Bảo quản thóc bằng công nghệ mới
Để tránh gây độc đối với người và gia súc, các biện pháp bảo quản sinh học và vật
lý đang dần thay thế cho các chất hoá học trong bảo quản nông sản.
Mới đây, Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch đã công bố
phương pháp bảo quản thóc lúa quy mô hộ gia đình bằng chất hoạt động bề mặt do
các nhà khoa học Việt Nam nghiên cứu.
Thành phần chủ yếu của những chất hoạt động bề mặt chủ yếu kết tinh từ silicon
dioxide, dung hoà với một số khoáng chất silic. Dựa trên nguyên lý phá lớp biểu
bì, làm mất nước, mất dầu và ngăn cản quá trình hô hấp qua da của côn trùng, các
chất hoạt động bề mặt rất hữu hiệu trong việc tiêu diệt côn trùng, nên chúng được
sử dụng trong bảo quản hạt lương thực. Các chất này có tác dụng diệt mọt suốt
thời gian dài mà không gây ảnh hưởng tới chất lượng sản phẩm.
Hiệu quả của những chất hoạt động bề mặt khác nhau, tuỳ thuộc vào kỹ thuật,
nhiệt độ, áp suất xử lý, kích thước hạt ngũ cốc, thành phần, đặc tính và mật độ
phối trộn. Một số chất có tác dụng phá hủy biểu bì của côn trùng, làm cho côn
trùng mất nước. Ưu điểm lớn nhất của các chất bề mặt chính là chúng hầu như
không gây độc cho người và động vật.
Các nhà khoa học nước ta đã điều chế thành công chất silicagen, công trình nghiên
cứu do nhóm các nhà khoa học của Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau
thu hoạch Việt Nam, gồm: TS. Trần Thị Mai, TS. Trần Văn Chương, Trịnh Đình
Hoà, Tạ Phương Thảo, Nguyễn Thu Huyền.
Kết quả thực nghiệm cho thấy, sử dụng chất silicagen được sản xuất tại Việt Nam,
với nồng độ 0,1% trộn đều vào đống thóc, đã cho hiệu lực diệt mọt 100% sau 15
ngày bảo quản.
Hiệu lực này còn duy trì tới 6 tháng ở điều kiện thường, với tỷ lệ tổn thất dưới 2%.
Những kết quả nghiên cứu của Viện Cơ điện nông nghiệp và Công nghệ sau thu
hoạch với các loại côn trùng khác cũng cho thấy, chỉ sau 30 ngày, tất cả mọi côn
trùng đều bị tiêu diệt hoàn toàn, và duy trì hiệu lực này tới 180 ngày.
Trong khi đó, ở mẫu đối chứng không sử dụng phương pháp bảo quản, mật độ mọt
gạo và mọt đục hạt phát triển tăng cao so với ban đầu là 40 con/kg, đặc biệt còn
xuất hiện thêm ngài mạch với tỷ lệ 10 con/kg, chỉ tiêu thủy phần tăng lên 14,7%,
tỷ lệ hạt bị hại tăng 2,8%.
Nhờ khống chế được các chỉ tiêu độ ẩm, tiêu diệt côn trùng, vi sinh vật, nên chất
lượng thóc bảo quản ở mẫu xử lý cao hơn hẳn so với mẫu đối chứng, tỷ lệ rạn nứt
giảm 13%, tỷ lệ thu hồi gạo nguyên tăng 5,2%.
Theo TS. Trần Thị Mai, quy trình sơ chế thóc trước khi bảo quản với silicagen
tương đối đơn giản, tiện dụng với việc bảo quản quy mô nhỏ tại hộ gia đình. Thóc
thương phẩm trước khi đưa vào bảo quản, cần phải phơi khô để đảm bảo độ ẩm
dưới 14%, đồng thời phải làm sạch, độ tạp chất không quá 2%. Công đoạn phơi
khô và làm sạch rất quan trọng, giúp cho thóc được bảo quản an toàn, tránh bốc
nóng, tránh hô hấp mạnh, hạn chế nhiễm côn trùng và vi sinh vật.
Nếu bảo quản thóc trong thùng kim loại, chỉ cần trộn 0,1% silicagen với lớp thóc
dày 40 cm trên bề mặt, sau đó đậy nắp kín. Nếu bảo quản trong bao bì, thì trộn
0,1% silicagen với toàn bộ số thóc, sau đó đóng bao, xếp vào kho bảo quản. Thóc
bảo quản nên đặt ở nơi thông thoáng, tránh chỗ ẩm ướt, tránh mưa nắng hắt vào.
Quá trình bảo quản, cần kiểm tra định kỳ 15 ngày 1 lần, nhằm kịp thời phát hiện
những hiện tượng bất lợi xảy ra trong quá trình bảo quản: bốc nóng, hấp hơi,
ngưng tụ nước. Nếu xảy ra các hiện tượng này, cần phải xử lý ngay, phơi sấy khô
đến độ ẩm an toàn, sau đó trộn lại với chất hoạt động bề mặt để tiếp tục bảo quản.
