không còn hoạt tính. Thải trừ: chủ yếu qua nước tiểu dưới dạng đã chuyển hóa. 1. Adrenalin (Epinephrin) Tác dụng và cơ chế: TK giao cảm: kích thích cả receptor α và β – adrenergic. Trên mắt: gây co cơ tia mống mắtgiãn đồng tử, chèn ép lên ống thông dịch nhãn cầutăng nhãn áp. Trên hệ tuần hoàn: + Trên tim: kích thích receptor β1 ở tim (tăng nhịp tim, tăng sức co bóp cơ tim, tăng lưu lượng timtăng công của tim, tăng mức tiêu thụ oxy của tim. Liều cao có thể gây RL nhịp tim. + Trên mạch: kích thích receptor α1 gây co mạch (mạch ngoại vi, mạch da, mạch tạng), kích thích receptor β2 gây giãn mạch (mạch não, mạch phổi, mạch vành, mạch máu tới cơ bắp). + Trên huyết áp: làm tăng HA tâm thu, ít ảnh hưởng tới HA tâm trương. HATB tăng nhẹ. Gây hạ HA do phản xạ.

1. Adrenalin (Epinephrin) 1. Adrenalin (Epinephrin)

Tác dụng và cơ chế: Tác dụng và cơ chế:

Trên hô hấp: kích thích nhẹ hô hấp, giãn cơ trơn phế quản Trên hệ tiết niệu: giảm lưu lượng máu đến thận, ảnh hưởng

(do kích thích receptor β2), làm giảm phù nề niêm mạccắt mức lọc cầu thận, làm giãn cơ trơn, co cơ vòng bàng quang

cơn HPQ. (ít dùng do kích thích cả β1). làm chậm bài tiết nước tiểu, gây bí tiểu.

Trên tiêu hóa: giãn cơ trơn tiêu hóa, giảm tiết dịch, giảm nhu Trên tuyến ngoại tiết: giảm tiết dịch ngoại tiết.

động ruột ở tiêu hóa. Trên chuyển hóa: giảm tiết insulin, tăng tiết glucagon, tăng tốc

độ phân hủy glycogen nên tăng glucose máu. Tăng chuyển

hóa cơ bản, tăng tiêu thụ oxy, tăng cholesterol, tăng tạo

27

28

hormon tuyến yên (ACTH), tuyến tủy thượng thận (cortison).

7

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

1. Adrenalin (Epinephrin) TK TW: liều điều trị ít ảnh hưởng do ít qua hàng rào máu não. Liều cao, kích thích gây hồi hộp, bứt rứt, khó chịu, đánh trống ngực, run, căng thẳng. Làm tăng khả năng kết dính tiểu cầu. Cơ chế gây hạ HA do phản xạ: Adrenalin kích thích receptor β1 trên tim làm tim đập nhanh, mạnh gây tăng HA tâm thu, tăng đột ngột áp lực ở cung ĐM chủ và xoang ĐM cảnh, từ đó gây phản xạ giảm áp qua dây Cyon và Hering làm cường TT phế vị, gây hạ áp trên ĐV đã cắt bỏ dây X hoặc tiêm atropin trước, adrenalin không gây hạ HA do phản xạ.

29

30

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

1. Adrenalin (Epinephrin) Chỉ định: Cấp cứu sock phản hệ. Cấp cứu ngừng tim đột ngột. Hen phế quản. Dùng tại chỗ cầm máu niêm mạc, trị viêm mũi, viêm mống mắt. Phối hợp với thuốc tê để tăng cường tác dụng của thuốc tê. Tác dụng không mong muốn: lo âu, hồi hộp, loạn nhịp tim, nhức đầu. Tiêm IV nhanh (phù phổi, xuất huyết não). Chống chỉ định: Mắc bệnh tim mạch nặng, tăng huyết áp. Xơ vữa ĐM. Ưu năng tuyến giáp. Đái tháo đường. Tăng nhãn áp; bí tiểu do tắc nghẽn.

31

32

2. Noradrenalin Dược động học: Tương tự adrenalin, chỉ khác gây co mạch mạnh nên không tiêm dưới da, tiêm IM. Chỉ dùng đường tiêm, truyền TM. Tác dụng: Trên TKTW: tương tự adrenalin. Trên TKTV: kích thích cả receptor α và β-adrenergic (yếu). Gây co mạch mạnh hơn adrenalin (co tất cả mạch máu, co mạch vành, làm tăng sức cản ngoại vi, gây tăng cả HA tâm thu và tâm trương, không gây phản xạ hạ HA bù trừ). Chỉ định: Hạ HA, trụy tim mạch (do chấn thương, nhiễm khuẩn, quá liều thuốc phong bế hạch, quá liều thuốc hủy phó giao cảm,…) Phối hợp với thuốc tê để kéo dài tác dụng thuốc tê. Cầm máu niêm mạc.

1. Adrenalin (Epinephrin) Tương tác thuốc: không dùng đồng thời adrenalin với: Thuốc kích thích β – adrenergic loại không chọn lọclàm tăng HA mạnh, gây tai biến mạch máu não. Thuốc gây mê nhóm halogen có thể gây rung tâm thất nặng. Thuốc chống trầm cảm 3 vòng vì có thể gây tăng HA, loạn nhịp tim nặng. Chế phẩm: ống tiêm 1mg/mL. Liều dùng: tùy mức độ bệnh, có thể dùng 1mg/ lần, 2mg/ 24h, tiêm dưới da hoặc truyền tĩnh mạch.

8

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

2. Noradrenalin Tác dụng không mong muốn:  Trạng thái lo âu, căng thẳng, hồi hộp, đau đầu nhưng ít hơn adrenalin. Chế phẩm và liều dùng: Chế phẩm: ông tiêm 1mg/ mL. Liều dùng: 1 – 4mg/ 24h pha trong dung dịch glucose đẳng trương, truyền TM. Liều tối đa 10mg/ 24h.

3. Dopamin  Dopamin là tiền chất tạo thành noradrenalin và là chất trung gian của hệ dopaminergic. Dopamin có rất ít ở ngọn giao cảm, chủ yếu có ở TKTW và có vai trò quan trọng đối với bệnh Parkinson. Tác dụng: phụ thuộc liều Liều thấp: tác dụng chủ yếu trên receptor D1, gây giãn mạch vành, mạch nội tạng, mạch thận làm tăng tốc độ lọc và tăng lưu lượng thận. Liều trung trình: tác dụng chủ yếu trên receptor β1 làm tăng cả nhịp tim và sức co bóp tim. Liều cao: tác dụng trên α1 gây co mạch, tăng HA.

33

34

Thuốc kích thích hệ α và β – adrenergic

Thuốc kích thích receptor α1

3. Dopamin Chỉ định: sốc các loại, đặc biệt sốc kèm theo giảm thể tích máu hoặc vô niệu. Tác dụng không mong muốn: Liều cao: gặp buồn nôn, nôn, đau đầu, tăng HA, loạn nhịp tim do kích thích mạnh hệ giao cảm. Không dùng cùng thuốc ức chế MAO và phải điều chỉnh liều khi dùng cùng thuốc chống trầm cảm 3 vòng. Chế phẩm và liều dùng: Dung dịch tiêm 40, 80, 160mg/ mL dùng tiêm hoặc truyền TM. Liều dùng tùy thuộc vào tình trạng sốc.

35

36

1. Metaraminol Tác dụng: Tác dụng ưu tiên trên α1, gây co mạch mạnh, kéo dài hơn adrenalin. Làm tăng lực co bóp cơ tim, ít ảnh hưởng đến nhịp tim. Không gây giãn mạch thứ phát, không ảnh hưởng tới chuyển hóa, không kích thích TKTW. Chỉ định: Hạ HA đột ngột do chấn thương, nhiễm khuẩn, sốc. Chế phẩm và liều dùng: ống tiêm 10mg/ mL; liều dùng 5 – 10mg. Thuốc tương tự: Heptaminol (Hept-a-myl) (chủ yếu dùng điều trị hạ HA thế đứng và chống sốc).

9

Thuốc kích thích receptor α1

Thuốc kích thích receptor α2

Methyldopa (Alphamethyldopa) Chuyển hóa và tác dụng: Vào cơ thể, methyldopa được chuyển hóa thành alpha methyl norepinephrin (chất này kích thích thụ thể α2- adrenergic ở TWức chế giao cảm ngoại biên gây hạ HA). Methyldopa còn ức chế dopa-α-decarboxylase là enzym xúc tác cho sinh tổng hợp noradrenalin và ngăn cản thu hồi catecholamin về nơi dự trữlàm giảm hoạt động của tim, giãn mạch và hạ HA. Thuốc có tác dụng làm hạ HA thế đứng và tư thế nằm. Thuốc không ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng thận và tim. Tác dụng không mong muốn: hạ HA thế đứng, an thần, chống mặt, khô miệng, giảm tình dục.

37

38

Thuốc kích thích receptor α2

Thuốc kích thích không chọn lọc β – adrenergic

Methyldopa (Alphamethyldopa)

Isoprenalin (Isoproterenol) Dược động học: Hấp thu: hấp thu tốt, có thể dùng đường tiêm dd, tiêm IM, IV, đặt dưới lưỡi hoặc khí dung. Chuyển hóa: bị chuyển hóa bởi emzym COMT, ít ảnh hưởng bởi MAO. Liên kết với acid glucuronic và acid sulfuric. Thải trừ: chủ yếu qua nước tiểu dưới dạng đã chuyển hóa.

39

40

2. Phenylephedrin; naphazolin; xylometazolin Tác dụng: Kích thích chọn lọc trên α1-adrenergic: gây co mạch, tăng HA. Chỉ định: dùng làm thuốc nhỏ mũi điều trị viêm, sung huyết mũi.

10

Thuốc kích thích không chọn lọc β – adrenergic

Isoprenalin (Isoproterenol) Tác dụng: Trên TKTW: gây kích thích TKTW nhẹ hơn adrenalin. Trên hệ giao cảm: Trên tim: kích thích receptor β1 trên timtăng hưng phấn, tăng co bóp, tăng lưu lượng tim. (isoprenalin > adrenalin). Trên mạch: gây giãn mạch, đặc biệt các mạch máu tới cơ vân. Trên huyết áp: tăng HA tâm thu, giảm HA tâm trương. Gây hạ HA do phản xạ mạnh hơn adrenalin. Trên cơ trơn: kích thích receptor β2 ở cơ trơn nên làm giãn hầu hết các cơ trơn (hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu, tử cung,…), tác dụng giãn cơ trơn rõ khi cơ trơn ở trạng thái co thắt. Mạnh hơn adrenalin 5 – 10 lần. Làm giảm tiết dịch khí phế quản nên có tác dụng cắt cơn hen.

Isoprenalin (Isoproterenol) Chỉ định: Ngừng tim do sốc. Loạn nhịp tim chậm, Hội chứng Adam – Stockes (loạn nhịp tim chậm, ngừng tim). Cơn HPQ (không khuyến cáo vì tác dụng cả trên β1). Tác dụng không MM: Nhức đầu, hồi hộp, tim đập nhanh. Chống chỉ định: Bệnh Basedow. Đái tháo đường. Cao huyết áp. Chế phẩm và liều dùng: Liều dùng: ngậm dưới lưỡi 10 – 30mg/ 24h. Tiêm, truyền TM 0,5 – 1mg. Viên ngậm dưới lưỡi 10 – 30mg. Ống tiêm 0,2-1mg/mL. khí dung 0,25%.

41

42

Thuốc kích thích chọn lọc β2 – adrenergic

Thuốc kích thích chọn lọc β2 – adrenergic

Pirbuterol,

Thuốc kích thích không chọn lọc β – adrenergic

thuốc chẹn thủ

Các thuốc: Salbutamol, Terbutalin, Salmeterol, Metaproterenol, Bitolterol, Fenoterol,…. Tác dụng và cơ chế: Thuốc kích thích chọn lọc trên receptor β2 – adrenergic làm tăng tổng hợp AMPvlàm giãn cơ trơn khí phế quản, tử cung, mạch máu và kích thích cơ vân. Dược động học: Thuốc dùng đường uống và khí dung. Dạng khí dung có tác dụng giãn khí quản sau 2 – 3 phút còn dạng uống thì sau khoảng 30phút và duy trì tác dụng 4 – 6 giờ. Chỉ định: Hen phế quản. Dọa đẻ non. Tác dụng không MM: Run cơ, đánh trống ngực, nhịp tim nhanh, nhức đầu, chóng mặt, mất ngủ. Khi dùng kéo dài có thể gây quen thuốc.

43

44

làm thể Chống chỉ định: Mẫn cảm với thuốc, loạn nhịp tim, suy mạch vành, tăng huyết áp, tiểu đường, người mang thai 3 tháng đầu. Tương tác thuốc: Không dùng salbutamol cùng lúc với các thuốc chống giao cảm kháccó thể gây độc hại cho tim mạch. Các thể β và salbutamol ức chế tác dụng của nhau. Dùng cùng với thuốc chống đái tháo đườngcó tăng đường huyết.

11

46

45

Salbutamol (Ventolin)

Thuốc kích thích gián tiếp hệ adrenergic

Ephedrin HCl: TD-CD

 TD cường giao cảm yếu nhưng kéo dài, uống được, ít độc

hơn adrenalin. Còn có tác dụng kích thích thần kinh trung

ương (Nhóm II).

 Giãn phế quản tốt, dùng uống/tiêm phòng/hạ cơn hen, kích

thích hô hấp.

 TD co mạch làm tản máu, giảm xung huyết, dùng chữa sổ

Công dụng: +Công dụng chính là để điều trị hen phế quản co thắt, khó thở gián đoạn và cơn hen kéo dài; dùng cho người lớn và trẻ em. Chú ý dùng thuốc sớm để trị cơn hen đúng lúc. Còn dùng để chống đẻ non. +Ưu điểm so với adrenalin: tác dụng dài hơn (khí dung: t1/2

3,8h; tiêm dưới da: 5-6 h)

mũi, viêm mũi mạn tính (nhỏ mũi dung dịch 1-2%, thường

phối hợp với một sulfamid kháng khuẩn ví dụ như với

47

48

THUỐC ỨC CHẾ HỆ β-ADRENERGIC

sulfacetamid trong chế phẩm "sulfarin“).

Ephedrin HCl: TD-CD

 Giãn đồng tử: Dùng để soi đáy mắt.

 Kích thích thần kinh trung ương: Dùng làm thuốc chống ngộ

độc các chất ức chế thần kinh trung ương như alcol, Dược động học:  Hầu hết hấp thu qua đường tiết hóa.  Sau uống 1 – 2h: đạt Cmax.  Propranolol, alprenolol, oxprenolol: chuyển hóa qua gan lần đầu lớn, sinh khả dụng thấp. morphin, các chất barbituric.

Tác dụng không mong muốn: hồi hộp, mất ngủ, loạn nhịp tim,

tăng huyết áp.

Bài 5

 Betaxolol, pindolol, penbutolol: dễ hòa tan/ nước, ít tan/ lipid có chuyển hóa qua gan lần đầu thấp, sinh khả dụng cao.  Phân bố: các tổ chức cơ thể, qua được hàng rào máu não.  Phần lớn chuyển hóa ở gan và thải trừ qua nước tiểu.  Thời gian t1/2: khác nhau, từ 10p – 24h. Thời gian bán thải kéo dài ở bệnh nhân suy thận, suy gan.

12

49

50

THUỐC ỨC CHẾ HỆ β-ADRENERGIC

THUỐC ỨC CHẾ HỆ β-ADRENERGIC

Tác dụng:  Tác dụng ổn định màng tế bào thần kinh, tế bào cơ tim, cơ vân nên có tác dụng chống loạn nhịp, gây tê, an thần nhẹ.

Tác dụng:  Trên tim mạch:  Thuốc ức chế receptor β1 – adrenergic: giảm hoạt động của tim (giảm sức co bóp cơ tim, giảm nhịp tim, giảm dẫn truyền, giảm tiêu thu oxy của cơ tim)chống loạn nhịp tim.  Thuốc làm giảm tiết renin và làm giảm huyết áp ở người bị tăng huyết áp, ít ảnh hưởng tới người bình thường.  Trên cơ trơn: làm tăng co cơ trơn khi phế quản, cơ trơn tiêu hóa (do đối kháng với β2).  Trên ngoại tiết: làm tăng tiết dịch khí phế quản, dịch tiêu hóa,…  Tác dụng cường giao cảm nội tải. Chỉ định:  Tăng huyết áp.  Cơn đau thắt ngực (do giảm tiêu thụ oxy của cơ tim).  Loạn nhịp tim do cường giao cảm, sau nhồi máu cơ tim.  Tăng nhãn áp.  Một số bệnh thần kinh: đau nửa đầu, run cơ, căng thẳng,…  Giải độc thuốc cường β-adrenergic.

Bài 5

Bài 5

51

52

THUỐC ỨC CHẾ HỆ β-ADRENERGIC

THUỐC ỨC CHẾ HỆ β-ADRENERGIC

 Trên chuyển hóa: làm giảm chuyển hóa, ức chế phân hủy glycogen và lipid, ức chế tác dụng gây tăng đường huyết của các catecholamin.

Tương tác thuốc:  Tác dụng ức chế tim, hạ HA của thuốc ức chế β-adrenergic tăng lên khi dùng với thuốc cũng ức chế tim hạ HA: thuốc chẹn canxi (verapamin, tildiazem), thuốc giãn mạch trực tiếp (diazoxid), reserpin, thuốc gây mê (halothan, enfluran),… cần điều chỉnh liều khi phối hợp. Tác dụng không mong muốn:  Chậm nhịp tim.  Co thắt khí phế quản gây cơn hen.  Gây cơn đau và loét dạ dày, tá tràng.  Khi ngừng đột ngột có thể làm nặng thêm cơn đau thắt ngực, thậm chí gây đột tử. Trước khi ngừng thuốc, phải giảm liều dần dần.  Cimetidin, thuốc ức chế enzym gan: làm tăng nồng độ trong huyết tương của các thuốc ức chế β – adrenergic.  Thuốc có thể gây che lấp tác dụng đường huyết do quá liều insulin và sulfonylure.  Thuốc NSAIDs làm giảm tác dụng hạ huyết áp của các

Bài 1

Bài 1

Chống chỉ định:  Suy tim, chậm nhịp xoang, block nhĩ thất độ 2,3.  Hen phế quản.  Loét dạ dày – tá tràng tiến triển.  Nhược cơ.  Người mang thai. thuốc ức chế β-adrenergic.

13

53

54

THUỐC ỨC CHẾ HỆ β-ADRENERGIC

ATENOLOL

Các thuốc điển hình:

Công dụng: chẹn β, tác dụng chọn lọc  Không chọn lọc (ức chế cả β1 và β2): propranolol, labetalol,

trên tim (β1) làm giảm lưu lượng tim và sotalol, timolol, pindolol, alprenolol, oxprenolol,…

tính co bóp của tim, ít tác dụng đến β2  Chọn lọc trên β1: atenolol, acebutolol, metoprolol, practolol,

nên đỡ gây cơn hen phế quản. betaxolol, esmolol,….

Chỉ định: cơn đau thắt ngực, loạn nhịp  Các thuốc nói chung giống nhau về tác dụng, cơ chế tác

tim, cao HA,… dụng, chỉ khác nhau về cường độ tác dụng và một số đặc

Chống chỉ định: Bloc tim độ 2-3, mạch điểm riêng.

Bài 5

56

55

THUỐC ỨC CHẾ CHỌN LỌC α1 - ADRENERGIC

PROPRANOLOL

chậm < 50 nhịp/ phút, trẻ em < 16 tuổi.

PRAZOSIN Dược động học: Công dụng: phong bế hệ thụ thể β-  Hấp thu qua đường tiêu hóa, F= 43 – 82%. Thức ăn làm adrenalin (cả β1 và β2). chậm hấp thu thuốc. Chỉ định: cơn đau thắt ngực, loạn nhịp tim,  Sau khi uống 1 – 3h, đạt Cmax, duy trì tác dụng 24h (điều trị cao HA, giải độc thuốc cường giao cảm. 4 – 6 tuần mới đạt hiệu quả điều trị). Chống chỉ định: Bloc nhĩ thất độ 2-3, mạch  Phân bố: khắp các tổ chức, cao nhất là ở phổi, ĐM vành, ĐM chậm < 50 nhịp/ phút, hen, suy tim kèm chủ, tim, thấp nhất ở não. sung huyết, u tủy thượng thận, rối loạn  Liên kết với protein huyết tương 97%, qua được sữa mẹ. tuần hoàn ngoại vi,…  Thuốc chuyển hóa ở gan bằng phản ứng khử methyl.

Bài 1

Bài 5

 Thải trừ chủ yếu qua nước tiểu dạng chuyển hóa.

14

57

58

THUỐC ỨC CHẾ CHỌN LỌC α1 - ADRENERGIC

THUỐC ỨC CHẾ CHỌN LỌC α1 - ADRENERGIC

PRAZOSIN PRAZOSIN

Tác dụng:

 Trên tim mạch: ức chế chọn lọc trên receptor α1 gây giãn

mạch, giảm sức cản ngoại vi và hạ HA.

 Prazosin ít làm tăng nhịp tim do phản xạ.

 Không ảnh hưởng tới lưu lượng máu qua thận và chức năng

Chỉ định:  Tăng huyết áp.  Suy tim sung huyết.  Phì đại tuyến tiền liệt. Tác dụng không mong muốn: chóng mặt, nhức đầu, mệt mỏi, ngủ gà, đánh trống ngực, hạ HA thế đứng, khô miệng, táo bón, sung huyết mũi, RL tình dục. thận. Chống chỉ định: suy tim do tắc nghẽn  Tác dụng khác: giãn cơ trơn tuyến tiền liệt do đó làm tăng lưu

Bài 5

59

60

ALCALOID NẤM CỰA GÀ

ALCALOID NẤM CỰA GÀ

lượng nước tiểu ở người bệnh phì đại tuyến tiền liệt lành như hẹp van 2 lá, hẹp ĐM chủ. Chế phẩm: viên nang 1;2;5mg. Liều: khởi đầu 0,5mg/ tính, giảm cholesterol toàn phần và LDL – cholesterol. lần, 2-3 lần/24h, duy trì 1-2mg/lần, 2 lần/ 24h.

Tác dụng – cơ chế:

 Cơ chế: vừa kích thích vừa ức chế receptor α-adrenergic

(chất đối kháng và chủ vận từng phần trên receptor α –

adrenergic), kháng serotoninergic và kích thích

dopaminergic.

Tác dụng không mong muốn:

 Rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, nôn, tiêu chảy). Dược động học:  Hấp thu qua đường tiêu hóa kém, khổng ổn định.  Tốc độ hấp thu của thuốc tăng lên khi uống cùng cafein.  Chuyển hóa mạnh ở gan và thải trừ phần lớn qua mật.  Thời gian bán thải: 2 – 3h. Tác dụng – cơ chế:  Trên cơ trơn mạch máu: gây co mạch ngoại vi. Liều cao gây co mạch mạnh, kéo dài có thể dẫn tới thếu máu cục bộ cơ tim, hoại tử chi. Đối kháng với thuốc giãn mạch trực tiếp (natri nitroprussiat).  Trên cơ trơn tử cung: co cơ trơn và co mạch máu tử  Rối loạn cảm giác và vận động (ảo giác, giật cơ, tê đầu chi). cung.  Liều cao, gây co mạch, kéo dài làm thiếu máu cục bộ, tắt  Trên cơ trơn khác: co nhẹ cơ trơn khí phế quản và cơ trơn tiêu hóa. mạch ngoại vi, hoại tử.

15

62

61

ERGOTAMIN TARTRAT

THUỐC KÍCH THÍCH TRỰC TIẾP RECEPTOR M VÀ N

Acetylcholin  Nguồn gốc:  Trong

 Dược động học:  Bị phân hủy ở đường tiêu hóa (không dùng đường uống).

Công dụng: + Tăng co bóp tử cung khi nhược tử cung và chảy máu tử cung. Tác dụng cầm máu do co bóp mạnh. + Làm mất cơn đau nữa đầu.

Hydrogen hóa ergotamindihydroergotamin, tác dụng cầm máu tử cung kém hơn ergotamin, tác dụng tốt trên TKTW. Dihydroergotamin chủ yếu dùng trị đau nữa đầu.

63

64

cơ Chống chỉ định: PNCT; bệnh gan, thận nặng; bệnh tim, xơ cứng động mạch, suy tuần hoàn ngoại vi. Chỉ định: +Phòng và trị băng huyết. +Trị rong kinh, chảy máu tử cung sau phá thai, trụy thai,… + Giảm đau trong đau nữa đầu. thể, cơ acetylcholin được tiết ra từ ngọn sợi trước hạch giao cảm và phó giao cảm, sau hạch phó giao cảm, ngọn sợi đến thủy thận, bản vận thượng động và xương TKTW.  Hấp thu: nhanh qua đường IM, tiêm dd. Không tiêm IV vì hấp thu quá nhanh, tác dụng xảy ra nhanh và mạnh dễ gây tai biến hạ HA đột ngột, rối loạn nhịp tim.  Khó qua hàng rào máu não, không vào được TB thần kinh. Cht > Ctc.  Acetylcholin dùng trong y học là loại tổng hợp.  Bị chuyển hóa nhanh chóng bởi cholinesterase tạo thành cholin và acid acetic. Thải trừ qua thận.

Acetylcholin

Acetylcholin  Tác dụng: kích thích trực tiếp trên hệ M > N. (biểu hiện

THUỐC KÍCH THÍCH TRỰC TIẾP RECEPTOR M VÀ N THUỐC KÍCH THÍCH TRỰC TIẾP RECEPTOR M VÀ N

 Tác dụng:

 Tác dụng kích thích hệ N:

 Dùng liều cao trên đối tượng đã dùng atropin phong bế hệ

M, acetylcholin gây kích thích hệ N ở các hạch giao cảm, cường phó giao cảm).  Tác dụng kích thích hệ M:  Trên mắt: gây co đồng tử (do co cơ vòng mống mắt), gây co thể mi, giúp mở rộng ống thông dịch nhãn cầu, làm giảm nhãn áp. phó giao cảm, tủy thượng thận gây tác dụng giống như

cường giao cảm (kích thích tim, co mạch, tăng HA, tăng hô

hấp, giãn đồng tử,….).

 Kích thích hệ N bản vận động cơ xương gây tăng co cơ.  Trên tuần hoàn: giảm hoạt động của tim (giảm: nhịp, sức co bóp, dẫn truyền, tính hưng phấn), gây giãn mạch và hạ HA.  Trên cơ trơn: tăng hoạt động. Liều thấp (kích thích tăng co bóp cơ trơn tiêu hóa, tiết niệu, đường mật, hô hấpgiúp phục hồi chức năng cơ trơn khi bị liệt). Liều cao (gây co thắt cơ trơn mạnh gây khó thở, đau bụng).  Kích thích hệ N ở TKTW gây tăng hưng phấn.  Trên tuyến ngoại tiết: kích thích, gây tăng tiết dịch,….

16

65

66

Acetylcholin

Acetylcholin

THUỐC KÍCH THÍCH TRỰC TIẾP RECEPTOR M VÀ N THUỐC KÍCH THÍCH TRỰC TIẾP RECEPTOR M VÀ N

67

68

 Chỉ định:  Chống chỉ định:  Viêm tắc mạch chi.  Hạ huyết áp.  Nhịp tim nhanh kịch phát.  Hen phế quản.  Trướng bụng, bí tiểu, táo bón, liệt ruột sau mổ.  Viêm loét dạ dày – tá tràng.  Tăng nhãn áp hoặc làm co con ngươi trong phẩu thuật mổ  Sỏi thận, sỏi mật. mắt.  Chế phẩm, liều dùng:  Vì kém bền, bị phá hủy nhanh trong cơ thể và tác dụng kém  Chế phẩm: dung dịch tiêm, ống 1mg/mL. chọn lọc nên acetylcholin ít dùng điều trị, chủ yếu dùng  Liều dùng: tiêm dd, IM 0,5 – 1mg/ lần, 1 – 2 lần/ 24h. trong phòng thí nghiệm.

PILOCARPIN

PILOCARPIN  Tác dụng: kích thích trực tiếp trên hệ M. tác dụng nổi bật

THUỐC TÁC DỤNG TRÊN HỆ M THUỐC TÁC DỤNG TRÊN HỆ M

 Nguồn gốc:  Pilocarpin dùng làm thuốc được chiết từ thực vật hoặc tổng nhất trên cơ trơn và tuyến ngoại tiết.  Trên mắt: làm co cơ vòng mống mắtgây co đồng tử và giảm nhãn áp.  Trên cơ trơn: làm tăng nhu động dạ dày, ruột, co cơ vòng bàng quang, túi mật, co thắt cơ trơn phế quản. hợp hóa học.  Dược động học:  Hấp thu cả qua đường uống và tiêm.  Sau khi uống khoảng 1h, đạt Cmax.  Sau khi nhỏ mắt 10-30p, xuất hiện tác dụng và duy trì được 4- 8h.

 Dạng gel tác dụng kéo dài 18-24h.  Thải trừ chủ yếu qua nước tiểu phần lớn dạng đã chuyển

hóa.  Tuần hoàn: ức chế tim, giãn mạch và hạ HA.  Trên tuyến ngoại tiết: tăng tiết mồ hôi, nước bọt, dịch vị.  Chỉ định:  Glaucom, viêm mống mắt, giãn đồng tử.  Co thắt mạch ngoại vi; giảm chức năng ngoại tiết.  Giảm chức năng cơ trơn (liệt ruột, liệt bàng quang sau mổ).

17

69

70

PILOCARPIN

PILOCARPIN

THUỐC TÁC DỤNG TRÊN HỆ M THUỐC TÁC DỤNG TRÊN HỆ M

 Chế phẩm, liều dùng:

 Chế phẩm: viên nén 5mg, dd nhỏ mắt 1 – 4%, gel bôi mắt 4%.

 Chống chỉ định:  Hen phế quản.  Hạ HA.  Loét dạ dày, tá tràng.  Chế phẩm, liều dùng:  Chế phẩm: viên nén 5mg, dd nhỏ  Liều dùng: + Đường uống, tiêm: 15 mắt 1 – 4%, gel bôi mắt 4%. – 30mg/24h.

 Liều dùng: + Đường uống, tiêm: 15 – 30mg/24h. + Đường nhỏ mắt: 1-2 giọt/ lần, 3-4

71

72

+ Đường nhỏ mắt: 1-2 giọt/ lần, 3-4 lần/24h, dạng gel 1 lần/ngày. lần/24h, dạng gel 1 lần/ngày.

NEOSTIGMIN (PROSTIGMIN)

NEOSTIGMIN (PROSTIGMIN)

THUỐC KHÁNG CHOLINESTERASE THUẬN NGHỊCH THUỐC KHÁNG CHOLINESTERASE THUẬN NGHỊCH

 Dược động học:

 Khó hấp thu qua đường tiêu hóa, đường tiêm hấp thu nhanh  Tác dụng:  Cơ chế: Thuốc kháng cholinesterase làm giảm tốc độ thủy phân acetylcholin ở cả synap TKTW và ngoại vi nên gián tiếp kích thích cả hệ M và N. hơn.  Trên hệ M: gây cường phó giao cảm ôn hòa và bền vững  Liên kết với protein huyết tương từ 15 – 25%, khó qua hàng hơn.

rào máu não, nhau thai và sữa mẹ.  Trên hệ N: + Kích thích hệ N ở TKTW gây tình trạng hưng phấn, liều cao  Chuyển hóa bởi esterase ở huyết tương và 1 phần ở gan. gây co giật.

 Thải trừ chủ yếu qua nước tiểu dạng chưa chuyển hóa.

 T1/2=1-2h.

+ Kích thích hệ N ở hạch thực vật: gây cường phó giao cảm. Khi hệ M bị phong bế bằng atropin thì xuất hiện cường giao cảm. + Kích thích hệ N ở cơ xương: tăng co cơ, dùng làm thuốc chống nhược cơ, giải độc thuốc mềm cơ cura chống khử cực.

18

74

73

THUỐC KHÁNG CHOLINESTERASE THUẬN NGHỊCH

NEOSTIGMIN (PROSTIGMIN)

THUỐC KHÁNG CHOLINESTERASE THUẬN NGHỊCH NEOSTIGMIN (PROSTIGMIN)  Chỉ định:  Tác dụng không mong muốn:  TKTW: gây trạng thái kích thích, lo âu, chóng mặt, bồn chồn.  Bệnh glaucom. Liều cao gây co giật, hôn mê.  Trên tuyến ngoại tiết: tăng tiết nước bọt, nước mắt, nước  Giảm chức năng cơ trơn (trướng bụng, mũi, mồ hôi,…. táo bón, liệt ruột, liệt bàng quang sau

mổ).

 Giảm chức năng cơ vân (nhược cơ, liệt

cơ).

75

76

 Giải độc thuốc mềm cơ cura loại chống  Trên tuần hoàn: chậm nhịp tim, hạ HA.  Trên hô hấp: co thắt khí phế quản.  Khác: tiêu chảy, co cơ,…  Khi quá liều: dùng atropin giải độc.  Chống chỉ định: tắc ruột và tắc đường tiết niệu.  Liều dùng: tiêm 0,5 – 5mg/ 24h; uống 15mg/ lần, 3 – 4 tiêm 0,25mg/mL; 0,5mg/mL; 5mg/10mL; khử cực. lần/24h. Dạng 10mg/10mL. Viên nén 15mg.

ATROPIN

THUỐC ỨC CHẾ HỆ MUSCARINIC THUỐC ỨC CHẾ HỆ MUSCARINIC

Atropin Nguồn gốc: là alcaloid có trong

belladon.

 Dược động học:  Hấp thu qua đường uống và tiêm. F=50%.  Sau khi tiêm dd 20-30p/ tiêm IV 5-10p, đạt Cmax.  Phân bố khắp các tổ chức, qua được hàng rào máu não, nhau thai, sữa mẹ.

 Chuyển hóa ở gan bằng phản ứng thủy phân dưới tác dụng của esterase tạo acid tropic và tropanol, 1 phần bị oxy hóa.  Thải trừ chủ yếu qua nước tiểu ở dạng chuyển hóa (50%) và dạng chưa chuyển hóa.  T1/2= 2-5h.

Atropa belladonna, cà độc dược. Devil's Berries Death Cherries or Deadly Nightshade

Bài 1

19

77

78

ATROPIN

ATROPIN

THUỐC ỨC CHẾ HỆ MUSCARINIC THUỐC ỨC CHẾ HỆ MUSCARINIC

 Tác dụng: Tác dụng hủy phó giao cảm: ức chế chọn lọc hệ M (ít trên hệ N)gây tác dụng hủy phó giao cảm.

 Cơ chế:  Atropin và các thuốc cùng nhóm (scopolamin, homatropin,…) ức chế cạnh tranh với acetylcholin và các chất kích thích hệ muscarinic khác, ngăn cản sự gắn acetylcholin vào receptor muscarinic cả ở TKTW và ngoại vi.

 Trên mắt: gây giãn đồng tử do giãn cơ vòng mống mắt, gây liệt thể mimất khả năng điều tiết của mắt, làm tăng nhãn áp.  Trên tuần hoàn: dùng liều cao hoặc hệ tuần hoàn bị ức chế do cường phó giao cảm thì atropin phong bế hệ M, làm tim đập nhanh, mạnh, co mạch và tăng HA.

80

79

 Trên cơ trơn: phong bế hệ M trên cơ trơn, làm giảm trương lực, giảm nhu động và giãn các cơ trơn hô hấp, tiêu hóa, tiết niệu.  Gây kích thích TKTW và hủy phó giao cảm.  Tác dụng:  Kích thích TKTW: liều điều trị, kích thích nhẹ một số trung tâm ở não như vagus, trung tâm hô hấp và vận mạch. Liều cao gây bồn chồn, ảo giác, mê sảng.  Trên tuyến ngoại tiết: giảm tiết dịch ngoại tiết (giảm tiết nước  Tác dụng hủy phó giao cảm: ức chế chọn lọc hệ M (ít trên hệ bọt, đờm, mồ hôi, dịch mật, dịch vị, dịch ruột,….). N)gây tác dụng hủy phó giao cảm.

ATROPIN

ATROPIN

THUỐC ỨC CHẾ HỆ MUSCARINIC THUỐC ỨC CHẾ HỆ MUSCARINIC

 Chỉ định:  Nhỏ mắt gây giãn đồng tử để soi đáy mắt, đo khúc xạ mắt ở trẻ lác.  Đau do co thắt dạ dày, ruột, đường mật, đường niệu.

 Hen phế quản.  Tiền mê.  Phòng chống nôn khi đi tàu xe.  Bệnh parkison.  Nghẽn nhĩ thất và chậm nhịp tim do cường phế vị.

 Tác dụng không mong muốn:  Khô miệng, khó nuốt, khát, sốt.  Giãn đồng tử, mất khả năng điều tiết của mắt và tăng nhãn áp.  Tuần hoàn: nhịp tim nhanh, đánh trống ngực.  Thần kinh: dễ bị kích thích, hoang tưởng, lú lẫn.  Tiết niệu: bí tiểu.  Tiêu hóa: giảm nhu động ruột, gây táo bón.  Chống chỉ định:  Tăng nhãn áp.  Bí tiểu do phì đại tuyến tiền liệt.  Liệt ruột, hẹp môn vị và nhược cơ.  Ngộ độc thuốc kích thích cholinergic.

20

82

81

Một số thuốc khác cùng nhóm

CURA CHỐNG KHỬ CỰC: TUBOCURARIN

THUỐC ỨC CHẾ HỆ MUSCARINIC THUỐC ỨC CHẾ HỆ N Ở CƠ VÂN

 Cơ chế và tác dụng:  Tubocurarin tranh chấp với acetylcholin trên hệ N ở bản vận động cơ xương, làm cho bản vận động không khử cực được, gây giãn mềm cơ.  Thuốc có tác dụng hiệp đồng với thuốc gây mê, thuốc an thần

gây ngủ.  Khi quá liều tubocurarin và các  Scopolamin: chỉ định  Bệnh parkinson.  Tiền mê.  Nhỏ mắt để soi đáy mắt.  Làm thuốc chống say tàu xe.  Homatropin: chỉ định  Thay thế atropin để gây giãn đồng tử, liệt thể mi. thuốc cùng nhóm (dimethyltubocurarin, gallamin, mellictin,…), có thể giải độc bằng các thuốc kháng cholinesterase như Neostigmin.  Dùng làm thuốc giảm đau, chống co thắt cơ trơn tiêu hóa.

83

84

 Chỉ định:  Làm thuốc mềm cơ trong phẩu thuật.  Tăng trương lực cơ, tăng vận động (co giật).

THUỐC ỨC CHẾ HỆ N Ở CƠ VÂN THUỐC ỨC CHẾ HỆ N Ở CƠ VÂN

CURA CHỐNG KHỬ CỰC: TUBOCURARIN

CURA GÂY KHỬ CỰC LÂU BỀN: SUXAMETHONIUM

 Tác dụng không mong muốn:

 Gây co thắt khí phế quản và hạ HA do tăng giải phóng  Dược động học:  Chủ yếu dùng đường tiêm. Sau khi IV 1p xuất hiện tác dụng, duy trì khoảng 10p. Tác dụng xuất hiện sau khi IM 2- 3p, duy trì 10-30p. histamin.

 Nên dùng kháng histamin trước khi dùng tubocurarin và các

thuốc trong nhóm.

 Liều dùng:

 Liều dùng 6 – 10mg tiêm IV, sau đó dùng tiếp nếu cần.

 Thuốc qua được nhau thai 1 lượng nhỏ.  Chuyển hóa nhanh bởi cholinesterase trong huyết tương.  Thải trừ chủ yếu qua nước tiểu dạng đã chuyển hóa.  Tác dụng và cơ chế:  Có tác dụng giống acetylcholin trên hện N ở bản vận động cơ xương, gây khử cực mạnh và lâu bền, dẫn tới lúc đầu trương lực cơ hơi tăng (thậm chí gây giật cơ trong vài giây) sau đó liệt cơ, không giãn cơ hoàn toàn.

21

85

86

THUỐC ỨC CHẾ HỆ N Ở CƠ VÂN THUỐC ỨC CHẾ HỆ N Ở CƠ VÂN

CURA GÂY KHỬ CỰC LÂU BỀN: SUXAMETHONIUM CURA GÂY KHỬ CỰC LÂU BỀN: SUXAMETHONIUM  Chế phẩm và liều dùng:  Chỉ định:  Dùng làm thuốc mềm cơ trong phẩu thuật, đặt nội khí quản, nắn xương gẫy,…  Ống tiêm dd 20, 50, thuốc 100mg/mL. Lọ tiêm 50mg, 100mg.

 Người lớn: tiêm, truyền TM 0,5 – 1mg/kg/lần hoặc IM 3 – 4mg/kg/ lần, tổng liều không quá 150mg.

 Trẻ em: tiêm bắp 2,5 mg/kg, tổng liều không quá 150mg.

CHUẨN KIẾN THỨC – CHẮC NGHỀ NGHIỆP – VỮNG TƯƠNG LAI

 Tác dụng không mong muốn:  Mềm cơ quá mức, gây chậm nhịp tim, hạ HA, ngừng thở.  Đau, cứng hoặc giật cơ khi mới dùng thuốc.  Chống chỉ định:  Mẫn cảm với thuốc.  Tiền sử sốt cao ác tính.  Glaucom góc đóng.  Mới bị bỏng nặng hoặc đa chấn thương.  Tăng kali huyết.

Câu hỏi tự ôn tập

Câu 1. Trình bày được định nghĩa, vị trí, cơ chế phân tử

và đáp ứng khi kích thích hệ α và β-adrenergic,

muscarinic, nicotinic?

Câu 2. Phân loại được các thuốc tác dụng trên hệ phản

ứng của TKTV?

Câu 3. Phân tích được tác dụng, chỉ định, tác dụng không

mong muốn và chống chỉ định của các thuốc có trong

DS. Trần Văn Chện

12/09/2020

87

88

bài?

22