Tiểu luận
Lãi suất và vấn đề quản trị
rủi ro lãi suất
LỜI MỞ ĐẦU
Rủi ro là khái niệm gắn liền với hoạt động kinh doanh của ngân hàng, không thể
tách rời rủi ro ra khỏi hoạt động của ngân hàng. Điều này cũng đồng nghĩa với việc mọi
nghiệp vụ của ngân hàng đều có khả năng xảy ra rủi ro. Quản trị rủi ro tốt sẽ giúp cho
ngân hàng hoạt động tốt hơn. Hiểu rõ điều đó, trong những năm gần đây, các Ngân hàng
thương mại ở Việt Nam đã bắt tay vào công việc thúc đẩy hoạt động quản trị rủi ro nhằm
nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường tiền tệ. Nền kinh tế Việt Nam đang phát
triển, nhiều biến động không lường trước, đặc biệt là biến động lãi suất. Biến động lãi
suất ảnh hưởng trực tiếp tới nguồn vốn cũng như lợi nhuận của ngân hàng, do đó các
ngân hàng ở Việt Nam coi việc quản trị rủi ro lãi suất như một mục tiêu cần đạt được
trong tương lai gần. Đề tài “ Lãi suất và vấn đề quản trị rủi ro lãi suất” nhóm nghiên
cứu nhằm mục đích đánh giá t ình hình thực tế rủi ro lãi suất tại một số Ngân hàng
thương mại (NHTM) hiện nay, từ đó đề xuất giải pháp và công cụ để lượng hóa rủi ro lãi
suất, phương pháp nhằm phòng ngừa rủi ro lãi suất, với mục đích hỗ trợ ngân hàng quản
lý rủi ro lãi suất một cách hiệu quả hơn trong thời gian tới. Rủi ro lãi suất trong ngân
hàng là một phạm trù rất lớn, đòi hỏi nghiên cứu chuyên sâu và công nghệ phù hợp,
đồng thời cần kiến thức rộng về công tác quản lý rủi ro nói chung trong lĩnh vực ngân
hàng.
MỤC LỤC
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT 1
1.1. Lãi suất..........................................................................................................................................................................................1
1.1.1. Khái niệm lãi suất ...............................................................................................................................................................1
1.1.2. Các loại lãi suất.....................................................................................................................................................................1
1.1.3. Các loại lãi suất tham chiếu ở Việt Nam .................................................................................................................3
1.1.4. Chính sách lãi suất..............................................................................................................................................................4
1.1.5. Các nhân tố tác động đến lãi suất ................................................................................................................................4
1.1.6. Vai trò quan trọng của lãi suất trong nền kinh tế thị trường............................................................................6
1.2. Rủi ro lãi suất ............................................................................................................................................................................7
1.2.1. Khái niệm...............................................................................................................................................................................7
1.2.2. Tính chất của rủi ro lãi suất.............................................................................................................................................7
1.2.3. Phân loại rủi ro lãi suất......................................................................................................................................................8
1.2.4. Nguồn gốc của rủi ro lãi suất.........................................................................................................................................9
1.2.5. Nguyên nhân rủi ro lãi suất ......................................................................................................................................... 11
1.2.6. Sự tác động của rủi ro lãi suất đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng............................................ 12
1.2.7. Một số công cụ giúp lượng hóa rủi ro lãi suất.................................................................................................... 12
1.3. Quản trị rủi ro lãi suất...................................................................................................................................................... 17
1.3.1. Khái niệm quản trị rủi ro: ............................................................................................................................................. 17
1.3.2. Mục tiêu của quản lý rủi ro lãi suất.......................................................................................................................... 17
1.3.3. Các kĩ thuật quản trị rủi ro lãi suất:........................................................................................................................... 19
CHƯƠNG II. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO LÃI SUẤT TẠI MỘT SỐ NHTM VIỆT
NAM 24
2.1. Đánh giá chung:................................................................................................................................................................... 24
2.1.1. Biến động lãi suất giai đoạn 2007-2012:.............................................................................................................. 24
2.1.2. Quản lý rủi ro lãi suất của ngân hàng ..................................................................................................................... 25
2.2. Cách thức phòng chống rủi ro lãi suất của một số Ngân hàng .............................................................. 26
2.2.1. Lượng hóa rủi ro lãi suất............................................................................................................................................... 26
2.2.2. Phòng ngừa rủi ro lãi suất ............................................................................................................................................ 26
CHƯƠNG III. GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO LÃI SUẤT CỦA CÁC NHTM 27
3.1. Nhóm giải pháp do các NHTM tổ chức thực hiện ........................................................................................ 27
3.2. Nhóm giải pháp hỗ trợ từ NHNN, từ Chính phủ .......................................................................................... 29
GVHD: PGS .TS Hoàng Đức
NH01-Nhóm 10 Trang 1
CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1.1. Lãi suất
1.1.1. Khái niệm lãi suất
Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia tiếng Việt, lãi suất hiểu theo nghĩa chung
nhất là giá cả của t ín dụng, vì nó là giá của quyền được sử dụng vốn vay trong một
khoảng thời gian nhất định, mà người sử dụng phải trả cho người cho vay; là tỷ lệ của
tổng số tiền phải trả so với tổng số tiền vay trong một khoảng thời gian nhất định. Hoặc,
lãi suất là giá mà người vay phải trả để được sử dụng tiền không thuộc quyền sở hữu của
họ và là lợi tức người cho vay có được từ việc trì hoãn chi tiêu. Như vậy, lãi suất được
biểu hiện bằng quan hệ giữa tỷ lệ lợi tức tín dụng và tổng số tiền vay trong một khoảng
thời gian nhất định, trong đó lợi tức tín dụng là thu nhập mà người cho vay nhận được từ
việc trả tiền cho việc sử dụng tiền vay của người đi vay.
1.1.2. Các loại lãi suất
Trên thị trường tồn tại rất nhiều loại lãi suất, tùy theo nguồn gốc và mục đích sử
dụng thì có những loại lãi suất khác nhau.
Phân loại theo nghiệp vụ ngân hàng:
+ Lãi suất huy động: là lãi suất phát sinh khi các ngân hàng thương mại thực hiện
các nghiệp vụ huy động vốn.
+ Lãi suất cho vay: là loại lãi suất phát sinh khi các ngân hàng thương mại thực
hiện các nghiệp vụ cho vay vốn.
Phân loại theo phương thức tính lãi:
+ Lãi suất cố định: là loại lãi suất được xác định bằng một tỷ lệ cố định trong suốt
thời gian hợp đồng
+ Lãi suất thả nổi: là loại lãi suất thay đổi theo lãi suất thị trường.
Phân loại theo nội dung kinh tế:
+ Lãi suất danh nghĩa: là loại lãi suất được xác định cho một kỳ hạn gửi hoặc cho
vay được thể hiện trên hợp đồng tín dụng (không tính đến biến động giá trị tiền tệ). Lãi
suất danh nghĩa còn được hiểu là lãi suất được công bố đối với một khoản vay (khoản
đầu tư).
+ Lãi suất thực: là loại lãi suất sau khi đã loại trừ sự biến động của tiền t ệ, như
GVHD: PGS .TS Hoàng Đức
NH01-Nhóm 10 Trang 2
lạm phát. Lãi suất thực là lãi suất thực tế thu được từ khoản đầu tư hoặc lãi suất thực tế
phải trả cho khoản vay đó.
Quan hệ giữa lãi suất danh nghĩa và lãi suất thực thường được biểu
hiện bằng công thức: (1+r)(1+i) = 1+R. Trong đó: r là lãi suất thực, i là tỷ lệ lạm phát, R
là lãi suất danh nghĩa.
Phân loại theo tính sinh lợi của cộng đồng vốn:
+ Lãi đơn: là lãi suất được xác định dựa trên vốn gốc ban đầu mà không tính đến
tiền lãi tích lũy các kỳ trước đó. Lãi đơn t hường là lãi suất danh nghĩa.
+ Lãi kép: là lãi suất được hình thành bởi việc ghép lãi đơn trong kỳ vào vốn để
tính lãi kỳ tiếp sau đó. Lãi kép còn được gọi là lãi nhập gốc.
Ngoài ra, còn có các loại lãi suất như:
+ Lãi suất cơ bản: là lãi suất do Ngân hàng trung ương công bố, làm cơ sở cho các
Ngân hàng thương mại và Tổ chức tín dụng ấn định lãi suất kinh doanh.
Ở Việt Nam, lãi suất cơ bản là một công cụ để thực hiện chính sách tiền tệ
của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong ngắn hạn. Theo Luật Ngân hàng Nhà nước, lãi
suất cơ bản chỉ áp dụng cho Đồng Việt Nam, do Ngân hàng Nhà nước công bố, làm cơ
sở cho các t ổ chức tín dụng ấn định lãi suất kinh doanh. Lãi suất cơ bản được xác định
dựa trên cơ sở lãi suất thị trường liên ngân hàng, lãi suất nghiệp vụ thị trường mở của
Ngân hàng nhà nư ớc, lãi suất huy động đầu vào của tổ chức tín dụng và xu hướng biến
động cung – cầu vốn. Theo Luật Dân sự, các tổ chức tín dụng không được cho vay với
lãi suất cao gấp 1,5 lần lãi suất cơ bản.
+ Lãi suất sàn và lãi suất trần: là lãi suất thấp nhất và cao nhất trong một khung
lãi suất nào đó mà N gân hàng trung ương ấn định cho các Ngân hàng thương mại hoặc
do các Ngân hàng thương mại quy định trong nội bộ hệ thống, nhằm thống nhất các hoạt
động tín dụng trong toàn bộ nền kinh tế.
+ Lãi suất tái cấp vốn: theo điều 9 của Luật Ngân hàng Nhà nước, tái cấp vốn là
hình thức Ngân hàng Nhà nước cấp tín dụng có bảo đảm cho các Ngân hàng thương mại
nhằm cung ứng vốn ngắn hạn. Như vậy, lãi suất tái cấp vốn là lãi suất được sử dụng
trong trường hợp Ngân hàng Nhà nước tái cấp vốn cho các Ngân hàng.
+ Lãi suất chiết khấu: là lãi suất mà Ngân hàng Nhà nước đánh vào các khoản tiền
