Bài giảng Hội chứng tiền đình

Ộ

Ứ

Ề

H I CH NG TI N ĐÌNH

PGS.TS CAO PHI PHONG

2015

ụ

M c tiêu

• Moâ taû ñöôïc caùc chöùc naêng chính vaø giaûi phaãu heä thoáng tieàn ñình. • Phaân bieät ñöôïc choùng maët do toån thöông tieàn ñình trung öông vaø ngoaïi bieân.

• Neâu ñöôïc caùc phöông phaùp thaêm khaùm moät beänh nhaân roái loaïn tieàn ñình.

• Neâu ñöôïc caùc nguyeân do thöôøng gaëp trong hoäi chöùng tieàn ñình ngoaïi bieân vaø trung öông.

Ẫ

Ả

GI I PH U SINH LÝ

Ả

Ẫ

GI I PH U TAI

Tai ngoài

Tai trong

Tai gi aữ

ủ ệ ố ủ ệ ố

ộ ộ

H at ọH at ọ đđ ng c a h th ng ti n ng c a h th ng ti n

ề đđìnhình ề

ệ ố

ề

ạ

H th ng ti n đình ngo i biên

ươ 1.

ươ ươ Ở ầ ph n x ủ c a x ạ đ o x ng đá (petrous) ươ ng: Mê ng thái d ng (bony labyrinth)

ạ

ứ ộ ơ ộ ề

ố

ỏ 2. Mê đ o màng(membranous ị labyrinth): là m t đ n v ủ ch c năng c a b máy ti n đình bao g m:ồ ng bán khuyên ơ hai c quan s i tai

(otolith)

ươ ng: t o hang

ươ ạ ng thái

ngươ

ể ạ

ươ ng

ộ ị ầ ạ

ạ ị

Mê đ o(labyrinth): ạ ươ ng/màng x ạ Mê đ o x ầ trong ph n đá x d Mê đ o màng: màng bi u ạ bì lót trên mê đ o x N i d ch: đ y trong mê đ o màng Chu d ch: gi a mê đ o ươ x ữ ng và màng

Ố

ầ

ng bán khuyên soan nang và c u nang

bóng

ạ h ch scapa Dây VIII

Túi n i ộ b ch ạ huy tế Soan nang Dây VII

ố

ng bán

khuyên

ố c tai ầ c u nang

ơ

ỏ ầ

C quan s i tai (soan nang & c u nang)

ế

ả ở

ể V t (bi u bì c m giác có lông): soan nang và c u ầ nang

Lông rung (c ố

ợ ị đ nh): 1 s i , dài Lông l p th (n i): ể ổ ậ

ỏ

ề nhi u, nh

ả ng c 2 bên c a đ u

ẻ ướ ủ ầ ở ng kinocilium : m kênh cation, K+

ử ự ự ấ

ỏ ờ ẻ ở c m ra

ỉ Steriocilia duy trì h ề ướ b cong v h đi vào: depolarization: m t phân c c (kh c c) ượ b cong r i kh i kinocilium: đóng kênh đ ự trong lúc ngh : hyperpolarization: tăng phân c c

ấ ạ ủ ế

C u t o c a v t(macula)

ế

ợ

Đáy ti p xúc s i TK

ti n đình ắ

ề ỉ

ấ ề ch t n n gelanin s i taiỏ

ố

Bó lông

Tb lông

ướ

Đ nh g n có ch t n n ấ ề ứ gelatin ch a CaCO3 Gia t c th ng, màng ẳ ỏ s i tai ngã ra sau, ngã ướ ng lông rung kích h thích (phát xung th n ầ kinh h

ng tâm)

s i tkợ

ế ở t bào nâng đ

ể ộ

ẳ

ố Chuy n đ ng th ng tăng t c

Nghiêng ra sau

Ra tr cướ

ầ ở ị ẳ đ u ứ v trí đ ng th ng ả Tăng t cố ố gi m t c

Ố ng bán khuyên

3 ng bán khuyên ố ẳ ế x p th ng góc thông ớ v i soan nang

Bóng ph n phình to ầ

đáyở

Mào c u t o b i t ở ế ấ ạ ằ bào lông n m trong ọ ấ ề ch t n n gelatin g i là vòm(đài)

ố ( ng bán khuyên sau)

ướ

ố ( ng bán khuyên tr

(Soan nang)

ầ

)

(C u nang

Ố ( c tai)

ố ( ng bán khuyên ngang)

ấ ạ ủ

C u t o c a mào(crista)

ể Giai đo n tăng t c n i ố ộ ượ c

Đ y phía lông rung ế bào tăng tính

H ng ng ướ c màng

ự ạ ị d ch di chuy n ng iạ l ẩ màng t ử ấ th m cations và kh ấ ự c c, phóng thích ch t trung gian TK ượ ả tăng c c, gi m xung TK

crista

Vòm(đài)

Chùm lông

ế t bào lông

ể ộ

Chuy n đ ng tròn tăng t cố

ề

ươ

ạ

Ti n đình trung

ng & ngo i

biên

ệ ố

ồ

• H th ng ti n đình g m n ron trung

ạ

ươ

ề ng và ngo i biên.

ụ ể ơ

ở

ạ ợ ụ

ế

ạ

ề

ầ

• Th th n ron ti n đình ngo i biên ề ạ mê đ o, thân h ch Scarpa, s i tr c đ n ữ nhân ti n đình gi a c u và hành.

ề

ạ

Ti n đình ngo i biên

Tr cướ

ạ H ch scarpa sau

bên

V tế

ề

ươ

ạ

Ti n đình trung

ng & ngo i

biên

ừ

ươ

• Ti n đình trung

ế

ủ

ạ i và c não trên t o ph n x đi u ư ế

ổ

ị

ề nhân cho các ng t ợ ụ ố ủ ậ s i tr c đ n nhân v n nhãn, t y s ng, ạ ề ả ệ ướ h l ỉ ch nh t

ị th và n đ nh th giác.

ề ươ Ti n đình trung ng

ứ

ề

Ch c năng ti n đình

ả

ậ

ấ

ộ

1. Cung c p c m giác v n đ ng khách

quan trong không gian 3 chi u.ề

ứ

ề

th th ng đ ng c th : đi u

ơ ể ề chi (px ti n đình

2. Duy trì t ỉ ố

ố

ỏ

ư ế ẳ ạ ơ ở ả ch nh ph n x c ủ s ng, px s i tai t y s ng).

ề

ạ

ổ

ị

3. Ti n đình ho t hóa làm n đ nh v trí

ầ

đ u trong không gian.

ứ

ề

Ch c năng ti n đình

ắ ổ

ể

4. Ki m soát c v n nhãn giúp m t n

ị

ầ

ơ ậ ể

ộ ể

ề

ắ

đ nh m t đi m trong không gian khi đ u di chuy n (px ti n đình m t).

ả

ắ

ạ ề Ph n x ti n đình m t (vestibulo ocular reflex , VOR)

• Vào nhân ti n ề ừ ố

ng bán

ơ N ron vân nhãn

đình t khuyên • Đi ra t ừ nhân ế ề ti n đình đ n nhân dây s ọ III,IV ,VI ợ ụ ọ

ữ ướ

• S i tr c đi theo bó d c gi a (MLF) h

ng lên

ơ ề N ron ti n đình

Ọ

Ứ

Ệ

TRI U CH NG H C

ằ ả ề C m giác v thăng b ng

ạ

ặ Phân lo i chóng m t

ặ ề ặ ề

ặ ặ ề ề

ệ ố ệ ố

ấ (Nearfaint (Nearfaint ấ

(Psychophysiological

ạ ạ ệ ệ

ạ ạ

ấ ấ ỷ ố ỷ ố

ằ ằ ị ị

ầ ầ

ể  Chóng m t ti n đình: chóng m t ki u quay (Vertigo Chóng m t ti n đình: chóng m t ki u quay (Vertigo ể dizziness) – tai và h th ng ti n đình dizziness) – tai và h th ng ti n đình ề ể ặ  Chóng m t ki u choáng (ti n ng t) Chóng m t ki u choáng (ti n ng t) ể ặ ề ệ dizziness)– b nh lý tim m ch b nh lý tim m ch ệ dizziness)– ặ ặ  Chóng m t không đ c hi u (tâm lý) Chóng m t không đ c hi u (tâm lý) ặ ặ – tâm th n ầ (psychiatric) (psychiatric) dizziness) – tâm th n ầ ầ  M t thăng b ng (Disequilibrium) – th n kinh ngo i biên, M t thăng b ng – th n kinh ngo i biên, ầ (Disequilibrium) ươ ng. tu s ng, th giác, th n kinh trung ươ ng. tu s ng, th giác, th n kinh trung

ệ

ặ ề

ề

Phân bi

t chóng m t ti n đình & không ti n đình

ề

ti n đình

ả

ề

Mô t

chung

quay tròn

không ti n ề đình ậ b p b nh

ể

ườ

ế Di n ti n

c nơ

ng xuyên

ế ố

Y u t

làm tăng

ầ ử ộ đ u c đ ng

ả

ứ ệ Tri u ch ng ố ợ ph i h p

nôn, l o đ o, ù tai

ấ sang ch n, tăng thông khí, lo n ạ nh pị ổ ồ đ m hôi, ị ả ợ nh t, d c m

Chóng m tặ

ạ ngo i biên

chóng m tặ ng

ươ

trung ngươ nh ẹ vaø ườ th xuyên d cọ

ngaét quaûng, naëng neà

t nhãn ngang, xoay

ặ ề Chóng m t ti n đình: ặ ề Chóng m t ti n đình: ng trung ạ ngo i biên

có không

ậ gi c uầ giaûm thính l cự

không có

daáu thaân não

ậ

ầ

Rung gi

t nhãn c u

ị

ầ ư

ư ế th

• G ât nhãn c u 2 lo i ạ ậ t đu đ a (pendular) gi ậ ể ậ t ki u gi t (jerk) gi ự ị • G ât t phát & theo t ặ • Nystagmus đ t tên cho pha

nhanh

N (P): pha nhanh (p),pha ch m ậ

(t)

Khám nystagmus Khám nystagmus

ử ộ

ắ

 Quan sát c đ ng m t

ố ớ

i v i

ộ ứ

trong phòng t kính Frenzel ắ ậ  Quan sát v n đ ng m t ế ớ ở ắ v m m t và c ch ắ ố ị c đ nh m t

Khám nystagmus Khám nystagmus

ch g m m t

Nystagmus = rhythmic involuntary oscillation of eyes with fast and slow phases(dao đ ng ộ ộ ự ủ ồ không t pha nhanh và ch m)ậ

ậ ể ậ 1. Gi ầ t nhãn c u ki u gi t

ậ 2. Gi t nhãn c u ầ đu đưa

ậ

ầ

Gi

t nhãn c u

ặ ậ ạ • B nh nhân v i chóng m t ngo i biên có rung gi t nhãn

ặ ộ t theo m t chi u ở ả ượ ầ ớ ệ ề ầ c u theo chi u ngang (horizontal) ho c ngangxoay (horizontorotatory). Rung gi (unidirectional) và đ ề c hai nhãn c u. ậ c quan sát

• ở ầ ầ ừ ả ầ ấ vài

Gi gi ậ t nhãn c u rõ nh t lúc kh i đ u và gi m d n t ờ ế đ n vài ngày.

ả ấ ậ • Nhìn c đ nh (visual fixation) làm gi m hay m t rung gi t

ố ị nhãn c u. ầ

ậ

ầ

Gi

t nhãn c u

ậ • Rung gi

ầ t nhãn c u theo t ở

ấ ầ ạ ậ

ờ ờ ặ ế ớ ử ế ấ ư ế th (positional nystagmus) ề gây nên b i test DixHallpike cho th y có th i gian ti m ể t nhãn c u t m th i và có th tàng 12 giây và rung gi bi n m t, liên k t v i nôn m a và chóng m t.

ặ ớ

ệ ậ ươ ớ ấ ứ ướ • B nh nhân v i chóng m t trung t nhãn c u x y ra v i b t c h ể ng có th có rung ể ng nào và có th

ầ ả ầ ỉ ở ộ m t nhãn c u thôi. gi ể có th ch

• ứ ể ậ ầ ộ

t nhãn c u th ng đ ng và m t bên là đi n ệ ẳ Rung gi ủ hình c a b nh thân não.

ể ả ụ ị t nhãn c u có th x y ra liên t c và không b

• Rung gi ủ ậ ỏ ở ầ ố ị h y b b i nhìn c đ nh.

ổ ươ ng t n trung

ậ ể ng đôi khi có th gây nên rung t nhãn c u

ư ế ớ ẫ ượ ừ ả ầ c duy trì, và

ươ ư ế th ; tuy nhiên rung gi th m i v n đ ế ữ ặ ặ

• Các th ầ ậ gi t nhãn c u theo t ẫ v n x y ra ch ng nào t ệ nh ng b nh nhân này hi m khi kêu chóng m t m c dù có rung gi tậ .nhãn c u ầ

ệ

ậ

ầ

Ghi đi n và video gi

t nhãn c u

ENG & VNG ENG & VNG

Clinical Eye Movement Videos Clinical Eye Movement Videos

ệ

Nghi m pháp nhi

ệ t

C C h h ề ề i i

ể

ộ

ị

ứ naõo: Đánh giá ch c năng thân ứ ấ ầ ệ ả ạ ãn c u b nh nhân m t ý th c ph n x nh

NP Nylen Bárány (DixHallpike)

Đ u ng a ra sau ữ

ầ 45°

ầ

Quay đ u 45

ệ

Nghi m pháp DixHallpike

ứ

ệ

Các tri u ch ng khác

ấ

ầ t nhãn c u ầ

• D u Romberg • Nghi m pháp đi hình sao ệ • NP gi ơ ẳ th ng hai tay • Các kh o sát đ c bi ệ ặ ả Thính l c đự ồ ậ ệ Đi n rung gi ế ợ ệ Đi n th g i dây th n kinh VIII

ỷ ố

ứ ạ ấ

ừ

ễ

ề Test ch c năng ti n đình tu s ng ạ giai đo n c p, d bù tr , không nh y

Test Romberg • Ñaây laø nghieäm phaùp ñôn

giaûn, cho beänh nhaân ñöùng chuïm hai chaân sau ñoù nhaém maét vaø quan saùt söï thaêng baèng cuûa beänh nhaân, coù theå laøm thuû thuaät Jendrassik cho nghieäm phaùp nhaïy theâm.

• Trong tröôøng hôïp maát

thaêng baèng beänh nhaân seõ teù veà moät hay hai beân. • Ngöôøi bình thöôøng khi laøm nghieäm phaùp naøy cũng coù theå laûo ñaûo nhaát laø ngöôøi lôùn tuoåi