Chuyên đề 1:
Một số vấn đề cơ bản về bào
chế và sinh dược học dạng
thuốc
I. Đại cương về bào chế.
1. Khái niệm về bào chế
Bào chế là môn học nghiên cứu cơ sở lý luận và kỹ thuật
thực hành về pha chế, sản xuất các dạng thuốc; về tiêu
chuẩn chất lượng, cách đóng gói và bảo quản các dạng
thuốc đó nhằm phát huy cao nhất hiệu lực điều trị của
thuốc, đảm bảo an toàn, thuận tiện cho người dùng và đáp
ứng được hiệu quả kinh tế.
Mục tiêu của môn học bào chế là:
- Trình bày được thành phần chính của dạng thuốc.
- Nêu được nguyên tắc bào chế và cấu tạo của dạng
thuốc
- Pha chế được các dạng thuốc thông thường
- Nêu được tiêu chuẩn chất lượng của dạng thuốc và cách
đánh giá
- Giải thích được cách đóng gói, bảo quản dạng thuốc
- Hướng dẫn đúng cách dùng
- Giúp thầy thuốc và người bệnh lựa chọn được dạng
thuốc tốt.
Vai trò người dược sĩ trong sản xuất hiện nay là:
- Thiết kế dạng thuốc cho phù hợp với đối tượng điều trị
- Xây dựng công thức bào chế thích hợp nhất cho dạng
thuốc (fomulation)
- Triển khai và kiểm soát quá trình sản xuất theo quan
điểm sản xuất tốt (GMP) để đảm bảo chất lượng của dạng
thuốc trong đó đặc biệt lưu ý đến chất lượng sinh dược
học.
2. Sơ lược về lịch sử phát triển.
Lịch sử phát triển của bào chế học gắn liền với
sự phát triển của ngành dược.
Trên thế giới, trong tài liệu cổ cách đây 3000 năm
đã có những sách ghi chép về kỹ thuật bào chế
các dạng thuốc.
Ví dụ: Kinh “Vedas” của Ấn Độ, trong “Bản thảo
cương mục” của Trung Quốc đã mô tả các dạng
thuốc bột, viên tròn, cao thuốc ... Tuy nhiên, bào
chế học chỉ được coi là bắt đầu với sự cống hiến
của Claudius Gelanus. Ông được coi là người
sáng lập ra môn bào chế học và người ta đã lấy
tên ông để đặt tên cho môn học (Pharmacie
Galenique).
Ở nước ta, từ lâu ngành y dược học cổ truyền đã ra
đời và phát triển. Các danh y lớn như Tuệ Tĩnh, Hải
Thượng Lãn Ông đã có nhiều pho sách lớn mô tả các vị
thuốc và các phương pháp chế biến, bào chế các dạng
thuốc cổ truyền.
Dưới thời Pháp thuộc, trường Đại học Y dược Đông
Dương được thành lập, trong đó có bộ môn bào chế.
Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước,
hàng loạt các xí nghiệp dược phẩm địa phương ra đời, tạo
thành một mạng lưới pha chế, sản xuất thuốc rộng khắp.
Sau khi đất nước thống nhất, nhiều thiết bị kỹ thuật
mới được đưa vào nước ta như: máy dập viên năng suất
cao, máy đóng nang, máy ép vỉ,… nhờ đó mà dạng bào
chế đã đổi mới về hình thức. Tuy nhiên ngành bào chế
nước ta vẫn chỉ là bào chế quy ước.