Bài giảng Sinh lý máu

PGS.TS. TRAÀN THÒ LIEÂN MINH

Muïc tieâu

1. Trình baøy tính chaát cô baûn cuûa

maùu.

2 . Vieát CTM ngöôøi VN bình thöôøng

& phaân tích 1 CTM.

3 .Trình baøy chöùc naêng caùc thaønh

phaàn cuûa maùu .

Muïc tieâu

4. Phaân loaïi nhoùm maùu, trình

baøy nguyeân taéc truyeàn maùu

5. Giaûi thích cô cheá caàm maùu & trình baøy phöông phaùp ñieàu hoaø ñoâng maùu

Muïc tieâu

6. Laøm ñöôïc 1 soá xn veà maùu

( teân caùc baøi thöïc taäp )

7. Vaän duïng nhöõng kieán thöùc

treân ñeå chaêm soùc söùc khoûe & choïn XN maùu phuø hôïp.

Nhöõng xeùt nghieäm veà maùu ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù tình traïng söùc khoûe & chaån ñoaùn beänh

I. Chöùc naêng chung cuûa maùu

1. Chöùc naêng hoâ haáp: Hb, kieàm HT

2. Chöùc naêng dinh döôõng

3. Chöùc naêng ñaøo thaûi

4. Chöùc naêng baûo veä cô theå

5. Chöùc naêng thoáng nhaát, ñieàu

hoøa HÑ cô theå

II. Tính chaát cuûa maùu

 Laø 1 loaïi moâ lieân keát ñaëc bieät :

HT & HC

 Maøu ñoû töôi ôû ÑM, ñoû saãm ôû TM

( Löu yù maùu ÑM & TM phoåi )

 Tyû troïng toaøn phaàn : 1,050 

1,060, phuï thuoäc noàng ñoä protein trong maùu.

 Ñoä nhôùt cuûa maùu so vôùi nöôùc : 3,8/1 4,5/1 : phuï thuoäc noàng ñoä protein & soá löôïng huyeát caàu

 ASTT = 7,5 Atm : do NaCl & 1

phaàn raát nhoû do protein hoøa tan

 quyeát ñònh söï phaân phoái nöôùc

trong cô theå.

 pH = 7,36 - 7,4 : Kieàm yeáu

 Khoái löôïng maùu : 7  9% toång

troïng löôïng cô theå

 2 thaønh phaàn :

(ngöôøi tröôûng thaønh  6575 ml/kg)

+ Huyeát töông : 54%

+ Huyeát caàu : 46%

 Tyû leä % giöõa khoái löôïng hoàng caàu &

maùu toaøn phaàn  dung tích hoàng caàu ( Hematocrit )

Hct : -  Khi cô theå maát nöôùc (noân

oùi, tieâu chaûy)

-  Khi cô theå thieáu maùu

Hct = 39  42 ± 3%

PGS.TS TRAÀN THÒ LIEÂN MINH

Muïc tieâu

1. Neâu & phaân tích ñöôïc ion ñoà ôû ngöôøi Vieät Nam bình thöôøng

2. Neâu thaønh phaàn protid, lipid, glucid trong maùu ngöôøi Vieät Nam bình thöôøng & trình baøy chöùc naêng cuûa chuùng

Muïc tieâu

3. Vaän duïng caùc kieán thöùc treân ñeå chaêm soùc söùc khoeû & phaân bieät ñöôïc söï baát thöôøng do thay ñoåi noàng ñoä caùc chaát trong huyeát töông .

I. Caùc chaát ñieän giaûi :

+ Cation : Na+, K+, Ca++, Mg++ ...

--,

- Chieám 0,75% toång löôïng HT, toàn taïi döôùi daïng caùc ion :

-, H2 PO4

SO4 -- ...

+ Anion : Cl-, HCO3

- Giöõ vai troø quan troïng :

+ K+ : QT höng phaán TK, co boùp

+ Na+, Cl- : taïo ASTT, quyeát ñònh söï phaân phoái nöôùc giöõa trong  roái loaïn phaân boá & ngoaøi teá baøo  [ ] thay ñoåi nöôùc trong cô theå

cô ( cô tim )

ñoâng maùu, höng phaán cô – TK.

+ Ca++ : caáu taïo xöông, raêng,

+ P : giöõ caân baèng ñieän giaûi trong hoàng caàu, ñieàu hoaø caân baèng acid – kieàm.

- PH cuûa maùu phuï thuoäc vaøo

noàng ñoä caùc chaát ñieän giaûi  thay ñoåi noàng ñoä caùc chaát ñieän giaûi  roái loaïn chuyeån hoaù teá baøo  töû vong.

- Caùc chaát ñieän giaûi cung caáp nguyeân lieäu caàn thieát cho hoaït ñoäng teá baøo, caùc men.

- Ñieän giaûi ñoà bình thöôøng cuûa ngöôøi Vieät nam tröôûng thaønh:

 Na+ : 142,5 ± 9,67 mEq/l

 K+ :

 Ca++ : 5,1 ± 0,56 mEq/l

4,37 ± 0,37 mEq/l

- : 27 mEq/l

 Cl- :  HCO3  P-- :

107 ± 4,37 mEq/l

40 ± 7 mg/l

Ñieän giaûi ñoà seõ thay ñoåi trong

tröôøng hôïp soác , noân oùi nhieàu , tieâu chaûy

II. Caùc chaát höõu cô

- Albumin ( 4 – 5g% )

- Globulin ( 2,5 – 3g% )

1. Protid : 8,2g/ 100 ml goàm :

a. Chöùc naêng taïo AS keo cuûa maùu - Albumin taïo neân ASTT ôû maøng mao quaûn ( aùp suaát keo ) : giöõ nöôùc laïi trong maïch maùu.

+ AS keo  28 mmHg  raát quan troïng : aûnh höôûng söï trao ñoåi nöôùc giöõa 2 beân thaønh maïch, caân baèng nöôùc giöõa maùu & dòch keõ TB.

- Albumin ñöôïc gan toång hôïp töø caùc a.a töï do  trong caùc beänh giaûm CN gan, SDD naëng  Alb trong maùu    AS keo  nöôùc trong maïch thoaùt ra ñoïng trong caùc khoaûng gian baøo  gaây phuø.

b. Chöùc naêng vaän chuyeån

 Albumin : chuyeân chôû caùc a.beùo töï do, cholesterol, Ca++, Mg++…...

- Nhieàu protein HT laø nhöõng chaát chuyeân chôû caùc chaát  trong heä tuaàn hoaøn :

  globulin,  globulin : chuyeân

 Xeruloplasmin : chuyeân chôû Cu

 Transferin : chuyeân chôû Fe

chôû triglycerid, phospholidid, caùc hormon steroid cuûa tuyeán sinh duïc & thöôïng thaän.

c. Chöùc naêng baûo veä cô theå

- Caùc  globulin coù taùc duïng trung hoøa KN taïo khaû naêng mieãn dòch cho cô theå

- Ig goàm 5 loaïi : IgG, IgA, IgM,

IgD, IgE

d. Chöùc naêng gaây ñoâng maùu

I, II, VII, IX, X

e. Caùc protein khaùc

Ure, NH3, Creatin, creatinin...

2. Lipid huyeát töông

- Khoâng ôû daïng töï do ngoaøi löôïng nhoû acid beùo töï do, diglycerid, triglycerid, cholesterol.

- Lipid cuûa huyeát töông keát hôïp

vôùi protein  hôïp chaát hoøa tan : Lipoprotein

- Chylomicron : thaønh phaàn chính laø triglycerid , ñöôïc taïo thaønh ôû tb nieâm maïc ruoät  vaän chuyeån lipid cuûa thöùc aên vaøo cô theå.

a. Chöùc naêng vaän chuyeån

- HDL ( High-density lipoprotein -

-lipoprotein ) thaønh phaàn chính laø protein chöùa ñöïng phospholipid  vaän chuyeån lipid töø caùc toå chöùc veà gan

( bt HDL > 35 mg / dL )

- VLDL ( Very low-density lipoprotein - tieàn -lipoprotein ) : thaønh phaàn chuû yeáu laø triglycerid ñöôïc taïo thaønh töø gan & ruoät  vaän chuyeån a.beùo tôùi caùc moâ. (bt Triglycerit < 165 mg/dL)

- LDL ( Low-density lipoprotein - -lipoprotein ) : v.chuyeån cholesterol (beänh tim maïch)(bt LDL< 130 mg/dL)

- Acid beùo töï do trong HT :

b. Chöùc naêng dinh döôõng

- Theå xeâton : nguoàn naêng löôïng

nguyeân lieäu ñeå TH lipid caùc loaïi .

cho TB luùc ñoùi hay ngoaøi haáp thu ( tröø TB thaàn kinh ) .

- Cholesterol : nguyeân lieäu ñeå TH

. Trong maùu ngoaïi vi cuûa ngöôøi VN tröôûng thaønh bình thöôøng :

hormon tuyeán thöôïng thaän & sinh duïc . (130 – 180 mg / dL)

. Lipid toaøn phaàn = 776 ± 45 mg%

3. Glucid huyeát töông

- Haàu heát glucid HT ôû döôùi daïng glucose töï do hoaëc nhöõng chaát chuyeån hoaù cuûa noù + protein chöùa ñöïng ñöôøng.

- Chöùc naêng : dinh döôõng

- Noàng ñoä BT: glucose= 90± 13mg%

4. Vitamin huyeát töông

- Coù haàu heát caùc vitamin

- Haøm löôïng phuï thuoäc cheá ñoä

dinh döôõng