Một số khái niệm về báo chí Một số khái niệm về báo chí và kỹ năng viết tin, bài và kỹ năng viết tin, bài cho báo mạng điện tử cho báo mạng điện tử
------------------------- -------------------------
I. MỘT SỐ KHÁI NIÊM VỀ BÁO CHÍ I. MỘT SỐ KHÁI NIÊM VỀ BÁO CHÍ
khác nhau: loại hình khác nhau: Thông tấn, Báo ảnh, nói, Báo hình, , Thông tấn, Báo ảnh,
Báo chí gồm những loại hình Báo chí gồm những Báo in Báo in, , BáoBáo nói, Báo hình Báo mạng điện tử… Báo mạng điện tử… Báo mạng điện tử là loại hình báo chí mới, tồn Báo mạng điện tử là loại hình báo chí mới, tồn tại trên nền mạng Internet, gắn liền với sự phát tại trên nền mạng Internet, gắn liền với sự phát triển của công nghệ và kỹ thuật mới. triển của công nghệ và kỹ thuật mới. Với tư cách một loại hình báo chí, báo mạng Với tư cách một loại hình báo chí, báo mạng điện tử cũng chịu sự chi phối của những đặc điện tử cũng chịu sự chi phối của những đặc điểm chung như bất cứ một loại hình báo chí điểm chung như bất cứ một loại hình báo chí nào khác. nào khác.
Đối tượng phản ánh Đối tượng phản ánh của tác phẩm báo chí: của tác phẩm báo chí:
mục đích là đối tượng, đồng thời là mục đích
những sự việc, được hiểu với nghĩa là những sự việc,
chưa phải là điều có phát hiện ra cái mới chưa phải là điều có
Cái mới là đối tượng, đồng thời là Cái mới thông tin, phản ánh của báo chí. thông tin, phản ánh của báo chí. Cái mới - được hiểu với nghĩa là Cái mới - sự kiện, tình huống, hoàn cảnh mới nảy sinh, sự kiện, tình huống, hoàn cảnh mới nảy sinh, mới xuất hiện, tiêu biểu cho sự vận động phát mới xuất hiện, tiêu biểu cho sự vận động phát triển không ngừng của cuộc sống . triển không ngừng của cuộc sống . Việc Việc phát hiện ra cái mới tính chất quyết định. Điều quan trọng hơn là tính chất quyết định. Điều quan trọng hơn là hiểu biết đúng bản chất phân tích, đánh giá để hiểu biết đúng bản chất phân tích, đánh giá để của cái mới. của cái mới.
Đối tượng phản ánh Đối tượng phản ánh của tác phẩm báo chí (tiếp) của tác phẩm báo chí (tiếp)
Không phải cái mới nào cũng có thể trở thành Không phải cái mới nào cũng có thể trở thành đối tượng của tác phẩm báo chí. đối tượng của tác phẩm báo chí. Báo chí chỉ lựa chọn thông tin về những cái mới Báo chí chỉ lựa chọn thông tin về những cái mới những cái mới tiêu biểu, điển hình nhất. Đó là những cái mới tiêu biểu, điển hình nhất. Đó là tiêu biểu, điển hình, gắn liền với bản chất và tiêu biểu, điển hình, gắn liền với bản chất và phản ánh xu thế vận động đích thực của đời phản ánh xu thế vận động đích thực của đời sống, được nhiều người quan tâm, đồng thời sống, được nhiều người quan tâm, đồng thời không được xâm hại đến quyền lợi của quốc không được xâm hại đến quyền lợi của quốc gia.gia.
ĐẶC ĐIỂM TÁC PHẨM BÁO CHÍ ĐẶC ĐIỂM TÁC PHẨM BÁO CHÍ
Công thức 6W + H:: Công thức 6W + H
What? (Chuyện gì xảy ra?) What? (Chuyện gì xảy ra?) Where? (Xảy ra ở đâu?) Where? (Xảy ra ở đâu?) When? (Xảy ra khi nào?) When? (Xảy ra khi nào?) Who? (Ai liên quan?) Who? (Ai liên quan?) With? (Cùng với những ai?) With? (Cùng với những ai?) Why? (Tại sao chuyện đó xảy ra?) Why? (Tại sao chuyện đó xảy ra?) How? (Chuyện xảy ra như thế nào?) How? (Chuyện xảy ra như thế nào?)
Mô hình tác phẩm báo chí:: Mô hình tác phẩm báo chí
Mô hình Hình tháp xuôi Mô hình Hình tháp xuôi Mô hình Hình tháp ngược Mô hình Hình tháp ngược Viên kim cương Mô hình Viên kim cương Mô hình Mô hình Đồng hồ cát Mô hình Đồng hồ cát Mô hình Hình chữ nhật Mô hình Hình chữ nhật Kết cấu theo vòng tròn khép kín Kết cấu theo vòng tròn khép kín
Kết cấu của tác phẩm báo chí:: Kết cấu của tác phẩm báo chí
Kết cấu theo trình tự thời gian Kết cấu theo trình tự thời gian Kết cấu theo trình tự thời gian đảo ngược Kết cấu theo trình tự thời gian đảo ngược Kết cấu theo nguyên tắc "bóc hành”” Kết cấu theo nguyên tắc "bóc hành Kết cấu theo "Tam đoạn luận" Kết cấu theo "Tam đoạn luận" Kết cấu theo trình tự từ thực trạng đến nguyên Kết cấu theo trình tự từ thực trạng đến nguyên nhân, hậu quả (và đôi khi có cả giải pháp, kiến nhân, hậu quả (và đôi khi có cả giải pháp, kiến nghị) nghị) Kết cấu theo “vòng tròn khép kín” Kết cấu theo “vòng tròn khép kín” Kết cấu liên tưởng... Kết cấu liên tưởng...
một cách rõ tính chất sự kiện một cách rõ
II. Cách viết tin – “còn sự kiện thì II. Cách viết tin – “còn sự kiện thì còn tin, hết sự kiện hết tin” còn tin, hết sự kiện hết tin” Tin là thể loại xung kích, nền tảng của báo chí, Tin là thể loại xung kích, nền tảng của báo chí, có nhiệm vụ phản ánh các sự kiện mới, tiêu có nhiệm vụ phản ánh các sự kiện mới, tiêu biểu, cấp bách. biểu, cấp bách. So với tất cả các thể loại báo chí khác, tin có thể So với tất cả các thể loại báo chí khác, tin có thể với nhanh nhất, ngắn gọn nhất với phản ánh sự kiện nhanh nhất, ngắn gọn nhất phản ánh sự kiện cô đúc, chặt chẽ nhất.. một dung lượng cô đúc, chặt chẽ nhất một dung lượng Ngôn ngữ của tin mang tính chất thông báo Ngôn ngữ của tin mang tính chất thông báo nên rất đơn giản, ngắn gọn và gắn liền với nên rất đơn giản, ngắn gọn và gắn liền với sự kiện, mang tính chất sự kiện sự kiện, mang rệt. rệt.
Tin trả lời những câu hỏi cơ bản Tin trả lời những câu hỏi cơ bản một cách đặc biệt ngắn gọn một cách đặc biệt ngắn gọn Trước hết, nó tập trung vào 4 câu hỏi đầu tiên là: : Trước hết, nó tập trung vào 4 câu hỏi đầu tiên là - Chuyện gì? (What), Chuyện gì? (What), - Khi nào?(When), Khi nào?(When), - Ở đâu?(Where), Ở đâu?(Where), - Ai?(Who)? Ai?(Who)? - Các dạng tin ngắn, tin tường thuật còn có thể trả lời các Các dạng tin ngắn, tin tường thuật còn có thể trả lời các câu hỏi như: Với ai (With), Như thế nào (How ), Tại sao Với ai (With), Như thế nào (How ), Tại sao câu hỏi như: Trong hầu hết các trường hợp, ba câu hỏi đầu (Why)... Trong hầu hết các trường hợp, ba câu hỏi đầu (Why)... tiên thường được trả lời gọn trong một câu văn. tiên thường được trả lời gọn trong một câu văn. Trên báo chí nước ta hiện nay đang sử dụng một số Trên báo chí nước ta hiện nay đang sử dụng một số Tin vắn, Tin ngắn, Tin tường dạng tin thông dụng như: Tin vắn, Tin ngắn, Tin tường dạng tin thông dụng như: thuật, Tin tổng hợp, Ảnh tin, , Tin kèm ảnh thuật, Tin tổng hợp, Ảnh tin
Tin kèm ảnh. .
3 đặc điểm của tin tức 3 đặc điểm của tin tức
Nhanh chóng, kịp thời Nhanh chóng, kịp thời Ngắn gọn, cô đọng Ngắn gọn, cô đọng Phản ánh cái mới Phản ánh cái mới
Kỹ năng viết tin Kỹ năng viết tin
Câu hỏi thường trực của người viết tin là: Viết Viết Câu hỏi thường trực của người viết tin là: cho ai? Viết về sự việc, sự kiện gì? Xảy ra ở cho ai? Viết về sự việc, sự kiện gì? Xảy ra ở đâu? Xảy ra khi nào? Xảy ra như thế nào? Tại đâu? Xảy ra khi nào? Xảy ra như thế nào? Tại sao nó lại xảy ra?Kết quả của sự việc, sự kiện sao nó lại xảy ra?Kết quả của sự việc, sự kiện Một tin đơn giản nhất cũng phải trả đó ra sao? Một tin đơn giản nhất cũng phải trả đó ra sao? Cái gì?, Ở đâu?, Khi nào? lời được các câu hỏi: Cái gì?, Ở đâu?, Khi nào? lời được các câu hỏi: Ai?Ai? Tin thông báo điểm đầu và điểm chót của sự Tin thông báo điểm đầu và điểm chót của sự kiện. Đó chính là những cái mới xuất hiện, mới kiện. Đó chính là những cái mới xuất hiện, mới mất đi, những cái mới đột biến, xảy ra rất nhanh mất đi, những cái mới đột biến, xảy ra rất nhanh nên người làm Tin phải có khả năng nắm bắt, nên người làm Tin phải có khả năng nắm bắt, chớp lấy nó. chớp lấy nó.
Kỹ năng viết tin (tiếp) Kỹ năng viết tin (tiếp)
Tin nói bằng sự kiện, có số liệu cụ thể, trực tiếp. Tin nói bằng sự kiện, có số liệu cụ thể, trực tiếp. Nó thuyết phục công chúng bằng sự thật tiêu Nó thuyết phục công chúng bằng sự thật tiêu biểu chứ không phải bằng lý lẽ hay ngôn ngữ, biểu chứ không phải bằng lý lẽ hay ngôn ngữ, bút pháp, giọng điệu. bút pháp, giọng điệu. Ngôn ngữ của tin thể hiện rõ tính chất thông tính chất thông Ngôn ngữ của tin thể hiện rõ đơn giản, trực tiếp, cụ . Do đó, nó thường đơn giản, trực tiếp, cụ báobáo. Do đó, nó thường thể, không có tính hình tượng, không giàu cảm thể, không có tính hình tượng, không giàu cảm xúc và cũng hầu như không có sự trau chuốt về xúc và cũng hầu như không có sự trau chuốt về (như ngôn ngữ trong Phóng sự, bài câu chữ (như ngôn ngữ trong Phóng sự, bài câu chữ phản ánh…). phản ánh…).
Kỹ năng viết tin (tiếp) Kỹ năng viết tin (tiếp)
thông , phải thông
tóm tắt toàn bộ nội dung tin, phải
(Đoạn mở đầu hoặc câu văn mở đầu) của tin Mào đầu (Đoạn mở đầu hoặc câu văn mở đầu) của tin Mào đầu phải có khả năng tóm tắt toàn bộ nội dung tin phải có khả năng báo ngay được điều quan trọng nhất, chủ yếu nhất của báo ngay được điều quan trọng nhất, chủ yếu nhất của . Đoạn này thườg ngắn gọn nhưng phải sự kiện mới. Đoạn này thườg ngắn gọn nhưng phải sự kiện mới chứa đựng được những chi tiết, số liệu, tính chất… quan chứa đựng được những chi tiết, số liệu, tính chất… quan nguồn tin, thời gian xẩy ra sự trọng nhất của tin (như: nguồn tin, thời gian xẩy ra sự trọng nhất của tin (như: kiện, địa điểm, người trong cuộc, sự kiện gì. kiện, địa điểm, người trong cuộc, sự kiện gì. phải nêu lên được các chi tiết, số liệu bổ sung Thân tin phải nêu lên được các chi tiết, số liệu bổ sung Thân tin nhằm làm sáng tỏ những điều đã được nêu ở phần mào nhằm làm sáng tỏ những điều đã được nêu ở phần mào đầu. đầu. không có phần kết.. Thể loại Tin thường không có phần kết Thể loại Tin thường
Ví dụ minh họa Ví dụ minh họa
Ô tô tránh xe máy, ủi ngã trụ đèn Ô tô tránh xe máy, ủi ngã trụ đèn Vụ tai nạn xảy ra vào khoảng 10 giờ 30 phút ngày Vụ tai nạn xảy ra vào khoảng 10 giờ 30 phút ngày 10-3 tại vỉa hè đường Trần Phú, TP. Nha Trang (trước 10-3 tại vỉa hè đường Trần Phú, TP. Nha Trang (trước Khách sạn Hải Yến). Khách sạn Hải Yến).
Được biết vào thời điểm trên, ông Phùng Anh Dũng Được biết vào thời điểm trên, ông Phùng Anh Dũng
(Nguyễn Thiện Thuật, TP. Nha Trang) điều khiển ô tô (Nguyễn Thiện Thuật, TP. Nha Trang) điều khiển ô tô loại 5 chỗ, hiệu Huyndai i20 chạy trên đường Trần Phú loại 5 chỗ, hiệu Huyndai i20 chạy trên đường Trần Phú hướng tới Quảng trường 2-4 đã tránh xe máy chạy cùng hướng tới Quảng trường 2-4 đã tránh xe máy chạy cùng chiều, tài xế lạc tay lái làm ô tô leo thẳng lên vỉa hè, ủi chiều, tài xế lạc tay lái làm ô tô leo thẳng lên vỉa hè, ủi ngã 1 trụ đèn và 1 trụ sắt trồng hoa trang trí. ngã 1 trụ đèn và 1 trụ sắt trồng hoa trang trí.
Tại hiện trường, phần đầu ô tô đã bị móp nặng, Tại hiện trường, phần đầu ô tô đã bị móp nặng, nhưng rất may, không có người bị thương trong vụ tai nhưng rất may, không có người bị thương trong vụ tai nạn này. nạn này.
Lưu ý cách đặt Tít tin Lưu ý cách đặt Tít tin
Trung tâm (ví dụ: Trung tâm
Không đặt tít quá dài (ví dụ: Không đặt tít quá dài Y tế huyện X tổ chức Hội nghị tổng kết Y tế huyện X tổ chức Hội nghị tổng kết công tác Y tế năm 2014 và triển khai công tác Y tế năm 2014 và triển khai nhiệm vụ năm 2015) nhiệm vụ năm 2015) (ví dụ: Đại Không đặt Tít chung chung (ví dụ: Đại Không đặt Tít chung chung hội Thể dục thể thao xã Y lần VI năm hội Thể dục thể thao xã Y lần VI năm 2013) 2013)
Lưu ý cách đặt Tít tin (tiếp) Lưu ý cách đặt Tít tin (tiếp)
(ví dụ: sang Không đặt tít thừa chữ, lặp chữ (ví dụ: sang Không đặt tít thừa chữ, lặp chữ thăm, tiến hành triển khai)) thăm, tiến hành triển khai (ví dụ: 3.000 tỷ đồng hỗ Đặt tít có sự thu hút (ví dụ: 3.000 tỷ đồng hỗ Đặt tít có sự thu hút trợ gia đình sinh con gái một bề)) trợ gia đình sinh con gái một bề Không bê nguyên xi một câu trong bài để làm Không bê nguyên xi một câu trong bài để làm (ví dụ: Từ đầu năm đến nay, Đội Quản lý đầu đề (ví dụ: Từ đầu năm đến nay, Đội Quản lý đầu đề thị trường số 1 huyện X phát hiện 32 vụ vi thị trường số 1 huyện X phát hiện 32 vụ vi phạm) phạm) Không đặt theo tít giật gân, câu khách Không đặt theo tít giật gân, câu khách Tít phải phù hợp với tôn chỉ, quan điểm tờ Tít phải phù hợp với tôn chỉ, quan điểm tờ báo... báo...
Bài phản ánh III. Bài phản ánh III.
-Bài phản ánh nằm trong khu vực của các hình -Bài phản ánh nằm trong khu vực của các hình không thể hiện rõ đặc trưng của thức thông tin không thể hiện rõ đặc trưng của thức thông tin thể loại báo chí nào. . thể loại báo chí nào -Bài phản ánh chiếm một tỷ lệ lớn trên tất cả các -Bài phản ánh chiếm một tỷ lệ lớn trên tất cả các loại hình báo chí. loại hình báo chí. - Nó thường được dùng để thông tin, phản ánh - Nó thường được dùng để thông tin, phản ánh về những vấn đề, sự kiện, nhân vật, hoàn cảnh, về những vấn đề, sự kiện, nhân vật, hoàn cảnh, tình huống... đa dạng trong đời sống. tình huống... đa dạng trong đời sống. Bài phản ánh trên báo mạng điện tử xuất hiện Bài phản ánh trên báo mạng điện tử xuất hiện phổ biến phổ biến
Đặc điểm của bài phản ánh Đặc điểm của bài phản ánh
Nội dung của bài phản ánh phải đảm bảo Nội dung của bài phản ánh phải đảm bảo được những yêu cầu về tính thời sự, tính thời sự, tính được những yêu cầu về tính định hướng trực tiếp.. và tính định hướng trực tiếp xác thực và tính xác thực Hình thức của một bài phản ánh có những Hình thức của một bài phản ánh có những đặc điểm sau đây: đặc điểm sau đây: gắn gọn. NNgắn gọn. Kết cấu gắn liền với sự thật và căn cứ vào và căn cứ vào Kết cấu gắn liền với sự thật của tác giả. ý đồ phản ánh của tác giả. ý đồ phản ánh Ngôn ngữ gần với đời sống. Ngôn ngữ gần với đời sống.
5 dạng bài phản ánh cơ bản 5 dạng bài phản ánh cơ bản
Trong thực tế, chúng ta thường gặp các Trong thực tế, chúng ta thường gặp các dạng bài phản ánh sau đây : dạng bài phản ánh sau đây : +Bài phản ánh về sự kiện, sự việc. +Bài phản ánh về sự kiện, sự việc. +Bài phản ánh về quang cảnh, hiện trạng. +Bài phản ánh về quang cảnh, hiện trạng. +Bài phản ánh về tình huống, vấn đề. +Bài phản ánh về tình huống, vấn đề. +Bài phản ánh về người thật việc thật. +Bài phản ánh về người thật việc thật. +Bài phản ánh về suy nghĩ, cảm xúc. +Bài phản ánh về suy nghĩ, cảm xúc.
Kỹ năng viết bài phản ánh Kỹ năng viết bài phản ánh
Khi đọc một bài phản ánh, người đọc thường Khi đọc một bài phản ánh, người đọc thường đánh giá nó qua mấy câu hỏi sau đây: đánh giá nó qua mấy câu hỏi sau đây: Bài viết này có phản ánh đúng sự thật không? Bài viết này có phản ánh đúng sự thật không? Sự thật đó có đáp ứng được yêu cầu tuyên Sự thật đó có đáp ứng được yêu cầu tuyên truyền thời sự không? truyền thời sự không? Nội dung bài viết có logic không? Nội dung bài viết có logic không? Hình thức thể hiện (kết cấu, ngôn ngữ, văn Hình thức thể hiện (kết cấu, ngôn ngữ, văn không? phong) có tốt không? phong) có tốt
bài phản ánh 3 cách thể hiện bài phản ánh 3 cách thể hiện
Đây là cách thể hiện từ quá khứ đến hiện tại: Đây là cách thể hiện Theo trục thời gian từ quá khứ đến hiện tại: Theo trục thời gian truyền thống. Ưu điểm của nó là công chúng dễ hiểu, dễ theo dõi. truyền thống. Ưu điểm của nó là công chúng dễ hiểu, dễ theo dõi. Tuy nhiên, nhược điểm cơ bản của nó là dễ bị nhàm chán vì những Tuy nhiên, nhược điểm cơ bản của nó là dễ bị nhàm chán vì những cái quan trọng, hấp dẫn nhất có thể lại không nằm ở đầu bài. cái quan trọng, hấp dẫn nhất có thể lại không nằm ở đầu bài. một cuốn Bắt đầu từ hiện tại, sau đó quay lại quá khứ theo kiểu một cuốn Bắt đầu từ hiện tại, sau đó quay lại quá khứ theo kiểu (đây là cách thể hiện thường gặp trong các tác phim chiếu ngược (đây là cách thể hiện thường gặp trong các tác phim chiếu ngược phẩm báo chí nói chung. Ưu điểm cơ bản của cách này là có thể phẩm báo chí nói chung. Ưu điểm cơ bản của cách này là có thể đưa ngay kết qủa hoặc những chi tiết quan trọng lên đầu bài viết, đưa ngay kết qủa hoặc những chi tiết quan trọng lên đầu bài viết, tạo ra sự hấp dẫn đối công chúng. Tuy nhiên, do trật tự thời gian bị tạo ra sự hấp dẫn đối công chúng. Tuy nhiên, do trật tự thời gian bị đảo ngược nên nếu người viết không vững tay, bài viết có thể trở đảo ngược nên nếu người viết không vững tay, bài viết có thể trở nên khó hiểu...) nên khó hiểu...) hiện tại - quá khứ - Kết hợp cả hai cách nêu trên theo lối kết cấu: hiện tại - quá khứ - Kết hợp cả hai cách nêu trên theo lối kết cấu: (đây là lối thể hiện thường gặp nhất của các dạng Bài phản hiện tại (đây là lối thể hiện thường gặp nhất của các dạng Bài phản hiện tại ánh trên báo chí hiện nay. Do đã kết hợp được những ưu điểm của ánh trên báo chí hiện nay. Do đã kết hợp được những ưu điểm của cả hai dạng kết cấu trước, những bài viết theo cách này thường cả hai dạng kết cấu trước, những bài viết theo cách này thường hấp dẫn, chặt chẽ). hấp dẫn, chặt chẽ).
Một số lưu ý khi viết bài phản ánh Một số lưu ý khi viết bài phản ánh
văn phong đơn giản, trực tiếp, ngôn Lối viết với văn phong đơn giản, trực tiếp, ngôn Lối viết với ngữ giản dị, dễ hiểu, gần gũi với ngôn ngữ của ngữ giản dị, dễ hiểu, gần gũi với ngôn ngữ của là sự lựa chọn đúng đắn đời sống hàng ngày là sự lựa chọn đúng đắn đời sống hàng ngày nhất đối với những dạng Bài phản ánh nhất đối với những dạng Bài phản ánh Không có một quy định cụ thể nào cho các dạng Không có một quy định cụ thể nào cho các dạng nội dung bài báo. Ngụyên tắc chủ yếu ở đây là nội dung bài báo. Ngụyên tắc chủ yếu ở đây là để cho mạch Cách tốt nhất là để cho mạch nào, hình thức ấy. Cách tốt nhất là nào, hình thức ấy. Không nên ép buộc và viết tự nó tìm đường đi. Không nên ép buộc và viết tự nó tìm đường đi. đừng cố gắng lên giọng nếu điều đó không cần đừng cố gắng lên giọng nếu điều đó không cần thiết thiết
