Bài giảng Pháp luật đại cương: Bài 1

02 tín ch (30

PHÁP LU T Đ I C Ậ t t t gi ng, 15 ti ti ế ự ế

NG Ạ ƯƠ ứ ) nghiên c u

ả ỉ

MỤC TIÊU HỌC

M c tiêu chung:

ấ ơ ở

i và phát tri n c a hai hi n t ể ủ

ộ ơ ả

Cung c p cho sinh viên c s lý lu n v quy ồ ạ ậ ậ

ệ ẩ ụ lu t phát sinh, t n t ậ n ướ n ướ ụ ầ ọ ọ

ướ

c nh ng ki n th c c b n v nhà n ấ ủ ậ ả

ế ồ ố ể ệ ủ

ệ ậ

ậ ề ng nhà ệ ượ c và pháp lu t. Các n i dung c b n liên quan đ n nhà ế t Nam hi n hành. c và pháp lu t Vi ệ M c tiêu c th (chu n đ u ra): Sinh viên h c xong môn h c ụ ể c và pháp này n m đ ượ ứ ơ ả ề ữ ắ c i đ c ngu n g c ra đ i, b n ch t c a nhà n lu t. Lý gi ướ ờ ả ượ và pháp lu t theo quan đi m c a ch nghĩa Mac. Hi u đ c ể ượ ủ ậ ủ n i dung m t s khái ni m quan tr ng c a pháp lu t nh : quy ư ậ ọ ộ ố ộ ph m pháp lu t, h th ng pháp lu t, quan h pháp lu t, vi ậ ạ ậ ph m pháp lu t, ki n th c v phòng ch ng tham nhũng … ậ ạ ệ ố ế ứ ề ố

ọ N i dung môn h c

ộ

Ti

T nghiên

ế

t gi ng ả

ự

STT

Tên Ch

T ng s ti

ngươ

c uứ

t ố ế

ổ

ng 1

Lý lu n chung v nhà n

ươ

ề

ậ

ướ

ng 2

Nhà n

c CHXHCN Vi

ươ

ướ

ệ

ng 3

ươ

Lý lu n chung v pháp lu t ậ

ề

ậ

ng 4

H th ng pháp lu t

ươ

ệ ố

ậ

ng 5

Quan h pháp lu t

ươ

ệ

ậ

ng 6

Vi ph m pháp lu t – Trách nhi m pháp lý

ươ

ệ

ạ

ậ

ng 7

Pháp lu t v phòng, ch ng tham nhũng

ươ

ậ ề

ố

ng 8

Th c hi n pháp lu t

ươ

ự

ệ

ậ

T NG C NG

30

15

45 Ổ

Ộ

ệ

Giáo trình Lý Lu n Nhà n

ng Đ i

ả : Tài li u tham kh o c và Pháp lu t, Tr ậ ướ

ậ

ạ

ậ

ườ h c Lu t Hà N i, NXB Công An Nhân Dân, 2008. ọ

ộ Giáo trình Lý Lu n chung v Nhà n ậ

ậ

ướ ạ ọ

ộ

ố

c và Pháp lu t, ề Đ i h c Qu c gia Hà N i, NXB Đ i h c Qu c gia Hà ố ạ ọ N i, 2005. ộ

ử

ướ

ế ớ

ậ

ng Đ i h c Lu t Hà N i, NXB Công An Nhân Dân,

Giáo trình L ch s Nhà n ị ạ ọ

ậ

c và pháp lu t th gi ộ

Tr ườ 1997

Giáo trình Tri

ế ọ

ụ

t h c Mác-Lênin, B Giáo D c và Đào ộ T o, NXB Chính Tr Qu c gia, 2004.

ố

ị

ng c a t p th Gi ng

ủ ậ

ể

ả

ạ ậ viên Tr

T p bài gi ng Pháp lu t đ i c ồ

ậ ạ ươ ả ng Đ i h c L c H ng. ạ

ạ ọ

ườ

Lý lu n chung v Nhà n

ậ

c ướ

Bài 1. ề

1. Ngu n g c Nhà n

ố

ồ

c ướ

1.1 Các h c thuy t tiêu bi u v ngu n g c c a Nhà ể

ố ủ

ề

ế

ồ

ọ

cướ

1.1.1 Các h c thuy t phi Mác-xít v ngu n g c c a Nhà

ố ủ

ề

ế

ồ

ọ

cướ

(1) Thuy t th n h c

ế ầ ọ : (g m Masiten, Koct Phlore…): cho r ng Nhà c là s ự

ờ

ằ ướ ả ệ

ủ ế ể

ồ ề ự i cao (th ố c là l c l

ủ c là

c là hi n thân quy n l c và ý chí c a Chúa tr i.Nhà n ượ ự ượ

ng đ ) đ duy trì và b o v chung c a ng siêu nhiên, quy n l c nhà n ề ự

ướ

n ệ ướ sáng t o c a Đ ng t ấ ạ ủ XH, do v y nhà n ướ ậ vĩnh c u và b t bi n ế ng

ư ộ i. Nhà n

ườ

c v th c ch t cũng nh quy n l c c a ng

c t n t ướ ồ ạ ư

ấ

ấ ữ ưở : (Aristote, Philmer, Mikhail p, Merđoc…): quan (2) Thuy t gia tr ố ế nhiên ch c t c cũng nh m t gia đình, là hình th c t ni m Nhà n ứ ổ ứ ự ướ ệ i trong m i xã h i và quy n c a đ i s ng con ng ề ộ ọ ủ ờ ố l c Nhà n i đ ng đ u ầ ườ ứ ề ự ủ ướ ề ự ự gia đình.

1.1.1 Các h c thuy t phi Mác-xít v ngu n g c c a

ố ủ

ế

ề

ọ

ồ

ế

ế ướ

ậ ự

c xã h i ướ

ẩ

nhiên c a

(3) Thuy t kh ế  S ra đ i c a nhà n ờ ủ ữ

do, bình đ ng, s h u tài

ự ả i s ng chung trong tr ng thái t ườ ố c s ng, t ề ượ ố

ự

ố

ộ (d a trên thuy t pháp lu t t c là s n ph m c a m t s th a thu n “Kh ộ ự ỏ ế ủ ủ ạ ẳ ả

ề ự

ớ ổ

nhiên) ậ ự ở ữ ạ c đ thay m t h ặ ọ

nhiên, thiêng liêng, b t kh xâm ph m) v i t ấ c giao quy n l c công g i là nhà n ướ ể

ề ự

ọ

c thu c v nhân dân, vì l

i ích chung c a nhân

ự c” gi a nh ng con ng ữ ướ XH (v n có các quy n đ s n… là các quy n t ả ch c đ ứ ượ qu n lý XH. ả  Quy n l c Nhà n ề ự

ướ

ộ ề

ợ

ủ

dân

ướ

ủ

ườ nhiên b vi ph m thì kh

c vai trò c a mình, các quy n ề t đ và ậ ổ

ợ ị ế ướ

 Tr t ự ký m t kh ộ

c không gi ng h p nhà n ạ ế ướ c m i, m t nhà n ộ ằ

ờ ừ ệ ử ụ

đ ữ ượ c m t hi u l c và nhân dân l ấ ệ ự c m i ra đ i. ờ ớ ướ ớ c ra đ i t (4) Thuy t b o l c ế ạ ự : Cho r ng Nhà n ướ ế ị ộ ữ

t g i là nhà n

ệ ọ

ặ

ộ

vi c s d ng b o ạ l c gi a các th t c trong các cu c chi n tranh giành, nô d ch l n ẫ ị ộ ự nhau. Bên th ng s l p ra b máy đ c bi c đ nô ướ ể ẽ ậ ắ d ch, cai tr bên th t b i. ấ ạ ị

ị

1.1.1 Các h c thuy t phi Mác-xít v ngu n g c c a

ố ủ

ề

ế

ọ

ồ

ờ

ủ

ướ

ườ

ủ

: Nhà n ủ ướ

i theo ý mu n c a

c ra đ i là do nhu c u tâm lý c a con (5) Thuy t tâm lý ầ ế i nguyên th y luôn mu n ph thu c vào các th lĩnh, giáo ụ ố ổ ứ ủ ọ ẫ ắ

ch c c a nh ng siêu nhân có s ứ ố ủ

ộ ữ ườ

ạ i cao.

ế

i thích ngu n g c ra đ i c a nhà n

ướ ự

ả

c d a vào ý chí ch ủ i (trên c s duy tâm) không theo s ki n

ng sĩ…vì v y nhà n c là t ậ m ng lãnh đ o xã h i, d n d t m i ng ộ ạ đ ng t ố ấ H n ch các h c thuy t trên: ọ ế ạ Gi ờ ủ ồ ố ơ ở ườ

ự ệ

quan c a con ng ủ khách quan.

ng c s v t ch t,

ụ

ệ ượ

ơ ở ậ

ấ

Ph thu c vào ý chí không g n v i hi n t ệ

không g n đi u ki n kinh t ề

ộ ắ

i thích vô hình chung kh ng đ nh nhà n

c là hi n t

ắ ớ - xã h i ộ ế ị ẳ

ướ

ệ ượ

Gi ả b t bi n g n li n v i XH. ấ

ế ắ

ề ớ

1.1.2 Quan đi m ch nghĩa Mác-LêNin v ngu n g c c a ố ủ ủ ồ ề ể

nhà n cướ

Tác ph m “Ngu n g c c a gia đình, c a ch đ t c” c a – Ăng ghen và tác ph m “Nhà n

ẩ ồ ố ủ ủ

h u và nhà c và cách m ng” c a ủ ẩ ế ộ ư ữ ướ ủ ạ

n ướ Lê nin. Theo quan đi m c a Mác - Lênin ể ủ

ấ ệ

ộ ế ư ướ

ả c luôn v n đ ng và ộ i và phát ữ ự ồ ạ c xu t hi n mang tính khách quan, nh ng không ph i là ng xã h i vĩnh c u, b t bi n. Nhà n ử ề

 Nhà n ướ hi n t ấ ậ ệ ượ s tiêu vong khi nh ng đi u ki n khách quan cho s t n t ẽ ệ tri n c a chúng không còn n a ữ ể ủ ướ

c ch xu t hi n khi xã h i loài ng i đã phát tri n đ n ỉ ườ ế ể

ạ ấ

ấ ệ ấ ị ẫ ợ ộ

ố

 Nhà n ộ m t giai đo n nh t đ nh, khi xã h i đã phân chia thành các giai c p ộ ộ i ích mâu thu n nhau gay g t đ n m c phân chia xã h i thành có l ắ ế các gia c p đ i kháng (không th t ể ự ề ẩ

ấ  Theo Lênin: “Nhà n c). ượ ệ ủ ướ

c là s n ph m và bi u hi n c a nh ng mâu ả c. B t c ể ề ứ đi u hòa đ ể ấ ứ ở ượ ừ ẫ

ể ề ấ

ấ ề ặ c thì nhà n ữ thu n giai c p không th đi u hòa đ đâu và ch ng nào mà, v m t khách quan, nh ng giai c p không th đi u hòa ữ đ ượ c xu t hi n ấ ệ ” ướ

Công xã nguyên th y ủ

Cách ngày nay kho ng 40.000 năm

ả

c theo quan

ướ

1.2 Quá trình hình thành Nhà n ủ

ể

ỷ ổ ch c th t c b l c ị ộ ộ ạ ứ

đi m c a ch nghĩa Mác – LêNin 1.2.1 Ch đ C ng s n nguyên thu , t

ủ ế ộ ộ ả và quy n l c xã h i ộ ề ự

Th t c ị ộ

C u trúc XH: Huy t th ng

ố

ế

ấ

ề ự

Quy n l c: Quy n l c Xã h iộ

Tù trư ngở

Th t c…. ị ộ

BÀO T CỘ BÀO T CỘ

Th lĩnhủ Quân sự

H i ộ đ ng ồ th ị t cộ

B L CỘ Ạ

ỷ ổ ứ

ch c th ị

1.2.1 Ch đ C ng s n nguyên thu , t t c b l c và quy n l c xã h i (tt) ộ

ế ộ ộ ộ ạ

ả ề ự

ộ

ậ

: ch đ s h u chung v t ấ

ộ

li u s n xu t và ề ư ệ ả ộ ẳ i giàu

ả ủ

ộ

ả ẩ ng th , không ai có tài s n riêng, không có ng ưở ườ ộ ổ ứ ị ộ - xã h i. Th t c đ ế ườ i khác ch c lao c t ị ộ ượ ổ ấ ộ

ấ ố

 T ch c quy n l c: H i đ ng th t c là t

ấ

ổ ứ

ế ị ữ

ủ ả ị ộ

ự ể ệ ọ ị ộ ầ ộ ồ

ưở ư

Nh n xét:  C s kinh t ế ộ ở ữ ế ơ ở s n ph m lao đ ng. M i ng i đ u bình đ ng trong lao đ ng ọ ả ườ ề và h ụ ả k nghèo, không có s chi n đo t tài s n c a ng ự ẻ ạ ế  T ch c xã h i: trên c s th t c, th t c là m t t ơ ở ị ộ ổ ứ đ ng và s n xu t, m t đ n v kinh t ộ ị ộ ơ ch c theo huy t th ng. Xã h i ch a phân chia giai c p và ư ộ ế ứ không có đ u tranh giai c p ấ ch c quy n l c cao ề ự ị ộ ộ ồ ề ự ổ ứ i l n tu i không t c nh ng ng nh t c a th t c, bao g m t ổ ườ ớ ấ ả ữ ồ ị ộ ấ ủ t nam hay n trong th t c. Quy t đ nh c a H i đ ng phân bi ộ ồ ủ ị ộ ệ th t c là s th hi n ý chí chung c a c th t c và có tính b t ắ ị ộ i bu c đ i v i m i thành viên. H i đ ng th t c b u ra ng ườ ộ ố ớ đ ng đ u nh tù tr ng, th lĩnh quân s … đ th c hi n ầ ệ ự ủ ứ quy n l c và qu n lý các công vi c chung c a th t c. ề ự ể ự ị ộ ủ ệ ả

ch c th t c b l c và s ự

ộ ạ

ị ộ

ứ

1.2.2 S tan rã c a t ủ ổ ự xu t hi n Nhà n c ướ ệ

ấ

•3 l n phân công lao