Bài giảng Vi sinh vật học - ĐH Phạm Văn Đồng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC PHẠM VĂN ĐỒNG<br /> KHOA SƯ PHẠM TỰ NHIÊN<br /> TỔ SINH – KTNN<br /> <br /> <br /> GV: NGUYỄN TRUNG NHÂN<br /> <br /> BÀI GIẢNG<br /> <br /> VI SINH VẬT HỌC<br /> <br /> (Dùng cho sinh viên ngành Cao đẳng Sư phạm Sinh học)<br /> <br /> Năm 2015<br /> <br /> -1-<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> MỞ ĐẦU…………………………………………………………………...<br /> <br /> 5<br /> <br /> PHẦN A. LÍ THUYẾT…………………………………………………….<br /> <br /> 7<br /> <br /> Chương 1: ĐỐI TƯỢNG NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU CỦA VI SINH VẬT HỌC……….......................................................<br /> <br /> 7<br /> <br /> 1.1. Đối tượng của vi sinh vật học………………………………………........<br /> <br /> 7<br /> <br /> 1.2. Các phương pháp nghiên cứu của vi sinh vật học……………………….<br /> <br /> 7<br /> <br /> 1.3. Lược sử của vi sinh vật học……………………………………………...<br /> <br /> 8<br /> <br /> 1.4. Giới thiệu các hệ thống sinh giới……………………………………......<br /> <br /> 9<br /> <br /> 1.5. Vai trò của vi sinh vật trong tự nhiên và đời sống………………….......<br /> <br /> 11<br /> <br /> Câu hỏi và bài tập……………………………………………........................<br /> <br /> 12<br /> <br /> Chương 2: VI SINH VẬT NHÂN SƠ………………………………….......<br /> <br /> 13<br /> <br /> 2.1. Vi khuẩn Archaea………………………………………………............<br /> <br /> 13<br /> <br /> 2.2. Archaea…………………………………………………………….........<br /> <br /> 21<br /> <br /> Câu hỏi và bài tập………………………………………………………........<br /> <br /> 25<br /> <br /> Chương 3: VI SINH VẬT NHÂN CHUẨN…………………………….....<br /> <br /> 26<br /> <br /> 3.1. Khái quát về cấu tạo tế bào nhân chuẩn…………………………….......<br /> <br /> 26<br /> <br /> 3.2. Vi nấm……………………………………………………………….......<br /> <br /> 29<br /> <br /> 3.3. Vi tảo……………………………………………………………….........<br /> <br /> 30<br /> <br /> 3.4. Động vật nguyên sinh……………………………………………….......<br /> <br /> 32<br /> <br /> Câu hỏi và bài tập……………………………………………………….........<br /> <br /> 33<br /> <br /> Chương 4: VIRÚT.……………………………………………………….....<br /> <br /> 34<br /> <br /> 4.1. Lược sử phát hiện và nghiên cứu virút…………………………….........<br /> <br /> 34<br /> <br /> 4.2. Đại cương về virút………………………………………………….........<br /> <br /> 36<br /> <br /> 4.3. Các kiểu chu trình sống của virút……………………………………......<br /> <br /> 39<br /> <br /> 4.4. Virút và bệnh tật……………………………………………………........<br /> <br /> 42<br /> <br /> Câu hỏi và bài tập………………………………………………….................<br /> <br /> 44<br /> <br /> Chương 5: SỰ SINH TRƯỞNG PHÁT TRIỂN CỦA VI SINH VẬT…..<br /> <br /> 45<br /> <br /> 5.1. Nhu cầu về các chất dinh dưỡng…………………………………...........<br /> <br /> 45<br /> <br /> -2-<br /> <br /> 5.2. Các tác nhân kiểm soát sự sinh trưởng của vi sinh vật…………….........<br /> <br /> 46<br /> <br /> 5.3. Đồ thị sinh trưởng của vi khuẩn…………………………………...........<br /> <br /> 47<br /> <br /> Câu hỏi và bài tập……………………………………………………………<br /> <br /> 51<br /> <br /> Chương 6: SỰ CHUYỂN HÓA CÁC CHẤT VÀ CÁC QUÁ TRÌNH<br /> LÊN MEN…………………………………………………………………...<br /> <br /> 52<br /> <br /> 6.1. Sự chuyển hóa vật chất trong tế bào vi sinh vật…………………….....<br /> <br /> 52<br /> <br /> 6.2. Các kiểu hô hấp…………………………………………………….......<br /> <br /> 53<br /> <br /> 6.3. Các con đường phân giải gluxit ở vi sinh vật……………………….....<br /> <br /> 54<br /> <br /> 6.4. Sự chuyển hóa các hợp chất protein……………………………….......<br /> <br /> 55<br /> <br /> 6.5. Sơ đồ khái quát các quá trình lên men từ pyruvate…………………....<br /> <br /> 56<br /> <br /> 6.6. Lên men hỗn hợp các axit hữu cơ………………………………….......<br /> <br /> 56<br /> <br /> 6.7. Lên men butyric và axetônobutylic……………………………….........<br /> <br /> 56<br /> <br /> 6.8. Lên men lactic………………………………………………………......<br /> <br /> 57<br /> <br /> 6.9. Lên men êtylic………………………………………………………......<br /> <br /> 58<br /> <br /> 6.10. Lên men metan…………………………………………………….......<br /> <br /> 59<br /> <br /> 6.11. Tóm tắt các quá trình lên men chính………………………………......<br /> <br /> 60<br /> <br /> Câu hỏi và bài tập……………………………………………………………<br /> <br /> 63<br /> <br /> Chương 7: VI KHUẨN QUANG HỢP VÀ VI KHUẨN CỐ ĐỊNH<br /> NITƠ………………………………………………………………………<br /> 7.1. Vi khuẩn quang hợp………………………………………………........<br /> 7.2. Vi khuẩn cố định nitơ……………………………………………..........<br /> Câu hỏi và bài tập…………………………………………………………...<br /> Chương 8: ĐẠI CƯƠNG VỀ BỆNH TRUYỀN NHIỄM VÀ MIỄN<br /> DỊCH………………………………………………………………………..<br /> 8.1. Hệ vi sinh vật của người và động vật……………………………….......<br /> 8.2. Quá trình nhiễm vi khuẩn gây bệnh (nhiễm trùng)………………….....<br /> 8.3. Sự đề kháng của cơ thể chủ………………………………………..........<br /> 8.4. Diệt vi khuẩn gây bệnh bàng các chất kháng sinh………………...........<br /> Câu hỏi và bài tập………………………………………………………........<br /> Chương 9: ĐẠI CƯƠNG VỀ DI TRUYỀN – BIẾN DỊ Ở VI SINH<br /> <br /> -3-<br /> <br /> 64<br /> 64<br /> 66<br /> 69<br /> <br /> 70<br /> 70<br /> 70<br /> 71<br /> 74<br /> 75<br /> <br /> VẬT………......................................................................................................<br /> <br /> 76<br /> <br /> 9.1. Vật chất di truyền ở vi khuẩn và vi sinh vật nhân chuẩn……………......<br /> <br /> 76<br /> <br /> 9.2. Đặc điểm của sự di chuyển thông tin di truyền từ ADN sang protein ở<br /> vi khuẩn và cơ thể nhân chuẩn………………………………………….........<br /> <br /> 77<br /> <br /> 9.3. Cơ chế sinh hóa của hiện tượng biến đổi ADN……………………........<br /> <br /> 77<br /> <br /> 9.4. Sự tái tổ hợp di truyền và sự truyền các tính trạng ở vi sinh vật…….....<br /> <br /> 78<br /> <br /> 9.5. Một số ứng dụng của công nghệ di truyền vi sinh vật……………........<br /> <br /> 80<br /> <br /> Câu hỏi và bài tập……………………………………………………….........<br /> <br /> 82<br /> <br /> PHẦN B. THỰC HÀNH………………………………………………........<br /> <br /> 83<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO…………………………………………………....<br /> <br /> 84<br /> <br /> -4-<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Nội dung bài giảng<br /> Học phần này giúp sinh viên biết được hình thái cấu tạo của vi sinh vật<br /> (VSV), hiểu được các quy luật hoạt động sống của các nhóm VSV (nhân sơ,<br /> nhân chuẩn, virút), thấy được tính đa dạng về cơ chế trao đổi chất trong cơ thể<br /> VSV (sinh trưởng, phát triển, lên men và phân giải các chất...).<br /> Sinh viên phân tích được cơ sở khoa học của việc ứng dụng VSV học trong<br /> thực tiễn công nông nghiệp, y học, công nghệ sinh học, công nghệ di truyền,<br /> công nghiệp vi sinh, trong vệ sinh phòng bệnh và bảo vệ môi trường.<br /> Sinh viên có một số kỹ năng thực hành (quan sát hình thái, pha chế môi<br /> trường nuôi cấy, nhuộm, thí nghiệm lên men vài loại hợp chất, thử hoạt tính vài<br /> hoạt chất sinh học), có thể ứng dụng những quy luật hoạt động của VSV vào thực<br /> tiễn đời sống, sản xuất. Có năng lực tự học, tích lũy kiến thức và vận động người<br /> khác tham gia các hoạt động xã hội, có khả tự định hướng, thích nghi và tìm hiểu<br /> môi trường.<br /> Học phần này dùng cho sinh viên ngành Cao đẳng Sư phạm Sinh học với<br /> 03 tín chỉ nhằm trang bị kiến thức cần thiết về VSV để sinh viên có thể dạy tốt<br /> các phần có liên quan trong sách giáo khoa sinh học ở hệ THCS, bài giảng được<br /> biên tập theo chương trình qui định, gồm 09 chương:<br /> - Chương 1: Đối tượng nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu của vi sinh<br /> vật học<br /> - Chương 2: Vi sinh vật nhân sơ<br /> - Chương 3: Vi sinh vật nhân chuẩn<br /> - Chương 4: Virút<br /> - Chương 5: Sự sinh trưởng, phát triển của vi sinh vật<br /> - Chương 6: Sự chuyển hóa các chất và các quá trình lên men<br /> - Chương 7: Vi khuẩn quang hợp và vi khuẩn cố định nitơ<br /> - Chương 8: Đại cương về bệnh truyền nhiễm và miễn dịch<br /> - Chương 9: Đại cương về di truyền-biến dị ở vi sinh vật<br /> <br /> -5-<br /> <br />