1
CHƢƠNG VI
AMIN
Amin là dẫn xuất của NH3khi thay thế các nguyên tử
hidro trong NH3bằng các gốc hidrocarbon
Tùy vào số lƣợng hidro đƣợc thay thế,ngƣời ta chia
amin làm 3 loại :
R NH2
R NH R'
R N
R''
R'
Amin bậc 1 Amin bậc 2 Amin bậc 3
I. Tên gọi :Tự đọc
II. Tính chất vật lý : Tự đọc
2
III.Điều chế :
1. Ankyl hóa NH3và các amin
R X
NH3
RNH3X
RNH2+ NH4X
NH3, to
+
RNH2
R2NH2X
R2NH + NH4X
NH3, to
+
R2NH
R3NHX
R3N + NH4X
NH3, to
+
Amin bậc 1 có thể tiếp tục bị ankyl hóa để cho amin
bậc 2, bậc 3:
Rất khó dừng ở phản ứng đầu vì càng về sau N càng
có hoạt tính cao nên thƣờng thu đƣợc hỗn hợp sản phẩm.
Muốn thu đƣợc sản phẩm đơn ankyl hóa phải dùng dƣ NH3.
Aryl halogenua phản ứng khó khăn, phải thực hiện
phản ứng ở nhiệt độ cao, áp suất cao.
C6H5Cl + 2NH3C6H5NH2+ NH4Cl
340oC
340atm
3
2. Khử hợp chất nitro :
Dùng H đang sinh : Fe/HCl, Sn/HCl, …
NH2
NO2
Fe/HCl + H2O
Có thể thay halogenua ankyl bằng ancol với xúc tác
axit vô cơ hoặc oxit nhôm.
C2H5OH + 2NH3C2H5NH2+ H2O
xúc tác
C2H5OH + C2H5NH2(C2H5)2NH + NH4Cl
xúc tác
3. Khử nitrin, amid :
C NR
R C
O
NH2
H2/Ni
LiAlH4
Na/EtOH
R-CH2-NH2
LiAlH4R-CH2-NH2
4
4. Phản ứng Gabriel :
C
N
C
O
O
H
KOH
C2H5OH
C
N
C
O
O
R X
C
N
C
O
O
R
H3O+
C
C
OH
OH
O
O
+ RNH2
Phtalimit ( Imit của axit phtalic )
Amin bậc 1
1. Tính bazơ :
IV. Tính chất hóa học :
Nguyên nhân tính bazơcủa các amin là do cặp electron tự
do trên nitơ. Các nhóm đẩy electron làm tăng mật độ
electron tựdo trên nitơnên làm tăng tính bazơ; ngƣợc lại
các nhóm hút làm giảm tính bazơ
Nhƣvậy tính bazơ: bậc 2 > bậc 1 > amin thơm. Riêng
amin bậc 3 tính bazơkém bậc 2 do hiệu ứng cản trở
không gian.
Amin phản ứng với axit cho ra muối amoni tan trong
nƣớc. Ngƣời ta lợi dụng điều này đểtách amin ra khỏi
hỗn hợp với những chất khác.
+ HCl
RNH3Cl
RNH2
5
2. Phản ứng ankyl hóa (xem lại phần điều chế) :
3. Phản ứng axyl hóa :
RNHR’+ HX
RNR’2+ HX
RNH2 + R’X
RNHR’+ R’X
Khi tác dụng với axit carboxylic, anhidrit axit hoặc clorua
axit, một hidro nối với nitơ của amin có thể bị thay thế bởi
nhóm axyl RCO-
R C
O
OH
R C
O
NHR'
+ R’NH2+ H2O
to
Axit carboxylic
(RCO)2O + R’NH2
R C
O
NHR'
+ CH3COOH
R C
O
Cl
R C
O
NHR'
+ R’NH2+HCl
Sản phẩm của phản ứng axyl hóa – các amid có thể
thủy phân tái tạo lại amin ban đầu nên phản ứng thƣờng
đƣợc dùng để bảo vệ nhóm amin.
R C
O
NHR'
+ H2ORCOOH + R’NH2
Clorua axit
Anhidrit axit
H+