Bài giảng Thuốc trừ thấp - PGS.TS. Bùi Hồng Cường

Tài liệu này giới thiệu tổng quan về các loại thuốc trừ thấp trong Y học cổ truyền, bao gồm đặc điểm chung và phân loại thành ba nhóm chính: thuốc trừ phong thấp, thuốc lợi thấp và thuốc hóa thấp.

Sinh viên, giảng viên và các nhà thực hành trong lĩnh vực Y học cổ truyền, đặc biệt là Dược học cổ truyền, quan tâm đến việc nghiên cứu và ứng dụng các loại thuốc trừ thấp.

Tài liệu này cung cấp một cái nhìn toàn diện về các loại thuốc trừ thấp trong Y học cổ truyền, bắt đầu bằng phần đại cương giải thích về 'thấp' như một tà khí gây bệnh. 'Thấp' được định nghĩa là ẩm thấp, có thể gây ra các triệu chứng toàn thân như phù, tê bì, nặng nề; rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, đầy bụng; và các vấn đề hô hấp như ho, hen phế quản. Nó thường kết hợp với các tà khí khác như phong, hàn, nhiệt để gây ra các chứng bệnh phức tạp, đặc biệt là 'Tý chứng' (tê thấp) với 5 thể bệnh đặc trưng ảnh hưởng đến gân, mạch, cơ, da và xương khớp. Tiếp theo, tài liệu đi sâu vào ba nhóm thuốc chính. Nhóm 'Thuốc trừ phong thấp' được trình bày với đặc điểm là phát tán phong, hàn, thấp xâm nhập vào cơ thể, chủ trị các chứng đau nhức xương khớp, tê bì, và dị ứng lạnh. Các vị thuốc tiêu biểu trong nhóm này bao gồm Độc hoạt, Khương hoạt, Tang ký sinh, Thổ phục linh, Thiên niên kiện, Uy linh tiên, Thương nhĩ tử, Hy thiêm, Tần giao và Mã tiền tử, mỗi vị đều có tính vị, quy kinh và công năng riêng biệt. Nhóm 'Thuốc lợi thấp' tập trung vào việc loại bỏ thấp tà thông qua cơ chế lợi tiểu. Các thuốc này thường có vị ngọt, nhạt, tính bình hoặc hàn, quy vào các kinh Thận, Bàng quang, Phế, Tỳ, được dùng để điều trị phù nề do nhiều nguyên nhân, viêm tiết niệu, sỏi tiết niệu và một số chứng bệnh khác do thấp tà gây ra. Các vị thuốc quan trọng trong nhóm này là Bạch phục linh, Trạch tả, Xa tiền tử, Ý dĩ, Tỳ giải, Kim tiền thảo và Mộc thông. Cuối cùng, nhóm 'Thuốc hóa thấp' có công năng vận chuyển và biến hóa thấp tà, đặc biệt là thấp ở tỳ vị và đại tràng. Các thuốc này thường có vị cay, mùi thơm, tính ấm, chủ trị các chứng đầy bụng, tiêu hóa kém, tiêu chảy mạn tính. Hoắc hương, Sa nhân, Thương truật và Đại phúc bì là những vị thuốc điển hình của nhóm này. Tài liệu cũng đề cập đến các phối hợp thuốc, cổ phương và những lưu ý quan trọng khi sử dụng từng nhóm thuốc, nhằm cung cấp kiến thức nền tảng vững chắc cho việc ứng dụng trong thực hành y học cổ truyền.