Bài 3. Lý Lu n Chung V Pháp Lu t ậ
ề
ậ
1. Ngu n g c Pháp lu t ậ ố
ồ
1.1 Ngu n g c ra đ i c a Pháp lu t ậ ờ ủ ồ ố
a. Các quan đi m Phi Mác Xít ể
Thuy tế “Quy nề t nhiên” ự
Thuy t ế PL linh c mả
Thuy t ế Th n ầ h cọ
PL là t ngổ th quy n ề ể nhiên t ự c a con ủ ng
PL do ng Th ượ đ sáng ế t o raạ
iườ
PL là linh c mả c a con ủ i v ng ườ ề cách x s ử ự đúng đ nắ
b. Quan đi m h c thuy t Mác - Lênin
ể
ế
ọ
ậ ng cùng xu t hi n, t n ấ ệ ồ
Pháp lu t và NN là 2 hi n t ể
Pháp lu t và NN là nh ng hi n t
t ạ ề ớ
i, phát tri n và tiêu vong g n li n v i nhau ữ
ệ ượ ắ ng XH mang tính ệ ượ ấ ậ ử ề ủ ấ
Nguyên nhân hình thành NN cũng là nguyên nhân hình h u, giai c p và đ u tranh giai
l ch s , đ u là sp c a XH có giai c p và đ u tranh giai ị c pấ
ậ ự ư ữ ấ ấ
thành pháp lu t: s t c pấ
Th i kỳ c ng s n nguyên thu ả
ờ
ộ
ỷ
Ch a có NN ch a có PL
ư
ư
Trât t
xã h i đ
ụ ậ
i ích, ý chí c a
ớ ợ
ủ
ạ
ợ
i liên k t
c duy trì b ng: phong t c, t p quán, ằ ộ ượ ự đ o đ c, các tín đi u tôn giáo ề ạ ứ Đ c đi m các QPXH ể ặ M t làộ , là nh ng quy ph m phù h p v i l ữ toàn th th t c, b l c ộ ạ ể ị ộ ỉ ề
ử ự ủ
ườ
ữ
ế
ỡ ẫ
c th c hi n m t cách t
nguy n, theo thói quen
ượ
ự
ệ
Hai là, đi u ch nh cách s x c a nh ng con ng ầ ợ ộ ị ộ
v i nhau theo tinh th n h p tác và giúp đ l n nhau ớ Ba là, đ ệ ự c a t ng thành viên th t c, b l c ộ ạ ủ ừ
Khi XH hình thành giai c p:ấ
Giai c p s h u tài s n giai c p th ng tr ị
ấ ở ữ
ả
ấ
ố
c
ị
ấ
ướ
ậ
Giai c p th ng tr Nhà n ố Pháp lu tậ Nh n xét: (1) các quy ph m xã h i này phù h p v i đi u ki n kinh t
-
ợ ớ
ề
ệ
ạ
ế
ộ xã h i c a XHCSNT
ộ ủ
(2) khi ch đ t
h u ra đ i và phân chia thành giai c p thì các
ế ộ ư ữ
ấ
ờ
t p quán đó không còn phù h p ậ
ợ
(3) Giai c p th ng tr pháp lu t dùng đ b o v quy n t
h u
ị
ố
ể ả ệ
ậ
ề ư ữ
i
ụ ậ
ữ
ề
ợ
ấ c a mình ủ (ch n l c nh ng phong t c, t p quán, tín đi u tôn giáo có l ọ ọ cho mình và đ ra nh ng quy ph m m i => Pháp lu t)
ữ
ề
ạ
ậ
ớ
ng
ậ
ằ
ườ
1.2 Pháp lu t hình thành b ng con đ nào?
ừ
ho c ti n l
Th a nh n (t p quán ậ ậ pháp) ề ệ
ặ
Pháp lu tậ
Nhà cướ n
ế
ạ ộ
ự
Ti n hành ho t đ ng xây d ng các quy t c s x m i trong t ng lĩnh v c ự
ắ ử ự ớ
ừ
ộ
ệ
ả
2 Khái ni m, b n ch t và các thu c tính ấ Pháp lu tậ
ả
ấ
B n ch t giai c p (Tính giai c p) ấ Tính giai c p c a pháp lu t th hi n
m c đích đi u
ấ ể ệ ở ụ
ậ
ề
ấ ủ ch nh các QHXH.
ỉ
ố
ấ
ị ụ ể
ủ
ắ ử ự
ặ
ộ
ọ
i ph i tuân theo
Giai c p th ng tr c th hoá ý chí c a mình thông qua NN thành các quy t c x s áp đ t lên XH bu c m i ng ườ ủ
ố
C ng c đ a v c a giai c p th ng tr ấ ị ủ => Pháp lu t là công c đ th c hi n s th ng tr giai ụ ể ự
ị ệ ự ố
ả ố ị ậ
ị
c pấ
B n ch t xã h i (Tính xã h i) ộ
ả
ấ
ộ
ướ
Pháp lu t do nhà n ậ ộ
ấ ứ ủ ố
ị
ỗ i ích c a ậ ạ ụ ể ủ
ầ ể ệ ộ ụ ể ể
c ban hành, đ i di n chính th c c a ệ ạ toàn xã h i. Ngoài vi c b o v l i ích c a giai c p th ng ủ ệ ả ệ ợ tr thì ít hay nhi u (tuỳ thu c vào hoàn c nh trong m i gia ả ộ ề đo n c th ) pháp lu t còn th hi n ý chí và l ợ giai t ng khác. M c đích đ xã h i phát tri n. M t khác, giá tr xã h i c a pháp lu t còn th hi n ộ ủ ậ
ặ ỗ
ị ạ ườ ừ ậ ừ ụ ể
ể ệ ở c đo c a hành ủ i, v a là công c ki m nghi m các quá trình, ng xã h i, là công c đ nh n th c xã h i và ụ ể ướ ệ ậ ệ ượ ứ ộ ộ
ch , m t quy ph m pháp lu t v a là th ộ vi con ng các hi n t đi u ch nh các quá trình xã h i ề ộ ỉ
Tính dân t c và tính m ộ
ở
ộ
ấ
ề ả
ầ
ụ ậ
ữ
ặ
Tính dân t c:ộ xây d ng trên n n t ng tính dân t c, th m nhu n ự tính dân t c, ộ ph n ánh đ ả ượ ử ể
c nh ng phong t c t p quán, đ c ề
ệ
ộ
ị
ộ
ự ủ ề
ữ
ế
đi m l ch s , đi u ki n đ a lý và trình đ văn minh ị văn hoá c a dân t c. ủ * Tính mở: ti p thu nh ng thành t u c a n n văn minh, văn ạ
hoá pháp lý c a nhân lo i ủ
Ti p thu có ch n l c ọ ọ
ế
2.2 Khái ni m Pháp lu t ậ ệ
Là h th ng các quy t c x s mang tính b t ắ
ắ ử ự
ệ ố
bu c chung.
ộ
ậ
ặ ự
c h t ý chí c a giai c p th ng
Do NN ban hành ra ho c th a nh n. Đ c NN b o đ m th c hi n. ả ả ượ Th hi n tr ướ ế ể ệ
ừ ệ ủ
ấ
ố
tr .ị
Nh m đi u ch nh các quan h xã h i. ộ
ề
ệ
ằ
ỉ
2.3. Các thu c tính c a Pháp lu t ậ
ủ
ộ
ậ
ẫ
ườ
ổ ế ề
ự
Tính quy ph m và ph bi n: ạ Là khuôn m u chung cho nhi u ng ẩ
ị
ổ
i. Pháp lu t là khuôn m u, chu n m c cho hành vi x s c a con ẫ ử ự ủ c xác đ nh c th . Pháp lu t đ a ra gi i i đ ng ị ớ ậ ư ụ ể ườ ượ c quy đ nh đ các ch th h n c n thi t mà nhà n ướ ủ ể ể ế ạ ầ có th x s m t cách t do trong khuôn kh cho ự ể ử ự ộ phép. ượ
ụ
ộ ố ỉ ề
ề ầ ộ
ữ
ớ ổ ế ể ch c trong nh ng đi u
ạ ệ ế
ổ ứ
ữ
Đ c áp d ng nhi u l n trong cu c s ng. Pháp lu t ậ có ph m vi tác đ ng r ng l n: đi u ch nh nh ng ộ quan h xã h i c b n, ph bi n, đi n hình; tác ộ ơ ả đ ng đ n m i cá nhân, t ề ọ ộ ki n, hoàn c nh mà nó đã d li u. ả ệ
ự ệ
Tính xác đ nh ch t ch v m t hình th c ứ
ẽ ề ặ
ặ
ị
Ph
ươ
c th hi n ể ệ
ậ ị
ứ ữ
ng th c th hi n: ứ
ằ
ạ
ả
ặ
ả ượ ậ ậ
ả
ụ
ủ
ẫ
ậ ượ ề
ả
ề ị
ẽ ể ệ ậ ộ ậ
ư ế
ạ
ị
ể ệ pháp lu t ph i đ thông qua nh ng hình th c xác đ nh (t p quán pháp, ti n l ề ệ pháp ho c văn b n quy ph m pháp lu t) và b ng ngôn ng ữ pháp lý (rõ ràng, chính xác, m t nghĩa, có kh năng áp d ng ộ tr c ti p); ự ế N i dung c a các quy t c, khuôn m u pháp lu t đ c quy ắ ộ đ nh rõ ràng, chính xác và ch t ch trong các đi u kho n; ả ặ ị c th hi n trong các hình th c các đi u kho n này l i đ ứ ạ ượ xác đ nh. Đó là các văn b n pháp lu t có tên g i đ c quy ọ ượ ả đ nh ch t ch , nh Hi n pháp, B lu t, Đ o lu t, Pháp ậ ặ ị l nh, Ngh đ nh… ệ Ph
ẽ ị ứ
ươ
pháp lu t ph i đ c xây d ng ả ượ ậ theo th t c, th m quy n m t cách ch t ch và minh b ch ẽ ộ
ng th c hình thành: ẩ ủ ụ
ự ạ
ề
ặ
Tính ý chí
ả
ủ
ườ
ố
ộ ố ườ
ầ
ủ ộ
ả ủ ậ
ủ
ậ
ở
ề ư ộ
ậ
ộ
ủ ụ ự ế
ủ ậ ậ
ệ ứ
ự ủ
ể
Pháp lu t luôn là s n ph m c a ý chí mà không ph i hình ậ ẩ ả ng đó là ý phát hay c m tính. Thông th s t thành t ừ ự ự ả ng h p chí c a giai c p th ng tr , nh ng trong m t s tr ợ ư ấ ị ủ đó cũng có th là ý chí c a các giai t ng khác trong xã h i. ộ ủ ể c h t là k t qu c a quá trình ch đ ng t Pháp lu t tr ư ế ậ ướ ế duy, sáng t o c a nhà làm lu t, thông qua quá trình làm ạ ủ lu t nhà c m quy n đ a ý chí c a mình tr thành ý chí ầ chung c a toàn xã h i. Tính ý chí c a pháp lu t th hi n ể ệ rõ qua m c đích xây d ng pháp lu t, n i dung pháp lu t ậ và d ki n hi u ng c a pháp lu t khi tri n khai vào cu c ộ s ngố
Tính quy n l c nhà n
c (tính c
ề ự
ướ
ưỡ
ng ch ) ế
c
ướ
ướ
ừ
ặ
Pháp lu t do nhà n ậ ệ ả
ề ự ắ
ậ ướ ộ ố ớ ớ ở
ậ
c ban hành ho c th a nh n, nhà n c đã trao cho đ m b o th c hi n, đi u đó có nghĩa là nhà n ề ả ự các quy ph m pháp lu t tính quy n l c b t bu c đ i v i m i ạ ọ ậ ch c và công dân, t c là pháp lu t m i tr thành c quan, t ứ ổ ứ ơ quy t c x s có tính ch t b t bu c chung.
ắ ử ự
ấ ắ
ộ
ụ
ướ
Tùy theo m c đ khác nhau mà nhà n c áp d ng các bi n ệ ch c, khuy n khích, kích thích... k c ng, t ể ả ổ ứ ng ch c n thi ậ ế ầ
t đ đ m b o cho pháp lu t ệ
ả ể ệ
ự
ế ế ể ả c th c hi n đúng. Khi pháp lu t th hi n đ y đ nguy n ậ i ích c a đông đ o nhân dân trong xã h i thì nó
ầ ủ ộ
ả
ượ
ự
ự
giác th c ng ch c a nhà ế ủ
ộ ệ
ứ ộ t pháp v t ề ư ưở bi n pháp c ệ ưỡ đ ệ ượ v ng, ý chí, l ủ ợ ọ i trong xã h i tôn tr ng và t cũng đ c m i ng ọ ườ ọ hi n, khi đó không ph i dùng bi n pháp c ưỡ ả ệ c ướ n
Tính quy n l c nhà n
c chính là y u t
ế
không th thi u, ể ệ
ế ố ọ
ả
ậ ớ
ạ
ướ ề ự c tôn tr ng và th c hi n. Đây cũng b o đ m cho pháp lu t đ ự ậ ượ ả là đi u khác nhau căn b n gi a pháp lu t v i các quy ph m xã ữ ả ề h i khác. ộ
ủ
i
3. Ch c năng, vai trò c a PL ứ 1. Ch c năng ứ Đi u ch nh các QHXH ỉ ề
ự
ớ
ằ
ệ
ọ
ổ ế
: S tác đ ng tr c ti p c a PL t ự ế ủ ộ ậ ố ữ ủ ạ ậ
các quan h XH b ng cách ghi nh n, c ng c nh ng QHXH c b n, quan tr ng, ph bi n và t o l p hành lang pháp lý ơ ả đ h ng các QHXH phát tri n theo mong mu n c a NN. ể ể ướ
ươ
ệ
B o vả ệ: Vi c qui đ nh nh ng ph
ữ
ị
ướ
ạ ậ
ặ
Giáo d cụ : PL tác đ ng gián ti p t
ố ủ ng ti n nh m m c đích ụ ằ ệ b o v nh ng QHXH c s , n n t n c a XH tr c các vi ơ ở ề ả ủ ả ệ ữ ph m và lo i tr nh ng QHXH l c h u ho c không phù h p ạ ừ ữ ợ ạ v i bàn ch t ch đ . ế ộ ấ ớ ộ i, h ườ ướ
ế ớ i t ườ ớ
ứ
ữ
i các QHXH thông qua ý i nh ng cách x s h p ử ự ợ i ợ ớ ợ
ng con ng ử ự
th c con ng lý, phù h p v i cách x s ghi trong QPPL, phù h p v i l ợ ớ ích c a XH và b n thân.
ủ
ả
Vai trò c a pháp lu t ậ
ủ
ng ti n ch y u đ NN qu n lý m i m t c a ặ ủ ủ ế ể ệ ả ọ
Là ph ờ ố Là ph
ng ti n đ b o v các quy n và l i ích h p ể ả ệ ệ ề ợ ợ
pháp c a công dân
Là c s hoàn thi n b máy NN và tăng c ệ ộ
ng quy n ươ đ i s ng XH ươ ủ ơ ở ườ ề
l c NNự
Góp ph n t o d ng nh ng quan h m i ệ ớ Là c s t o l p m i quan h đ i ngo i ạ ố
ầ ạ ự ữ
ơ ở ạ ậ ệ ố
ứ
Là cách th c mà giai c p th ng tr s d ng đ nâng ý
4. Hình th c PL ấ
ứ ị ử ụ ể ố
Có 3 hình th c PLứ
T p quán pháp
ậ
Ti n l
pháp
ề ệ
Pháp lu tậ
Văn b n QPPL ả
chí c a giai c p mình lên thành PL ủ ấ
4.1 T p quán pháp
ậ
Là hình th c NN th a nh n m t s t p quán đã l u ậ
ộ ố ậ ừ ứ ư
i ích c a i ích c a giai c p th ng tr , l ấ ị ợ ủ ố ủ ề Phù h p v i l ợ truy n trong XH ớ ợ
Nâng lên thành nh ng quy t c x s mang tính b t ắ
XH
ắ ử ự ữ
bu c chung
Đ c NN đ m b o th c hi n ự ả Áp d ng ph bi n trong PL ch nô, phong ki n, t ủ ổ ế
ộ ượ ệ ả
ụ s n ế ư ả
ế ị
pháp: 4.2 Ti n l ề ệ Là hình th c NN th a nh n m t s quy t đ nh c a c ủ ơ ậ ừ ứ i quy t ế ơ
ộ ố ử ả
R i l y đó làm m u cho cách gi ng t
i quy t đ i v i các v ụ ế ố ớ
ả x y ra sau đó quan hành chính và c quan xét x trong khi gi các v vi c x y ra, ụ ệ ả ẫ ự ả ồ ấ vi c khác t ệ ươ
4.3 Văn b n quy ph m pháp lu t ậ
ạ
ả
ẩ
ề
ữ
ả ơ ự ủ ụ
Khái ni mệ Là nh ng văn b n do c quan NN có th m quy n ban ứ ự
ượ
, th t c nh t đ nh, trong đó ch a đ ng ấ ị c áp d ng nhi u l n trong ụ
ề ầ
ủ ể
, th t c do pháp lu t quy đ nh
ị
ậ ắ
ộ
ẩ ề ự ủ ụ ắ ử ự c đ m b o th c hi n ệ ự
ướ ả
ả
hành theo trình t các quy t c x s chung, đ ắ ử ự đ i s ng XH ờ ố Đ c đi m ể ặ Do các ch th có th m quy n ban hành Ban hanh theo trình t Ch a đ ng các quy t c x s mang tính b t bu c chung ứ ự Đ c nhà n ượ Đi u ch nh các QHXH ề
ỉ
Ý th c pháp lu t ậ
ứ
Khái ni m:
là m t hình thái ý th c xã h i th hi n trên ph
ệ
ể ệ
ứ
ộ
ộ
ươ
ng di n pháp ệ
ủ
ườ ề
ế ư ưở
i v pháp lu t ậ
ệ
ng lai
ng, quan đi m c a con ng ể i v i pháp lu t hi n hành ậ i v i pháp lu t đã qua ậ i v i pháp lu t ph i có trong t ậ
ươ
ườ ớ ườ ớ ườ ớ ợ
lu t, ph n ánh: ả ậ - Nh ng h c thuy t, t t ọ - M i liên h gi a con ng - M i liên h gi a con ng - M i liên h gi a con ng - S đánh giá v hành vi h p pháp hay không h p pháp trong hành vi x ử
ả ợ
ch c và ho t đ ng c a các c ơ
ổ ứ
ạ ộ
ủ
i cũng nh trong t ư ch c xã h i.
ộ
ậ ủ
ấ
ỉ
ổ ứ ứ ả ệ ố
ổ ế ộ
ệ
ơ
ữ ệ ữ ố ệ ữ ố ệ ữ ố ự ề s c a con ng ự ủ ườ quan nhà n c và t ướ Đ nâng cao hi u bi t và ý th c ch p hành nghiêm ch nh pháp lu t c a m i ể ể ọ ế công dân Nhà n c c n ph i: ướ ầ - Xây d ng, hoàn ch nh h th ng pháp lu t ự ậ ỉ - Giáo d c, tuyên truy n ph bi n r ng rãi pháp lu t ụ ậ ề t công tác th c hi n pháp lu t - T ch c t ậ ự ổ ứ ố c - Ki n toàn các c quan qu n lý nhà n ướ ả ệ - Ki m tra ch t ch vi c th c hi n và áp d ng pháp lu t ậ ự ể
ẽ ệ
ụ
ệ
ặ
