Bài t p l n Kinh T Đ u T ế ư
L I M Đ U
Đ u t vai trò quan tr ng, nhân t quy t đ nh làm thay đ i c c u ư ế ơ
kinh t qu c dân c a m i n c, thúc đ y s tăng tr ng và phát tri n n n kinhế ướ ưở
t đ t n c.ế ướ
Th c hi n đ ng l i đ i m i v phát tri n kinh t , trong nh ng năm qua ườ ế
Chính ph đã đ u t v n cho xây d ng c b n chi m kho ng 30 - 35% GDP. ư ơ ế
Trong năm năm 2001 - 2005, v n đ u t xây d ng trong toàn h i đ t kho ng ư
50 t USD, trong đó riêng v n ngân sách Nhà n c đ u t kho ng 35 t USD. ướ ư
Hàng ch c công trình tr ng đi m c a Nhà n c đã đ c đ u t hàng t USD đ ướ ượ ư
xây d ng, c i t o, nh qu c l 1A; đ ng H Chí Minh; Th y đi n S n La; ư ườ ơ
Khu l c d u Dung Qu t; Khu công nghi p khí, đi n, đ m Mau; các công
trình ph c v SEA Games 22...
Nh ng công trình nói trên cùng v i hàng trăm công trình khác đã làm thay
đ i di n m o kinh t - h i c a đ t n c, góp ph n quan tr ng b o đ m cho ế ướ
tăng tr ng kinh t đ t n c đ t bình quân 7,5 %/năm và nâng cao đ i s ng v tưở ế ướ
ch t, tinh th n c a toàn xã h i.
Th c t tình hình đ u t c a n c ta trong nh ng năm v a qua đ c bi t là ế ư ướ
t năm 2001 - 2006 tăng khá m nh, song bên c nh đó chúng ta còn th y nhi u
m t trái trong ho t đ ng đ u t trong đó n i lên là tình tr ng th t thoát, lãng phí. ư
Trong hai năm 2002 - 2003, thanh tra chuyên ngành xây d ng đã t ch c thanh tra
31 d án xây d ng v i t ng v n đ u t 17.300 t đ ng, thì c 31 d án đ u ư
sai ph m v i s ti n th t thoát, lãng phí lên đ n 2.070 t đ ng. ế Th t thoát,
lãng phí trong đ u t đã làm gi m đáng k hi u qu c a ho t đ ng đ u t . ư ư
TTLP nh là căn b nh truy n nhi m lan tràn trên t t c các ngành, lĩnh v c c aư
đ i s ng xã h i:lãng phí tài nguyên, ngu n nhân l c, ch t xám,tài s n,…lãng phí
trong nông nghi p, công nghi p…và đ c bi t là trong ĐTXDCB đây là m t trong
v n đ nh c nh i nh t các ngành, các c p toàn h i đang quan tâm
kéo dài nhi u năm v i m c đ ngày càng tr m tr ng. Theo đánh giá chung t l
th t thoát trong ĐTXDCB chi m t i h n 30% t ng s v n đ u t t ng đ ng ế ơ ư ươ ươ
v i 20-25 ngàn t m i năm. V y mà đ n nay m c dù đã có nhi u c i cách nh ng ế ư
v n ch a có bi n pháp h u hi u đ h n ch . ư ế
V y nh ng nguyên nhân nào gây ra th t thoát, lãng phí? bi u hi n c a
ra sao? th c tr ng n c ta th i gian qua th nào? Do gi i h n v hi u bi t ướ ế ế
th i gian trong bài vi t này chúng em xin đ c ch nêu nh ng n i dung chung ế ượ
nh t v TTLP nói chung và ch đi sâu vào th t thoát, lãng phí trong ĐTXDCB
1
Nhóm Sv th c hi n: Nhóm 7
PH N N I DUNG
Ch ng Iươ
LÝ LU N CHUNG V TH T THOÁT VÀ LÃNG PHÍ
TRONG Đ U T Ư
I. Khái ni m v th t thoát, lãng phí
Theo pháp l nh th c hành ti t ki m ch ng lãng phí ngày 26/2/1998 thì ế
“Lãng phí là s d ng ngu n l c tài chính, lao đ ng và các ngu n l c khác v t ượ
quá đ nh m c, tiêu chu n, ch đ do c quan nhà n cth m quy n quy đ nh ế ơ ướ
ho c s d ng đúng đ nh m c, tiêu chu n, ch đ nh ng ch t l ng đ t th p ế ư ượ
h n ho c không đúng m c tiêu đã xác đ nh. Th t thoát là s m t mát ngu n l c,ơ
m t đi c h i đ t o thêm c s v t ch t tăng thêm năng l c cho xã h i”. ơ ơ
Qua phân tích nh ng d án th t thoát đã đ c đ a ra ánh sáng, phân ượ ư
tích quy trình đ u t nh n th y ti n đ u t b th t thoát m i giai đo n đ u t ư ư ư
di n ra n i lên theo m t s d ng sau đây: Nâng giá; Khai kh ng kh i l ng; ượ
B t v t t , tráo v t t ư ư
C ba d ng trên, đ đ c thanh toán dĩ nhiên ph i có h s , ch ng t h p ượ ơ
pháp, h p l đ tránh b phát hi n. Do v y chúng ph i h p pháp hoá, h p
hoá h s , ch ng t ngay t khâu đ u đ n khâu cu i (d toán, đ u th u, h p ơ ế
đ ng, nghi m thu, thanh toán, gi i ngân, ki m toán). Chúng ph i s d ng nhi u
th đo n gian d i, tinh vi, t m k đây m t s th đo n thông th ng sau: h i ườ
l quan ch c, cán b , th m chí b ng c cách c a “maphia”; l i d ng nh ng s ơ
h trong các quy đ nh qu n lý; mua bán hoá đ n ch ng t , l p hoá đ n ch ng t ơ ơ
gi ; tráo đ i v t t , thi t b đ a vào công trình; l p các công ty “ma”; liên k t ư ế ư ế
gi a các nhà th u; làm r i các th t c, quy trình tri n khai qu n lý; thi u minh ế
b ch, dân ch trong qu n d án; ph i h p ch t ch , thông đ ng gi a nh ng
k có liên quan.
Vì nh ng th đo n gian d i, tinh vi trên nên trong th c t không d gì phát ế
hi n nh ng kho n ti n đ u t b th t thoát. ư
Lãng phí m t đ i l p v i ti t ki m. Trong đ u t xây d ng c b n ế ư ơ
(XDCB), m i vi c làm tăng chi phí đ u t so v i m c c n thi t d n đ n làm ư ế ế
gi m hi u qu v n đ u t đ c coi là s lãng phí. ư ượ
Lãng phí di n ra n i lên m t s d ng sau đây: D án đ c đ u t khi ượ ư
ch a th c s c n thi t ph i đ u t ; D án đ c đ u t v i quy mô, công su tư ế ư ượ ư
không phù h p so v i nhu c u; D án đ c đ u t v i yêu c u k thu t m ượ ư
thu t không phù h p so v i nhu c u; D án đ c đ u t đ a đi m th i ượ ư
đi m không h p lý; Thi t b công trình c a d án ch t l ng th p làm ế ư ượ
gi m tu i th c a d án; Ti n đ d án b kéo dài; M t s chi phí chung, chi phí ế
khác, chi phí thi t b , lao đ ng v t t cao h n th c t ; M t s kho n chi phíế ư ơ ế
trong d án đ c chi ch a ti t ki m. ượ ư ế
TTLP là hai căn b nh kinh niên trong đ u t nói chung và đ c bi t là trong ư
xây d ng c b n . Trong s lãng phí có th t thoát vì trong s ti n lãng phí có th ơ
2
Bài t p l n Kinh T Đ u T ế ư
ph n b th t thoát và th t thoát d n đ n lãng phí vì th t thoát làm tăng chi phí
không c n thi t ho c làm gi m ch t l ng công trình d n đ n làm gi m hi u ế ượ ế
qu v n đ u t ư
II. N i dung th t thoát, lãng phí trong đ u t ư
1. Th t thoát, lãng phí trong đ u t xây d ng c b n ư ơ
th hi u vi c th t thoát trong lĩnh v c xây d ng c b n vi c qu n ơ
s d ng v n đ u t cho các d án đ u t xây d ng c b n không đúng ư ư ơ
m c đích không đúng nhi m v thi t k , ch t l ng xây d ng kém ph i phá đi ế ế ượ
làm l i ho c công trình hoàn thành nh ng không s d ng đ c, b phí, không ư ượ
mang l i hi u qu ho c đ t hi u qu nh ng chi phí cao h n chi phí đ u t c n ư ơ ư
thi t cho d án đ c xác đ nh theo các tiêu chu n đ nh m c c a nhà n c.ế ượ ướ
Th t thoát, lãng phí trong đ u t xây d ng c b n di n ra t t c các ư ơ
khâu c a quá trình đ u t . ư
Th t thoát, lãng phí trong khâu chu n b đ u t (quy ho ch, quy t đ nh ư ế
quy ho ch), thi u l ng ghép gi a các lo i quy ho ch, tình hình đ u t không ế ư
g n v i quy hoach vùng, đ a ph ng, quy t đ nh đ u t sai, ch t l ng báo cáo ươ ế ư ượ
nghiên c u kh thi kém…
Th t thoát, lãng phí trong khâu th c hi n đ u t : nh là kh o sát không ư ư
đ t yêu c u d n đ n thi t k sai làm ch t l ng công trình không đ m b o ph i ế ế ế ượ
kh c ph c s a ch a, nhi u tr ng h p bu c ph i hu không th kh c ph c ườ
đ c; công tác thi t k s sài, gi i pháp thi t k ch a h p lý, ch m gi i phóngượ ế ế ơ ế ế ư
m t b ng…
Ngoài ra còn trong các khâu đ u th u, trong k t h p đ ng, trong ế
thi công, quy t toán, nghi m thu…ế
2. Th t thoát, lãng phí trong s d ng ngu n nhân l c, ch t xám
Các doanh nghi p nhà n c lâu nay v n đ c coi sân sau c a b máy ướ ượ
công quy n tr c ti p liên quan đ n doanh nghi p nhà n c (DNNN). Con cháu ế ế ướ
cán b lãnh đ o th ng đ c g i g m vào nh ng v trí then ch t trong các công ườ ượ
ty nhà n c. Đi u này t o th c t DNNN th a ng i không bi t làm vi cướ ế ườ ế
nh ng thi u ng i có năng l c. Bên c nh đó còn v n đ đ o t o cán b chuyênư ế ườ
môn cũng gây ra nhi u b c xúc cho h i. Tình tr ng đào t o theo phong trào
tràn lan nh ng đào t o không h p lý, ch t l ng đào t o th p nên m c hàngư ượ
năm chính ph đã t n r t nhi u chi phí nh ng ngu n l c này không đáp ng ư
đ c nhu c u cho xã h iượ
3. Th t thoát, lãng phí trong vi c s d ng đ t, công ngh ,chi tiêu, chi
phí trong công tác nghiên c u l p d án.
Đ t do DNNN s d ng đ u là nh ng m nh đ t “đ c đ a” có giá tr r t l n
nh ng khi tính toán hi u qu kinh doanh c a DNNN ng i ta l i không tính toánư ườ
giá tr s d ng đ t vào giá tr DNNN. Đi u này làm cho hi u qu kinh doanh c a
DNNN đ c tính không đúng. N u tính c giá tr , giá tr s d ng đ t vào giá trượ ế
c a DNNN có l nhi u DNNN làm ăn không có lãi.
Th c t cho th y nhi u d án đ c c p đ t nh ng v n b không do ế ượ ư
nhi u nguyên nhân ch quan khách quan nh ch m gi i phóng m t b ng r i ư
thi u v n…cũng đă gây th t thoát, lãng phí hàng ch c t đ ng c a nhà n cế ứơ
3
Nhóm Sv th c hi n: Nhóm 7
trong khi đó giá thuê đ t Vi t Nam v n đ c đánh giá là r t cao trong khu v c ượ
và trên th gi i còn ng i dân thì không có đ t canh tác s n xu t.ế ườ
Th t thoát, lãng phí trong nghiên c u và s d ng công ngh .
Lâu nay ng i ta v n th ng kháo nhau r ng: lãng phí trong các đ tàiườ ườ
nghiên c khoa h c r t nhi u nh ng mà… khó nói. B i l lãng phí y ch ng rõứư ư
ràng, c th cũng ch ng ch t ai. Nh ng đ tài nghiên c u xong ch c n qua ế
m t vài cu c b o v , đ tài đ c nghi m thu th hoàn t t. Còn vi c có đi vào ượ ế
cu c s ng hay không thì không c n bi t. Th c t cho th y nhi u công trình ế ế
nghiên c u xong không đ c s d ng, ch t l ng công trình không cao, không ượ ượ
đ t hi u qu t i u,nhi u d án nghiên c u xong thì đ p chi u b đ y không ư ế
s d ng nh ng v n rót vào đ u t nghiên c u thì không ph i là nh . Hàng năm ư ư
NSNN ph i t n r t nhi u cho ho t đ ng này
Trong vi c s d ng công ngh cũng TTLP đáng k . Các công ngh đ c ượ
nh p v ho c là không đ c s d ng ho c là s d ng không h p lý. Tình tr ng ượ
này m t m t là do ta còn thi u cán b KHCN trình đ , năng chuyên môn th p
nên không ti p c n đ c s phát tri n nh bão c a công ngh th gi i nênế ư ư ế
đã c n tr vi c ng d ng CN hi n đ i vào s n xu t.
III. Tác h i c a th t thoát và lãng phí trong đ u t ư
Th t thoát, lãng phí làm gi m đáng k hi u qu c a đ u t . Theo s li u ư
đi u tra c a Thanh tra Nhà n c 100% các công trình y d ng c b n đ u th t ướ ơ
thoát 1052 t đ ng sai ph m kinh t trong 995 d án đ c thanh tra trên toàn ế ượ
qu c do thanh tra nhà n c, thanh tra c a các đ a ph ng, các B ngành. Kho n ướ ươ
thu tăng thêm cho ngân sách nhà n c (NSNN) l y t ph n GDP tăng thêmướ
h ng năm. Trong khi đó đ có đ c 1 đ ng tăng thêm cho NSNN xã h i ph i t n ượ
kém m t kho n ti n đ u t nhi u g p g n 5 l n. ư S y u kém trong qu n lý đ u ế
t , dàn tr i th t thoát trong xây d ng c b n làm m i năm c n c m t đi t 1-ư ơ ướ
2% tăng tr ng GDPưở . v y th t thoátlãng phí m t mát trên th c t còn l n ế
h n nhi u nh ng cái chúng ta đo đ m đ c.Th t thoát lãng phí đã làm m tơ ế ượ
lòng tin c a nhân dân vào Đ ng, nhà n c gi m uy tín cùa Vi t Nam tr c c ng ướ ướ
đ ng qu c t nh t tr c các nhà đ u t , tài tr . Ch tiêu th t thoát, lãng phí ế ướ ư
c a Vi t Nam x p th 97 trên h n 100 n c làm các nhà đ u t ng n ng i khi ế ơ ướ ư
rót v n vào n c ta. ướ
IV. Các nhân t nh h ng đ n th t thoát, lãng phí trong đ u t ưở ế ư
1. Nhân t khách quan
A. Do đ c đi m c a ho t đ ng đ u t ư
S n ph m xây d ng tính ch t c đ nh, n i ho t đ ng g n li n v i ơ
n i tiêu th s n ph m, ph thu c tr c ti p vào đi u ki n đ a ch t, thu văn, khíơ ế
h u nên n u công tác kh o sát, thăm các đi u ki n t nhiên không chính xác ế
s d n đ n lãng phí nghiêm tr ng vì k t c u k thu t không phù h p ch t ế ế
l ng công trình kém.ượ
S n ph m xây d ngquy mô l n, k t c u ph c t p d n đ n chu ế ế
kỳ s n xu t dài. Do đó v n đ u t b vào đ xây d ng d b đ ng, gây lãng ư
phí ho c n u thi u v n s làm công tác thi công b gián đo n kéo dài th i gian ế ế
xây d ng, công trình b b hoang làm gia tăng th t thoát, lãng phí.
4
Bài t p l n Kinh T Đ u T ế ư
S n ph m xây d ng th i gian s d ng lâu dài, tu i th cao nên sai
l m trong xây d ng s gây t n th t l n c v giá tr ( chi phí xây d ng d án) và
ch t l ng d án. ượ
a. Do c s h t ng k thu t còn l c h u, đ ng giao thông, đi nơ ườ
n c còn h n ch nên d n đ n không đ m b o ti n đ thi công, c n tr côngướ ế ế ế
tác th c hi n đ u t . ư
b. V n đ gi i phóng m t b ng còn nhi u b t c p d n đ n ch m bàn ế
giao m t b ng làm ti n đ thi công d án ch m ch p gây th t thoát, lãng phí. ế
2. Nhân t ch quan
Các quy đ nh qu n đ u t , xây d ng chi tiêu nhi u nh ng v n còn ư ư
nhi u s h , không m t h th ng ban hành đ ng b th ng xuyên thay ơ ườ
đ i; ch quan duy ý chí trong đ u t t o ra k h cho ng i thi hành vi ph m ư ườ
đ nh ch qu n lý vì l i ích cá nhân. ế
Do s v n hành chính sách c ch qu n c a Nhà n c gây ra, Nhà ơ ế ướ
n c đã ban hành B lu t Xây d ng nh ng cũng ch a quy đ nh nguyên t cướ ư ư
đ u t d n đ n tình tr ng ph bi n t t c các khâu tham gia trong m t công ư ế ế
trình đ u thu c m t c quan theo dõi và qu n lý, vi c t ch c th c hi n th ng ơ ườ
theo m t chu trình khép kín t khâu thi t k thi công, đ n giám sát đ u th u, ế ế ế
nghi m thu đ u do m t b ho c m t c quan, m t t ch c đ m nhi m, tr ng ơ
tài là ng i cùng đ n v , hi n t ng v a "đá bóng, v a th i còi" thì làm sao đ mườ ơ ượ
b o tính khách quan, trung th c đ c? Vì v y, vai trò c a giám sát t v n coi ượ ư
nh b xoá s . Ngh đ nh v quy ch đ u th u m i trong xây d ng c b n cũngư ế ơ
ch a quy đ nh ràng, rành m ch, d n đ n tình tr ng n c ta, ai cũng ư ế ướ
th tr thành ch đ u t , hay tr ng ban qu n d án, b t k h chuyên ư ưở
môn v lĩnh v c xây d ng c b n hay không? ơ
C ch phân công, phân c p, ph i h p nhi u ch ng chéo, không quy ơ ế
trách nhi m, t o môi tr ng thu n l i cho s phát sinh tình tr ng c c b , b n v ườ
khép kín. Chính sách v tài chính thi u n đ nh, chính sách đ n gi i phóng ế
m t b ng, tái đ nh c không th ng nh t và thi u nh t quán. ư ế
Th t thoát, lãng phí trong đ u t nguyên nhân ch y u là do con ng i. ư ế ườ
Nói v nguyên nhân ch y u c a lãng phí, th t thoát trong đ u t xây ế ư
d ng, nhi u nhà qu n th ng đ l i do "c ch , chính sách liên quan đ n ườ ơ ế ế
đ u t xây d ng ch a đ y đ , thi u đ ng b ; do s b t c p gi a th ch nhà ư ư ế ế
n c v i quy lu t c a th tr ng và xã h i; do th ch t ch c và qu n lý doanhướ ườ ế
nghi p ch a theo k p các c i cách v lu t l chính sách kinh t ...". Đi u đó ư ế
c n ph i đ c nhìn nh n l i. ượ
đúng tình tr ng lãng phí, th t thoát trong đ u t xây d ng c b n ư ơ
th i gian qua do nguyên nhân ch y u do c ch , chính sách hay không? ế ơ ế
Chúng ta hãy quay l i th i kỳ bao c p cách đây h n ch c năm, lúc y làm ơ
đ y đ các văn b n pháp lu t nh bây gi . Các công trình xây d ng t ngân sách ư
nhà n c, n u đ x y ra lãng phí vài kh i bêtông, vài t c g , công nhân l y vàiướ ế
"c p l ng" ximăng, vài thanh s t, đã b lên án, b k lu t r t n ng ch đâu
chuy n th t thoát, lãng phí l n nghiêm tr ng nh hi n nay. Ph i chăng n u ư ế
nh ng ng i ch c, quy n trong qu n đ u t xây d ng tâm trong ườ ư
5
Nhóm Sv th c hi n: Nhóm 7