Bất cập trong sử dụng các công cụ quản lý nhà nước về đất đai và giải pháp khắc phục trong thời gian tới

Sau gần một thập kỷ triển khai, Luật Đất đai năm 2013 đã bộc lộ nhiều bất cập trong việc sử dụng các công cụ quản lý nhà nước về đất đai, đặc biệt là sự phụ thuộc quá mức vào các biện pháp hành chính. Điều này gây cản trở đáng kể cho hiệu quả kinh tế, xã hội và hạn chế khả năng huy động nguồn lực đất đai trong bối cảnh nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Việc sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai sắp tới là cơ hội trọng yếu để chuyển dịch phương thức quản lý sang hướng kinh tế và tài chính, nhằm giải quyết những tồn đọng, thúc đẩy sử dụng đất hiệu quả và bền vững, đồng thời bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Đối tượng độc giả chính là các nhà hoạch định chính sách, các nhà lập pháp, nghiên cứu sinh, chuyên gia pháp luật và kinh tế liên quan đến lĩnh vực đất đai tại Việt Nam, cũng như những người quan tâm đến cải cách quản lý đất đai.

Bài viết phân tích sâu sắc những bất cập và hạn chế trong việc sử dụng các công cụ quản lý nhà nước về đất đai tại Việt Nam, đặc biệt dưới tác động của Luật Đất đai 2013. Tác giả chỉ ra rằng việc quản lý đất đai hiện vẫn nghiêng về công cụ hành chính, dẫn đến hiệu quả sử dụng đất thấp, hạn chế sáng tạo, và gây mâu thuẫn trong xã hội. Cụ thể, các bất cập được mổ xẻ theo ba nhóm công cụ chính: pháp luật, quy hoạch và kinh tế - tài chính. Về pháp luật, có sự chồng chéo, mâu thuẫn giữa Luật Đất đai với các bộ luật khác, thiếu cơ chế huy động nguồn lực và hạn chế quyền tiếp cận đất đai của người sử dụng. Trong lĩnh vực quy hoạch, bài viết nhấn mạnh sự thiếu đồng bộ, công khai, minh bạch, cùng tình trạng quy hoạch "treo" gây bóp méo thị trường bất động sản. Đối với công cụ kinh tế - tài chính, nghiên cứu chỉ ra rằng chúng chưa hiệu quả trong việc hỗ trợ người nghèo, khuyến khích sử dụng đất bền vững, và có cơ cấu nguồn thu không ổn định. Trên cơ sở đó, bài viết đề xuất các giải pháp toàn diện để khắc phục những hạn chế này, tập trung vào việc hoàn thiện thể chế pháp luật, đẩy mạnh tính dân chủ và đồng thuận trong các vấn đề liên quan đến đất đai, đặc biệt là quyền của người dân. Giải pháp về quy hoạch bao gồm việc xây dựng quy hoạch chiến lược, linh hoạt, minh bạch và có sự tham gia của các bên liên quan, chuyển đổi tư duy từ nền sản xuất dựa vào tài nguyên sang giá trị gia tăng cao. Về công cụ kinh tế - tài chính, bài viết khuyến nghị chuyển dịch trọng tâm từ quản lý hành chính sang sử dụng các công cụ thị trường, thương mại hóa đất đai (trừ các loại đất đặc biệt), áp dụng thuế lũy tiến cho đất sử dụng không hiệu quả, và có chính sách ưu đãi cho các đối tượng đặc thù, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính. Những đề xuất này nhằm tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể sử dụng đất, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.