Bàn về khái niệm quyết toán Ngân
sách nhà nước (Phần 1)
Quy
ết toán NSNN l
à khâu cu
ối c
ùng trong
một chu trình ngân sách nhằm tổng kết, đánh
giá việc chấp hành NSNN cũng như các chính
sách tài chính ngân sách của năm ngân sách đã qua. Với
hàm nghĩa đó, quyết toán NSNN trở thành một khâu quan
trọng, là nhiệm vụ của nhiều cơ quan, đơn vị từ đơn vị sử
dụng ngân sách, cơ quan quản lý ngân sách, cơ quan kiểm
tra, kiểm soát ngân sách cho đến cơ quan quyền lực tối cao
của mỗi quốc gia.
Có thể nói rằng, từ trước đến nay vấn đề quyết toán NSNN ít
được quan tâm nhất. Điều này xuất phát từ quan niệm cho rằng,
xem xét quyết toán NSNN chỉ là xem xét l
ại các vấn đề ngân sách
đã diễn ra, vấn đề đã trở thành quá khứ (thậm chí thời gian đã
qua tương đối lâu). Nếu như các tranh luận mang tính chính trị
thường diễn ra khá gay gắt khi xem quyết định dự toán ngân
sách thì xu hướng ngược lại là ít thấy cuộc tranh luận nào th
ật sự
sôi động, thằng thắn khi xem xét, phê chuẩn quyết toán NSNN.
Tuy một thực tế là hầu như luật pháp của các nước nói chung và
Việt Nam nói riêng lại đề cao vai trò c
ủa quyết toán NSNN. Đại đa
số các nước đều quy định quyết toán NSNN phải được cơ quan
quyền lực nhà nước cao nhất (Quốc hội hay Nghị viện) xem xét,
phê chuẩn. Và điều này đã khẳng định quyết toán NSNN cũng là
vấn đề quan trọng của mỗi quốc gia, cần được nghiên cứu, xem
xét kỹ lưỡng. Cho đến nay, có rất ít học giả nghiên cứu một cách
độc lập và đầy đủ về quyết toán NSNN mà chủ yếu nghiên cứu
trong tổng thể chu trình NSNN. Để làm rõ khái ni
ệm về quyết toán
NSNN cần nghiên cứu một số quan niệm liên quan mà các học
giả trong nước đã đưa ra. Theo tác giả Nguyễn Văn Đạm trong
Từ điển Tiếng Việt, do Nhà xuất bản Văn hóa thông tin ấn hành
thì “quyết toán là việc tính toán các khoản thu chi trong một
khoảng thời gian nhất định báo cáo cơ quan quản lý”. PGS.PTS
Lê Văn Tề trong Từ điển Kinh tế Tài chính Ngân Hàng đã quan
niệm “Quyết toán (Statement of account) là Báo cáo kế toán định
kỳ do nhà cung cấp gửi cho khách hàng ấn định giá trị tiền tệ của
các sản phẩm đã cung cấp cho khách hàng qua thời gian một
tháng, nhỏ hơn, hoặc lớn hơn và số tiền đó do khách còn nợ đối
với các sản phầm này”. Tác giả Nguyễn Như ý trong Đại từ điển
Tiếng Việt, quan niệm quyết toán là việc tổng kết thu, chi kinh phí
ngân sách của một tổ chức cơ quan. Như vậy có thể thấy các tác
giả trong nước đã có những quan niệm khác nhau về quyết toán.
Đa số các tác giả đưa ra khái niệm đều chỉ chú trọng đến vấn đề
tính toán về mặt số liệu thu và chi bằng tiền của một tổ chức cơ
quan, xí nghiệp hay nhà nước. Tác giả Nguyễn Văn Đạm ngoài
việc đề cập đến vấn đề số liệu còn đề cập đến trách nhiệm báo
cáo, tức là phải gửi báo cáo quyết toán cho cơ quan có thẩm
quyền.
Để có thêm cơ sở phân tích, cần nghiên cứu thêm quan niệm về
quyết toán NSNN của một vài nước trên thế giới. Theo sổ tay
thẩm tra và giám sát dự toán do Ủy ban công tác dự toán của Ủy
ban thường vụ Quốc hội Trung Quốc biên soạn (Trường ĐH
Ngoại ngữ Hà Nội dịch theo đề nghị của Ủy ban Kinh tế và Ngân
sách của Quốc hội Việt Nam) thì “Quyết toán NSNN là phản ánh
cuối cùng về tình hình thực hiện thu, chi theo dự toán hàng năm,
cũng là sự phản ánh tập trung về tài chính kết quả thực hiện kế
hoạch phát triển kinh tế quốc dân và xã hội”. cơ quan Kiểm toán
Nhà nước (KTNN) Canada trong chuẩn mực kiểm toán đã đưa ra
quan niệm quyết toán tài chính ngân sách là cung cấp một cái
nhìn tổng quan về các vấn đều và nguồn lực tài chính và Chính
phủ phải chịu trách nhiệm theo thẩm quyền do Quốc hội giao (
Chuẩn mực KTNN Canada, tài liệu nguyên bản tiếng Anh). Qua
khái niệm trên, chúng ta có thể thấy rằng, các nước đã quan ni
ệm
quyết toán NSNN rộng hơn các tác giả của Việt Nam. Nếu như
quan niệm của Trung Quốc ngoài vi
ệc cho rằng quyết toán NSNN
là phản ánh cuối cùng về tình hình th
ực hiện thu, chi theo dự toán
thì họ lại quan niệm rộng hơn ở chỗ cho rằng quyết toán NSNN l
à
