Bài giảng Thuốc thanh nhiệt - PGS.TS Bùi Hồng Cường

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:40

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng Thuốc thanh nhiệt, được biên soạn với mục tiêu nhằm giúp các bạn sinh viên có thể trình bày đặc điểm chung và một số vị thuốc như Thanh nhiệt giải độc; Thanh nhiệt táo thấp; Thanh nhiệt giáng hỏa; Thanh nhiệt lương huyết; Thanh nhiệt giải thử. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Thuốc thanh nhiệt - PGS.TS Bùi Hồng Cường

BỘ MÔN DƯỢC HỌC CỔ TRUYỀN THUỐC THANH NHIỆT GV: PGS.TS Bùi Hồng Cường 1
Mục tiêu Trình bày: Đặc điểm chung & một số vị thuốc: - Thanh nhiệt giải độc - Thanh nhiệt táo thấp - Thanh nhiệt giáng hỏa - Thanh nhiệt lương huyết - Thanh nhiệt giải thử 2
NỘI DUNG A. Đại cương B. Thuốc thanh nhiệt giải độc I. Đặc điểm chung 1. Tính, vị, quy kinh 2. Công năng, chủ trị 3. Phối hợp thuốc 4. Cổ phương 5. Chú ý II. Các vị thuốc C. Thuốc thanh nhiệt táo thấp D. Thuốc thanh nhiệt giáng hỏa E. Thuốc thanh nhiệt lương huyết F. Thuốc thanh nhiệt giải thử 3
A. ĐẠI CƯƠNG ❖Thanh nhiệt = loại trừ nhiệt ~ thanh pháp ❖Các loại nhiệt: 🡪 Sinh nhiệt 🡪 Tà nhiệt: - Thực nhiệt Sốt/không sốt - Hư nhiệt ❖Tà nhiệt + tà khí khác: Thấp nhiệt Táo nhiệt Phong nhiệt ❖Nhiệt qua mức 🡪 hoả 🡪 5 nhóm 🡪 trị 5 nguyên nhân bệnh khác nhau. 4
THUỐC THANH NHIỆT Thể, tình trạng, vị trí bệnh Biểu/lý, hư/thực, nhiệt Nguyên nhân gây bệnh Ngoại nhân (Ngoại/nội tà) Phương pháp điều trị Thanh Nhóm thuốc chính Thanh nhiệt Lựa chọn thuốc
PHÂN LOẠI THUỐC THANH NHIỆT GIẢI GIẢI TÁO TÁO GIÁNG GIÁNG LƯƠNG LƯƠNG GIẢI ĐỘC THẤP HỎA HUYẾT ĐỘC THẤP HỎA HUYẾT THỬ 6
B. THUỐC THANH NHIỆT GIẢI ĐỘC I. Đặc điểm chung Thanh trừ nhiệt độc, hoả độc (chống viêm, kháng khuẩn). 1. Tính, vị, quy kinh: Âm dược (hàn). Vị đắng / ngọt. Quy kinh: Tâm +… 2.Công năng – chủ trị: - TNGĐ, trị: các bệnh do viêm, nhiễm khuẩn (Gram +) : mụn nhọt, viêm hô hấp, gan,… ổ ap se - Chống dị ứng (nhiệt chẩn): mề đay, mẩn ngứa. 3. Phối hợp thuốc: -Bệnh ở biểu: + Giải biểu cay mát, tiêu mủ. -Bệnh ở lý: + TN táo thấp, TN giáng hoả… 4. Cổ phương: Ngân kiều tán 5.Chú ý: - Âm dược 🡪 dùng kéo dài hại nguyên khí. 7
II. Các vị thuốc 1.Kim ngân hoa (Ngọt, Hàn; Phế, vị, tâm, tỳ) - TNGĐ → viêm, nhiễm khuẩn: mụn nhọt, đinh độc, viêm họng, viêm cơ, viêm tạng phủ, lỵ trực khuẩn. “Kim ngân hoa chữa ung thư mới phát thật là thần diệu vô biên” (Trần Tự Minh, Ngoại khoa tinh yếu) - Giải biểu nhiệt → sởi, sốt phát ban, dị ứng, mẩn ngứa, cảm cúm, ôn bệnh khởi phát Chú ý: * Thận trọng: dương khí hư, tiêu chảy hàn chứng * Không dùng: mụn nhọt, ap se đã vỡ mủ
9
Kim ngân hoa = Nhẫn đông hoa Kim ngân cuộng = Nhẫn đông đằng 10
2. Liên kiều (Đắng, cay; Hàn; Tâm, phế) - TNGĐ → viêm, nhiễm khuẩn - Giải biểu nhiệt → sởi, sốt phát ban, dị ứng, mẩn ngứa, cảm cúm, ôn bệnh khởi phát - Tán kết → khối u, viêm hạch, lao hạch * Không dùng: mụn nhọt, ap se đã vỡ mủ
http://www.kew.org Forsythia suspensa (weeping forsythia) Uses: Weeping forsythia is the source of the Traditional Chinese Medicine (TCM) ‘Lián Qiáo’, and is mentioned in some of the earliest Chinese medical texts dating back at least 4,000 years. It is often prescribed in combination with other plants in TCM, and has various uses there and in herbal medicine generally. A decoction of the fruit is used to treat boils and other skin infections, to treat intestinal worms, and to control menstruation. The roots are used to treat colds, fever and jaundice, and a decoction of the leaves and twigs is used to treat breast cancer. Laboratory studies have confirmed its anti-tumour, anti-bacterial and anti-inflammatory activities. 12
3. Bồ công anh (Đắng, ngọt; hàn; Can, vị) - TNGĐ → bệnh do viêm, nhiễm khuẩn (ap se vú, viêm dạ dày, viêm gan…) - Lợi sữa → tắc tia sữa, ít sữa - Kiện vị → ăn không ngon, đầy bụng
4. Xuyên tâm liên (Rất Đắng; Hàn; Phế, can, tỳ) - TNGĐ → bệnh do viêm, nhiễm khuẩn: + Mụn nhọt, đinh độc + Viêm tiêu hóa: ruột, dạ dày, gan, lỵ + Viêm hô hấp: họng, amidan, phổi + Viêm tiết niệu - Chỉ ho → ho lao, ho gà Nghiên cứu qui trình Viện Dược liệu chiết xuất qui mô pilot - Bộ Y tế hợp chất lacton từ cây xuyên tâm liên (Andrographis 2009 2011 paniculata (Burum. F.) Nees làm thuốc điều trị lao phổi kháng thuốc. (Chương trình Hóa dược)
J Ethnopharmacol. 2004 Jun;92(2-3):291-5. Anticancer and immunostimulatory compounds from Andrographis paniculata. Kumar RAKumar RA, Sridevi KKumar RA, Sridevi K, Kumar NVKumar RA, Sridevi K, Kumar NV, Nanduri SKumar RA, Sridevi K, Kumar NV, Nanduri S, Rajagopal S. Abstract Andrographis paniculata extract is traditionally used as a medicine to treat different diseases in India, China and Southeast Asia. In the present study, we evaluated the anticancer and immunomodulatory activity of the methanolic extract of Andrographis paniculata in human cancer and immune cells. The methanolic extract of Andrographis paniculata was fractionated into dichloromethane, petroleum ether and aqueous extracts and screened for bioactivity. Our results indicate that the dichloromethane fraction of the methanolic extract retains the active compounds contributing for both the anticancer and immunostimulatory activity. Dichloromethane fraction significantly inhibits the proliferation of HT-29 (colon cancer) cells and augments the proliferation human peripheral blood lymphocytes (HPBLs) at low concentrations. On further fractionation of the dichloromethane extract we could isolate three diterpene compounds, i.e. [1] andrographolide, [2] 14-deoxyandrographolide and [3] 14-deoxy-11,12-didehydroandrographolide. Andrographolide showed anticancer activity on diverse cancer cells representing different types of human cancers. Whereas all the three molecules showed 15 enhanced proliferation and interleukin-2 (IL-2) induction in HPBLs.
5. Các vị khác: Ngư tinh thảo (diếp cá) Thanh đại (bột chàm) Bạch hoa xà thiệt thảo Mật gấu Xạ can Mã xỉ hiện (Rau sam) Mần tưới Thất diệp nhất chi hoa (7 lá 1 hoa)
C. THUỐC THANH NHIỆT TÁO THẤP I. Đặc điểm chung Trừ đồng thời 2 ng/n gây bệnh: thấp tà & nhiệt tà 1. Tính, vị, QK: Đắng, hàn; QK: phụ thuộc mỗi vị 2.Công năng – chủ trị: Thanh thấp nhiệt, trị: - Thấp nhiệt gây bệnh: viêm, nhiễm khuẩn tạng, phủ (gan, phổi…), cơ, khớp, … - Hội chứng lỵ trực khuẩn - Huyết áp tăng 3. Phối hợp thuốc - Sốt cao + TN giáng hoả - Khí trệ + Hành khí… 4. Cổ phương: Hoàng liên giải độc thang Long đởm tả can thang 5. Chú ý: - Thận trọng: dương khí hư, huyết áp hạ, trẻ em, thai phụ, dùng kéo dài (hại nguyên khí)
II. Các vị thuốc 1.Hoàng cầm (đắng, hàn; Phế, tâm, can, đởm, đại trường, tiểu trường) - Thanh phế nhiệt → viêm phổi cấp, Amidan - Thanh thấp nhiệt can đởm → viêm gan virus, mật, đau mắt đỏ - An thai → động thai ra huyết - Trị hàn nhiệt vãng lai
J Altern Complement Med. 2002 Oct;8(5):567-72. Anticancer activity of Scutellaria baicalensis and its potential mechanism. Ye FYe F, Xui LYe F, Xui L, Yi JYe F, Xui L, Yi J, Zhang WYe F, Xui L, Yi J, Zhang W, Zhang DY. Abstract OBJECTIVE: Scutellaria baicalensis is a widely used Chinese herbal medicine that historically is used in anti-inflammatory and anticancer therapy. The aim of the study is to determine its ability to inhibit human cancer cells in vitro and to determine whether its anticancer activity is because of the inhibition of prostaglandin E(2) (PGE(2)) production that is derived from arachidonic acid through cyclooxygenase-2 (COX-2) pathway. METHODS: Cell lines from the most common human cancers, including squamous cell carcinoma (SCC-25, KB), breast cancer (MCF-7), hepatocellular carcinoma (HepG2), prostate carcinoma (PC-3 and LNCaP), and colon cancer (KM-12 and HCT-15) were tested. The cells were treated with various concentrations of Scutellaria baicalensis (0.1-100 mg/mL) for 72 hours. Percentage of viable cells after treatment was assessed using a trypan blue dye exclusion assay and the level of PGE(2) production was determined by enzyme immunoassay (EIA). RESULTS: Scutellaria baicalensis demonstrated a strong dose-dependent growth inhibition in all cell lines. Inhibition concentration at 50% (IC(50)) for HepG2, MCF-7, PC-3, LNCaP, KM-12, HCT-15, KB and SCC-25 cells was 1.1, 0.9, 0.52, 0.82, 1.1, 1.5, 1.0, and 1.2 mg/mL, respectively. Three cell lines (KB, SCC-25, and HepG2) were assessed for the production of PGE(2) and a high level of extracellular (KB and SCC-25) and intracellular PGE(2) (HepG2) was noted. In the presence of Scutellaria baicalensis extract, there was a significant decrease of PGE(2) in a dose-dependent fashion. CONCLUSIONS: Scutellaria baicalensis strongly inhibits cell growth in all cancer cell lines tested. However, prostate and breast cancer cells (PC-3, LNCaP, and MCF-7) are slightly more sensitive than other type of cancer cells. It also inhibits PGE(2) production, indicating that suppression of tumor cell growth may be due to its ability to inhibit COX-2 activity. This study supports the notion of using Scutellaria baicalensis as a novel anticancer agent to 19 treat various cancers.
BMC Complement Altern Med. 2006; 6: 27. Anticancer activity of extracts derived from the mature roots of Scutellaria baicalensis on human malignant brain tumor cells Adrienne C Scheck,1,2 Krya Perry,1,3 Nicole C Hank,1 and W Dennis Clark 3 Author information ► Article notes ► Copyright and License information ► Abstract Background Flavonoid-rich extracts from the mature roots of Scutellaria baicalensis have been shown to exhibit antiproliferative effects on various cancer cell lines. We assessed the ability of an ethanolic extract of S. baicalensis root to inhibit the proliferation of malignant glioma cells. Methods Cell lines derived from primary and recurrent brain tumors from the same patient and cells selected for resistance to the chemotherapeutic agent 1,3-bis(2-chloroethyl)-1-nitrosourea (BCNU) were used to identify antiproliferative effects of this extract when used alone and in conjunction with BCNU. Results and discussion Results indicated that Scutellaria baicalensis not only inhibits cellular growth in recurrent and drug resistant brain tumor cell lines, but also demonstrates an increased inhibitory effect when used in conjunction with BCNU. Conclusion The results of this study support the efficacy of S. baicalensis as an anticancer agent for glioblastomas multiforme and a potential adjuvant treatment to current chemotherapeutic agents used in the treatment of both primary and recurrent GBMs. Further studies of the effects of individual flavonoids alone and in 20 combination with each other and with currently used therapies are needed.